فرض کنید سارا ۲۵ ساله با پس‌انداز مختصری که طی چند سال جمع کرده، این روزها زیاد درباره بورس می‌شنود. دوستانش از سودهای شیرین بورس صحبت می‌کنند؛ یکی تعریف می‌کند چطور با خرید چند سهم در مدت کوتاهی پولش چند برابر شده و دیگری از رشد چشمگیر سرمایه‌اش در بورس می‌گوید. سارا وسوسه شده وارد این دنیای جذاب شود، اما از طرفی نگران است: نکند بورس همان قمار باشد و تمام پولش به باد برود؟ نکند دانش کافی نداشته باشد و ضرر کند؟ سوال مهمی که برای سارا و شاید شما مطرح است این است که سرمایه‌گذاری در بورس چیست و چطور می‌شود از این راه به سود رسید؟ در این مقاله می‌خواهیم به زبان ساده به این دغدغه پاسخ دهیم و قدم‌به‌قدم شما را با معنی سرمایه‌گذاری در بورس، مزایا و معایب آن و روش‌های شروع این کار آشنا کنیم.
سرمایه‌گذاری در بورس به زبان ساده یعنی چه؟
به زبان خیلی ساده، سرمایه‌گذاری در بورس یعنی خریدن بخشی از مالکیت یک شرکت و شریک شدن در سود و زیان آن. بورس در واقع بازاری است که در آن سهام شرکت‌های مختلف خرید و فروش می‌شود. وقتی شما سهام یک شرکت را میخرید، در حقیقت صاحب یک تکه کوچک از آن شرکت می‌شوید. اگر آن شرکت رشد کند و سودآور باشد، ارزش سهام شما هم بیشتر می‌شود و می‌توانید از این افزایش قیمت سود کسب کنید. همچنین برخی شرکت‌ها در پایان سال مالی سود نقدی بین سهامداران تقسیم می‌کنند. پس دو راه اصلی کسب درآمد از بورس عبارت‌اند از:
- سود ناشی از افزایش قیمت سهام: فرض کنید سهم شرکت X را به قیمت هر سهم ۵۰۰ تومان میخرید. اگر بعد از مدتی قیمت هر سهم به ۷۰۰ تومان برسد، با فروش آن سود کرده‌اید. این افزایش قیمت به عوامل مختلفی مثل عملکرد شرکت و وضعیت بازار بستگی دارد.
- سود نقدی سهام (DPS): برخی شرکت‌ها بخشی از سود سالانه خود را مستقیماً به سهامداران پرداخت می‌کنند. مثلا اگر شرکتی به ازای هر سهم ۵۰ تومان سود تقسیم کند و شما ۱۰۰۰ سهم داشته باشید، ۵۰,۰۰۰ تومان سود نقدی دریافت می‌کنید.
بنابراین سرمایه‌گذاری در بورس یعنی شما پول خود را به جای نگه داشتن در بانک یا در خانه، صرف خرید سهام شرکت‌ها می‌کنید به امید اینکه در آینده ارزش آن بیشتر شود. البته این کار همراه با ریسک است. قیمت سهام همیشه بالا نمی‌رود و ممکن است کاهش هم بیابد. پس تعریف سرمایه‌گذاری در بورس در یک جمله چنین است: «خرید اوراق بهادار (مثل سهام) با هدف کسب سود در آینده، همراه با پذیرش ریسک‌های بازار». به بیان دیگر، شما سرمایه خود را وارد فعالیت اقتصادی شرکت‌ها می‌کنید تا در رشد آنها سهیم باشید و از این طریق سود به دست آورید.
چرا سرمایه‌گذاری در بورس جذاب است؟ (مزایای سرمایه‌گذاری در بورس)
اکنون که فهمیدیم سرمایه‌گذاری در بورس یعنی مشارکت در سود و زیان شرکت‌ها، شاید بپرسید چه دلیلی دارد پولمان را وارد بورس کنیم؟ در اینجا به مزایای سرمایه‌گذاری در بورس و علت جذابیت آن می‌پردازیم:
- امکان کسب سود بیشتر نسبت به روش‌های سنتی: در بلندمدت، بازدهی بورس می‌تواند از سود بانکی و بسیاری از بازارهای سنتی دیگر بیشتر باشد. بررسی‌ها نشان داده که در دوره‌های چندساله، بورس پرسودترین بازار نسبت به طلا، ارز و بانک بوده است. اگر شرکت‌های مناسبی را انتخاب کنید، می‌توانید سود سرمایه‌گذاری چشمگیری کسب کنید که در بانک هرگز امکان‌پذیر نیست.
- حفظ ارزش پول در برابر تورم: در اقتصادی مانند ایران که تورم نسبتا بالاست، نگه داشتن پول در بانک عملاً باعث کاهش قدرت خرید شما می‌شود؛ چون سود بانکی معمولا کمتر از نرخ تورم است. اما سرمایه‌گذاری در بورس به شما این فرصت را می‌دهد که ارزش دارایی خود را همگام با تورم یا بیشتر افزایش دهید. وقتی سهام یک شرکت را میخرید، در واقع دارایی‌هایی مثل کارخانه، موجودی کالا و... آن شرکت را غیرمستقیم خریده‌اید. با رشد قیمت‌ها در اقتصاد (تورم)، ارزش دارایی‌های شرکت و قیمت سهام آن نیز بالا می‌رود و این به حفظ ارزش پول شما کمک می‌کند.
- شروع با سرمایه کم: یکی از بهترین مزایای بورس این است که برخلاف بسیاری از کسب‌وکارها یا بازارهای دیگر، برای شروع سرمایه‌گذاری نیاز به پول کلان ندارید. حداقل سرمایه برای ورود به بورس بسیار اندک است (در حال حاضر با چند صد هزار تومان هم می‌توانید اولین سهام خود را بخرید). حتی دانشجویان یا افرادی با پس‌انداز کم هم می‌توانند وارد بورس شوند و کم‌کم سرمایه‌شان را افزایش دهند.
- نقدشوندگی سریع و آسان: دارایی‌هایی مثل ملک یا خودرو اگرچه ممکن است رشد قیمت داشته باشند، اما فروش سریع آنها دشوار است و زمان‌بر. در مقابل، یکی از مزایای سرمایه‌گذاری در بورس نقدشوندگی بالا است؛ یعنی شما هر زمان که بخواهید می‌توانید سهام خود را بفروشید و پول نقد دریافت کنید. بازار بورس در روزهای کاری فعال است و به سادگی با چند کلیک می‌توانید دارایی خود را تبدیل به پول کنید.
- متنوع‌سازی سرمایه‌گذاری: در بورس این امکان را دارید که پول خود را در بخش‌های مختلف اقتصاد پخش کنید. به جای اینکه تمام سرمایه را در یک کسب‌وکار بگذارید، می‌توانید سبدی از سهام صنایع مختلف (مثلا بانکی، پتروشیمی، تکنولوژی و...) داشته باشید. این تنوع‌بخشی ریسک شما را کاهش می‌دهد؛ چون اگر یک صنعت دچار مشکل شود، سایر سرمایه‌گذاری‌هایتان ممکن است سود دهند و زیان آن را جبران کنند.
- مشارکت در رشد اقتصاد کشور: با خرید سهام شرکت‌ها، شما به طور مستقیم در تأمین سرمایه و رشد تولید کشور سهیم می‌شوید. این حس خوبی به سرمایه‌گذار می‌دهد که پولش علاوه بر کسب سود شخصی، صرف توسعه شرکت‌های داخلی و ایجاد شغل نیز می‌شود. در واقع بورس پلی است بین مردم و کسب‌وکارها تا سرمایه‌های خرد به سمت پروژه‌های بزرگ هدایت شود.
این مزایا باعث شده که بورس برای بسیاری از افراد جذاب باشد. البته قبل از تصمیم نهایی باید به معایب و ریسک‌های آن هم توجه کنید تا با دید واقع‌بینانه وارد این حوزه شوید.
معایب و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بورس
هیچ سرمایه‌گذاری‌ای بدون ریسک نیست و بورس هم از این قاعده مستثنی نیست. برای یک تصمیم آگاهانه، باید معایب سرمایه‌گذاری در بورس و ریسک‌های آن را نیز بشناسید:
- احتمال زیان و نوسان قیمت: قیمت سهام می‌تواند در کوتاه‌مدت نوسانات شدیدی داشته باشد. ممکن است امروز سهامی بخرید و فردا قیمتش ۵٪ افت کند. بازار بورس تحت تأثیر عوامل اقتصادی، سیاسی و حتی شایعات قرار می‌گیرد و گاهی افت‌های شدیدی را تجربه می‌کند. بنابراین ریسک سرمایه‌گذاری در بورس این است که اگر بدون دانش و تحقیق عمل کنید، احتمال ضرر وجود دارد. باید آماده پذیرش نوسانات بازار باشید.
- نیاز به دانش و تخصص: برخلاف سپرده‌گذاری در بانک که نیاز به تخصص خاصی ندارد، برای موفقیت در بورس باید دانش مالی داشته باشید یا کسب کنید. شناخت مفاهیم اولیه بورس، توانایی تحلیل سهام (بنیادی یا تکنیکال)، مطالعه صورت‌های مالی شرکت‌ها و پیگیری اخبار اقتصادی از ملزومات یک سرمایه‌گذاری موفق هستند. بدون یادگیری، ورود به بورس شبیه پرت کردن تیر در تاریکی است.
- مدیریت هیجان و تصمیم‌گیری احساسی: جو حاکم بر بازار و هیجانات آن می‌تواند بر تصمیم‌های شما اثر منفی بگذارد. مثلا وقتی بازار داغ است، امکان دارد بدون تحلیل، صرفا با تبعیت از جو سهامی را گران بخرید یا برعکس در یک افت بازار با ترس و عجله سهم خوبی را ارزان بفروشید. کنترل احساسات (ترس و طمع) و داشتن استراتژی از چالش‌های مهم سرمایه‌گذاری در بورس است. بسیاری از تازه‌کارها به دلیل همین تصمیم‌های احساسی متحمل زیان می‌شوند.
- صرف وقت و انرژی: اگر می‌خواهید شخصا در بورس سرمایه‌گذاری مستقیم انجام دهید، باید زمان کافی برای رصد بازار و مدیریت سبد سهام خود صرف کنید. دنبال کردن اخبار شرکت‌ها، بررسی روزانه قیمت‌ها و یادگیری مداوم تحلیلات، زمان‌بر است. برخی افراد شاغل یا پرمشغله ممکن است نتوانند وقت کافی بگذارند و در نتیجه از روند بازار عقب بمانند.
- عدم تضمین سود ثابت: برخلاف حساب بانکی یا اوراق با درآمد ثابت که سود مشخصی دارند، در بورس هیچ سود تضمینی وجود ندارد. ممکن است در یک سال سود عالی کسب کنید و سال بعد دچار زیان شوید. بنابراین افراد بسیار محافظه‌کار که تحمل هیچ گونه زیان را ندارند، شاید بورس برایشان مناسب نباشد یا حداقل نباید بخش بزرگی از دارایی‌شان را وارد بورس کنند.
با دانستن این معایب و ریسک‌ها، می‌توانید با چشم بازتری تصمیم بگیرید. البته راه‌هایی برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد که مهم‌ترین آنها آموزش دیدن، کسب تجربه تدریجی و استفاده از روش‌های غیرمستقیم سرمایه‌گذاری است. در ادامه درباره روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری توضیح خواهیم داد تا اگر دانش یا وقت کافی ندارید، باز هم بتوانید از مزایای بورس بهره‌مند شوید.
روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس (مستقیم یا غیرمستقیم؟)
سرمایه‌گذاری در بورس را می‌توان به دو روش کلی انجام داد: روش مستقیم و روش غیرمستقیم. انتخاب هر کدام بستگی به میزان دانش، وقت و علاقه شما دارد. در این بخش هر دو روش را معرفی می‌کنیم:
سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس
در روش مستقیم، شما شخصاً مدیریت سرمایه‌گذاری‌تان را بر عهده دارید. یعنی خودتان به صورت مستقیم سهام شرکت‌ها را خرید و فروش می‌کنید. برای این کار باید یک کد معاملاتی (کد بورسی) دریافت کنید، در سامانه‌های آنلاین معاملات ثبت‌نام کنید و سپس با تحلیل و بررسی، سهام مناسب را انتخاب نمایید. در سرمایه‌گذاری مستقیم:
- کنترل کاملاً دست خودتان است؛ شما تصمیم می‌گیرید چه سهمی را کی بخرید و بفروشید.
- نیاز به دانش و مهارت بیشتری دارد؛ باید اصول تحلیل بازار و سهام را بیاموزید یا از مشاور معتبر کمک بگیرید.
- ریسک و سود بالقوه هر دو بالاتر است؛ چون اگر انتخاب‌های درستی داشته باشید سود بیشتری نصیبتان می‌شود، اما در صورت اشتباه ممکن است ضرر کنید.
- زمان بیشتری باید بگذارید؛ بررسی مداوم بازار، اخبار و قیمت‌ها بر عهده خودتان است.
این روش مناسب کسانی است که علاقه دارند شخصاً درگیر معاملات شوند و از یادگیری بازار لذت می‌برند. اگر فرد کنجکاوی هستید و وقت آزاد دارید، سرمایه‌گذاری مستقیم می‌تواند برای شما جذاب باشد.
سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس
در روش غیرمستقیم، به جای اینکه خودتان مستقیماً سهام بخرید، از واسطه‌ها و ابزارهای مالی استفاده می‌کنید تا در بورس سرمایه‌گذاری کنید. دو نمونه رایج سرمایه‌گذاری غیرمستقیم عبارت‌اند از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی اختصاصی:
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری: صندوق‌ها نهادهای مالی‌ای هستند که پول سرمایه‌گذاران مختلف را جمع کرده و در ترکیبی از سهام، اوراق قرضه و... سرمایه‌گذاری می‌کنند. هرکس واحدهای صندوق را بخرد، عملاً به اندازه سرمایه‌اش در سود و زیان کل سبد صندوق سهیم می‌شود. مزیت صندوق‌ها این است که توسط مدیران حرفه‌ای اداره می‌شوند، متنوع‌سازی دارند و برای مبالغ کم هم قابل دسترسی‌اند. برای افراد مبتدی یا کسانی که وقت تحلیل بازار را ندارند، صندوق‌ها گزینه بسیار مناسبی هستند. شما می‌توانید با خرید واحدهای یک صندوق سهامی، بدون نیاز به دانش تخصصی، از سود بازار سهام بهره‌مند شوید. البته باید توجه کنید که صندوق‌ها کارمزد مدیریت می‌گیرند و سودشان تضمینی نیست ولی ریسک‌شان به دلیل تنوع، کمتر از خرید تک سهم است.
- سبدگردانی (مدیریت پرتفو توسط متخصص): در این حالت شما سرمایه خود را به یک تیم یا شرکت سبدگردان می‌سپارید. آنها بر اساس میزان ریسک‌پذیری و اهداف شما، یک سبد اختصاصی از سهام و سایر اوراق برایتان تشکیل می‌دهند و مدیریت می‌کنند. به بیان ساده، یک مدیر برنامه‌ریزی مالی حرفه‌ای به جای شما خرید و فروش را انجام می‌دهد. سبدگردانی معمولاً برای مبالغ سرمایه‌گذاری بالاتر استفاده می‌شود و کارمزد عملکرد دارد (یعنی درصدی از سود شما را به عنوان دستمزد برمی‌دارند). این روش هم برای کسانی مناسب است که خودشان دانش یا وقت کافی ندارند و می‌خواهند کار را به کاردان بسپارند.
علاوه بر این دو، روش‌های دیگری مثل خرید اوراق صندوق‌های قابل معامله (ETF) یا سرمایه‌گذاری از طریق شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری نیز وجود دارد که همگی در دسته غیرمستقیم قرار می‌گیرند. در مجموع سرمایه‌گذاری غیرمستقیم ریسک کمتری برای مبتدیان دارد و یک راه ورود امن‌تر به بازار بورس محسوب می‌شود.
سرمایه‌گذاری غیرمستقیم ریسک کمتری برای مبتدیان دارد و یک راه ورود امن‌تر به بازار بورس محسوب می‌شود.
برای جمع‌بندی این بخش، در جدول زیر مقایسه مختصری بین سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم ارائه شده است:
روش سرمایه‌گذاری | مناسب برای | ویژگی‌ها |
مستقیم (خرید شخصی سهام) | افراد با دانش و زمان کافی | کنترل کامل بر انتخاب سهام؛ نیازمند تحلیل و پیگیری روزانه؛ سود/زیان وابسته به مهارت فرد |
غیرمستقیم (صندوق، سبدگردان) | افراد تازه‌کار یا کم‌وقت | مدیریت توسط کارشناسان حرفه‌ای؛ نیاز به دانش کم؛ ریسک کمتر به دلیل تنوع؛ پرداخت کارمزد مدیریت |
حالا که انواع روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس را شناختید، می‌توانید بر اساس شرایط خود تصمیم بگیرید که کدام مسیر را در پیش بگیرید. اگر هنوز کاملاً مطمئن نیستید، نگران نباشید؛ در ادامه توضیح می‌دهیم چگونه اولین قدم‌ها را برای شروع سرمایه‌گذاری در بورس بردارید.
چگونه سرمایه‌گذاری در بورس را شروع کنیم؟ (مراحل ورود به بورس)
تصمیم گرفته‌اید وارد بازار بورس شوید؟ عالی است! حالا باید با مراحل و نحوه سرمایه‌گذاری در بورس آشنا شوید. شروع کار چند گام ساده دارد که در اینجا به ترتیب مرور می‌کنیم:
مرحله ۱: دریافت کد بورسی (کد معاملاتی) – اولین قدم برای ورود به بورس ایران، دریافت کد بورسی است. کد بورسی یک شناسه‌ی یکتا برای هر سرمایه‌گذار در بازار سرمایه است (ترکیبی از حروف و اعداد شبیه شماره حساب بانکی). برای گرفتن این کد، ابتدا باید در سامانه سجام (سامانه جامع اطلاعات مشتریان) ثبت‌نام کنید و احراز هویت شوید. خوشبختانه این کار به صورت آنلاین و رایگان انجام می‌شود. پس از ثبت‌نام سجام، می‌توانید از طریق یکی از کارگزاری‌های بورس (کارگزار به معنی واسط معاملات بورس) درخواست کد بورسی کنید. معمولاً ظرف چند روز کد شما صادر و فعال می‌شود. بدون کد بورسی امکان خرید و فروش سهام را نخواهید داشت، بنابراین این مرحله ضروری است.
مرحله ۲: انتخاب کارگزاری و ایجاد حساب معاملاتی – کارگزاری بورس در واقع شرکت واسطی است که سفارش‌های خرید و فروش شما را به بازار ارسال می‌کند. پس از دریافت کد بورسی، باید یک کارگزار بورس مناسب انتخاب کنید و در آن حساب باز کنید. کارگزاری‌های متعددی در ایران فعالیت دارند که از نظر کیفیت خدمات آنلاین، پشتیبانی، سرعت سامانه و کارمزدها با هم تفاوت‌هایی دارند. می‌توانید براساس تحقیق و پرس‌وجو یک کارگزاری معتبر (مثل مفید، آگاه، فارابی و... یا معرفی‌شده توسط تالاربورس) را برگزینید. ثبت‌نام در کارگزاری نیز اینترنتی انجام می‌شود؛ مدارک شناسایی و اطلاعات بانکی خود را ارائه می‌دهید و پس از تکمیل قراردادهای مربوطه، یک حساب معاملاتی آنلاین برای شما فعال می‌شود. کارگزاری به شما نام کاربری و رمز عبور پلتفرم معاملاتی آنلاین را می‌دهد.
مرحله ۳: یادگیری کار با سامانه معاملاتی – قبل از اینکه اولین معامله را انجام دهید، با محیط نرم‌افزار یا وب‌سایت معاملاتی کارگزاری آشنا شوید. اغلب کارگزاری‌ها یک سامانه آنلاین (معروف به پنل معاملات برخط) دارند که از طریق آن می‌توانید لیست سهام‌ها را ببینید، سفارش خرید یا فروش ثبت کنید، پرتفوی (سبد سهام) خود را مشاهده کنید و... . اگر کار با سامانه برایتان دشوار است نگران نباشید؛ منابع آموزشی و حتی فیلم‌های راهنما برای یادگیری این موضوع در اینترنت و سایت کارگزاری موجود است. چند روز اول حتی می‌توانید با مبلغ کم خرید و فروش کنید تا دستتان راه بیفتد.
مرحله ۴: خرید اولین سهام خود (شروع سرمایه‌گذاری) – حالا همه چیز آماده است تا شما رسماً یک سرمایه‌گذار بورس شوید! مقداری پول به حساب کارگزاری که باز کرده‌اید واریز می‌کنید (از طریق درگاه آنلاین یا حواله بانکی). سپس از بین سهام شرکت‌های مختلف، یکی را برای خرید انتخاب می‌کنید و اولین سهم خود را میخرید. اگر هنوز تحلیل خاصی انجام نداده‌اید، می‌توانید با مبالغ کم و روی سهم‌هایی که درباره‌شان شنیده‌اید تست کنید یا حتی بهتر، ابتدا یک صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) بخرید تا ریسک کمتری متحمل شوید. با ثبت سفارش خرید، در صورت مناسب بودن قیمت، معامله انجام می‌شود و آن سهام به سبد شما اضافه خواهد شد. تبریک! شما اولین گام سرمایه‌گذاری را برداشتید.
مرحله ۵: نظارت و توسعه دانش – بعد از شروع، کار تمام نمی‌شود؛ در واقع تازه شروع شده است! اکنون باید مرتب سبد سهام خود را زیر نظر داشته باشید. البته قرار نیست هر روز معامله کنید (اتفاقاً برای مبتدیان، کم‌معامله کردن و صبر بیشتر بهتر است). اما باید اخبار مهم اقتصادی و اطلاعیه‌های شرکت‌هایی که سهامشان را دارید دنبال کنید. به موازات این، روی خودتان نیز سرمایه‌گذاری کنید: کتاب‌ها و مقالات آموزشی بورس را بخوانید، در دوره‌های آموزشی (حضوری یا آنلاین) شرکت کنید و سطح دانش مالی خود را بالا ببرید. بازار بورس میدان یادگیری مستمر است؛ هرچه بیشتر یاد بگیرید، تصمیم‌های آگاهانه‌تری خواهید گرفت و احتمال موفقیت‌تان بیشتر می‌شود.
مرحله ۶: شروع با مبالغ کم و افزایش تدریجی – توصیه مهم این است که در ابتدای راه، با پول کم وارد شوید؛ پولی که اگر خدایی نکرده از دست رفت، لطمه جدی به زندگی‌تان نزند. با این کار استرس شما هم کمتر خواهد بود. به مرور که تجربه و اطمینان بیشتری پیدا کردید، می‌توانید مبلغ سرمایه‌گذاری را بیشتر کنید. حتی افراد خبره هم همیشه تأکید می‌کنند که تمام تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید. یعنی کل دارایی خود را فقط به بورس اختصاص ندهید؛ درصدی را در بورس و بقیه را در دارایی‌های دیگر یا سپرده نگه دارید تا اگر بورس طبق انتظار پیش نرفت، همه سرمایه‌تان تحت تاثیر قرار نگیرد.
مرحله ۷: استفاده از ابزارهای کمکی برای مبتدیان – اگر احساس می‌کنید انتخاب سهام مناسب برایتان دشوار است، می‌توانید از ابزارهای کمک‌سرمایه‌گذاری استفاده کنید. به عنوان مثال، بسیاری از تازه‌کارها به جای خرید مستقیم سهام، در ابتدا صندوق‌های سرمایه‌گذاری را می‌خرند (همان‌طور که گفتیم). برخی دیگر از سبدهای پیشنهادی کارشناسان بهره می‌گیرند یا با مشورت مشاوران سرمایه‌گذاری عمل می‌کنند. اشکالی ندارد که در شروع از این کمک‌ها استفاده کنید تا کم‌کم راه و رسم کار دستتان بیاید.
با طی این مراحل، شما عملاً وارد دنیای بورس شده‌اید. یادتان باشد مسیر ثروت‌آفرینی از بورس یک ماراتن است نه دوی سرعت؛ موفقیت یک‌شبه حاصل نمی‌شود. پس صبور باشید و قدم‌ها را درست بردارید.
نکات طلایی برای موفقیت مبتدیان در بورس
حالا که قدم‌های اولیه را شناختید، بد نیست چند توصیه مهم و نکات طلایی را هم مرور کنیم تا مسیر سرمایه‌گذاری شما هموارتر شود. این‌ها مواردی هستند که افراد با تجربه به تازه‌واردان بورس گوشزد می‌کنند:
- با پول مازاد سرمایه‌گذاری کنید: همیشه پولی را وارد بورس کنید که تا مدتی به آن نیاز ضروری ندارید. پول قرضی یا وامی که موعد بازپرداخت نزدیک دارد را وارد بورس نکنید. این کار جلوی فشار روانی در زمان نوسانات بازار را می‌گیرد.
- تفکر بلندمدت داشته باشید: اگر امروز سهمی خریدید، توقع نداشته باشید دو روزه سود کلان بدهد. بورس در بلندمدت سوددهی بهتری نشان می‌دهد. پس به دید حداقل شش ماهه تا چندساله سرمایه‌گذاری کنید. نوسانات کوتاه‌مدت نباید شما را بترساند یا هیجان‌زده کند.
- مطالعه و آموزش را مستمر ادامه دهید: بازار بورس دائم در حال تغییر است و دانش شما هم باید به‌روز شود. کتاب بخوانید، مقالات سایت‌های معتبر (مثل تالاربورس) را دنبال کنید، در دوره‌های آموزشی شرکت کنید و از تجربه افراد موفق بهره ببرید. سواد مالی خود را تقویت کنید تا تصمیم‌های بهتری بگیرید.
- سبد متنوع تشکیل دهید: از همان ابتدا سعی کنید به جای خرید تنها یک سهم، چند سهم از صنایع مختلف بخرید. تنوع، امنیت سرمایه شما را بالاتر می‌برد. اگر یک سهم به هر دلیلی افت کرد، ممکن است سهم دیگر رشد کند. البته تنوع بیش از حد (خرید تعداد زیادی سهم) هم مدیریت را سخت می‌کند؛ تعادل را رعایت کنید (مثلاً ۳ تا ۵ سهم در ابتدای کار مناسب است).
- هیچ‌وقت با یک خبر خرید و فروش نکنید: شایعات و هیجانات اطراف بورس بسیار زیاد است. شاید شنیده باشید که فلان سهم قراره سود نجومی بده یا فلان سهامدار بزرگ در حال خرید یک سهم است. مبتدیان زیاد در دام این شایعه‌ها می‌افتند. شما هر خبری می‌شنوید، اول از منابع موثق بررسی کنید و صرفاً بر اساس شنیده‌ها تصمیم نگیرید.
- حد ضرر و حد سود داشته باشید: پیش از خرید هر سهم، برای خودتان مشخص کنید که در چه قیمتی اگر سهم افت کرد، آن را می‌فروشید تا زیان بیشتری نکنید (به این قیمت می‌گویند حد ضرر). همچنین حد سود تعیین کنید؛ یعنی مثلاً تصمیم بگیرید اگر سهمی ۳۰٪ رشد کرد بخشی از سود را شناسایی کنید. داشتن این برنامه به شما کمک می‌کند هنگام رخدادهای غیرمنتظره دچار سردرگمی نشوید.
- کنترل احساسات و پایبندی به استراتژی: بارها تأکید کردیم ولی باز هم مهم است: اسیر ترس و طمع نشوید. اگر استراتژی و تحلیل شما می‌گوید یک سهم ارزشمند است، صرفاً به خاطر یک افت مقطعی نترسید و نفروشید. یا اگر همه اطرافیان در حال خرید سهمی هستند که شما تحلیل درستی از آن ندارید، بی‌گدار به آب نزنید. انضباط در معامله‌گری رمز ماندگاری در بازار است.
- از تجربه دیگران درس بگیرید ولی کورکورانه تقلید نکنید: مطالعه زندگی سرمایه‌گذاران موفق و گفتگو با افراد با سابقه می‌تواند نکات ارزنده‌ای به شما بیاموزد. سعی کنید از تجربیات و حتی اشتباهات آنها درس بگیرید. با این حال هرکس شرایط و استراتژی خودش را دارد؛ قرار نیست دقیقاً پرتفوی دیگری را کپی کنید. روش مناسب خود را پیدا کنید.
اگر دوست دارید درباره موضوعات کاربردی این‌چنینی بیشتر یاد بگیرید و مهارت‌های جدید کسب کنید، حتماً به صفحه دوره‌های آموزشی تالار بورس سر بزنید. در این صفحه مجموعه‌ای از دوره‌های متنوع آموزشی (از مالی و سرمایه‌گذاری تا مهارت‌های فردی) ارائه شده که می‌تواند به رشد دانش شما کمک کند.
این نکات به شما کمک می‌کند که از اشتباهات رایج مبتدیان دوری کنید و سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌تری داشته باشید. بورس می‌تواند سکوی پرتاب مالی شما باشد، به شرط اینکه با دانش و برنامه پیش بروید.
نتیجه‌گیری: شروعی آگاهانه، راهی به سوی آینده مالی بهتر
در این مقاله سعی کردیم به پرسش سارا و بسیاری از شما پاسخ دهیم که “سرمایه‌گذاری در بورس یعنی چه؟” دیدیم که بورس فرصتی است برای سهیم شدن در رشد شرکت‌ها و کسب سود از این طریق؛ همان‌قدر که می‌تواند سودآور باشد، بدون خطر هم نیست. بورس بازی برد-بردی است برای اقتصاد و مردم، به شرط آنکه با آگاهی وارد شویم.
اگر تازه‌کار هستید، شاید ورود به این بازار بزرگ ابتدا ترسناک به نظر برسد. اما اکنون شما با مفاهیم پایه، مزایا، ریسک‌ها و مسیر شروع آشنا شده‌اید. می‌دانید که می‌توانید حتی با سرمایه کم شروع کنید، از روش‌های غیرمستقیم بهره ببرید و قدم به قدم تجربه کسب کنید. به یاد داشته باشید که بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران دنیا هم روزی مبتدی بودند! آنها نیز با مبالغ کوچک شروع کردند، اشتباهاتی داشتند و از آنها درس گرفتند تا به موفقیت رسیدند.
سارا داستان ما پس از تحقیق و آموزش، تصمیم گرفت اولین قدم را بردارد. او با پس‌انداز اندکش در یک صندوق سرمایه‌گذاری شروع کرد و همزمان به یادگیری ادامه داد. ترس اولیه‌اش جای خودش را به شوق و اشتیاق برای یادگیری بیشتر و سرمایه‌گذاری‌های بعدی داد. شما هم می‌توانید مانند سارا با گام‌های سنجیده وارد بورس شوید و آینده مالی خود را متحول کنید. بورس دریچه‌ای است به سوی فرصت‌های بزرگ؛ با چشمانی باز و ذهنی آموخته از این دریچه عبور کنید.
در پایان، موفقیت در بورس یک سفر است نه یک مقصد. هر قدمی که امروز برمی‌دارید – از مطالعه یک مقاله گرفته تا خرید اولین سهم – شما را یک قدم به استقلال مالی نزدیک‌تر می‌کند. پس اگر آماده‌اید، از همین حالا دست به کار شوید و تجربه سرمایه‌گذاری خود را آغاز کنید. آینده‌ی مالی بهتر در انتظار کسانی است که امروز هوشمندانه تصمیم می‌گیرند.
فراموش نکنید که مهم‌ترین سرمایه شما دانش و جسارت شماست. پس دست به کار شوید، یاد بگیرید و با گام‌های کوچک اما مطمئن آینده مالی بهتری برای خود رقم بزنید.
آیا می‌خواهید همواره از ترفندهای کاربردی و آموزش‌های جذاب در زمینه‌های مختلف باخبر باشید؟
پس حتما صفحه اینستاگرام تالار بورس را دنبال کنید. در آنجا نکات کوتاه آموزشی، معرفی دوره‌ها و محتوای الهام‌بخش زیادی منتشر می‌کنیم که می‌تواند برای شما مفید باشد. با ما در اینستاگرام همراه باشید.
سوالات پرتکرار درباره سرمایه‌گذاری در بورس
تقریباً هر فردی با هر میزان سرمایه می‌تواند وارد بورس شود، اما مهم است که انتظارات و روحیات خود را بشناسید. اگر آدم بسیار ریسک‌گریزی هستید و نوسان‌های کوتاه‌مدت شما را عصبی می‌کند، بهتر است با احتیاط بیشتری عمل کنید یا از روش‌های کم‌ریسک‌تر (مثل صندوق‌ها) شروع کنید. همچنین باید حاضر باشید وقت بگذارید و کمی آموزش ببینید. در کل می‌توان گفت بورس برای کسی مناسب است که دید میان‌مدت تا بلندمدت دارد، صبور است و تمایل به یادگیری مداوم دارد. اگر این ویژگی‌ها را در خود می‌بینید، شما فرد مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بورس هستید.
بورس ماشین پول‌سازی یک‌شبه نیست. زمان رسیدن به درآمد (سود) بستگی به شرایط بازار و مهارت شما دارد. گاهی ممکن است در عرض چند هفته یک سرمایه‌گذاری خوب ۲۰-۳۰٪ سود دهد، اما در مواردی هم ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا به بازدهی برسید. توصیه می‌شود حداقل دید شش‌ماهه یا یک‌ساله داشته باشید. به خصوص در ابتدای مسیر که تجربه کمتری دارید، انتظار سود فوری نداشته باشید. تمرکز را بر یادگیری بگذارید؛ سود با دانش و صبر حاصل خواهد شد.
خوشبختانه برای شروع سرمایه‌گذاری در بورس ایران نیاز به مبلغ خیلی زیادی ندارید. شما با ۵۰۰ هزار تومان هم می‌توانید اولین سهام خود را بخرید. در واقع قانوناً حداقل ارزش هر سفارش خرید در بورس ۵۰۰ هزار تومان است (این رقم ممکن است در آینده تغییر کند). بنابراین حتی با همین حدود هم می‌شود آغاز کرد. البته کارمزدهای جزئی هم وجود دارد ولی مبالغ آن کم است. توجه داشته باشید بهتر است در شروع با پول کم وارد شوید تا آزمون و خطا برایتان گران تمام نشود. پس از کسب تجربه، می‌توانید مبالغ بیشتری را به بورس اختصاص دهید.
اگر بدون آموزش و بی‌گدار به آب بزنید، احتمال زیان سنگین وجود دارد، اما از دست دادن کل پول در بورس بسیار بعید است مگر اینکه دست به ریسک‌های خیلی بزرگ بزنید (مثل خرید یک سهم نامعتبر با تمام سرمایه). با متنوع کردن سبد سهام و انتخاب سهام شرکت‌های معتبر، احتمال ورشکستگی کامل شما تقریباً صفر است. حتی اگر سهام برخی شرکت‌ها افت شدید کند، سهام دیگر می‌تواند این زیان را تا حدی پوشش دهد. ضمن اینکه شما هر زمان بخواهید می‌توانید سهام خود را بفروشید و جلوی زیان بیشتر را بگیرید. بنابراین با مدیریت ریسک و داشتن استراتژی، امکان از دست رفتن کامل سرمایه تقریباً وجود ندارد.
برای افراد تازه‌کار معمولاً روش غیرمستقیم توصیه می‌شود؛ مثلاً شروع با صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی. به این ترتیب در معرض سود بورس قرار می‌گیرید بدون اینکه نیاز باشد خودتان سهام خاصی را تحلیل و انتخاب کنید. پس از مدتی که با فضای بازار آشنا شدید، می‌توانید کم‌کم مستقیماً چند سهم را بخرید و تجربه کنید. همچنین می‌توانید ترکیبی عمل کنید: مثلا بخشی از پول را در صندوق بگذارید و با بخش کوچکی خودتان سهام معامله کنید. این گونه هم ریسک را مدیریت کرده‌اید و هم یاد می‌گیرید. به مرور که دانش و اعتمادبه‌نفس بیشتری کسب کردید، می‌توانید وزن سرمایه‌گذاری مستقیم را افزایش دهید.
تفاوت اصلی در ریسک و بازده است. بانک سودی ثابت و تضمین‌شده (مثلاً سالانه ~۱۵٪) به سپرده شما می‌دهد و ریسکی متوجه اصل پول نیست اما این سود ممکن است حتی از تورم کمتر باشد و در واقع قدرت خرید شما کاهش یابد. در بورس سود تضمینی وجود ندارد و نوسان بالاست؛ یک سال ممکن است ۵۰٪ سود کنید و سال دیگر ۲۰٪ ضرر. اما متوسط بازده در بلندمدت معمولاً از نرخ سود بانکی بیشتر است و می‌تواند متناسب با تورم رشد کند. همچنین بورس نیاز به یادگیری و صرف وقت دارد، در حالی که بانک نیاز به هیچ فعالیتی ندارد. خلاصه اگر کسی ریسک‌گریز باشد بانک را ترجیح می‌دهد و به بازده کمتر قانع است، ولی اگر به دنبال بازده بالاتر و حفظ ارزش پول در برابر تورم باشد و حاضر به پذیرش نوسان و یادگیری باشد، بورس گزینه بهتری است.
لزومی ندارد در بدو ورود همه چیز را بدانید، ولی قطعاً آموختن تحلیل‌ها در بلندمدت به نفع شماست. بسیاری از افراد در ابتدا فقط با توصیه دوستان یا شنیده‌ها سهم می‌خرند که روش مطمئنی نیست. شما می‌توانید در حین سرمایه‌گذاری کم‌کم تحلیل بنیادی (ارزش‌گذاری شرکت‌ها بر اساس وضعیت مالی) و تحلیل تکنیکال (بررسی نمودار قیمت و روندها) را یاد بگیرید. هرچه دانش تحلیلی شما بیشتر شود، تصمیم‌هایتان منطقی‌تر خواهد شد. با این حال اگر علاقه یا وقت یادگیری ندارید، اشکالی ندارد از روش‌های غیرمستقیم یا مشاوره کارشناسان استفاده کنید. ولی پیشنهاد ما این است که حتی اگر سبدگردان دارید یا در صندوق سرمایه‌گذاری کرده‌اید، باز هم حداقل مفاهیم پایه بورس و تحلیل را بیاموزید تا تصویر روشن‌تری از سرمایه‌گذاری خود داشته باشید.
کارگزاری خوب را می‌توان از چند فاکتور شناخت: اعتبار و خوش‌نامی در بین سرمایه‌گذاران، سامانه معاملاتی پایدار و سریع (قطعی کم، سرعت بالا)، پشتیبانی مناسب (پاسخ‌گویی تلفنی یا حضوری هنگام بروز مشکل)، کارمزد و طرح‌های تخفیفی، و ارائه خدمات جانبی مثل مشاوره یا آموزش. برای انتخاب، می‌توانید از تجربه اطرافیان استفاده کنید یا در اینترنت نظرات کاربران را بخوانید. بسیاری از کارگزاری‌های بزرگ شعب حضوری در شهرهای مختلف دارند که این هم مزیت است. خوشبختانه عوض کردن کارگزاری هم سخت نیست؛ اگر انتخابتان مناسب نبود، همیشه می‌توانید دارایی خود را به کارگزاری دیگری منتقل کنید. وب‌سایت تالاربورس نیز یک راهنمای انتخاب کارگزاری تهیه کرده که با مطالعه آن راحت‌تر می‌توانید تصمیم بگیرید.
امیدواریم این پرسش و پاسخ‌ها نیز به رفع ابهامات شما کمک کرده باشد. اگر سوال دیگری در ذهن دارید، حتماً به وب‌سایت تالاربورس سر بزنید؛ احتمالاً جوابش را آنجا خواهید یافت. اکنون با خیالی روشن‌تر و اطلاعاتی جامع‌تر می‌توانید مسیر سرمایه‌گذاری‌تان را آغاز کنید. موفق باشید!