استراتژی حدضرر / چطور کم‌تر زیان کنیم؟

سیگنال خرید سهم #وحامد با تارگت x و حدضرر y یا فلان سهم حدضرر من را زد. این روزها اصطلاحات این‌چنینی زیاد به‌گوشمان می‌خورد. اما واقعا مفهوم این اصطلاحات چیست؟

خیلی از معامله‌گران در بازار حتی با داشتن تحلیل‌های خوب هم نتوانسته‌اند سود خوبی بگیرند. به‌راستی چرا اینگونه است؟ تعریف درست از حدضرر کدام است؟ مفهوم ریسک در حدضرر چیست و سود منفی و ضرر در معاملات چه فرقی دارد؟ نکات مهم درباره حدضرر کدامند؟ اگر می‌خواهید جواب تمام این سوالات را بدانید و عملکرد خود را در معاملات بازارهای مالی افزایش دهید، تا آخر این مقاله با من همراه باشید.

چرا ضرر می‌کنیم؟

نوسانات قیمت در بازار سهام ممکن است هم به نفع ما باشد و هم به ضرر ما. یکی از راه‌هایی که می‌توانیم سود بیشتری در بازار بکنیم این است که فقط در صعودهای بازار شریک باشیم و ضررهای بازار روی ما تاثیرگذار نباشد.

اما این امر شاید فقط روی کاغذ عملی باشد و در واقعیت ممکن نیست. وقتی وارد بازارهای مالی می‌شوید، ریسک ضررهای بازار را هم به‌همراه سود آن پذیرفته‌اید. هیچ‌کسی در دنیا نمی‌تواند ادعا کند که من در بازار ضرر نکرده‌ام. یادتان باشد تنها کسی ضرر نکرده که هنوز وارد بازار نشده است. به همین منظور مقدار ضرر در معاملات را با ابزاری به نام حدضرر کنترل می‌کنند و به‌عنوان مثال می‌گویند که در معاملات خود حدضرر را رعایت کنید و به آن پایبند باشید.

تعریف حدضرر

همه کسانی که وارد بازارهای مالی شده‌اند، مشکلی در زمان خرید سهم ندارند. اما تشخیص قیمت و زمان فروش، همواره مسئله چالشی‌تری برای معامله‌گران بوده است.

اگر قیمت سهم بعد از خرید، بر خلاف انتظار ما شروع به کاهش کرد، یعنی این‌که ما در تحلیل و محاسبات خود دچار خطا یا اشتباه شده‌ایم.

در این وضعیت اگر مقدار حرکت خلاف جهت معامله ما بیش از حد انتظار باشد، می‌گوییم که به جهت جلوگیری از ضرر بیشتر، باید از معامله با حدضرر خارج شویم. این تعریفی عمومی و جامع از حدضرر است.

مقدار حدضرر چقدر است؟

در حقیقت هیچ فرمول ثابتی برای مقدار حدضرر وجود ندارد. درواقع حدضرر یک عامل نسبی و وابسته به زمان است که مستقیما با استراتژی معاملاتی یک معامله‌گر ارتباط دارد. 

برای این‌که این مسئله را بهتر درک کنیم، باید کمی موشکافانه‌تر به قضیه نگاه کنیم. حتما این سوال را شنیده‌اید که فرق بین اصلاح و ریزش چیست؟

من سهمی را می‌خرم و بعد از مدتی متوجه می‌شوم که قیمت برخلاف جهت تحلیل من حرکت می‌کند و حدضرر معامله را فعال می‌کند. در اینجا و طبق تعریف عمومی حدضرر، من به جهت جلوگیری از ضرر بیشتر سهم را می‌فروشم. اما در عین ناباوری می‌بینم که قیمت بعد از حدضرر من شروع به افزایش کرده و حتی سقف‌های قبلی راهم شکسته است.

درواقع بین زمان‌های مختلف در نمودارها یک رابطه کلی وجود دارد. به‌عنوان مثال ریزش قیمت سهم در تایم پنج دقیقه، تنها یک اصلاح در تایم 30 دقیقه محسوب می‌شود. و ریزش در تایم یک‌ساعته هم تنها یک اصلاح در تایم روزانه است. همین‌طور ریزش قیمت در تایم روزانه هم می‌تواند تنها یک اصلاح در تایم ماهانه باشد. به‌این ترتیب  می‌توانیم به تایم‌های بالاتر هم مراجعه کنیم و می‌فهمیم که ریزش و اصلاح یک عامل وابسته به زمان است.

در مورد حدضرر هم دقیقا این نکته صدق می‌کند و برای همین حدضرر من در معامله‌ای، نقطه خرید معامله‌گر دیگری است. این نکته‌ای است که معمولا کسی به آن توجه نمی‌کند.

برای همین منظور وقتی قیمت‌های بازار سهام آمریکا در حال ریزش سنگین هم باشد، درحالی‌که همه درحال فرار و پیدا کردن راهی برای فروش سهم در قیمت‌های بالاتر هستند، سرمایه‌گذاری همچون «وارن بافت» اعلام می‌کند که این بهترین فرصت برای خرید است.

فرق دیدگاه (استراتژی) معامله‌گران اینجا است که خودش را نشان می‌دهد و باعث می‌شود که وارن بافت، سی سال سهامدار کوکاکولا باشد. سوال مهم این است که شما سهم را برای چه مدت خریداری می‌کنید؟ 5 سال، 10 سال، یا 20 سال؟

هرچه دیدتان بلندمدت‌تر باشد نگاهتان به بازار هم عوض خواهد شد. برای همین منظور می‌گوییم که حدضرر هم یک مولفه نسبی وابسته به زمان است. یعنی وقتی من دیدگاهم برای 20 سال آینده سهم درنظر گرفته شده، پس نباید با کوچکترین منفی در بازار دچار استرس شوم. زیرا مدیریت سرمایه من برای قیمت‌های امسال و یا سال آینده نیست، پس حدضرر من هم باتوجه به نوع استراتژی بلندمدتی که دارم باید درنظر گرفته شود.

حدضرر واقعی و حدضرر احساسی

به‌طور کلی می‌توان گفت که ضرر از ذهن ما سرچشمه می‌گیرد و بعد روی روان و احساسات ما تاثیر می‌گذارد که درنهایت باعث تصمیم‌گیری‌های هیجانی و غیرهیجانی در معاملات ما می‌شود.

وقتی ما سهمی را می‌خریم، از لحظه‌ای که قیمت سهم کمتر از قیمت خرید ما می‌شود، هورمون‌های استرس بیشتری در بدن ما شکل می‌گیرد. در اصل این همان شروع حدضرر احساسی است. قیمت تا کجا پایین می‌آید؟ این یک اصلاح موقت است یا یک نزول؟ این‌ها همه سوالاتی هستند که در زمان حدضرر احساسی به‌سراغ ما می‌آیند.

از آنجایی که احساسات ما یک حدی دارد و بیشتر از آن حد ممکن است که کنترلشان از دست ما خارج شود، ما حدضرر واقعی را تعریف می‌کنیم. درواقع حدضرر واقعی برابر است با نهایت آستانه فشار حدضرر احساسی. به‌عبارت ساده‌تر ما تا کجا ضرر را می‌توانیم تحمل کنیم.

حدضرر واقعی وارن بافت

‌وارن بافت در یازده سالگی، سه سهام ممتاز خدمات شهری را به قیمت هر سهم ۳۸ دلار برای خود و خواهر کوچک‌ترش دوریس خریداری کرد.

کمی بعد از خرید سهام، ارزش آن به زیر ۲۷ دلار رسید. وارن با این‌که ترسیده بود، سهام خود را آن‌قدر نگه داشت تا ارزش آن به ۴۰ دلار رسید و او بلافاصله سهام خود را فروخت.

در تمام این مدت، حدضرر احساسی وارن بافت فعال شده بود تا جایی‌که دیگر تحمل فشار احساسات وارده را نداشت. در همین حال، حدضرر احساسی او به حدضرر واقعی تبدیل شد و باعث شد تا تصمیم خروج بگیرد.

اما جالب است بدانید که وارن بافت هم گاهی اشتباه می‌کند. زیرا کمی بعد، ارزش سهام خدمات شهری تا ۲۰۰ دلار بالا رفت. این تجربه یکی از درس‌های اساسی سرمایه‌گذاری را به او یاد داد که صبر دربازارهای مالی یک موهبت است.

ریسک به ریوارد در حدضرر

تا این‌جا مفهوم ضرر و حدضرر را درک کردیم و رابطه آن‌را با زمان بهتر درک کردیم. اما برای این‌که بدانیم چگونه باید از حدضرر در استراتژی‌های معاملاتی خود استفاده کنیم، باید درک بهتری از مفهوم ریسک به ریوارد پیدا کنیم.

هر معامله‌گری برای این‌که در معاملات خود به سود (Reward) مشخصی دست‌یابد، مقداری ریسک (Risk) را متحمل می‌شود.

نسبت سود به ضرر در هر معامله بسیار مهم است و به‌نوعی یکی از مهمترین فاکتورها در ستاپ‌های معاملاتی محسوب می‌شود که توجه به آن لازم است، اما کافی نیست. برای درک بهتر برای شما مثالی می‌زنیم:

فرض کنید که یک بلیت لاتاری به قیمت یک دلار خریداری می‌کنید که سود برنده آن مبلغ یک میلیون دلار باشد. اگر این خرید را به چشم یک معامله ببینیم، درواقع همانند این است که مبلغ یک دلار خرید کرده‌ایم، با حدضرر یک دلار و سود یک میلیون دلار.

سوال: با توجه به سود به ضرر بسیار بالا، آیا معامله خرید لاتاری ما مناسب است؟

جواب: در این‌جا به‌نظر می‌رسد که نسبت حدسود به حدضرر بسیار مناسب است. البته باید این نکته را هم درنظر بگیریم که احتمال برنده شدن ما در این لاتاری چقدر است تا نسبت سود به ضرر واقعی را به‌دست آوریم. با فرض این‌که دو میلیون شرکت کننده در این لاتاری باشند، به روش زیر عمل می‌کنیم

برای محاسبه مقدار سود واقعی به روش زیر عمل می‌کنیم:

مقدار سود واقعی: نسبت برد × مقدار سود = (2000000/1) × (1 میلیون دلار) = 0.5

برای محاسبه ریسک واقعی هم به روش زیر عمل می‌کنیم:

مقدار ریسک واقعی: (نسبت برد - 1) × (سرمایه اولیه) = (2000000/1 - 1) × (یک دلار) = 1

حال طبق فرمول قبلی، از تقسیم مقدار سود واقعی را به مقدار ریسک واقعی عدد صحیح به‌دست می‌آید که برابر عدد 0.5 می‌شود. این یعنی به ازای هر دلار که ریسک می‌کنید، تنها مبلغ 50 سنت می‌توانید سود کنید. حال می‌توانیم بهتر درک کنیم که چرا معامله خرید یک بلیت لاتاری برای ما به‌صرفه نیست.

نحوه صحیح معاملات بازارهای مالی هم به‌همین صورت است. وقتی قلان سهم را با تارگت سود 2000% و حدضرر 1% می‌بینیم، نباید این تصور را بکنیم که چه معامله پرسودی است. در اصل احتمال به تارگت رسیدن آن معامله است که سود ما را مشخص می‌کند.

اگر تحلیل درست نباشد و یا استراتژی معامله به همان اندازه سودآور نباشد، شاید شما هزار بار هم این معامله را تکرار کنید و همواره حدضرر شما فعال شود.

پس می‌توان گفت که برای این‌که درصد احتمال رسیدن به تارگت حدضرر کمتر باشد، این است که حدضرر در فاصله مناسبی با قیمت باید باشد. اگر خیلی نزدیک باشد، احتمال رسیدن به حدضرر بیشتر می‌شود و اگر هم خیلی دور باشد، احتمال سود به زیان را کاهش می‌دهیم.

هر کدام از این معاملات به‌طور جداگانه می‌تواند در استراتژی معاملاتی شما تاثیرگذار باشد و درنهایت فاکتور سودآوری حساب شما را تعیین می‌کند. به مثال‌ زیر دقت کنید:

اگر نسبت حدسود به حدضرر در معامله‌ای برابر با یک باشد (یعنی یا 50% سود و یا 50% ضرر می‌کنید) و فقط 50% معاملات در آن استراتژی سودآور باشد، با چنین شرایطی شما قطعا یک بازنده هستید. زیرا باید هزینه کمیسیون خریدوفروش معامله را نیز پرداخت کنید و این مقدار از موجودی حساب شما کسر خواهد شد. اما اگر در این حالت نسبت حدسود به حدضرر شما عدد 2 باشد (یعنی یا 50% ضرر و یا 100% سود) و تنها 35% معاملات شما موفقیت‌آمیز باشد، در این‌صورت شما یک برنده محسوب می‌شوید.

در جدول زیر درصد موفقیت معامله را در نسبت‌های مختلف حدسود به حدضرر را می‌توانید مشاهده کنید:

نسبت حرکت سود به ضرر

معمولا ما برای محاسبه مقدار سود، قیمت نهایی را از قیمت خرید کسر می‌کنیم. اما نکته جالب اینجا است که اگر طی چند روز معاملاتی سهم شما دوبار منفی پنج و دوبار مثبت پنج بخورد، آیا شما دوباره به مبلغ خرید اولیه خود بازگشته‌اید؟

اگر فکر می‌کنید که این‌گونه است، باید بگویم که اشتباه می‌کنید. مقدار حدسود 5% با مقدار حدضرر 5% در این‌حالت یکی نمی‌شود. اشتباه اینجا است که اگر شما سهمی را به مبلغ 100 تومان خریداری کرده باشید، اگر نسبت ریسک به ریوارد یک را درنظر بگیریم، برای این معامله یا 5 تومان سود می‌کنیم و یا 5 تومان ضرر. اما رابطه بین مقدار حدسود و حدضرر در روزهای معاملاتی مختلف یکی نمی‌شود.

فرض کنید همان سهم 100 تومان در روز اول معاملاتی، منفی 5% می‌خورد. قیمت در پایان روز به 95 تومان می‌رسد. حال اگر امروز مثبت 5% حرکت کند، دیگر باید 5% قیمت 95 تومان را حساب کنیم که در این‌جا برابر با 4.75 تومان است. یعنی در روز دوم با این‌که قیمت مثبت 5% افزایش داشته مبلغ سهم به 100 تومان نمی‌رسد.

بنابراین باید بدانیم که مقدار حرکت قیمت در حدسود و حدضرر باهم برابر نیست. به‌عبارتی دیگر، اگر در معامله‌ای مقداری ضرر می‌کنیم، باید برای جبران آن حدضرر، مقدار بیشتری سود کنیم تا موجودی حسابمان به حالت اول بازگردد. ضمن این‌که مقدار هزینه کمیسیون و مالیات، چه در معاملاتی که حدسود خورده باشد و چه معاملاتی که حدضرر خورده باشد، از حساب کسر خواهد شد. در جدول زیر مقدار سودی که باید بکنیم تا حدضرر قبلی جبران شود را مشاهده می‌کنید.

نکات طلایی در رعایت حدضرر

• از آن‌جا که گفتیم حدضرر یک فاکتور نسبی است، پس هیچ فرمول ثابتی برای تعیین مقدار حدضرر در دنیا وجود ندارد. اما باتوجه به عواملی که گفتیم نکات زیر را به‌عنوان نکات کلیدی و مهم در رعایت حدضرر برای شما شرح می‌دهیم:
• حدضرر را تغییر ندهید. این یکی از بزرگترین اشتباهات رایجی است که در معاملات انجام می‌دهند که اگر قیمت به حدضرر رسید، آن را تغییر می‌دهند. اشتباهات خود را بپذیرید و ضرر را با جان دل قبول کنید.
• فاصله مناسب حدضرر با قیمت را در معاملات خود رعایت کنید. اگر خیلی نزدیک باشد، احتمال رسیدن به حدضرر و اگر خیلی دور باشد نسبت سود به ضرر را کاهش داده‌اید.
• در تعیین حدضرر، دیدگاه زمانی معامله‌گر بسیار مهم خواهد بود. رابطه زمان را در نمودارها بیشتر درک کنید. زیرا همان‌طور که گفتیم ریزش در تایم روزانه، برابر یک اصلاح در تایم ماهانه یا سالانه است.
•  حدضرر یک فاکتور نسبی است؛ اما معمولا یک حدضرر خوب زیر 10% مبلغ کل سرمایه است. یادتان باشد که هرچه ریسک کمتر باشد، فرصت‌های بیشتری برای اشتباه داریم. 
• در تعیین حدضرر برای معاملات از طریق الگوها مقدار حدضرر به حدسود را همواره بسنجید و در معاملاتی که سود به ضرر کمی دارند، وارد نشوید.
• برای معامله‌گران روزانه معمولا بهتر است زمانی‌که در یک روز چندبار حدضرر معاملاتتان خورد، برای کنترل بیشتر احساسات و جلوگیری از ضررهای بیشتر دیگر در آن روز معامله جدید باز نکنند.

جمع‌بندی

مقدار سود و ضرر در معامله، یک فاکتور حسی در درون ذهن ماست. وقتی‌که وارد یک معامله می‌شویم تا زمان پایان معامله، قیمت ممکن است نوسان‌های زیادی را داشته باشد، اما باید به این باور برسیم که تا زمانی‌که ما از معامله خارج نشویم، هیچ سود و یا ضرری نکرده‌ایم.

در این مقاله با مفهوم واقعی حدضرر و نحوه درست به‌کار گیری آن در معاملاتمان آشنا شدیم. برای تعریف کردن درست مقدار حدضرر سعی کنید که ابتدا استراتژی معاملاتی و زمان معامله خود را درنظر بگیرید و بعد از آن مقدار حدضرر را در هر معامله باتوجه به نکاتی که گفته شد تعیین کنید و به آن پایبند باشد.

اگر مطلب فوق برایتان مفید بود لطفا آن را با دوستان خود به‌اشتراک بگذارید.