صندوق قابل معامله در بورس ETF یا Exchange-traded fund یکی از روشهای ایمن برای سرمایهگذاری غیرمستقیم در بورس است.
آیا برای سرمایهگذاری در بورس دانش کافی دارید؟ آیا زمان کافی برای بررسی سهام شرکتهای مختلف را دارید؟ آیا میتوانید بازارهای مختلف را زیر نظر بگیرید و زمانهای مناسب برای ورود به آن را پیدا کنید؟
اگر پاسختان به سوالهای مطرح شده منفی است، خواندن این مقاله میتواند برای شما سودمند باشد. اگر در خاطرتان باشد، در مقالات گذشته، انواع نهادهای مالی را معرفی کردیم. همچنین گفتیم که این نهادها، سازمان یا موسساتی هستند که نقش واسطههای مالی را اجرا میکنند. این واسطههای مالی باعث میشوند که سرمایهها با سرعت بیشتر و با هزینهای کمتر در گردش باشند. این نهادها باعث ایجاد ارتباط بین افرادی که مازاد منابع دارند و افرادی که با کمبود منابع مواجه هستند، میشوند.
همچنین اشاره شد که یکی از نهادهای مالی نسبتا جدید، صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) هستند. در این مقاله قصد داریم شما را بیشتر با این صندوقها و مزایای آن آشنا کنیم. قبل از رفتن به سراغ ETFها اشارهی کوچکی به صندوقهای سرمایهگذاری و نحوه فعالیتشان خواهیم داشت.
صندوقهای سرمایهگذاری چه فعالیتی انجام میدهند؟
در مقاله آشنایی با صندوقهای سرمایهگذاری، انواع مختلف این صندوقها را معرفی کردیم. همچنین گفتیم که این صندوقها وجوه دریافتی از مشتریان خود را در حوزههای مختلف سرمایهگذاری میکنند. این حوزهها ممکن است سهام و یا حق تقدم سهام، پروژههای ساختمانی، طلا، ارز، انواع اوراق بهادار و هرچیزی که مشخصات آن در امیدنامه صندوق آورده شده است، باشد. صندوقهای با درآمد ثابت، صندوقهای سهامی و صندوقهای جسورانه نمونهای از صندوقهای سرمایهگذاری بودند.
صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله بورسی (Exchange Traded Funds)
به صندوقهایی که واحدهای آنها قابلیت معامله در بورس یا فرابورس را نیز دارند، صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله یا به اختصار (ETF) گفته میشود. عملکرد این صندوقها بهطور مستقیم به عملکرد داراییهای صندوق و مدیریت آن بستگی دارد. در حال حاضر واحدهای 43 صندوق سرمایهگذاری مختلف در بازار وجود دارد که برخی از آنها در بورس و برخی دیگر در فرابورس فعال هستند. بیشتر صندوقهای قابل معامله در بازار ما از نوع صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت هستند.
منظور از واحدهای سرمایهگذاری چیست؟
در یک صندوق سرمایهگذاری با توجه به نوع صندوق، در داراییهای متفاوتی سرمایهگذاری میشود. شما یک صندوق فرضی را در نظر بگیرید که 70 درصد داراییهایش را در اوراق با درآمد ثابت، 20 درصد آن را در سهام شرکتهای مختلف و 10 درصد باقیمانده را در طلا سرمایهگذاری کرده است، میتوان گفت این شرکت یک پرتفوی (سبد سرمایهگذاری) متنوع برای خود ساخته است و ارزش این پرتفوی متنوع را بهصورت واحد بفروش میرساند. خرید واحدهای صندوق فرضی ایکس مثل این است که شما با خرید یک دارایی، 70 درصد پول خود را در اوراق با درآمد ثابت، 20 درصد آن را در سهام شرکتهای مختلف و 10 درصد را در طلا سرمایهگذاری کرده باشید.
نحوه انجام معاملات ETF چگونه است؟
همانند خرید و فروش سهام، برای معامله کردن واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله نیز به کد بورسی نیاز دارید. با داشتن کد بورسی از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری خود، میتوانید بهصورت آنلاین واحدهای این صندوقها را معامله کنید. یکی از مزایای استفاده از این صندوقها این است که شما میتوانید هر زمان که خواستید بخش یا کلی از سرمایهگذاریتان را به فروش برسانید.
مزایای استفاده از ETF
سرمایهگذاری در این صندوقها بسیار ساده است. با انتخاب این صندوقها برای سرمایهگذاری شما با صرف زمان کمتر برای انتخاب سهام مناسب، میتوانید پرتفویی متنوع را در قالب یک سهم داشته باشید. از دیگر مزایای این صندوقها پایین بودن هزینه آن است. دلیل پایین بودن هزینه این صندوقها این است که برای معامله در آنها نیاز به صرف هزینه بابت بازاریابی نیست و تنها کارمزد انجام معاملات کاسته میشود. علاوهبر موارد ذکر شده در این صندوقها بابت نقل و انتقال واحدهای سرمایهگذاری صدور و ابطال هیچگونه مالیاتی اخذ نمیشود. دوره فعالیت این صندوقها نامحدود بوده و محدودیتی بابت خرید تعداد واحدها وجود ندارد. دوره پرداخت وجه بازخرید نیز بین 3 تا 4 روز کاری است.
انتخاب صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله با درآمد ثابت بهعنوان بخشی از پرتفوی شما، میتواند ریسک مربوط به سرمایهگذاریهایتان را کم کند و منجر به بهینهسازی پرتفوی شما (سبد سرمایهگذاری) شود.
چگونه از اعتبار این صندوقها مطمئن شویم؟
با توجه به اینکه معاملات مربوط به واحدهای این صندوقها در بورس انجام میشود میتوان اطمینان داشت که نظارت کافی بر این صندوقها وجود دارد. علاوهبر آن تعداد زیادی از این صندوقها دارای ضامن نقدشوندگی و یا بازارگردان هستند. در صورتی که مدیر صندوق نتواند وجوه سرمایهگذاران را پرداخت کند این دو رکن مسئولیت بازپرداخت را بهعهده میگیرند.
ارکان اصلی صندوقهای سرمایهگذاری عبارتند از:
مجمع صندوق، مدیر صندوق، متولی صندوق، ضامن نقدشوندگی، بازارگردان، حسابرس، مدیر ثبت، کارگزاران صندوق، مدیر سرمایهگذاری صندوق . در ادامه قصد داریم دو رکن اصلی صندوقها را توضیح دهیم و با کار آنها آشنا شویم.
ضامن نقدشوندگی
یکی از ارکان صندوقهای سرمایهگذاری ضامن نقدشوندگی است. در صورتی که مدیر صندوق نتواند در زمانی مشخص اصل پول سرمایهگذار و سود آن را پرداخت کند، مسئولیت پرداخت این مبالغ برعهده ضامن نقدشوندگی است.
برخی از صندوقهای سرمایهگذاری فاقد این رکن هستند. البته عدم وجود ضامن نقدشوندگی مشکل زیادی برای سرمایهگذاری ایجاد نمیکند. چون واحدهای این صندوقها از نقدشوندگی بالایی برخوردارند و به راحتی میتوان آنها را در بورس معامله کرد. با اینکه رکن ضامن نقدشوندگی برای ایجاد صندوق سرمایهگذاری حذف شده است، اما هنوز تعداد زیادی از صندوقها دارای ضامن هستند.
بازارگردان
از بازارگردان میتوان بجای رکن ضامن نقدشوندگی استفاده کرد. بازارگردانها معمولا یک کارگزاری یا شرکت مالی هستند که باعث تسهیل معاملات در بازار میشوند و مسئولیت نقدشوندگی واحدهای سرمایهگذاری را برعهده دارند. بهطور کلی بازارگردانها با حجم زیادی از اوراق بهاداری که در دست دارند موظف هستند تا عرضه و تقاضا واحدها را به تعادل برسانند. در دوران رکود اگر این واحدهای سرمایهگذاری خریداری نداشته باشند، بازارگردان باید این اوراق را خریداری کنند. بهطور کلی بازارگردانها از ایجاد صفهای خرید و فروش جلوگیری میکنند.
تابلو معاملاتی این صندوقها کمی متفاوت از تابلو معاملاتی شرکتهای سهامی است. شکل زیر تابلو معاملاتی یکی از صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت را نشان میدهد. خوب به تابلو نگاه کنید، چه چیزهای متفاوتی در آن میبینید؟
تفاوت تابلو این صندوقها با تابلو شرکتهای سهامی در این است که، در تابلوی صندوقها بجای EPS و P/E شما نماد NAV را میبینید. NAV یا ارزش خالص داراییهای این صندوقها بهطور لحظهای بروز رسانی میشود.
NAV چیست؟
کلمه NAV یا ناو به معنای خالص ارزش داراییها است و از عبارت Net Asset Value گرفته شده. در واقع NAV هر صندوق بیانگر این است که اگر مدیر صندوق تمامی بدهیها و هزینههای صندوق را پرداخت کند، بهازای هر واحد، چقدر دارایی باقی میماند. قیمت بازاری این صندوقها توسط فرایند عرضه و تقاضای بازار مشخص میشود.
برای سرمایهگذاری در این صندوقها به چه مواردی باید توجه کنیم؟
مهمترین موردی که در انتخاب صندوق باید به آن توجه کرد، نحوهی عملکرد صندوق طی دورههای مختلف است. تنها با مشاهده خالص ارزش داراییهای یک صندوق طی چند روز نمیتوانید نحوه عملکرد آنها را مشخص کنید، اما بازدهی سالانه صندوقها میتواند روشی مناسب برای ارزیابی عملکرد صندوق باشد.
بیشتر صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله، فاقد سود تقسیمی هستند. در صورتی که صندوق، از طریق سرمایهگذاریهایش سود کند، NAV آن یا ارزش خالص داراییهای آن افزایش مییابد در نتیجه قیمت هر واحد آن رشد میکند.
بعضی از صندوقها وجود دارند که بین سهامدارانشان مقداری سود نقدی تقسیم میکنند. تقسیم سود نقدی باعث خروج وجه نقد از صندوق میشود و میتواند NAV صندوق را کاهش دهد. اما این کاهش NAV به معنی ضرر سرمایهگذاران این صندوقها نیست.
واحدهای این صندوقها نسبت به سهام شرکتهای معمولی که در بورس یا فرابورس معامله میشوند، آرامتر رشد میکنند اما ریسکشان نیز به مراتب پایینتر از سهام شرکتهای بورسی است.این صندوقها مانند سهمهای موجود در بازار، دارای یک نماد معاملاتی هستند. با جستجوی نام و یا نماد این صندوقها در سایت tsetmc.com میتوانید صفحه معاملاتی مربوط به این صندوقها را ببینید. واحدهای این صندوقها همانند سهمهای موجود در زمان کاری بازار معامله میشوند. نحوهی خرید و فروش واحدهای این صندوقها نیز، همانند سازوکار خرید و فروش سهام است.
هر صندوق سرمایهگذاری دارای یک سایت مجزا است که تمامی اطلاعات مربوط به آن صندوق را میتوان در آن دید. برای مثال در تصویر زیر، میتوانید اطلاعات مربوط به سرمایهگذاری در یکی از صندوقها را ببینید.
در قسمت بالا راجعبه NAV صحبت کردیم. هر صندوق سرمایهگذاری دارای سه قیمت صدور، ابطال و قیمت آماری است در ادامه به توضیح هر کدام از این موارد میپردازیم.
قیمت صدور هر واحد یا NAV صدور
اگر افراد جدیدی تمایل به سرمایهگذاری در واحدهای صندوق را داشتند، واحدها با قیمت صدور به آنها فروخته میشود که به آن NAV صدور نیز گفته میشود. با دقت به جدول بالا میبینید که قیمت صدور هر واحد کمی بیشتر از قیمت ابطال یا آماری آن است.
در واقع سرمایهگذار تازه وارد یک پولی را به صندوق میدهد و از او تقاضای خرید واحدهای صندوق را میکند. صاحبان این صندوقها برای انجام این کار مبلغی را بهعنوان کارمزد دریافت میکنند. کارمزد دریافت شده از خریدار دلیل بالاتر بودن قیمت صدور هر واحد از قیمت یا ارزش ابطال آن است.
قیمت ابطال هر واحد یا NAV ابطال
وقتی شخصی قصد میکند که واحدهای صندوق را فروخته و وجوه نقد حاصل از آن را از صندوق خارج کند، به اصطلاح میگوییم که آن فرد قصد ابطال واحدهای خود را دارد. زمانی که شخص واحدهای صندوق را ابطال میکند، مدیر صندوق فرض میکند که قسمتی از داراییهای صندوق فروخته شده و پس از کسر کارمزد معاملات از آن، سرمایهگذار میتواند پول و سرمایه خود را برداشت کند.
قیمت آماری هر واحد یا NAV آماری
در برخی مواقع ممکن است مقداری از داراییهای صندوق مثل سهام قابلیت خرید یا فروش نداشته باشند، بنابراین نمیشود قیمت واقعی این سهمها را مشخص کرد. در شرایطی اینچنین که محاسبه تعیین قیمت خرید و فروش امکان پذیر نیست، به مدیران صندوق این اختیار داده شده است که ارزش حدودی این سهمها را تخمین بزنند و آن را تعدیل کنند. در چنین شرایطی NAV محاسبه شده، مبنای تعیین قیمت صدور و ابطال NAV در نظر گرفته میشوند. همچنین اگر مدیر هیچ کدام از سهمهای موجود در سبد سرمایهگذاری را تعدیل نکند در این صورت NAV آماری با NAV ابطال با هم برابر هستند.
جمعبندی
صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله که به اختصار به آنها ETF نیز میگویند، از نهادهای مالی جدید هستند. این صندوقها بعضی از ویژگیهای صندوق با درآمد ثابت و مقداری از ویژگیهای صندوق با درآمد متغیر را با هم دارند. سهام این صندوقها همانند سهام سایر شرکتهای فعال در بورس در طول روز مورد معامله قرار میگیرد. سرمایهگذاری در این صندوقها باعث میشود که شما با صرف زمان کمتر برای انتخاب سهام مناسب، پرتفویی متنوع را در قالب یک سهم داشته باشید.
نظرات ارزشمند شما
لطفا اگر این مقاله برایتان مفید بود و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت کنید.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
سلام، اینکه میگید بازارگردانها عرضه و تقاضا رو کنترل می کنند، تا چه حد هست؟ منظورم اینه که در زمانهایی که بورس در حال سقوط هست و همه فروشنده، اگر ما هم تصمیم به فروش واحدهای صندوق قابل معامله خودمون کردیم (با فرض اینکه هیچ خریداری هم برای واحدهای صندوق وجود نداشته باشه!)، تضیمنی وجود داره که بازارگردان واحدهای ما رو بخره؟ یا سؤالم رو بهتر مطرح کنم.. آیا بازارگردان صندوق (به حسب قانون) اجباری به خرید این واحدها داره؟ یا صرفا بنا به تشخیص خودش میتونه اقدام به خرید بکنه یا نکنه؟ لطفا سؤال من رو پاسخ بدید، چون… ادامه مطلب »
عالی بود.
سلام. وقتتون به خیر و خسته نباشین. من تعداد 200 واحد سهام نماد دارا یکم رو از طریق درگاه پذیره نویسی بانک ملت خریداری کرده بودم.توی سامانه ی سمات مشاهده کردم که این سهام،بین دارایی هام موجود هست؛پس خرید،موفقیت آمیز بوده. در قسمت تغییر کارگزار ناظر دو مرتبه تا به حال جهت انتقال این نماد به پورتفوی ام اقدام کرده م؛در هر دو مورد هم در قسمت شرح نوشته بودم:خریداری از طریق درگاه پذیره نویسی بانک ملت.اما هر بار درخواستم با این عنوان که “سهامدار در نماد مورد نظر،فاقد سهام می باشد” مردود اعلام شده. در کارگزاری آگاه هم اقدام… ادامه مطلب »
سللام دوست عزیز، متاسفانه عملکرد کارگزاریها طی چند روز اخیر خیلی بد بوده و مشکلات زیادی برای سهامدارا ایجاد کرده و خود ما هم جزو اونا هستیم. مشکل شما رو خود کارگزاری باید حل کنه. متاسفانه نمیتونم در این زمینه راهنمایی داشته باشم.
پس از کلی تماس با کارگزاری آگاه،بالاخره جواب دادن و گفتن که هنوز لیست دارایکم به دستشون نرسیده!
پرسیدم:کِی خواهد رسید؟
پاسخ آمد:الله اعلم!
بنده هم تغییر کارگزاری دادم.
هرچند که می دانم در این میانه،دست کم یک هفته از تایم و سود کسب نکرده م می شود:
shift+delete
!!!
ممنونم بابت پاسخگویی تون.
ممنون که با ما هم در میان گذاشتین.