دستگاه ماینر؛ از کامپیوترهای خانگی تا غول‌های ASIC (همه‌چیز درباره انواع ماینر و سازوکار آنها)

فرض کنید کیان، یک جوان کنجکاو ایرانی، تعریف درآمدهای وسوسه‌کننده از استخراج بیت‌کوین با دستگاه ماینر را از دوستش می‌شنود. او با هیجان به خرید یک دستگاه ماینر فکر می‌کند، اما هم‌زمان سوالات زیادی در ذهنش شکل می‌گیرد؛ دستگاه ماینر چیست و چطور کار می‌کند؟ چه انواعی دارد و آیا ماینینگ در خانه برایش ممکن و سودآور است؟

اگر شما هم تازه‌کار هستید و چنین دغدغه‌هایی دارید، نگران نباشید. در این راهنمای جامع و کامل قرار است به تمام این سوالات پاسخ دهیم. با زبانی ساده و مثال‌های واقعی توضیح می‌دهیم دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال چگونه به وجود آمدند، چه می‌کنند و برای شروع کار با آن‌ها باید چه نکاتی را بدانید. تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا با دنیای جذاب ماینرها بیشتر آشنا شوید و تصمیم آگاهانه‌تری برای ورود به این حوزه بگیرید.

دستگاه ماینر چیست و چه کاربردی دارد؟

دستگاه ماینر (Mining Device) در دنیای رمز‌ارزها به سخت‌افزار ویژه‌ای گفته می‌شود که برای استخراج ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین به کار می‌رود. کلمه ماینر در انگلیسی به معنی معدنچی است و در فضای رمز‌ارز هم به دو چیز اشاره می‌کند: فردی که عملیات استخراج را انجام می‌دهد یا دستگاهی که این کار را انجام می‌دهد. در این مقاله، منظور ما از ماینر، دستگاه ماینر است. این دستگاه یک کامپیوتر بسیار قدرتمند یا مدار الکترونیکی تخصصی است که معادلات پیچیده ریاضی شبکه‌های بلاک‌چین را حل می‌کند. نتیجه این محاسبات، تأیید تراکنش‌های ارز دیجیتال و ساخت بلوک‌های جدید در بلاک‌چین است. به زبان ساده، ماینرها مغزهای متفکر شبکه‌های ارز دیجیتال هستند که با کار خود امنیت شبکه را تامین کرده و همزمان ارز دیجیتال جدید تولید می‌کنند.

از ابتدای پیدایش بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹ تا امروز، مفهوم دستگاه‌های ماینر بسیار تکامل یافته است. در روزهای اولیه بیت‌کوین، هر کسی با یک رایانه شخصی معمولی هم می‌توانست بیت‌کوین استخراج کند. اما با رشد شبکه و افزایش تعداد ماینرها، حل کردن معماهای شبکه دشوارتر شد. دیگر یک کامپیوتر ساده کافی نبود و رقابت ماینینگ به سخت‌افزارهای قوی‌تر کشیده شد. ابتدا افراد به سراغ کارت‌های گرافیک (GPU) رفتند و سپس دستگاه‌های ماینر تخصصی اختراع شدند. امروزه وقتی از دستگاه ماینر صحبت می‌کنیم، معمولاً به دستگاه‌های ویژه و قدرتمندی اشاره داریم که طراحی‌شده‌اند تا شبانه‌روز عملیات استخراج را انجام دهند. این دستگاه‌ها به مراتب از کامپیوترهای عادی قوی‌ترند و هش‌ریت (Hash Rate) بسیار بالایی دارند، یعنی می‌توانند تعداد زیادی محاسبه در ثانیه انجام دهند.

اما چرا به چنین دستگاه‌هایی نیاز داریم؟ چون الگوریتم‌های رمزنگاری که پایه امنیت و ایجاد بیت‌کوین و برخی ارزهای دیگر هستند، عمداً دشوار طراحی شده‌اند. آن‌ها برای حل شدن به قدرت پردازش عظیمی نیاز دارند. دستگاه‌های ماینر دقیقاً برای فراهم کردن این قدرت پردازش ساخته شده‌اند. هرچه قدرت یک ماینر بالاتر باشد، احتمال این‌که زودتر معمای بلاک را حل کند بیشتر است. دستگاه برنده، به‌عنوان پاداش، مقداری ارز دیجیتال (مثلاً 6.25 بیت‌کوین برای هر بلاک بیت‌کوین در حال حاضر) دریافت می‌کند. این چرخه باعث شده است که ماینرها تشویق شوند مدام از سخت‌افزار قوی‌تر استفاده کنند تا شانس دریافت پاداششان بالا برود.

به طور خلاصه، ماینر یک دستگاه پول‌ساز اما پرکار است. کار اصلی آن تأمین امنیت شبکه و تأیید تراکنش‌ها از طریق انجام محاسبات سنگین است. در عوض این خدمت، شبکه به ماینر پاداش مالی (رمزارز) می‌دهد. حال که دانستیم ماینر چیست، بیایید نگاهی بیندازیم به انواع مختلف دستگاه‌های ماینینگ که تاکنون به وجود آمده‌اند.

انواع دستگاه‌های ماینینگ (استخراج ارز دیجیتال)

در طول زمان، سخت‌افزارهای ماینینگ از کامپیوترهای ساده به ماشین‌های تخصصی و حتی غول‌آسا تبدیل شده‌اند. هر نوع دستگاه مزایا و معایب خود را دارد. در این بخش با مهم‌ترین انواع دستگاه ماینر و ویژگی‌های آن‌ها آشنا می‌شویم.

ماینینگ با CPU (پردازنده کامپیوتر شخصی)

اولین روش استخراج بیت‌کوین و برخی ارزهای اولیه، استفاده از CPU یا پردازنده اصلی کامپیوتر بود. در آن زمان (حدود سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱) سختی شبکه بیت‌کوین آن‌قدر پایین بود که پردازنده‌ی یک لپ‌تاپ یا PC معمولی از پس حل کردن معماها برمی‌آمد. مزیت CPU ماینینگ این بود که همه می‌توانستند با تجهیزات موجود خود استخراج را آغاز کنند، بدون نیاز به هزینه اضافی. اما این روش خیلی زود منسوخ شد. با افزایش تعداد ماینرها و قدرتمندتر شدن شبکه، استخراج با CPU دیگر صرفه‌ای نداشت چون قدرت پردازشی آن کم است و شانس حل معما تقریباً صفر شد. امروزه از CPU صرفاً برای استخراج تعداد محدودی از ارزهای دیجیتال جدید یا آزمایشی استفاده می‌شود که هنوز رقابت زیادی در آن‌ها شکل نگرفته است. به طور کلی، CPU ماینینگ را می‌توان مرحله ابتدایی و تاریخی ماینینگ دانست که اکنون جای خود را به روش‌های مؤثرتر داده است.

ماینینگ با GPU (ریگ کارت گرافیک)

پس از دوران CPU، استخراج‌کننده‌ها متوجه شدند که کارت‌های گرافیک (GPU) قدرت بسیار بیشتری برای انجام محاسبات موازی دارند. کارت گرافیک که معمولاً برای بازی‌های کامپیوتری یا کارهای گرافیکی استفاده می‌شود، در حل محاسبات هش هم بسیار ماهر است. بنابراین نسل بعدی استخراج‌کنندگان خانگی به جای CPU از GPU استفاده کردند. معمولاً چند کارت گرافیک را روی یک مادربورد همراه با یک پردازنده ضعیف مونتاژ می‌کردند تا یک ریگ ماینینگ بسازند.

ریگ ماینینگ در واقع همان مجموعه‌ای از کارت‌های گرافیک است که به صورت همزمان عملیات استخراج را انجام می‌دهند. از مزایای ریگ GPU انعطاف‌پذیری آن است؛ یعنی می‌تواند ارزهای دیجیتال مختلفی را استخراج کند. برای مثال، سال‌ها استخراج اتریوم با کارت گرافیک انجام می‌شد (قبل از آن‌که اتریوم در سال ۲۰۲۲ مکانیزم خود را به اثبات سهام تغییر دهد). همچنین کوین‌های مشهور دیگری مانند اتریوم کلاسیک، مونرو، زی‌کش و ده‌ها ارز دیجیتال دیگر را می‌توان با GPU استخراج کرد. اگر یک ارز سودآور نباشد، ماینرهای GPU می‌توانند به سرعت سراغ کوین دیگری بروند.

البته معایب ریگ‌های GPU هم کم نیست: این سیستم‌ها برق زیادی مصرف می‌کنند، گرمای زیادی تولید می‌کنند و معمولاً صدای فن‌هایشان بلند است. راه‌اندازی و نگهداری از یک ریگ چندکارتی پیچیده‌تر از کار با یک دستگاه آماده است. با این حال، خیلی‌ها در ایران و جهان از GPU ماینینگ به عنوان راهی برای ورود ارزان‌تر به دنیای استخراج استفاده کردند. به خصوص قبل از تغییر الگوریتم اتریوم، ریگ‌های خانگی در بین علاقه‌مندان بسیار محبوب بودند.

[PHOTO PLACEHOLDER. prompt: "طرحی گرافیکی از یک ریگ ماینینگ با چند کارت گرافیک متصل به هم، در حال استخراج ارزهای دیجیتال"]

دستگاه‌های ASIC ماینر (مدارهای مجتمع ویژه کاربرد)

نسل سوم و فعلی دستگاه‌های ماینینگ، ASIC Miner ها هستند. ASIC مخفف عبارت Application-Specific Integrated Circuit به معنی «مدار مجتمع با کاربرد ویژه» است. این یعنی کل این دستگاه از پایه برای یک کار خاص طراحی شده: استخراج یک یا چند ارز دیجیتال مشخص. اسیک ماینرها شکل و شمایلی شبیه یک جعبه فلزی یا کامپیوتر کوچک دارند که داخل آن ده‌ها یا صدها چیپ الکترونیکی مخصوص قرار گرفته است. این چیپ‌ها فقط یک وظیفه دارند: محاسبه الگوریتم رمزنگاری مورد نیاز آن ارز دیجیتال با نهایت سرعت و حداقل مصرف انرژی ممکن.

ASICها از حدود سال ۲۰۱۳ وارد ماینینگ بیت‌کوین شدند و به سرعت همه روش‌های قبلی را کنار زدند. به عنوان مثال، یک دستگاه ASIC جدید قادر است تریلیون‌ها هش را در ثانیه امتحان کند، کاری که هزاران کارت گرافیک یا میلیون‌ها CPU هم نمی‌توانند به آن برسند. ماینرهای اسیک بیت‌کوین فقط می‌توانند الگوریتم SHA-256 (الگوریتم استخراج بیت‌کوین) را حل کنند و بس. یعنی با همان دستگاه نمی‌توانید مستقیماً سراغ استخراج ارز دیگری بروید که الگوریتم متفاوت دارد. برای هر الگوریتم یا ارز باید ASIC مخصوص خودش را داشته باشید. برای نمونه، بیت‌کوین و بیت‌کوین‌کش که هر دو از SHA-256 استفاده می‌کنند با یک دستگاه قابل استخراج‌اند؛ یا لایت‌کوین و دوج‌کوین چون از الگوریتم Scrypt استفاده می‌کنند، می‌توانند با یک نوع ASIC استخراج شوند. اما مثلاً نمی‌توانید با دستگاه بیت‌کوین، اتریوم کلاسیک استخراج کنید، چون الگوریتم ETC فرق می‌کند.

مزایای ASIC واضح است: قدرت پردازش فوق‌العاده بالا، سرعت استخراج بیشتر و مصرف انرژی بهینه‌تر نسبت به GPUها (نسبت به کاری که انجام می‌دهند). اما معایب ASIC هم باید درنظر گرفته شود: قیمت آن‌ها بالاست، معمولاً صدای زیادی دارند (به خاطر فن‌های قوی برای خنک کردن چیپ‌ها)، و کاربرد محدودی دارند (فقط برای یک الگوریتم قابل استفاده‌اند). ضمن اینکه اگر الگوریتم یک شبکه عوض شود یا ماینینگ آن ارز از رونق بیفتد، دستگاه ASIC شما تقریباً بلااستفاده می‌شود. با این وجود، در حال حاضر برای ارزهایی مثل بیت‌کوین، هیچ راهی جز استفاده از ASIC برای رقابت در ماینینگ وجود ندارد.

سایر دستگاه‌ها و روش‌های خاص

علاوه بر سه دسته اصلی بالا، گاهی از تجهیزات خاص دیگری هم برای استخراج استفاده شده است. برای مثال، قبل از رواج کامل ASIC، برخی شرکت‌ها از FPGA (نوعی مدار قابل برنامه‌ریزی) برای ماینینگ استفاده کردند که انعطاف‌پذیر اما گران بود. یا امروزه ماینرهای USB کوچکی در بازار هستند که به شکل فلش USB بوده و شامل یک چیپ ASIC کوچک می‌شوند. این ماینر USB توان بسیار کمی دارد و بیشتر برای اهداف آموزشی یا تست به‌کار می‌رود تا کسب درآمد جدی. برخی هم صحبت از استخراج با موبایل می‌کنند؛ در واقع اپلیکیشن‌هایی هستند که روی گوشی اجرا می‌شوند، اما واقعیت این است که توان پردازشی موبایل ناچیز بوده و عایدی خاصی ندارد. اکثر این اپ‌ها یا جعلی‌اند یا فقط به شما مقدار بسیار کمی کوین می‌دهند که آن هم بیشتر شبیه پاداش تبلیغاتی است تا استخراج واقعی. پس اگر شنیدید کسی با گوشی خود ماهانه درآمد خوبی از ماینینگ دارد، شک کنید!

برای جمع‌بندی این بخش، جدول زیر مقایسه انواع دستگاه‌های ماینر را نشان می‌دهد:

حالا که با انواع سخت‌افزارهای استخراج آشنا شدیم، بیایید ببینیم اساساً ماینرها چگونه کار می‌کنند و این عملیات پیچیده‌ی حل معما در بلاک‌چین چه مفهومی دارد.

نحوه کار دستگاه ماینر چگونه است؟

شاید از خود بپرسید دقیقاً در داخل یک دستگاه ماینر چه می‌گذرد و این دستگاه چگونه بلوک‌های جدید را ایجاد می‌کند. برای فهم آسان این موضوع، اجازه دهید یک مثال ساده بزنیم. تصور کنید در یک قرعه‌کشی بزرگ، هزاران قفل رمزدار یکسان وجود دارد و رمز صحیح هر قفل یک عدد ۶۴ رقمی است. جلوی هر قفل یک کارمند ایستاده و دائم اعداد مختلف را امتحان می‌کند تا شاید قفل باز شود. اولین کسی که قفل خود را باز کند، برنده اعلام می‌شود و جایزه را می‌برد. در دنیای بیت‌کوین، قفل‌ها همان معماهای ریاضی یا هش‌های پیچیده هستند، کارمندان تلاشگر همان ماینرها هستند، و جایزه هم پاداش بلاک بیت‌کوین است که به ماینر برنده تعلق می‌گیرد.

دستگاه ماینر در هر ثانیه میلیون‌ها یا حتی میلیاردها حدس عددی تولید کرده و در فرمول هش امتحان می‌کند تا به نتیجه‌ای برسد که شبکه آن را به عنوان پاسخ صحیح می‌پذیرد (شرایط خاصی مثل شروع شدن هش با تعداد مشخصی صفر). این فرآیند را استخراج (Mining) یا به طور فنی‌تر Proof of Work (اثبات کار) می‌نامند. اثبات کار یعنی شما باید با کار محاسباتی قابل اندازه‌گیری، شایستگی خود را برای کسب پاداش ثابت کنید. کار محاسباتی در بیت‌کوین همان حل کردن آن معمای ریاضی سخت است.

به محض این‌که یکی از ماینرها جواب درست را پیدا کند، به سرعت آن را به کل شبکه اعلام می‌کند. سایر ماینرها صحت آن را تأیید می‌کنند و یک بلوک جدید شامل آخرین تراکنش‌های تایید نشده به بلاک‌چین اضافه می‌شود. ماینری که پاسخ را یافته بود، بلاک جدید را استخراج کرده و به عنوان پاداش، بیت‌کوین‌های تازه ایجادشده را دریافت می‌کند. سپس همه ماینرها رقابت برای بلوک بعدی را آغاز می‌کنند. این چرخه هر حدود ۱۰ دقیقه یک‌بار برای بیت‌کوین تکرار می‌شود (برای ارزهای دیگر بسته به طراحی‌شان، این زمان می‌تواند کمتر یا بیشتر باشد).

نکته مهم این است که این رقابت سنگین محاسباتی دلیلی است که جعل تراکنش یا خرابکاری در بلاک‌چین بسیار سخت می‌شود. چون برای دستکاری اطلاعات ثبت‌شده، فرد خرابکار باید قدرت محاسباتی بیشتر از مجموع تمام ماینرهای صادق شبکه داشته باشد تا بتواند بلوک‌های جعلی خودش را بسازد. در شبکه‌های بزرگ (مثل بیت‌کوین) چنین کاری عملاً غیرممکن و بسیار پرهزینه است. بنابراین دستگاه‌های ماینر با مصرف برق و قدرت پردازش خود، یک سد امنیتی محکم ایجاد می‌کنند که از شبکه در برابر تقلب حفاظت می‌کند. به زبان ساده، ماینرها با حل پازل‌ها هم پول در می‌آورند و هم نگهبان شبکه هستند.

استخر ماینینگ: همکاری به‌جای رقابت تک‌نفره

با بالا رفتن سختی استخراج، احتمال این‌که یک ماینر خانگی به‌تنهایی برنده حل معما شود بسیار پایین آمده است. ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها دستگاه شما کار کند و هیچ بلوکی پیدا نکند. برای حل این مشکل، ماینرها مفهوم استخر استخراج (Mining Pool) را ایجاد کرده‌اند. استخر به گروهی از ماینرها گفته می‌شود که توافق می‌کنند با هم کار تیمی انجام دهند. همه در حل یک بلاک مشارکت می‌کنند و اگر هر کدام موفق شد، پاداش را میان اعضای استخر تقسیم می‌کنند. به این ترتیب حتی ماینرهای کوچکتر هم درآمد مستمر (هرچند اندک‌تر) خواهند داشت. امروز تقریباً تمام افرادی که ماینینگ می‌کنند، دستگاه خود را به یک استخر آنلاین متصل می‌کنند تا شانس کسب درآمد پایدار داشته باشند. راه‌اندازی استخر آسان است: کافی است در تنظیمات دستگاه ماینر، آدرس سرور استخر و حساب کاربری خود را وارد کنید تا دستگاه شما به آن مجموعه بپیوندد.

[PHOTO PLACEHOLDER. prompt: "اینفوگرافیک ساده فرآیند ماینینگ: چند ماینر با هم متصل به یک استخر استخراج، که به صورت مشارکتی یک بلوک را حل می‌کنند"]

خلاصه این که، نحوه کار ماینر ترکیبی از کار سخت و شانس است! هرچه دستگاه قوی‌تری داشته باشید (کار سخت‌تر)، شانس شما بیشتر می‌شود. اما حتی قوی‌ترین ماینر هم تضمینی برای بردن هر مسابقه ۱۰ دقیقه‌ای ندارد (عامل شانس). ماینینگ گاهی شوخی‌بردار نیست: ممکن است یک روز دستگاه معمولی شما خوش‌شانس باشد و برنده بلاک شود، و روز دیگر ده‌ها دستگاه غول‌آسا دست خالی بمانند. به همین دلیل، حرفه‌ای‌ها همیشه توصیه می‌کنند به ماینینگ به چشم یک درآمد تضمینی نگاه نکنید، بلکه آن را یک سرمایه‌گذاری پرریسک ببینید که در کنار پاداش احتمالی، هزینه‌های خودش را هم دارد.

نکات مهم قبل از استفاده از دستگاه ماینر

تا اینجا یاد گرفتیم ماینر چیست، انواع آن کدام است و چگونه کار می‌کند. شاید شما هم مثل کیان بخواهید شانس خود را در ماینینگ امتحان کنید. قبل از این‌که همین حالا شروع کنید، چند نکته مهم وجود دارد که باید در نظر بگیرید. استخراج ارز دیجیتال می‌تواند پرچالش باشد و بدون آگاهی کافی ممکن است دچار ضرر یا مشکلات قانونی شوید. در این بخش، مهم‌ترین نکات کاربردی را مرور می‌کنیم:

• مصرف برق و هزینه انرژی: دستگاه‌های ماینر (خصوصاً ASICهای قوی) برق بسیار زیادی مصرف می‌کنند. برای مثال، یک ASIC معروف مثل Antminer S19 حدود ۳۰۰۰ وات مصرف دارد که معادل روشن بودن ۳۰ عدد لامپ ۱۰۰ واتی به صورت ۲۴ ساعته است! این مصرف بالای برق در ایران با تعرفه خانگی یارانه‌ای، باعث قبض‌های سنگین خواهد شد. اگر از برق ارزان یا یارانه‌ای برای ماینینگ استفاده کنید، طبق قوانین مرتکب تخلف شده‌اید و ممکن است دستگاه شما ضبط و جریمه شوید. تعرفه برق مخصوص ماینینگ در ایران تقریباً هم‌قیمت برق صادراتی است که خیلی گران‌تر از تعرفه خانگی می‌شود. پس حتماً قبل از شروع، برآورد هزینه برق را انجام دهید و مطمئن شوید صرفه اقتصادی دارد.
• گرما و صدا: یک دستگاه ماینر مانند بخاری برقی گرما تولید می‌کند! اگر قصد دارید در منزل ماینر روشن کنید، باید فضای خیلی خوبی برای تهویه و خنک‌سازی داشته باشید، وگرنه گرمای آن می‌تواند به دستگاه آسیب بزند یا محیط را غیرقابل تحمل کند. همچنین صدای دستگاه ماینر قابل توجه است؛ صدای کار فن‌های یک ASIC شاید با صدای یک جاروبرقی روشن قابل مقایسه باشد. بسیاری از افراد برای کاهش صدا از جعبه‌های عایق‌بندی شده یا قرار دادن دستگاه در فضای خارج از اتاق‌های اصلی استفاده می‌کنند. در هر صورت، در نظر داشته باشید که ماینر خانگی ممکن است برای اعضای خانواده یا همسایه‌ها آزاردهنده شود.
• نیاز به اینترنت پایدار: ماینرها به اتصال دائم اینترنت نیاز دارند تا به شبکه یا استخر متصل بمانند. خوشبختانه سرعت بالا لازم نیست؛ یک اینترنت خانگی معمولی یا حتی دیتای سیم‌کارت هم پاسخ‌گوست، چون حجم داده رد و بدل شده زیاد نیست. اما ثبات اتصال مهم است. هر گونه قطعی یا کندی اینترنت می‌تواند به معنی از دست رفتن یک فرصت حل بلاک باشد. توصیه می‌شود اگر امکانش را دارید از اینترنت کابلی یا ADSL استفاده کنید و برای اطمینان، یک UPS (منبع تغذیه اضطراری) برای دستگاه و مودم تهیه کنید تا با قطع برق یا نوسان، دستگاه خاموش نشود.
• مکان مناسب و ایمنی: دستگاه ماینر را باید در جایی قرار دهید که اطرافش کمی فضای خالی برای گردش هوا باشد. هرگز روی فرش یا سطوح قابل اشتعال نگذارید، چون حرارت زیادی تولید می‌کند. سیم‌کشی برق محلی که دستگاه را وصل می‌کنید باید استاندارد و تحمل آمپر بالا داشته باشد. یادمان باشد که ایمنی برقی خیلی مهم است؛ مواردی بوده که اتصال چند ماینر به یک سیم برق نامناسب، باعث آتش‌سوزی شده است. همچنین، اگر چند دستگاه دارید مراقب باشید که همزمان روشن کردن همه آن‌ها ممکن است از توان کنتور خانگی خارج باشد و فیوز را دایماً قطع کند. خیلی‌ها در خانه نهایتاً یک یا دو ماینر می‌توانند راه‌اندازی کنند، آن‌هم با در نظر گرفتن محدودیت برق و فیوز.
• قانونی بودن ماینینگ: در ایران استخراج ارز دیجیتال قانونی است به شرط آن‌که مجوزهای لازم را داشته باشید و از برق با تعرفه مخصوص استفاده کنید. برای راه‌اندازی یک مزرعه ماینینگ رسمی، باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت (سامانه بهین‌یاب) مجوز بگیرید و حداقل ۳۰ کیلووات توان برق (معادل برق صنعتی) دریافت کنید. طبیعتاً چنین مقیاسی خارج از توان یک شخص عادی در منزل است. به همین خاطر اغلب ماینینگ‌های خانگی در ایران مجوز ندارند و به شکل مخفیانه انجام می‌شوند که ریسک بالایی دارد. اگر دستگاه شما کشف شود، طبق قوانین ممکن است ضبط گردد و علاوه بر پرداخت هزینه برق، جریمه سنگینی هم تعیین شود. پس این جنبه را جدی بگیرید. اگر قصد سرمایه‌گذاری کلان در ماینینگ دارید، بهتر است استخراج قانونی ارز دیجیتال را در نظر داشته باشید و با اخذ مجوز، خیالتان را راحت کنید.
• سودآوری و بازگشت سرمایه: نهایتاً مهم‌ترین سوال: «آیا ماینینگ برای من صرفه اقتصادی دارد؟» پاسخ این سوال به عوامل مختلفی بستگی دارد: قیمت ارز دیجیتال مورد نظر شما (مثلاً قیمت بیت‌کوین)، درجه سختی شبکه (رقابت فعلی)، هزینه برق که می‌پردازید و هزینه اولیه خرید دستگاه ماینر. مثلا اگر امروز یک ماینر چند صد میلیون تومانی بخرید و برق گران هم پرداخت کنید، باید محاسبه کنید با سود فعلی استخراج چند ماه یا سال طول می‌کشد تا پول دستگاه برگردد. برخی مواقع در بازار گاوی (صعودی) که قیمت رمز ارز بالا می‌رود، سود ماینینگ جذاب می‌شود و دستگاه ظرف کمتر از یک سال خودش خرجش را در‌می‌آورد. اما در بازار خرسی (نزولی) ممکن است همین دستگاه دیگر هیچ سودی ندهد و فقط برق مصرف کند! بنابراین به سود ماینینگ به چشم یک امر متغیر نگاه کنید. افراد حرفه‌ای معمولاً مرتب درآمد ماینینگ خود را محاسبه و با هزینه‌ها مقایسه می‌کنند و اگر صرفه نداشت، دستگاه را خاموش می‌کنند یا می‌فروشند. شما نیز حتماً قبل از شروع، برآورد سودآوری انجام دهید. ابزارهای آنلاینی برای این کار وجود دارد که با وارد کردن مدل دستگاه و تعرفه برق، سود روزانه را حساب می‌کنند.
• انتخاب ارز دیجیتال برای استخراج: بیشتر افراد به طور پیش‌فرض به بیت‌کوین فکر می‌کنند که طبیعی است چون مشهورترین ارز است. اما به خاطر داشته باشید همه ارزهای دیجیتال قابل استخراج نیستند (مثلاً اتریوم دیگر قابل استخراج نیست چون الگوریتمش عوض شده و به اثبات سهام روی آورده است). اگر دستگاه ASIC دارید، عملاً محدود به کوینی هستید که با آن سازگار است. اگر کارت گرافیک دارید، می‌توانید از بین چندین کوین گزینه بهتر را انتخاب کنید. گاهی استخراج یک ارز ناشناخته‌تر اما با دستگاه موجود شما، ممکن است سود بیشتری نسبت به ارز مشهور بدهد. در عین حال ریسک نوسان قیمت آن هم بالاتر است. پیشنهاد می‌کنیم از انجمن‌ها و وب‌سایت‌های تخصصی کمک بگیرید تا بهترین کوین قابل استخراج با دستگاه خود را بسته به شرایط روز پیدا کنید.
• نگهداری و استهلاک دستگاه: دستگاه‌های ماینر مثل هر وسیله الکترونیکی دیگری عمر محدودی دارند. به خصوص چون ۲۴ ساعته در حال کار با حداکثر توان هستند، استهلاکشان زیاد است. فن‌ها، منبع تغذیه و خود چیپ‌ها ممکن است ظرف چند سال خراب شوند. پس در حساب و کتاب خود، هزینه‌های نگهداری و حتی تعویض قطعات را هم لحاظ کنید. هر چند وقت یک‌بار دستگاه را از گرد و غبار تمیز کنید (گرد و خاک دشمن قطعات الکترونیک است و باعث داغی می‌شود). اگر صدای فن خیلی بالا رفت یا دستگاه بی‌دلیل داغ می‌کند، شاید زمان تعویض خمیر سیلیکون خنک‌کننده یا خود فن‌ها رسیده باشد. خوشبختانه در ایران شرکت‌ها و افراد متخصصی برای تعمیرات ماینر وجود دارند. به عمر مفید دستگاه هم دقت کنید؛ هر نسل جدید ASIC با راندمان بهتر، می‌تواند نسل قبلی را از دور خارج کند. سعی کنید مدلی را بخرید که امتحان خود را پس داده ولی هنوز یکی از جدیدترین‌های بازار است، تا حداقل ۲-۳ سال بتوانید از آن بهره ببرید.

همه این نکات ممکن است کمی دلهره‌آور به نظر برسد، اما اگر قدم‌هایتان را با دانش و برنامه‌ریزی بردارید، می‌توانید تجربه موفقی داشته باشید. در بخش بعدی، یک راهنمای سریع برای شروع کار با یک دستگاه ماینر ارائه می‌کنیم.

مراحل شروع ماینینگ با دستگاه ماینر

حالا فرض کنیم تمام جوانب را سنجیده‌اید و تصمیم گرفته‌اید یک دستگاه ماینر تهیه کنید. در اینجا به صورت گام‌به‌گام مراحل شروع کار را توضیح می‌دهیم:

1. انتخاب دستگاه مناسب: ابتدا بسته به بودجه و هدف خود، نوع ماینر را انتخاب کنید. اگر قصد استخراج بیت‌کوین دارید، حتماً به یک ASIC ماینر بیت‌کوین نیاز دارید. برای برخی آلتکوین‌ها شاید یک ریگ GPU کافی باشد. تحقیقات خود را انجام دهید و مدل‌هایی را که کاربران دیگر پیشنهاد کرده‌اند بررسی کنید. عواملی مثل قدرت هش (هش‌ریت)، مصرف برق، قیمت خرید و سابقه عملکرد دستگاه را مقایسه کنید. مثلا اگر دو دستگاه ASIC دارید که یکی ارزان‌تر ولی با مصرف برق بالا و هش‌ریت پایین‌تر است، شاید دستگاه گران‌تر اما کارآمدتر در بلندمدت سود بیشتری بدهد. به برندهای معتبر (مانند Bitmain, MicroBT و غیره) بیشتر اعتماد کنید و مراقب دستگاه‌های دست‌دوم بدون گارانتی باشید.
2. فراهم کردن ملزومات و فضا: قبل از روشن کردن ماینر، محل مناسبی برای آن در نظر بگیرید. یک اتاق دارای تهویه خوب که صدای دستگاه مشکل‌ساز نشود ایده‌آل است. مطمئن شوید برق‌کشی مطمئن با فیوز مناسب در آنجا دارید. اگر دستگاه شما منبع تغذیه (پاور) جداگانه نیاز دارد، حتماً پاور توصیه‌شده و استاندارد تهیه کنید. یک اینترنت پایدار هم در آن محل داشته باشید (مودم نزدیک دستگاه باشد). بهتر است یک سه‌راهی برق دارای محافظ یا ترانس استابلایزر برای جلوگیری از نوسان برق استفاده کنید.
3. اتصال و راه‌اندازی اولیه: دستگاه ماینر را طبق دفترچه راهنما به برق وصل کنید و کابل شبکه (LAN) آن را به مودم اینترنت متصل نمایید. اغلب ماینرهای ASIC بلافاصله روشن می‌شوند و شروع به کار می‌کنند. شما باید با یک کامپیوتر یا گوشی که در همان شبکه است، به صفحه تنظیمات ماینر وارد شوید. (برای این کار معمولاً IP پیش‌فرض دستگاه در دفترچه ذکر شده، یا از ابزارهای اسکن شبکه استفاده می‌شود تا IP دستگاه را بیابید.) در صفحه تنظیمات، یک نام کاربری و رمز عبور پیش‌فرض وجود دارد که باید وارد کنید (مثلاً admin / admin). سپس تنظیمات ماینر نمایان می‌شود.
4. تنظیمات استخر و کیف پول: مهم‌ترین قسمت کانفیگ اولیه، وارد کردن اطلاعات استخر استخراج است. شما باید در یکی از استخرهای آنلاین معتبر ثبت‌نام کرده باشید (بسیاری از استخرها رایگان ثبت‌نام می‌کنند). در بخش تنظیمات ماینر، آدرس سرور استخر (مثلاً something.pool.com:3333) و نام کارگر (Worker) و رمزعبور کارگر خود را وارد کنید. این اطلاعات را استخر در اختیار شما قرار می‌دهد. همچنین آدرس کیف پول ارز دیجیتال خود را در حساب استخر ثبت کنید تا هر زمان درآمدتان به حد نصاب رسید، به آن واریز شود. برخی دستگاه‌ها امکان وارد کردن مستقیم آدرس کیف پول را هم دارند که در این صورت استخر ممکن است اختیاری باشد (این بیشتر در دستگاه‌های جدید با سیستم‌عامل اختصاصی دیده می‌شود). پس از وارد کردن تنظیمات، آن‌ها را ذخیره کنید. دستگاه ماینر شما اکنون آماده شروع کار است.
5. شروع استخراج و نظارت: پس از چند دقیقه از ذخیره تنظیمات، باید فعالیت دستگاه آغاز شود. صدای دستگاه احتمالاً بالا می‌رود و فن‌ها با سرعت کار می‌کنند. در صفحه کنترل ماینر می‌توانید ببینید که دستگاه به استخر متصل شده یا خیر و نرخ هش فعلی چقدر است. همچنین در پنل وبسایت استخر، معمولاً بخشی هست که وضعیت کارگر (rig) شما را نشان می‌دهد. ابتدا ممکن است هش‌ریت کمی نوسان داشته باشد تا به مقدار پایدار برسد. تبریک، شما اکنون به شبکه جهانی ماینرها پیوسته‌اید! از اینجا به بعد، مهم است که هر چند ساعت یا حداقل روزانه وضعیت دستگاه را مانیتور کنید. دمای دستگاه را چک کنید (در صفحه تنظیمات معمولاً دمای چیپ‌ها نمایش داده می‌شود). اگر دما از حد مجاز بالاتر رفت، شاید نیاز به بهبود تهویه یا استراحت دادن به دستگاه باشد. به صدای فن‌ها گوش کنید که طبیعی کار کنند. همچنین درآمد خود را می‌توانید در سایت استخر ببینید؛ معمولاً به صورت بالاترین سهم (Share) حل‌شده یا مستقیماً مقدار رمزارز کسب‌شده نمایش داده می‌شود.
6. نگهداری و بهینه‌سازی: در روزها و هفته‌های نخست، سعی کنید الگوی کار دستگاه را بفهمید. مثلاً ببینید آیا در ساعات خیلی گرم روز دچار افت کارایی یا خاموشی نمی‌شود. اگر محل خیلی گرم است شاید افزودن یک فن کمکی یا کولر لازم باشد. گردگیری دوره‌ای را فراموش نکنید. اگر چند دستگاه دارید، می‌توانید با چینش صحیح و استفاده از هواکش، هوای گرم را از اتاق خارج کنید. از نظر نرم‌افزاری، همیشه آپدیت‌های Firmware دستگاه را از سایت رسمی چک کنید و در صورت ارائه نسخه جدید، آن را نصب کنید تا راندمان و پایداری بهتری داشته باشید. برخی ماینرها قابلیت آندرکلاک یا اورکلاک دارند (کاهش یا افزایش فرکانس برای مصرف کمتر یا قدرت بیشتر)، اما توصیه می‌شود تا حرفه‌ای نشده‌اید با این تنظیمات بازی نکنید چون ممکن است به دستگاه آسیب بزند یا عمر آن را کم کند.
7. نقد کردن درآمد: آخرین مرحله دوره‌ای شما، دریافت درآمد ماینینگ است. استخرها اغلب هر زمان موجودی شما به حد مشخصی برسد (مثلاً ۰٫۰۰۵ BTC)، خودکار آن را به آدرس کیف پول ثبت‌شده شما واریز می‌کنند. اطمینان حاصل کنید که کیف پول امنی را استفاده می‌کنید. در ایران، پس از دریافت بیت‌کوین یا هر ارز دیگر، می‌توانید برای فروش و تبدیل آن به تومان از صرافی‌های معتبر استفاده کنید.

اگر تا اینجا مراحل را انجام داده‌اید، به شما تبریک می‌گوییم؛ شما اکنون یک ماینر فعال در شبکه ارزهای دیجیتال هستید! البته سفر یادگیری شما تازه شروع شده و ماینینگ دنیایی از جزئیات و نکات حرفه‌ای دارد.

نتیجه‌گیری

ماینینگ ارز دیجیتال مانند سفری است که از یک کنجکاوی ساده شروع می‌شود و می‌تواند به یک کسب‌وکار جدی تبدیل شود. در این مقاله دیدیم که دستگاه‌های ماینر چگونه از کامپیوترهای خانگی ساده به ماشین‌های فوق‌پیشرفته ASIC تکامل یافتند. همچنین یاد گرفتیم که این دستگاه‌ها چه نقشی در شبکه‌های بلاک‌چین بازی می‌کنند و چگونه امنیت و غیرمتمرکز بودن سیستم‌ها را تضمین می‌کنند. از سوی دیگر، دیدیم که شروع استخراج به همین سادگی وصل کردن دستگاه به برق نیست؛ نکات مهمی از مصرف برق و هزینه‌ها گرفته تا سروصدا، گرما و مسائل قانونی وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند.

اگر با خواندن این مطلب احساس می‌کنید ماینینگ می‌تواند برای شما جذاب باشد، توصیه ما این است که گام اول را با آموزش بردارید. خوشبختانه منابع فارسی خوبی در دسترس است و افراد باتجربه‌ای هم هستند که در انجمن‌های آنلاین تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند. با کسب دانش کافی، می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا سرمایه‌گذاری روی خرید دستگاه ماینر برای شما سودمند است یا خیر. حتی اگر به این نتیجه برسید که ماینینگ به صرفه نیست، نگاهی که به دست آورده‌اید به درک بهتر دنیای ارزهای دیجیتال کمک خواهد کرد.

به یاد داشته باشید که رمزارزها فقط یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری هستند و استخراج نیز یکی از راه‌های کسب درآمد از آن‌هاست. ممکن است فردی ترجیح دهد به جای خرید تجهیزات و دردسرهای ماینینگ، مستقیماً ارز دیجیتال بخرد و نگهداری کند یا در حوزه‌های دیگر مالی (مثل بورس و طلا) سرمایه‌گذاری نماید. تصمیم با شماست! مهم این است که با دید باز وارد هر حوزه‌ای شوید و مدیریت ریسک را فراموش نکنید.

در نهایت، دنیای فناوری بلاک‌چین و ارز دیجیتال هر روز در حال تغییر است. شاید چند سال بعد دستگاه‌های ماینر کنونی هم منسوخ شوند یا روش‌های جدیدی برای تأمین امنیت شبکه‌ها ابداع شود. اما اصول پایه‌ای که یاد گرفتیم – از مفهوم اثبات کار گرفته تا اهمیت مصرف انرژی – به شما دانش پایه‌ای داده که بتوانید خود را با تغییرات آینده وفق دهید. امیدواریم این مقاله برایتان مفید بوده باشد و به بسیاری از سوال‌هایتان پاسخ داده باشد. اگر همچنان پرسشی در ذهن دارید، بخش بعدی (سوالات پرتکرار) را ببینید یا سوال خود را در قسمت نظرات مطرح کنید. ما در تالار بورس همواره تلاش می‌کنیم همراه شما در مسیر یادگیری و موفقیت مالی باشیم.

سوالات پرتکرار (FAQ)