ارزش خالص دارایی یا NAV چیست؟

اگر به تابلوی معاملاتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله دقت کرده باشید، می‌بینید که در آن‌ها مقدار EPS وجود ندارد و بجای آن از عبارت ارزش خالص دارایی (NAV) استفاده شده است. در ادامه می‌خواهیم بررسی کنیم که این ارزش خالص دارایی به ما چه می‌گوید؟ در چه زمینه‌هایی می‌توان از این مفهوم استفاده کرد؟ آیا رابطه‌ای بین مقدار ارزش خالص دارایی (NAV) و قیمت سهم وجود دارد؟

اگر با این صندوق‌ها و عملکردشان آشنایی دارید، پس با ما همراه باشید. در غیر این صورت ابتدا با انواع این صندوق‌ها آشنا شوید و بعد این مطلب را بخوانید.

ارزش خالص دارایی (NAV)به زبان ساده

Net Asset Value) NAV) یا همان ارزش خالص دارایی ، مبحثی پرکاربرد در بررسی وضعیت شرکت‌های بورسی فعال در زمینه سرمایه گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ETFها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های طلا و... است.

روی کاغذ می‌توانید برای هر موجودیتی یک NAV محاسبه کنید. مثلا می‌توانید بگویید ارزش خالص دارایی های خودتان چقدر است. فقط کافی است ارزش تمام دارایی‌های خود را از تمام بدهی‌هایتان کم کنید. اجاره خانه، پرداخت قبوض و.... جزئی از هزینه‌های زندگی شما هستند، پس ماهیت بدهی دارند و زمانی که بخواهید ارزش خالص دارایی های (NAV) خود را حساب کنید باید این موارد از دارایی‌هایتان کسر شوند.

بیایید با یک مثال ساده‌تر این موضوع را بررسی کنیم. فرض کنید یک گاوصندوق در خانه دارید و می‌خواهید ارزش خالص دارایی های درون آن را حساب کنیم.

برای مثال 200 میلیون تومان پول نقد، 5 سکه طلا و دو سرویس جواهر.

یکی از سرویس جواهرات برای خواهر شما است و چند روزی برای نگهداری آن را به شما داده. اما سرویس دیگر برای خودتان است و 20 میلیون از اقساط آن باقی مانده است. حالا NAV این گاو‌صندوق چقدر است؟

دارایی‌های صندوق: (200 میلیون پول نقد+ دو سرویس جواهر + 5 سکه طلا)

بدهی‌ها و هزینه‌ها: (20 میلیون+ یک سرویس جواهر)

ارزش خالص دارایی ها: (180 میلیون پول نقد+ یک سرویس جواهر+ 5 سکه طلا)

شرکت‌ها هم به همین صورت هستند. شرکتی که کار می‌کند، محال است بدهی نداشته باشد. موضوع این است که آیا بدهی‌هایش از دارایی‌هایش بیشتر است یا کم‌تر. موضوعی که با محاسبه ارزش خالص دارایی به دست می‌آید.

ارزش خالص دارایی می‌تواند اسم‌های مختلفی به خود بگیرد مثلا:

برای هر فرد، جمع تمام دارایی‌ها منهای جمع تمام بدهی‌ها (ارزش خالص دارایی آن‌ها) برابر است با ثروت او.

برای شرکت‌ها، جمع تمام دارایی‌ها منهای جمع تمام بدهی‌ها معادل می‌شود با حقوق صاحبان سهام.

برای صندوق‌ها به جمع تمام دارایی‌ها منهای جمع تمام بدهی‌ها تقسیم بر تعداد واحدها (Units) می‌گوییم NAV. به نوعی می‌شود گفت که NAV یک صندوق برابر است با ارزش خالص لحظه‌ای آن صندوق. در واقع NAV نشان می‌دهد که ارزش دارایی‌های موجود در صندوق چطور نوسان کرده‌ است، بدون توجه به قیمت لحظه‌ای آن دارایی.

فرمول محاسبه ارزش خالص دارایی (NAV)

فرمول محاسبه NAV بسیار ساده است و چیزی فراتر از جمع، تفریق و تقسیم نیست:

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که استفاده از این فرمول برای محاسبه دارایی‌های محدود و ساده کاربردی است. اما اگر از این روش برای محاسبه NAVشرکت‌ها استفاده کنید احتمالا نتیجه از واقعیت دور باشد.

دلیل اهمیت NAV 

وقتی می‌خواهیم واحدهای یک صندوق را خریداری کنیم یکی از نکاتی که باید به آن توجه شود NAV ابطال هر واحد است. برای محاسبه nav ابطال یک صندوق نباید کار خاصی کنیم. این عدد معمولا به صورت لحظه‌ای (یا روزانه) محاسبه و اعلام می‌شود. آگاهی از NAV صندوق از این جهت حائز اهمیت است که ارزش واقعی دارایی‌ها را به ما نشان می‌دهد. اگر واحد یک صندوق یا یک دارایی بیشتر از این مقدار فروخته شود یعنی گران است.

برای محاسبه این مقدار کافی است به وب‌سایت صندوق مراجعه کنید و برای دیدن NAV صندوق‌های قابل معامله بورسی (ETF) هم می‌توانید به سایت tsetmc و تابلو معاملاتی آن صندوق مراجعه کنید.

هنگام مطالعه و بررسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، احتمالا عبارت‌هایی چون NAV صدور و ابطال به‌گوشتان خورده باشد. اما این دو عبارت به چه معنا هستند؟

NAV صدور چیست؟

NAV صدور، ارزش خالص دارایی های شرکت را به ازای هر واحد، در زمان خرید واحدها نشان می‌دهد. البته مقداری کارمزد (جهت صدور واحدهای جدید) روی آن کشیده می‌شود.

NAV ابطال چیست؟

nav ابطال، ارزش خالص دارایی ها شرکت به ازای هر واحد، در زمان فروش واحدها است. یعنی می‌گوید الانی که شما در حال فروش واحدهای صندوق خودتان هستید، ارزش خالص هر یک از این واحدها فلان قدر است.

فرض کنید قصد خرید واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) زیر را دارید. به تابلو توجه کنید.

قیمتی که واحدها در حال حاضر در آن معامله می‌شوند برابر 12514 ریال است، اما NAV ابطال آن برابر با 12535 ریال است. برداشتتان از این موضوع چیست؟

همان‌طور که در قسمت پیش گفتیم NAV ابطال، ارزش خالص دارایی های صندوق را در زمان حال نشان می‌دهد. اگر کسی واحدهای صندوق خود را از NAV ابطال کمتر بفروشد، مثل این می‌ماند که منزل خود را زیر قیمت بازار می‌فروشد.

حالا ممکن است کسی نیاز فوری به پول داشته باشد، برای این که بتواند زودتر واحدهای خود را بفروشد، آن را زیر ارزش (NAV ابطال) می‌فروشد.

رابطه محاسبه ارزش خالص دارایی (NAV)با قیمت خرید و فروش واحدها

قیمت خرید و فروش واحدهای یک صندوق لزوما با NAV صدور و ابطال آن یکی نیست و می‌تواند متفاوت باشد. اما این قیمت‌ها در جهت با تغییرات NAV تغییر می‌کنند.

توجه به NAV ابطال می‌تواند به ما در انتخاب قیمت مناسب برای خرید یا فروش کمک کند. همیشه سعی کنید زیرNAV ابطال بخرید و بالای آن بفروشید.

ارزیابی عملکرد صندوق به کمک ارزش خالص دارایی ها

سرمایه‌گذارنی هستند که با نگاه کردن به تغییرات ارزش خالص دارایی سعی می‌کنند عملکرد یک صندوق را بررسی کنند. مثلا می‌بینند که خالص دارایی‌های یک صندوق از تاریخ ۲ آبان به ۳ آبان افت داشته سپس نتیجه می‌گیرند که عملکرد صندوق خوب نبوده است.

این روش برای بررسی کارآمدی تمام صندوق‌ها مناسب نیست. مثلا اگر صندوقی وجود داشته باشد که سود نقدی تقسیم کند، خروج این پول از صندوق باعث کاهش NAV می‌شود. اما به این معنی نیست که سرمایه‌گذاران زیان کرده‌اند.

به‌طور کلی ارزش خالص دارایی یا همان NAV، تغییرات ارزش کل دارایی را در کنار سود تقسیم شده صندوق نشان می‌دهد.

مثلا تصور کنید که خالص دارایی برای یک صندوق ۱۱۰ هزار تومان است. اگر این صندوق برای هر واحد ۱۰ هزار تومان سود نقدی در نظر بگیرد، پس از تقسیم سود NAV برابر با ۱۰۰ هزار خواهد بود. اما سرمایه‌گذاران ضرر نکرده‌اند. بنابراین بهتر است برای سنجش عملکرد یک صندوق سرمایه‌گذاری، بازده کل سالانه صندوق را محاسبه کنید.

محاسبه NAV سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری

محاسبه NAV شرکت‌های سرمایه‌گذاری کار آسانی نیست. اما می‌توان با بررسی صورت‌ وضعیت مالی شرکت و تعدیل مقادیر ثبت شده آن را حساب کرد. بعد از محاسبه NAV آن را تقسیم‌بر تعداد کل سهام شرکت می‌کنیم، سپس NAV هر سهم به‌دست می‌آید.

مانع از ارزش‌گذاری صحیح شرکت‌ها

موارد زیادی وجود دارند که مانع از ارزش‌گذاری صحیح شرکت‌ها می‌شوند که در ادامه به چند مورد اشاره خواهیم کرد.

1-همانطور که می‌دانید دارایی‌های ثابت یک شرکت مثل زمین، ساختمان و... به‌صورت روزانه ارزش‌گذاری نمی‌شوند و در ترازنامه به بهای‌تمام‌شده تاریخی (ارزش دفتری) ثبت می‌شوند. یعنی بین ارزش دفتری و ارزش روز آن‌ها اختلاف وجود دارد. همین امر باعث می‌شود که در ترازنامه نتوان ارزش روز را به‌طور دقیق مشاهده کرد.

2-در قسمت سرمایه‌گذاری‌های مندرج در ترازنامه هم این مشکل دیده می‌شود. سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت معمولا با توجه به ارزش بازار و یا به بهای‌تمام‌شده، هرکدام که کمتر باشد ثبت می‌شوند. سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت با توجه به اصول حسابداری یادداشت می‌شوند. تمامی این عوامل به‌دلیل تعدیل نکردن مقدارها، بر تعیین دقیق ارزش خالص دارایی های حقوق صاحبان سهام تاثیرگذار است.

3-علاوه‌بر موارد ذکر شده، ممکن است تنها قسمتی از سرمایه‌گذاری‌های یک شرکت، به سهام شرکت‌های فعال در بورس اختصاص داده شده و مابقی در شرکت‌های خارج از بورس و هولدینگ‌ها سرمایه‌گذاری شده باشد.

به‌دلیل عدم وجود شفافیت‌های اطلاعاتی در صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته نشده، محاسبه NAV بسیار دشوار می‌شود.

همین موارد باعث می‌شود که تحلیلگران نتوانند ارزش خالص دارایی (NAV) یک شرکت را به‌درستی پیش‌بینی کنند. و باعث ایجاد اختلاف در ارزش خالص دارایی های صندوق با قیمت بازار آن‌ها می‌شود. بنابراین افراد ترجیح می‌دهند که شرکت‌های سرمایه‌گذاری بورسی را براساس سود خالص هر سهم(EPS) تحلیل کنند.

پس برای محاسبه NAV شرکت‌های سرمایه‌گذاری چه‌کار کنیم؟

• اولین گام، ارزش‌گذاری سرمایه‌گذاری‌های شرکت است.
• مقایسه ارزش بازاری سرمایه‌گذاری‌های محاسبه شده با ارزش دفتری ثبت‌شده در ترازنامه
• اگر ارزش سرمایه‌گذاری بیشتر باشد از آنچه که در ترازنامه ذکر شده، مابه‌التفاوت را تحت عنوان مازاد ارزش نسبت به بهای تمام شده حساب می‌کنیم که باید در محاسبه NAV در نظر گرفته شود.

اما چرا در فرمول از حقوق‌صاحبان‌سهام استفاده کردیم؟

حقوق صاحبان سهام (سرمایه) چگونه محاسبه می‌شود؟

اگر از تمام دارایی‌های شرکت بدهی‌ها را کم کنیم، آنچه که باقی می‌ماند متعلق به سهامداران است. که به این حقوق صاحبان سهام می‌گویند.

Nav هم ارزش خالص دارایی های یک شرکت را نشان می‌دهد. ارزش خالص دارایی ها هم از طریق کسر بدهی‌ها از دارایی‌ها حساب می‌شود. پس در زمانی که یک شرکت ترازنامه خود را ارائه می‌دهد، حقوق صاحبان سهام برابر با NAV شرکت است.

مازاد ارزش نسبت به بهای تمام شده هم از طریق ارزش‌گذاری سرمایه‌گذاری‌ها و محاسبه تفاوت ارزش محاسبه شده با  ارزش آن‌ها در ترازنامه به‌دست می‌آید.

ارزش خالص دارایی های (NAV) یک صندوق چطور تغییر می‌کند؟

معمولا صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ETF ها در طول بازار تا چندین مرتبه NAVابطال را آپدیت می‌کنند. اما بعد از پایان بازار NAV ابطال به‌طور دقیق محاسبه و گزارش می‌شود.

در این صندوق‌ها قیمت‌ها با توجه به NAV هر واحد صندوق حساب می‌شوند. یعنی برای خرید هر واحد از این صندوق‌ها باید علاوه‌ بر پرداخت مبلغی معادل NAV، هزینه کارمزد (حق‌الزحمه) صندوق را هم پرداخت کنیم.

نسبت P/NAV

یکی از نسبت‌های مورد توجه توسط تحلیلگران بنیادی نسبت P/NAV  است. این نسبت از طریق تقسیم قیمت ((price یک دارایی یا واحد سرمایه‌گذاری بر ارزش خالص دارایی های (NAV) آن به‌دست می‌آید که می‌توان آن را به‌صورت عدد یا درصد هم بیان کرد. با استفاده از این نسبت می‌توان فهمید که آیا ارزش‌گذاری سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری به‌درستی انجام شده یا نه.

اگر نسبت P/NAV یک صندوق کوچکتر از یک باشد، می‌توان نتیجه گرفت که واحدهای صندوق ارزان‌تر از ارزش واقعی دارایی‌ها به‌فروش می‌رسد. ریسک سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها کم است. فرض کنید یک سکه 11 میلیونی را 10 تومان برای فروش گذاشته‌اند، واکنش شما به این پیشنهاد چیست؟

اگر نسبت P/NAV یک صندوق برابر یک باشد، به این معنی است که واحدهای صندوق در حال معامله با قیمتی معادل ارزش خالص دارایی های صندوق هستند. نه گران و نه ارزان، به قیمت!

اگر نسبت P/NAV یک صندوق یا دارایی بزرگتر از یک باشد، یعنی آن دارایی با قیمتی بیش از ارزش واقعی آن در حال معامله است. گران است! آیا شما حاضر به خرید یک سکه 11 میلیونی به قیمت 12 میلیون هستید یا نه؟

خرید واحدهای جنین صندوق‌هایی همراه با ریسک است. ممکن است چند روز دیگر سرمایه‌گذاران از ارزش واقعی واحدهای شرکت باخبر شوند و دیگر حاضر به‌خرید آن‌ها در قیمت شما نباشند.

میانگین نسبت P/NAV مابین شرکت‌های سرمایه‌گذاری بورس اوراق بهادار تهران برابر با 0.7 واحد است. معمولا قسمت عمده‌ای از دارایی‌های شرکت‌های سرمایه‌گذاری را سهام تشکیل می‌دهد. به‌خاطر همین زمانی که یک شرکت، قصد فروش سهمی را پیدا می‌کند، بعد از انتشار خبر بر ارزش سهام شرکت‌های زیرمجموعه آن تاثیر گذار می‌شود و می‌تواند باعث افت قیمت سهام آن‌ها شود. به‌خاطر همین موضوع معمولا تحلیلگران هنگام تحلیل، ارزش پرتفوی شرکت را کمی پایین‌تر (20 الی  30 درصد) از ارزش فعلی آن در نظر می‌گیرند.