ترازنامه چیست؟ در مقالهی آشنایی با صورتهای مالی گفتیم که جهت یافتن شرکتی مناسب برای سرمایهگذاری، لازم است که از تحلیل بنیادی استفاده کرد. همانطور که گفته شد یکی از اجزای جدانشدنی از تحلیل بنیادی، صورتهای مالی شرکتها هستند. در آن مقاله راجعبه سایت کدال و نحوه دسترسی به صورتهای مالی نیز گفته شد. برای آگاهی پیدا کردن از وضعیت مالی یک شرکت، باید به بررسی صورتهای مالی آن بپردازیم. یکی از مهمترین صورتهای مالی، ترازنامه است.
ترازنامه چیست؟
معمولا اولین صورت مالی که توسط سرمایهگذاران و اعتباردهندگان مورد بررسی قرار میگیرد، ترازنامه است. ترازنامه در یک تاریخ مشخص، خلاصهای از داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه را در اختیار خواننده میگذارد. بالای هر ترازنامه تاریخ آن مشخص شده است. بنابراین میتوان چنین اظهار کرد که در تاریخ ثبت شده شرکت چه داراییهایی داشته و میزان بدهیها و سرمایهاش در این تاریخ چقدر بوده است.
دلیل تاکید بر این نکته که ترازنامه در یک تاریخ مشخص این اقلام را معین میکند، این است که باقی صورتهای مالی نظیر صورت سود و زیان، صورت جریان وجوهنقد و... عملکرد شرکت را طی یک دوره نشان میدهند. مثلا از صورت سود و زیان میتوان نحوه سودسازی و عملکرد شرکت را در طول یک دوره مالی سنجید. با بررسی این صورت مالی میتوان فهمید که شرکت در این دوره چقدر درآمد و چقدر هزینه داشته است.
همانطور که گفته شد، مبنای تهیه ترازنامه معادله حسابداری زیر است. با استفاده از ترازنامه میتوان مشخص کرد که چه مقدار از داراییهای شرکت متعلق به صاحبان سرمایه و چقدر از آن مربوط به بدهیهای شرکت است. همچنین با منابع و مصارف شرکت آشنا شد.
داراییها= بدهی+ حقوق صاحبان سرمایه
منابع و مصارف یک شرکت چیست؟
داراییهای یک شرکت نظیر وجوه نقد، سرمایهگذاریهای کوتاهمدت، موجودی کالا، پیشپرداختها و... بهعنوان مصارف شرکت شناخته میشوند. در حالی که بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه بهعنوان منابع شرکت در نظر گرفته میشوند.
برای مثال یک شرکت برای تامین سرمایه خود، اوراق بهادار مثل سهام منتشر میکند و به فروش میرساند. از این طریق تا حدودی سرمایه مورد نیاز اولیه خود را تامین میکند و مابقی سرمایه از طریق سهامداران اصلی شرکت تامین میشود. بنابراین حقوق صاحبان سرمایه، منابعی است که متعلق به سهامداران شرکت (سرمایه، سود یا زیان انباشته) است. بخشی از سرمایه که توسط سهامداران تامین نشده میتواند از طریق استقراض تامین میشود. برای مثال تامین مالی از طریق گرفتن وام از بانک منجر به ایجاد بدهی میشود. بنابراین میتوان گفت که مصارف شرکت از محل منابع آن تامین میشود.
در بررسی ترازنامه هر شرکت میتوان اطلاعات مفیدی در رابطه با میزان نقدینگی شرکت، انعطافپذیری مالی آن، میزان بدهی در مقابل حقوق صاحبان سهام بهدست آورد.
نقدینگی به چه معنا است؟
بهطور کلی نقدینگی به توانایی تبدیل یک دارایی، به وجهنقد اشاره میکند. هر چه یک دارایی راحتتر و سریعتر به وجه نقد تبدیل شود، نقدینگی آن بیشتر است. برای مثال یک ورقه بهادار نظیر سهام یک شرکت نقدشوندگی بیشتری نسبت به یک ساختمان دارد.
با بررسی میزان نقدینگی شرکت میتوان از توانایی آن شرکت در پاسخ به اتفاقات غیرمترقبه آگاه شد. برای مثال میتوان فهمید که اگر بهطور ناگهانی یکی از خطوط تولید از کار بیفتد، شرکت وجهنقد کافی برای راهاندازی مجدد آن خط تولید دارد یا خیر. یا اینکه میتواند به سرعت داراییهای جاری خود را به وجهنقد تبدیل کند یا نه.
علاوهبر نقدینگی با بررسی ترازنامه میشود از انعطافپذیری مالی شرکتها نیز باخبر شد.
انعطافپذیری مالی به چه معنا است؟
انعطافپذیری مالی، به معنی این است که آیا واحد تجاری میتواند جریانهای نقد خود را بهگونهای کنترل کند که شرکت بتواند در قبال رویدادها و فرصتهای احتمالی پیشرو بهترین واکنش را از خود نشان بدهد.
در نقدینگی توانایی به وجهنقد تبدیل کردن داراییها مطرح است. در انعطافپذیری مالی مدیریت این وجوه نقد مطرح است.
با بررسی ترازنامه میتوان از میزان بدهیهای شرکت که به آن اهرم مالی هم میگویند، باخبر شد. هرچه میزان بدهیهای یک شرکت بیشتر باشد درجه اهرم مالی آن نیز بیشتر است. با بالا رفتن درجه اهرم مالی ریسک شرکت افزایش مییابد. استفاده از اهرم مالی در ساختار سرمایه میتواند منجر به افزایش سود سهامداران شود. از طرف دیگر میتواند منجر به ایجاد مشکلات مالی و حتی ورشکستگی نیز شود. زیرا ممکن است شرکت نتواند از عهده پرداخت بهموقع بدهیها بربیاید.
با اینکه ترازنامه اطلاعات مفیدی در رابطه با میزان نقدینگی، انعطافپذیری مالی و... را در اختیار سرمایهگذاران و اعتباردهندگان قرار میدهد. اما دارای محدودیتهایی نیز هست. تمامی داراییها و بدهیها در ترازنامه گزارش نمیشوند.
نمونه ترازنامه یک شرکت تولیدی
در شکل زیر ترازنامه یک شرکت تولیدی را مشاهده میکنید. همانطور که مشهود است، داراییهای شرکت در سمت راست ترازنامه و بدهیها و حقوقصاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه آورده میشود.
استفادهکنندگان از صورتهای مالی با مطالعه داراییها، میتوانند با سیاستهای اعتباری شرکت، نوع فعالیت آن، تصمیمات مدیریت و... آشنا شوند.
در ادامه به معرفی اجزای ترازنامه و آنچه که میشود از آن فهمید، میپردازیم.
ترازنامه از سه بخش داراییها، بدهیها و حقوقصاحبان سهام تشکیل میشود. که مجموع بدهیها با حقوق صاحبان سهام باید برابر با مجموع داراییها باشد.
داراییها
داراییها از لحاظ نقدشوندگی به دو دسته داراییهای جاری و غیرجاری تقسیم میشوند.
داراییهای جاری
داراییهای جاری، داراییهایی هستند که انتظار میرود طی یک دوره یک ساله یا یک چرخه عملیات (هر کدام که طولانیتر باشد) به وجه نقد تبدیل شوند و یا در دوره عملیات از آنها استفاده شود.
برای مثال یک شرکت تولید آبمیوه را در نظر بگیرید. چرخه عملیات این شرکت، از مدت زمانی که مواد اولیه آورده میشود، تا زمانی که آبمیوهها فروخته شود و وجهنقد دریافت شود، بهحساب میآید. این فرایند ممکن است چند روز یا نهایت چند هفته طول بکشد. چرخه عملیات این شرکت کوتاه است، بنابراین برای نقد شدن داراییهای جاری، یک دوره یکساله را در نظر میگیریم. زیرا دوره یکساله، از چرخه عملیات این شرکت که ممکن است نهایت چند هفته طول بکشد، بیشتر است.
بهطور کلی داراییهای جاری اطلاعاتی را در مورد فعالیتهای عملیاتی شرکت نشان میدهند. رایجترین حسابهای داراییهای جاری عبارتند از:
موجودی نقد، حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و غیرتجاری، موجودی کالا، سرمایهگذاری کوتاهمدت (اوراق بهادار قابل معامله)، پیشپرداختها و سفارشات، موجودی مواد و کالا. در ادامه هر یک از این موارد را بهطور جداگانه توضیح میدهیم.
حساب وجوه نقد
این حساب شامل پول، مانده حساب بانکی، چک، مسکوک و هر چیزی که با مبلغ اسمی خود مورد قبول بانک واقع شود، است.
سرمایهگذاری کوتاهمدت
سرمایهگذاریهایی که مدت زمان سررسید آنها کمتر از یک سال باشد، جزء سرمایهگذاری کوتاهمدت در نظر گرفته میشوند. سرمایهگذاری کوتاهمدت در سهام سایر شرکتها میتواند نوعی از این سرمایهگذاریها باشد.
حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و غیرتجاری
حسابهایی هستند که بهخاطر ارائه خدمات و یا فروش کالاها به طور نسیه ایجاد میشوند. فرق حسابهای دریافتنی با اسناد دریافتنی در این است که در حسابهای دریافتنی، مشتری به طور شفاهی متعهد میشود که تا سررسید مشخصی پول اجناس نسیه گرفته شده را برگرداند. اما در اسناد دریافتنی، مشتری بهصورت کتبی متعد میشود که تا تاریخ مشخصی پول خدمات و یا اجناس دریافت شده را بازگرداند. روی اسناد دریافتنی بیشتر از حسابهای دریافتنی میشود حساب کرد.
موجودی مواد و کالا
به داراییهایی گفته میشود که بهطور مستقیم و یا غیرمستیم برای ساخت محصول یا ارائه خدمات، در طی فرآیند تولید مصرف میشوند. موجودی مواد و کالا به بهای تمام شده، اندازهگیری میشود.
سفارشات و پیشپرداختها
سفارشات و پیشپرداختها، هزینههایی از قبل انجام شده هستند. مثل پیشپرداخت بیمه، یعنی شما برای اینکه یک خدماتی را در آینده دریافت کنید، از قبل برایش هزینه کردید. آن خدماتی که قرار است به شما ارائه شود جزء داراییها شما بهحساب میآید.
داراییهای غیرجاری
داراییهای غیرجاری، داراییهایی هستند که انتظار نمیرود طی یک دوره یک ساله یا یک چرخه عملیات به وجه نقد تبدیل شوند و یا در دوره عملیات از آنها استفاده شود. این داراییها میتوانند اطلاعاتی در رابطه با فعالیتهای سرمایهگذاری شرکت و یا تامین مالی بلندمدت آن در اختیار سهامداران قرار بدهند. در ادامه انواع داراییهای غیرجاری را توضیح میدهیم.
سرمایهگذاریهای بلندمدت
این سرمایهگذاریها به مدت زیر یک سال انجام نمیشوند. همچنین انتظار نمیرود که در فعالیتهای مستمر واحد تجاری نیز مورد استفاده قرار گیرند.
داراییهای ثابت مشهود
به داراییهای ثابت، دارایی سرمایهای نیز میگویند. این داراییها ماهیتی فیزیکی دارند و طول عمرشان نسبتا طولانی است. به منظور استفاده برای بیش از یک دوره مالی خریداری میشوند و از آنها برای تولید کالا یا خدمات استفاده میشوند. مثل ماشین آلات، ملک و ساختمان.
داراییهای نامشهود
این داراییها ماهیت فیزیکی ندارند و به مدت بیش از یک سال نگهداری میشوند. نمونهای از این داراییها، سرقفلی محل کسب، حق اختراع و... هستند.
ارزش برخی از داراییهای نامشهود قابل تعیین است، مثل حق اختراع، حق کپی رایت و برندهای تجاری. بهای یک دارایی نامشهود قابل تعیین در طی عمر مفیدش منقضی میشود. اما ارزش برخی از داراییهای نامشهود را نمیشود تعیین کرد، مثل سرقفلی. این داراییها منقضی نمیشوند و عمرشان نامحدود است. معمولا برای مقایسه ترازنامه دو شرکت ارزش سرقفلی نادیده گرفته میشود.
با مطالعه بدهیها و حقوقصاحبان سرمایه، میتوان اطلاعات مفیدی در رابطه با ساختار سرمایه شرکت کسب کرد. اطلاعاتی نظیر اینکه سرمایه شرکت از چه منابع و محلی تامین شده است. آیا بدهیهای کوتاهمدت بیشتر ساختار سرمایه را تشکیل داده است یا بدهیهای بلندمدت.
بدهیها
بدهیها تعهدات یک شرکت یا واحد تجاری هستند که بهخاطر مبادلات گذشته ایجاد شدهاند. این تعهدات میتواند منجر به خروج جریان نقد و... از شرکت شود. بدهیها نیز همانند داراییها از لحاظ زمان سررسید به دو دسته بدهیهای جاری و غیرجاری تقسیم میشوند.
بدهیهای جاری
بدهیهای جاری، بدهیهایی هستند که انتظار میرود طی یک چرخه عملیات و یا یک سال از تاریخ ترازنامه (هرکدام که طولانیتر است) تسویه شوند. همچنین مدیریت شرکت قصد داشته باشد که این بدهیها را از محل داراییهای جاری (وجوه نقد) و یا از طریق ایجاد بدهیهای جاری جدید تسویه کند. بهاین صورت که ممکن است شرکت، برای پرداخت بدهیهایش، وام جدیدی بگیرد. با گرفتن وام، بدهی جدیدی ایجاد میشود و بدهی قبلی تسویه خواهد شد.
حسابها و اسناد پرداختنی تجاری
این حسابها و اسناد زمانی ایجاد میشوند که شرکت از طریق نسیه، از کالا یا خدماتی استفاده کند. علاوهبر آن قرار است که این حسابها طی یک سال آینده تسویه شوند. بهعبارت دیگر، مقدار وجهی است که شرکت به سایر اشخاص یا شرکتها بدهکار است و قرار است طی یک سال از تاریخ ترازنامه آنها را پرداخت کند.
تنها تفاوت بین حسابها و اسناد پرداختنی تجاری در نوع تعهدی است که برای بازپرداخت آنها شرکت متحمل میشود.
برای مثال ممکن است، شرکت چک یا سفتهای بابت برگرداندن مبلغ نسیه از خودش ارائه ندهد. اما فروشنده بابت اعتباری که شرکت نزد آنها دارد و یا خوشحسابیشان بدون گرفتن هیچ سندی به آنها خدمات ارائه دهد. در این مواقع حسابی به نام، حسابهای پرداختنی ایجاد میشود. اما اگر شرکت برای خرید و یا اخذ خدمات چک یا سفته ارائه دهد حسابی به نام اسناد پرداختنی ایجاد میشود.
پیشدریافتها
نوع دیگری از بدهیهای جاری پیشدریافتها هستند. پیشدریافتها مبالغی هستند که شرکت قبل از فروش کالا و یا ارائه خدمات، از مشتریانش دریافت میکند. در این مواقع شرکت تعهد میکند که در یک تاریخ مشخص اقلام و یا خدماتی که پولش را از قبل دریافت کرده است را به مشتری ارائه دهد.
ذخیره مالیات
میزان مالیات برآوردی (پیشبینی شده) توسط شرکت، بهعنوان ذخیره مالیات در حسابی جدا در نظر گرفته میشود. برای مثال شرکت با توجه به درآمدهای دورههای قبل و فروش احتمالی یا ارائه خدمات احتمالی، میزان مالیات دوره را تخمین میزند و مبلغی را برای آن کنار میگذارد. اگر قرار باشد که این مالیات ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه پرداخت شود در بدهیهای جاری جای میگیرد.
سود سهام پیشنهادی و پرداختنی
اگر سودی که هیات مدیره برای تقسیم بین سهامداران در نظر گرفتهاند، توسط مجمع عمومی عادی مورد تصویب قرار بگیرد. در این صورت سود سهام پیشنهادی و پرداختنی در بدهیهای جاری در نظر گرفته میشود. دلیل جایگیری در بدهیهای جاری نیز این است که، طبق قانون تجارت شرکتها تنها تا 8 ماه پس از برگزاری مجمع عمومی وقت دارند که سود را به سهامداران بدهند.
تسهیلات دریافتی
تسهیلات مالی کوتاه مدت و حصه جاری بلندمدت با هم تسهیلات دریافتی را تشکیل میدهند.
حصه جاری، به آن دسته از بدهیهای بلندمدت گفته میشود، که سررسید آنها در دورهی جاری و یا آتی باشد. به آن قسمت از وام بلند مدت که باید در سال جاری پرداخت شود، حصه جاری بلندمدت میگویند.
بدهیهای غیرجاری
آندسته از بدهیها هستند که انتظار میرود بعد از گذشت یک سال از تاریخ ترازنامه و یا یک چرخه عملیات هر کدام که طولانیتر هستند تسویه شوند.
تسهیلات مالی دریافتی بلندمدت
این تسهیلات بر جریانات نقد آتی تاثیرات زیادی میگذارند. به همین دلیل تاریخ سررسید آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. اطلاعات مربوط به زمان پرداخت و... در یادداشتهای توضیحی آورده میشود.
از دیگر بدهیهای غیرجاری میتوان اوراق مشارکت، وامهای بلندمدت، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان و ... را نام برد.
خالص سرمایه در گردش
تفاوت بین داراییهای جاری با بدهیهای جاری، خالص سرمایه در گردش نامیده میشود. اگر تفاوت بین این دو مورد مثبت باشد، یعنی میزان داراییهای جاری بیشتر از بدهیهای جاری شرکت باشد. میتوان چنین استدلال کرد که وجه نقدی که شرکت طی یک سال آینده دردست دارد، بیشتر از وجه نقدی است که شرکت در این مدت باید خرج کند. بنابراین این شرکت توانایی پرداخت بدهیهای کوتاهمدت خود را دارد و در این بخش به مشکل نخواهد خورد. آخرین بخش از ترازنامه حقوق صاحبان سهام نام دارد.
حقوق صاحبان سهام (سرمایه)
بعد از کسر بدهیها از داراییها، آنچه که باقی میماند متعلق به صاحبان سرمایه است. حقوق صاحبان سهام (سرمایه) بر مبنای منبع تامینکننده آن تفکیک میشود. شرکتهای سهامی برای تامین مالی خود دست به انتشار سهام میزنند. به بیان دیگر با انتشار سهام دیگران را نیز در شرکت سهیم میکنند. بخش دیگری از حقوق صاحبان سهام را، اندوختهها تشکیل میدهند.
اندوختهها مبالغی هستند که بهخاطر الزامات قانونی، تقویت بنیه مالی، حفظ حقوق بستانکاران و... از سود قابل تقسیم شرکتها کسر میشود. اندوخته طرح توسعه و اندوخته عمومی از دیگر اندوختههای شرکتها هستند.
تهیه اندوخته قانونی بر اساس قانون تجارت الزامی و مبلغ آن را به هیچوجه تقسیم نمیشود مگر در زمان تصفیه.
سود و زیان انباشته، مجموع سودهای تقسیم نشده یا تخصیص داده نشده را پس از کسر زیانهای وارده نشان میدهد.
برای درک بهتر موضوع، ترازنامه زیر را بررسی میکنیم. در ضمن تمامی اعداد به میلیون ریال درج شدهاند.
بررسی و ارزیابی ترازنامه
برای بررسی و ارزیابی ترازنامه میتوان اول از همه به میزان وجوه نقد شرکت توجه کرد. برای مثال در این ترازنامه میبینیم که طی یکسال گذشته میزان موجودی نقد شرکت تغییرات خیلی زیادی نداشته و 15 درصد افزایش یافته است.
اما سرمایهگذاریهای کوتاهمدت شرکت، افزایش زیادی داشته است. یکی از دلایل این موضوع را میتوان به بازدهی خوب بازار سرمایه نسبت داد. با توجه به اینکه سرمایهگذاریهای بلندمدت این شرکت خیلی کم است، میتوان گفت که امکان دارد این شرکت سیاست نوسانگیری را اتخاذ کرده باشد.
حسابهای دریافتنی تجاری و غیرتجاری شرکت نیز نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. بنابراین میتوان گفت ارائه خدمات و فروش نسیه در این شرکت زیاد است. بالا بودن این مبلغ ریسک نکول (عدم وصول مطالبات) شرکت را نیز افزایش میدهد.
موجودی مواد و کالا و پیشپرداختها نیز افزایش یافته است. این دو گروه دارایی نقدشوندگی پایینی دارند.
بهطور کلی میتوان چنین ادعا کرد که وضعیت نقدینگی این شرکت مناسب است و در صورت بروز مشکل یا بحران میتواند به سرعت با تبدیل سرمایهگذاریهای کوتاه مدت به وجه نقد، نقدینگی احتمالی لازم را تهیه کند.
سایر داراییهای شرکت نیز افزایش زیادی داشته و باید دید که راجعبه این افزایش، اطلاعاتی در یادداشتهای توضیحی شرکت منظور شده است یا نه.
مبلغ کل بدهیها افزایش داشته است، اما درصد افزایش کل داراییها نسبت به آن خیلی بیشتر است. بنابراین میشود گفت که شرکت در پرداخت بدهیهای خود احتمالا مشکلی نخواهد داشت.
بررسی و ارزیابی ترازنامه، سود انباشته و بدهی
در این سال، شرکت سود تقسیمی کمتری را به سهامداران اختصاص داده است. به دنبال این موضوع سود (زیان) انباشته آن رشد قابل توجهی داشته است. یعنی سود کمتری را به سهامداران داده اما در عوض آن را انباشته کردهاست. بالا بودن سود انباشته شرکتها میتواند نشانگر احتمال افزایش سرمایه شرکت از این محل باشد.
میزان بدهیهای شرکت نسبت به داراییهایش خیلی کمتر رشد داشته است. پایین بودن بدهیها، به این معنی است که شرکت از اهرم مالی (وام) به میزان کمی در ساختار سرمایهاش استفاده کرده است. پایین بودن میزان بدهیها، ریسک ورشکستگی شرکت را کاهش میدهد.
با استفاده از دادههایی که در ترازنامه انتشار مییابد. میتوان نسبتهای مختلفی را بهدست آورد. که به این نسبتها در مقالهای دیگر خواهیم پرداخت. برای مثال نسبت جاری یکی از نسبتهای مرتبط با نقدینگی شرکت است. این نسبت با تقسیم داراییهای جاری، بر بدهیهای جاری بهدست میآید. هرچه این نسبت بیشتر باشد بیانگر وضعیت مطلوب نقدینگی شرکت است. اما اگر میزان این نسبت خیلی زیاد باشد، میتوان نتیجه گرفت که شرکت از داراییهایش به طور مناسب استفاده نمیکند.
با توجه به معادلهی حسابداری میبینیم که میزان داراییهای این شرکت با مجموع بدهیها و حقوق صاحبان سرمایهاش برابر است.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
سلام لطف کنید ترازنامه این سوال واسم تهیه کنید.
سلام. تمرین های شما رو که ما نمیتونیم حل کنیم. خودتون تلاش کنید. سوال دیگهای داشتین بفرمایید.