تصور کنید تنها با 10 میلیون تومان سرمایه بتوانید معامله‌ای به ارزش 50 میلیون تومان انجام دهید! شاید با خود بگویید مگر چنین چیزی ممکن است؟ پیام، یک تازه‌کار کنجکاو در دنیای ارز دیجیتال، دقیقاً همین سوال را داشت. وقتی شنید می‌تواند با پول کم، سودهای بزرگ‌تر کسب کند، هیجان‌زده شد و پرسید: مارجین تریدینگ چیست؟ این دقیقا همان سوالی است که در ذهن خیلی‌ها شکل می‌گیرد. در این مقاله می‌خواهیم معاملات اهرمی یا همان Margin Trading را به زبان ساده توضیح دهیم.
اگر شما هم تازه وارد دنیای سرمایه‌گذاری شدید و اصطلاحاتی مثل اهرم (لوریج) و کال مارجین به گوشتان خورده، نگران نباشید. ما قدم‌به‌قدم همه چیز را برایتان روشن می‌کنیم. از تعریف مارجین تریدینگ گرفته تا مزایا و معایب آن و نکات مهمی که قبل از شروع باید بدانید. پس تا پایان با ما همراه باشید تا ببینیم چگونه می‌توان با اهرم‌های مالی مثل یک شمشیر دولبه رفتار کرد: هم به سودهای هیجان‌انگیز رسید و هم از خطرهای آن جان سالم به در برد.
مارجین تریدینگ چیست و چگونه کار می‌کند؟
مارجین تریدینگ که در فارسی به آن معاملات اهرمی می‌گوییم، روشی است که به شما اجازه می‌دهد بیشتر از سرمایه خود معامله کنید. در واقع بخش بزرگی از پول معامله را از یک صرافی یا کارگزار قرض می‌گیرید. به زبان ساده، مارجین تریدینگ یعنی معامله با پول قرضی. مثلا پیام را در نظر بگیرید که ۱۰ میلیون تومان پول دارد و می‌خواهد بیت‌کوین بخرد. اگر قیمت بیت‌کوین مثلا ۱ میلیون تومان باشد، پیام می‌تواند ۱۰ واحد بخرد. اما اگر از اهرم ۵ استفاده کند، صرافی به او اعتبار می‌دهد تا ۵ برابر پول خود یعنی ۵۰ میلیون تومان معامله کند. به این ترتیب پیام می‌تواند ۵۰ واحد بیت‌کوین بخرد! البته این وام بی‌شرط و شروط نیست. در ادامه خواهیم گفت چه چیزی تضمین‌کننده این قرض است.
حالا این اهرم ۵ چه تاثیری دارد؟ فرض کنیم قیمت بیت‌کوین ۱۰٪ افزایش یابد. در حالت عادی (بدون اهرم) سرمایه پیام از ۱۰ میلیون به ۱۱ میلیون تومان می‌رسید و ۱۰٪ سود می‌کرد. اما با اهرم ۵، او روی ۵۰ میلیون تومان بیت‌کوین سود می‌برد؛ یعنی سودش حدود ۵ میلیون تومان خواهد بود که ۵۰٪ سود نسبت به سرمایه خودش است. پس اهرم سود را ۵ برابر کرد. اما حواستان باشد که عکس این ماجرا هم ممکن است. اگر قیمت بیت‌کوین ۱۰٪ افت کند، در حالت عادی پیام ۱ میلیون تومان (۱۰٪) ضرر می‌کرد. ولی با اهرم ۵، او ۵ میلیون تومان ضرر می‌کند؛ یعنی نیمی از سرمایه‌اش در یک چشم به هم زدن از بین می‌رود. اینجاست که باید بفهمیم چرا می‌گویند معاملات اهرمی مثل شمشیر دولبه است. هم می‌تواند سود شما را چندبرابر کند، هم ضررتان را.
در مارجین تریدینگ شما یک حساب مارجین مخصوص دارید. ابتدا مقداری پول خودتان را در این حساب می‌گذارید که به آن وثیقه یا مارجین اولیه گفته می‌شود. این وثیقه ضمانت وام شماست. سپس صرافی یا کارگزار بر اساس آن وثیقه، پول بیشتری به شما قرض می‌دهد تا بتوانید معامله بزرگ‌تری باز کنید. نسبت کل معامله به وثیقه شما همان ضریب اهرم (Leverage) است. مثلا اهرم ۵ یعنی نسبت وام به سرمایه شما ۵:۱ است. هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد، پول قرض‌گرفته‌شده بیشتر و ریسک هم بالاتر است.
تفاوت معاملات اهرمی با معاملات عادی (اسپات)
در معاملات عادی (معاملات اسپات) شما فقط با پول خودتان خرید و فروش می‌کنید و در ازای پرداخت کامل پول، مالک دارایی می‌شوید. مثلا اگر ۱۰ میلیون تومان دارید، به همان اندازه بیت‌کوین می‌خرید و آن بیت‌کوین کاملاً متعلق به شماست. از طرفی در معاملات اهرمی شما مالک کامل دارایی نیستید چون بخشی از پول را قرض گرفته‌اید و باید پس بدهید. به عبارتی دارایی در گرو صرافی است تا وقتی قرض را تسویه کنید. برای همین اگر مثلاً بیت‌کوینی که با اهرم خریده‌اید را بفروشید، ابتدا بدهی شما به صرافی کسر می‌شود و اگر چیزی باقی ماند برای شماست.
نکته دیگر پرداخت بهره است. چون پولی که در مارجین گرفته‌اید قرض است، معمولاً بهره (کارمزد وام) به آن تعلق می‌گیرد. مثلاً در پلتفرم‌های معاملاتی، اگر پوزیشن اهرمی خود را مدت زیادی باز نگه دارید، به ازای هر روز درصدی بهره از حساب شما کسر می‌شود. این بهره هزینه استفاده از اهرم است که در معاملات اسپات اصلاً وجود ندارد. پس نمی‌توان برای مدت طولانی مثل سرمایه‌گذاری هولد کرد؛ معامله اهرمی بیشتر برای معاملات کوتاه‌مدت یا میان‌مدت است.
همچنین در معاملات اسپات شما هر دارایی را بخرید یا بفروشید، معامله به قیمت لحظه‌ای انجام می‌شود و بلافاصله دارایی مبادله می‌شود. اما معاملات اهرمی بیشتر شبیه قرارداد است که شما ارزش یک دارایی را معامله می‌کنید بدون اینکه لزوماً آن را تحویل بگیرید. به همین دلیل امکان معاملات دوطرفه هم وجود دارد: یعنی می‌توانید هم از افزایش قیمت (پوزیشن خرید) سود ببرید و هم از کاهش قیمت (پوزیشن فروش یا شورت). این در بازار اسپات ممکن نیست چون شما فقط وقتی قیمت بالا برود سود می‌کنید. خلاصه اینکه با مارجین انگار دستتان برای سود بردن بازتر است، اما در عوض متعهد به یک قرض هم هستید که باید فکرش را بکنید.
مزایا و معایب معاملات اهرمی
همان‌طور که دیدیم، مارجین شمشیر دولبه است. ابتدا بیایید مزایای هیجان‌انگیز آن را مرور کنیم و سپس به معایب و خطرات آن بپردازیم.
مزایای معاملات اهرمی
- امکان سود بیشتر: اصلی‌ترین مزیت، چندبرابر شدن سودهای احتمالی است. با اهرم شما می‌توانید با همان سرمایه کم، معاملات بزرگ‌تری انجام دهید و اگر تحلیل‌تان درست باشد، سود بیشتری کسب کنید. مثلا سود ۵٪ تبدیل به ۲۵٪ می‌شود اگر از اهرم ۵ استفاده کنید. برای کسانی که سرمایه کوچکی دارند، این قابلیت بسیار جذاب است.
- معاملات دوطرفه (Long و Short): در بازارهای اهرمی می‌توانید حتی از افت قیمت‌ها هم سود بگیرید. کافی است موقعیتی باز کنید که از کاهش قیمت سود کند (پوزیشن Short). در واقع مارجین تریدینگ این امکان را می‌دهد که هم در روندهای صعودی و هم نزولی معامله کنید؛ چیزی که در معاملات نقدی معمولی ممکن نیست.
- استفاده بهتر از سرمایه: به کمک اهرم، پول شما راکد نمی‌ماند. حتی اگر بیشتر پولتان را جای دیگر سرمایه‌گذاری کرده‌اید، می‌توانید با درصدی از آن به وسیله اهرم در بازار دیگری فعالیت کنید. این انعطاف‌پذیری در مدیریت سرمایه به شما فرصت می‌دهد که از فرصت‌های بازار حداکثر استفاده را ببرید.
- نداشتن سررسید یا تاریخ تحویل: در بسیاری از معاملات اهرمی (مثل معاملات مارجین در بازار کریپتو) برخلاف معاملات آتی کلاسیک، شما مجبور نیستید دارایی را در تاریخ معینی تحویل بدهید یا بگیرید. تا وقتی وثیقه کافی دارید می‌توانید موقعیت را باز نگه دارید. البته پرداخت بهره را فراموش نکنید!
- عدم پرداخت مالیات در برخی موارد: چون در معاملات اهرمی شما مالک مستقیم دارایی پایه نیستید بلکه روی ارزش آن معامله می‌کنید، معمولاً مالیاتی بابت آن معامله لحاظ نمی‌شود. (البته این موضوع بسته به قوانین هر بازار یا کشور متفاوت است. در بازار ارز دیجیتال ایران فعلاً بحث مالیات مطرح نیست.)
معایب و خطرات معاملات اهرمی
- ریسک بسیار بیشتر: اولین و مهم‌ترین عیب معاملات اهرمی، افزایش شدت ریسک است. همان‌طور که سود بیشتر می‌شود، زیان‌های احتمالی هم چندبرابر خواهد شد. کافی است قیمت بر خلاف پیش‌بینی شما حرکت کند؛ ممکن است در چند ساعت بخش بزرگی از سرمایه خود را از دست بدهید. در موارد حاد حتی کل سرمایه درگیر معامله صفر می‌شود (لیکویید شدن) که در ادامه درباره آن توضیح می‌دهیم.
- احتمال از دست دادن کل سرمایه (لیکویید): در معاملات اهرمی اگر ضرر شما از حدی بیشتر شود، کارگزار برای جلوگیری از ضرر بیشتر از سرمایه شما، خودکار معامله را می‌بندد. به این اتفاق لیکویید شدن (Liquidation) می‌گویند که یعنی تمام موجودی وثیقه شما بابت ضرر از بین می‌رود. این بدترین سناریوی ممکن است که در معاملات اهرمی رخ می‌دهد.
- کال مارجین و فشار روانی: قبل از لیکویید شدن، معمولاً یک هشدار کال مارجین (Margin Call) دریافت می‌کنید. این یعنی سرمایه شما در آستانه تمام شدن است و باید سریعاً حساب را شارژ کنید یا بخشی از معامله را ببندید. کال مارجین شدن بسیار استرس‌زا است و معامله‌گر را تحت فشار روانی شدید قرار می‌دهد. بسیاری از تازه‌کارها در این مرحله دستپاچه می‌شوند و تصمیمات اشتباه می‌گیرند.
- پرداخت بهره و کارمزد: همان‌طور که گفتیم پول قرضی بدون هزینه نیست. شما باید بابت وامی که گرفته‌اید بهره بپردازید. هرچه مدت نگهداری موقعیت بیشتر شود، بهرهٔ بیشتری تعلق می‌گیرد. علاوه بر بهره، کارمزد معامله در پلتفرم‌ها برای حجم بزرگ‌تری که معامله می‌کنید محاسبه می‌شود. این هزینه‌ها از سود شما کم می‌کنند و اگر حواستان نباشد می‌توانند معامله سودده را به ضررده تبدیل کنند.
- عدم مالکیت دارایی: در مارجین شما مالک کامل دارایی مورد معامله نیستید تا زمانی که وام را تسویه کنید. این یعنی اگر هدف شما داشتن خود آن دارایی (مثلاً خرید ارز دیجیتال و نگهداری طولانی) باشد، مارجین روش مناسبی نیست. چون تا وقتی قرض شما تسویه نشده، دارایی در گرو صرافی است و نمی‌توانید آن را برداشت کنید یا منتقل کنید.
- نیاز به مدیریت دقیق و زمان: معاملات اهرمی اصلاً چیزی نیست که رها کنید به امان خدا! باید مرتب وضعیت معامله را رصد کنید. چون ممکن است در عرض چند دقیقه شرایط بازار تغییر کند و به نقطه بحرانی برسید. همچنین باید مرتبا اخبار بازار را دنبال کنید چون اهرم بالا شما را به شدت نسبت به نوسانات حساس می‌کند.
برای اینکه بهتر متوجه خطرات شوید، جدول زیر یک مقایسه ساده از نتیجه یک تغییر قیمت ۱۰٪ در حالت با اهرم و بدون اهرم را نشان می‌دهد:
اهرم | سود در تغییر +۱۰٪ | زیان در تغییر -۱۰٪ |
بدون اهرم (1×) | +۱۰٪ (مثلاً +۱ میلیون تومان) | -۱۰٪ (مثلاً -۱ میلیون تومان) |
5× | +۵۰٪ (مثلاً +۵ میلیون تومان) | -۵۰٪ (مثلاً -۵ میلیون تومان) |
10× | +۱۰۰٪ (مثلاً +۱۰ میلیون تومان) | -۱۰۰٪ (مثلاً -۱۰ میلیون تومان) |
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، با اهرم ۱۰ تنها یک نوسان ۱۰٪ منفی کافی است تا کل سرمایه اولیه شما از بین برود. پس همیشه به خاطر داشته باشید که مارجین تریدینگ جای ریسک‌های حساب‌نشده نیست و باید کاملاً با احتیاط عمل کنید.
ریسک‌های معاملات اهرمی و مفهوم کال مارجین
تا اینجا چند بار اسم کال مارجین و لیکویید شدن را آوردیم. بیایید دقیق‌تر ببینیم این‌ها چه هستند. وقتی شما با اهرم معامله می‌کنید، صرافی یک حداقل سرمایه برای حساب شما تعیین می‌کند که باید همیشه در حساب مارجین باقی بماند؛ به این مقدار مارجین نگهداری (Maintenance Margin) می‌گویند. اگر ضررهای شما آنقدر زیاد شود که سرمایه شما به زیر این حد برسد، ابتدا صرافی به شما اخطار کال مارجین می‌دهد. کال مارجین یعنی حساب شما دیگر کفاف زیان بیشتر را ندارد. در این حالت از شما خواسته می‌شود فوراً حساب را شارژ کنید یا قسمتی از معامله را ببندید تا نسبت‌های مارجین به حالت امن برگردد.
اگر پس از کال مارجین، بازار همچنان بر خلاف پوزیشن شما حرکت کند و شما هم کاری نکنید، سیستم چاره‌ای ندارد جز اینکه معامله شما را ببندد تا جلوی بدهکار شدن شما را بگیرد. این لحظه همان لیکویید شدن (Liquidation) است. با لیکویید شدن، پوزیشن شما به طور کامل بسته می‌شود و تمام موجودی وثیقه شما صرف جبران زیان می‌گردد. نتیجه برای شما تلخ است: از کل سرمایه‌ای که برای آن معامله گذاشته بودید چیزی باقی نمی‌ماند.
حالا سوال اینجاست که چگونه می‌توان از کال مارجین شدن جلوگیری کرد؟ چند توصیه مهم را همیشه به خاطر داشته باشید:
- اهرم پایین‌تر انتخاب کنید: اگر تجربه کافی ندارید، هرگز با اهرم‌های خیلی بالا شروع نکنید. اهرم ۲× یا ۳× برای شروع کافی است. اهرم‌های بالاتر را وقتی حرفه‌ای شدید استفاده کنید. هرچه اهرم کمتر باشد، حاشیه امن بیشتری در برابر نوسانات دارید و دیرتر کال مارجین می‌شوید.
- حجم معامله را مدیریت کنید: تمام سرمایه خود را در یک معامله اهرمی درگیر نکنید. مبلغی را وارد کنید که اگر بدترین حالت پیش آمد و از دست رفت، زندگی‌تان تحت تاثیر جدی قرار نگیرد. این همان اصول مدیریت ریسک و سرمایه است که باید رعایت کنید.
- همیشه حد ضرر (Stop-Loss) بگذارید: یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از زیان سنگین، تعیین حد ضرر برای هر معامله است. حد ضرر سفارشی است که مشخص می‌کنید اگر قیمت تا سطح معینی خلاف پیش‌بینی شما حرکت کرد، سیستم خودکار معامله را ببندد. با این کار جلوی ضرر بیشتر از حد را می‌گیرید و نمی‌گذارید کار به کال مارجین بکشد.
- در صورت امکان حساب را شارژ کنید: اگر اخطار کال مارجین گرفتید و همچنان به معامله خود ایمان دارید (مثلا فکر می‌کنید بازار برمی‌گردد)، می‌توانید مقداری موجودی جدید به حساب مارجین واریز کنید تا درصد مارجین بالا برود و لیکویید نشوید. البته این کار ریسک را کاهش نمی‌دهد، فقط زمان می‌خرد. پس با احتیاط از این گزینه استفاده کنید و ترجیحاً تنها وقتی به پوزیشن خود مطمئنید پول بیشتری بریزید.
- از کل پول قرض نگیرید: الزامی نیست که حداکثر اهرم ممکن را استفاده کنید. مثلا اگر حساب شما ۱۰۰۰ دلار دارد و اجازه دارید تا ۵۰۰۰ دلار معامله کنید، می‌توانید فقط ۳۰۰۰ دلار معامله باز کنید. اینطوری مقداری مارجین آزاد در حسابتان باقی می‌ماند که اگر بازار کمی بیشتر نوسان کرد فوراً کال مارجین نشوید. داشتن مارجین آزاد مثل ضربه‌گیر عمل می‌کند.
با رعایت این موارد، احتمال کال مارجین و لیکویید شدن حسابتان به‌شدت کمتر می‌شود. معامله‌گران حرفه‌ای همیشه قبل از ورود به پوزیشن، سناریوهای مختلف را می‌سنجند و نقطه کال مارجین خود را محاسبه می‌کنند تا بدانند در چه قیمتی باید نگران شوند.
اگر دوست دارید سواد مالی و مهارت‌های معامله‌گری خود را تقویت کنید، پیشنهاد می‌کنیم در دوره‌های آموزشی تالاربورس شرکت کنید. در این دوره‌ها می‌توانید به صورت گام‌به‌گام و از پایه، صفر تا صد معامله‌گری در بورس و ارز دیجیتال را یاد بگیرید.
مراحل انجام معاملات اهرمی (مارجین)
حال که با مفهوم و خطرات مارجین آشنا شدید، اگر تصمیم دارید وارد این نوع معامله شوید، باید مراحل آن را قدم‌به‌قدم بدانید. در ادامه مراحل شروع مارجین تریدینگ را برایتان توضیح می‌دهیم:
- آموزش و تحقیق اولیه: قبل از هر چیز مطمئن شوید که دانش کافی در مورد بازار مورد نظر (مثلاً ارزهای دیجیتال) و مفهوم اهرم دارید. همین مقاله را که می‌خوانید بخشی از این آموزش است. ویدئوهای آموزشی ببینید، مقالات مرتبط را بخوانید و با اصطلاحات لانگ، شورت، لیکویید، مارجین لول و ... آشنا شوید. هرچه بیشتر بدانید، آمادگی بیشتری برای تصمیم‌گیری منطقی خواهید داشت. بدون دانش کافی، وارد معامله اهرمی نشوید.
- انتخاب پلتفرم مناسب و افتتاح حساب: ابتدا باید یک صرافی یا کارگزاری که امکان معاملات اهرمی دارد انتخاب کنید. برای کاربران ایرانی، اگر می‌خواهید در بازار ارز دیجیتال اهرمی معامله کنید، می‌توانید از صرافی‌های خارجی معتبری مثل Binance، Kucoin، Bybit و ... استفاده کنید. البته توجه داشته باشید به خاطر محدودیت‌های بین‌المللی، کار با صرافی خارجی ریسک‌های خودش (مثل بلوکه شدن دارایی) را دارد. راه‌حل جایگزین برای شروع، استفاده از صرافی‌های داخلی برای آشنایی اولیه با بازار است. مثلا صرافی نوبیتکس یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های ایرانی است که محیط ساده‌ای دارد و برای شروع یادگیری مناسب است. پس از انتخاب صرافی، یک حساب کاربری ایجاد کنید و مراحل احراز هویت را انجام دهید. این کار معمولاً چند دقیقه بیشتر زمان نمی‌برد.
- شارژ حساب و انتقال به کیف پول مارجین: پس از ساخت حساب، باید حساب خود را شارژ (واریز وجه) کنید. مثلاً در نوبیتکس می‌توانید ریال واریز کرده و تتر یا بیت‌کوین بخرید. در صرافی‌های خارجی هم با واریز رمزارز (مثلاً تتر) حساب شارژ می‌شود. سپس در پنل کاربری صرافی، حساب مارجین خود را فعال کرده و مقداری از دارایی‌تان را به والت مارجین منتقل می‌کنید. این مبلغ همان وثیقه یا مارجینی است که پایه معاملات اهرمی شما خواهد بود. توجه داشته باشید که برخی پلتفرم‌ها انواع حساب مارجین دارند: مثلاً Cross Margin و Isolated Margin. اگر مبتدی هستید، حالت Isolated را انتخاب کنید تا ریسک هر معامله محدود به همان مقدار وثیقه شود و کل حسابتان درگیر نشود.
- باز کردن موقعیت (Position) اهرمی: حالا به بخش معاملات مارجین بروید. ابتدا انتخاب کنید که می‌خواهید خرید (Long) انجام دهید یا فروش (Short). اگر پیش‌بینی می‌کنید قیمت یک دارایی افزایش می‌یابد، پوزیشن Long باز کنید؛ یعنی مقدار بیشتری از آن دارایی را با قرض گرفتن بخرید. اگر فکر می‌کنید قیمت افت خواهد کرد، پوزیشن Short باز می‌کنید؛ یعنی دارایی را قرض می‌گیرید و می‌فروشید تا بعداً ارزان‌تر بخرید و بدهی را پس بدهید. مقدار اهرم مورد نظر را تنظیم کنید (مثلاً ۳×، ۵×، ۱۰× و ...). اکثر پلتفرم‌ها یک نوار تنظیم اهرم دارند که به راحتی می‌توانید ضریب را انتخاب کنید. سپس حجم معامله را مشخص کرده و سفارش خرید یا فروش را ثبت کنید. تبریک می‌گوییم، شما یک معامله اهرمی باز کردید! حالا باید مدیریت آن را به خوبی انجام دهید.
- مدیریت معامله و کنترل ریسک: پس از باز کردن پوزیشن، کار شما تازه شروع شده است. حتماً حد سود و حد ضرر برای معامله تعیین کنید. حد سود یعنی قیمتی که به آن رسید، معامله را ببندید و سودتان را بردارید. حد ضرر هم که مشخص است: قیمتی که اگر بازار به آن رسید، بیشتر از آن نمی‌خواهید ضرر کنید و از معامله خارج می‌شوید. تعیین این حدود کمک می‌کند احساسات بر شما غلبه نکند و برنامه داشته باشید. مرتب مارجین لول و وضعیت حسابتان را چک کنید. اگر دیدید بازار به نفع شما پیش می‌رود، شاید بد نباشد گاهی بخشی از سود را ذخیره کنید (مثلاً مقدار کمی از حجم را بفروشید). اگر بر خلاف پیش‌بینی حرکت کرد، حتماً به برنامه حد ضرر خود پایبند باشید و در صورت نیاز زودتر خارج شوید. به یاد داشته باشید هیچ معامله‌ای ۱۰۰٪ مطمئن نیست؛ پس همیشه آماده تغییر شرایط باشید.
- بستن پوزیشن و تسویه حساب: در نهایت باید معامله اهرمی خود را ببندید. بستن پوزیشن یعنی انجام معامله معکوس: اگر لانگ خریده بودید، آن مقدار دارایی را می‌فروشید؛ اگر شورت فروخته بودید، باید دارایی را بخرید و برگردانید. اکثر صرافی‌ها گزینه "Close Position" یا "تسویه" دارند که با یک کلیک می‌توانید پوزیشن را ببندید. پس از بسته شدن معامله، سیستم به طور خودکار بدهی شما را تسویه می‌کند؛ یعنی اصل پول قرض گرفته شده به علاوه بهره متعلق به صرافی کسر می‌شود و هرچه باقی ماند سود شماست که به موجودی حسابتان برمی‌گردد. اگر هم خدایی نکرده ضرر کرده باشید، آن ضرر از وثیقه شما کم شده و مابقی وثیقه آزاد می‌شود. یادتان باشد کارمزد معامله را هم محاسبه کنید که جزو هزینه‌ها منظور می‌شود. حالا می‌توانید پول باقی‌مانده را به والت اصلی برگردانید یا برداشت کنید. با این کار یک چرخه معامله اهرمی کامل می‌شود.
این مراحل کلیت فرایند معاملات اهرمی را نشان می‌دهد. ممکن است در جزئیات هر پلتفرم تفاوت‌های کوچکی وجود داشته باشد، اما اصول کار همین است که توضیح دادیم. پیشنهاد می‌کنیم اگر کاملاً تازه‌کار هستید، با مبالغ کم (خیلی کم!) شروع کنید تا کم‌کم تجربه کسب کنید. برخی صرافی‌ها (مثل نوبیتکس) حتی حساب آزمایشی (Demo) دارند که می‌توانید بدون ریسک واقعی، ترید کردن را تمرین کنید. این فرصت را از دست ندهید!
نکات مهم و توصیه‌ها برای معامله‌گران مبتدی در مارجین
معاملات اهرمی علی‌رغم جذابیتشان، زمین بازی حرفه‌ای‌ها است. اگر مبتدی هستید، حتماً به نکات زیر توجه کنید تا از خطرات جلوگیری کرده و تجربه بهتری داشته باشید:
- با اهرم پایین و سرمایه کم شروع کنید: طمع نکنید! اولین قانون برای تازه‌کارها این است که با کمترین اهرم ممکن (مثلاً ۲× یا ۳×) معامله را آغاز کنند و حجم سرمایه کوچکی را وارد معامله نمایند. این‌گونه اگر اشتباهی رخ داد، هزینه یادگیری شما گزاف نخواهد بود. همیشه می‌توانید بعدها با تجربه بیشتر، اهرم و سرمایه را افزایش دهید.
- فقط با پول مازاد خود معامله کنید: سراغ پولی که نیاز ضروری دارید نروید. سرمایه‌گذاری همیشه باید با پولی باشد که تحمل از دست دادن آن را دارید. این اصل در مارجین تریدینگ اهمیت دوچندان دارد چون احتمال از دست رفتن سرمایه بیشتر است. پس پول قرض، وام بانکی یا فروش دارایی‌های اساسی زندگی را به هیچ وجه وارد این کار نکنید!
- داشتن استراتژی و پایبندی به آن: قبل از ورود به هر معامله، یک برنامه و استراتژی مشخص داشته باشید. بدانید کی وارد می‌شوید، کی خروج می‌کنید، حد سود و ضررتان کجاست. وقتی نقشه داشته باشید، کمتر اسیر احساسات لحظه‌ای می‌شوید. به استراتژی خود وفادار باشید و بی‌دلیل در میانه راه تصمیم را عوض نکنید؛ مگر اینکه واقعا شرایط بازار عوض شده و منطق حکم کند.
- استفاده از حد ضرر و مراقبت از سرمایه: بارها تکرار کردیم و باز هم می‌گوییم: حد ضرر را فراموش نکنید. این ابزار ساده بهترین دوست شما برای جلوگیری از فاجعه است. خیلی‌ها به خاطر نزدن حد ضرر (stop loss)، تمام دارایی‌شان را در یک شب از دست داده‌اند. همچنین اصول مدیریت سرمایه را رعایت کنید؛ یعنی درصد معینی از کل سرمایه را روی یک معامله ریسک کنید (مثلا ۵٪ یا ۱۰٪ نه بیشتر). اینطوری اگر یک معامله خراب شد، فرصت جبران خواهید داشت.
- کنترل هیجان و طمع: وقتی با اهرم معامله می‌کنید، نوسانات حساب شما شدیدتر است. ممکن است در عرض یک ساعت حس کنید پولدار شدید و یک ساعت بعد ورشکسته! آرامش خود را حفظ کنید. نه سودهای موقت شما را مغرور کند، نه ضررها شما را عصبی و تلافی‌جو. طمع برای سود بیشتر یا تلاش برای دوباره بردن ضرر در همان لحظه (انتقام از بازار) از خطرناک‌ترین دام‌ها در ترید است. اگر می‌بینید کنترل احساس برایتان سخت شده، مدتی از صفحه نمایش فاصله بگیرید و به خود استراحت بدهید.
- یادگیری مستمر: بازار همیشه در حال تغییر است و دانش شما باید به‌روز شود. به آموزش به چشم سرمایه‌گذاری نگاه کنید. استراتژی‌های جدید را یاد بگیرید، درباره تحلیل تکنیکال و فاندامنتال مطالعه کنید، از تجربه معامله‌گران موفق استفاده کنید. اگر احساس می‌کنید به راهنمایی بیشتری نیاز دارید، حتماً در دوره‌های آموزشی معتبر شرکت کنید یا از کوچینگ اساتید بهره ببرید. هیچ‌وقت فکر نکنید همه چیز را می‌دانید؛ بازار به کسانی که خود را بی‌نیاز از یادگیری بدانند رحم نمی‌کند.
- استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک: بسیاری از پلتفرم‌های معاملاتی ابزارهایی برای مدیریت ریسک ارائه می‌دهند. به عنوان مثال Trailing Stop (حد ضرر متحرک) که با حرکت قیمت در جهت سود شما، حد ضرر را خودکار جابه‌جا می‌کند تا سود شما قفل شود. یا امکان Take Profit خودکار در اهداف مشخص. بد نیست با این ابزارها آشنا شوید و از آنها بهره بگیرید تا نیازی نباشد ۲۴ ساعته پای مانیتور باشید.
آیا می‌خواهید همواره از ترفندهای کاربردی و آموزش‌های جذاب در زمینه‌های مختلف باخبر باشید؟
برای دریافت نکات آموزشی کوتاه و به‌روز در حوزه سرمایه‌گذاری، صفحه اینستاگرام تالاربورس را دنبال کنید. در این صفحه هر روز مطالب آموزنده، تحلیل‌های جالب و تجربه‌های واقعی از بازارهای مالی به اشتراک گذاشته می‌شود که می‌تواند برای شما الهام‌بخش باشد.
نتیجه‌گیری
معاملات اهرمی یا مارجین تریدینگ برای افراد ماجراجویی است که می‌خواهند یک پله فراتر بروند و با ابزار اهرم سرمایه‌گذاری خود را تقویت کنند. در این روش شما با قرض گرفتن پول از صرافی، قدرت خرید یا فروش خود را چند برابر می‌کنید. این امکان می‌تواند سودهای قابل توجهی به همراه داشته باشد، اما فراموش نکنید که احتمال ضرر سنگین نیز در کمین است. مارجین تریدینگ مثل یک خودروی سریع‌السیر است؛ می‌تواند شما را زودتر به مقصد برساند اما اگر کمربند نبندید و با احتیاط رانندگی نکنید، خطر تصادف هم بالاست.
برای یک معامله‌گر مبتدی، ورود به دنیای معاملات اهرمی بدون آمادگی مثل پریدن در آب عمیق بدون جلیقه نجات است. توصیه ما این است که ابتدا به خوبی آموزش ببینید، با مبالغ کم شروع کنید و آرام‌آرام تجربه کسب کنید. همیشه جوانب احتیاط را رعایت کرده و ریسک هر معامله را کنترل‌شده بپذیرید. اگر این اصول را رعایت کنید، معاملات اهرمی می‌توانند ابزار مفیدی برای شما باشند تا از فرصت‌های بازار حداکثر بهره را ببرید.
در پایان به یاد داشته باشید که هیچ سودی در دنیا بی‌زحمت به دست نمی‌آید. اگر جایی شنیدید که با اهرم می‌شود یک‌شبه پولدار شد، با دیده شک بنگرید. موفقیت در بازارهای مالی، چه با اهرم چه بدون آن، حاصل تلاش، دانش و تجربه مستمر است. امیدواریم با خواندن این مطلب گامی موثر در درک مارجین تریدینگ برداشته باشید و بتوانید تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرید. برایتان معاملات پرسود اما حساب‌شده آرزو داریم. 🍀
سوالات پرتکرار (FAQ)
کال مارجین (Margin Call) اخطاری است که از سوی صرافی یا کارگزار به شما داده می‌شود وقتی سطح مارجین حسابتان به حد خطرناکی پایین برسد. این یعنی زیان‌های شما بخش عمده وثیقه را نابود کرده و اگر کمی بیشتر ضرر کنید، دیگر پولی برای پوشش آن وجود ندارد. در این حالت صرافی از شما می‌خواهد فوراً حساب را شارژ کنید یا بخشی از پوزیشن را ببندید. کال مارجین معمولاً پیش‌درآمد لیکویید شدن است. اگر بعد از کال مارجین، بازار به نفع شما برنگردد یا پول بیشتری وارد نکنید، آنگاه صرافی ناچار می‌شود برای جلوگیری از زیان بیشتر خودش، پوزیشن شما را کامل ببندد که همان لیکویید شدن است. به زبان ساده، کال مارجین آخرین هشدار قبل از بسته شدن اجباری موقعیت اهرمی شماست.
به طور معمول پلتفرم‌های معاملات اهرمی طوری طراحی شده‌اند که جلوی ضرر بیش از سرمایه شما را می‌گیرند. مکانیزم لیکویید شدن دقیقاً برای همین است که اگر ضرر به اندازه کل وثیقه نزدیک شد، پوزیشن اتوماتیک بسته شود. بنابراین در حالت عادی شما بیشتر از مبلغی که به عنوان وثیقه گذاشته‌اید ضرر نمی‌کنید. اما توجه کنید در شرایط بازار بسیار بی‌ثبات (مثلاً نوسانات لحظه‌ای بسیار شدید یا گپ‌های قیمتی بزرگ) ممکن است قیمت به قدری سریع حرکت کند که نتواند به موقع لیکویید کند و حساب شما منفی شود. البته این حالت نادر است و اکثر صرافی‌های معتبر صندوق‌های بیمه یا مکانیزم‌هایی دارند که زیان مازاد را جبران می‌کنند. به هر روی، روی کاغذ امکان بدهکار شدن به کارگزار وجود دارد ولی در عمل اگر از اهرم‌های معقول استفاده کنید و بازار با ملایمت رفتار کند، اتفاق نخواهد افتاد.
بله، در اغلب پلتفرم‌ها شما بابت پولی که قرض می‌گیرید بهره یا کارمزد وام می‌پردازید. نرخ این بهره معمولاً به صورت سالیانه یا ساعتی مشخص می‌شود و به طور خودکار محاسبه و از حسابتان کسر می‌گردد. مثلا ممکن است نرخ بهره مارجین یک صرافی ۰٫۱٪ در روز باشد. اگر شما ۱۰۰۰ دلار وام گرفته باشید، به ازای هر روز حدود ۱ دلار بهره باید بدهید. بهره زمانی محاسبه می‌شود که شما پوزیشن باز دارید و از پول قرضی استفاده می‌کنید؛ وقتی معامله را بستید و وام را برگرداندید دیگر بهره‌ای تعلق نمی‌گیرد. پس اگر دیدید معامله‌ای قرار است طولانی‌مدت باز بماند، حتماً هزینه بهره را هم در نظر بگیرید. در کنار بهره، کارمزد معاملات هم هست که هنگام باز کردن و بستن پوزیشن از شما گرفته می‌شود (مثل اسپات، فقط حجم‌تان بزرگ‌تر است). مجموع این هزینه‌ها بخشی از معایب معاملات اهرمی به شمار می‌رود و باید در محاسبات سود و ضرر لحاظ شود.
معاملات مارجین و فیوچرز (آتی) هر دو به شما امکان اهرم گرفتن و معامله در حجم بزرگ‌تر از سرمایه را می‌دهند، اما ساختارشان کمی متفاوت است. در مارجین تریدینگ شما دارایی را مستقیماً در بازار نقدی با پول قرض‌گرفته‌شده خرید و فروش می‌کنید. مثلا در بخش مارجین صرافی، بیت‌کوین واقعی می‌خرید ولی پولش را وام گرفته‌اید. اما در معاملات فیوچرز شما اصلاً در حال معامله مستقیم آن دارایی نیستید، بلکه یک قرارداد مشتقه را معامله می‌کنید. قرارداد فیوچرز توافقی است که مثلاً شما الان بخرید بعداً بفروشید یا برعکس. به بیان ساده، فیوچرز یک قرارداد با تاریخ سررسید (یا بدون سررسید در نوع پرپچوال) است که قیمت دارایی را دنبال می‌کند. در فیوچرز هم مفهوم مارجین وجود دارد اما دارایی پایه رد و بدل نمی‌شود، فقط سود و زیان تسویه می‌شود.
از نظر کاربردی، فیوچرزها معمولاً امکان اهرم‌های بسیار بالاتر (تا ۱۰۰× و بیشتر) را فراهم می‌کنند و ابزارهای متنوع‌تری مثل انواع سفارشات پیشرفته دارند. مارجین بیشتر برای معاملات کوتاه‌مدت روی خود دارایی در بازار اسپات است، در حالی که فیوچرز برای سفته‌بازی روی قیمت آینده دارایی و هج کردن استفاده می‌شود. همچنین در فیوچرز ممکن است تاریخ تحویل یا سررسید وجود داشته باشد (مثلاً قرارداد ماهانه) در صورتی که معاملات مارجین عموماً بدون تاریخ انقضا هستند. هر دو بازار ریسک بالایی دارند و سازوکار کال مارجین و لیکویید شدن در هر دو برقرار است. برای یک مبتدی، ابتدا آشنایی با مارجین توصیه می‌شود و سپس ورود به دنیای پیچیده‌تر فیوچرز.
در حال حاضر اغلب صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی فقط بازار اسپات (معاملات معمولی) را ارائه می‌دهند و بخش مارجین یا فیوچرز فعال ندارند. به عبارت دیگر شما در صرافی‌های داخلی مانند نوبیتکس، والکس، اکسیر و غیره نمی‌توانید با اهرم و پول قرضی معامله کنید؛ تنها می‌توانید رمزارزها را به صورت نقدی خرید و فروش کنید. دلیل این محدودیت، هم جنبه‌های قانونی داخلی است و هم پیچیدگی فنی و ریسک‌های پلتفرم. برخی صرافی‌های ایرانی در آینده ممکن است بخش معاملات اهرمی را اضافه کنند، اما تاکنون چنین امکانی مهیا نشده است.
البته توجه داشته باشید که در بازار بورس ایران نیز معاملات اهرمی به شکل محدود وجود دارد؛ مثلا بازار آتی کالا (مثل آتی سکه و زعفران) یا اعتباری که کارگزاری‌های بورس تحت عنوان خرید اعتباری سهام می‌دهند. اما این‌ها بحث‌های جداگانه‌ای هستند و ربطی به صرافی‌های ارز دیجیتال ندارند. برای استفاده از آن ابزارها هم نیاز به دریافت کد معاملاتی خاص (مثلاً کد معاملات آتی) دارید که فرآیند خود را دارد. به طور خلاصه، اگر هدف شما معامله اهرمی در حوزه رمزارزها باشد، فعلاً ناچارید از خدمات صرافی‌های بین‌المللی استفاده کنید. فقط حتماً جوانب احتیاط (استفاده از VPN مطمئن، عدم احراز هویت با پاسپورت ایرانی و ...) را رعایت کنید که دچار مشکل مسدودی حساب نشوید.
معاملات اهرمی به هیچ وجه برای افرادی که تازه وارد بازار شده‌اند توصیه نمی‌شود. یک معامله‌گر مبتدی ابتدا باید در معاملات ساده‌تر (بدون اهرم) مهارت کسب کند، رفتار بازار را درک کند، توانایی تحلیل تکنیکال/فاندامنتال پایه را داشته باشد و از همه مهم‌تر کنترل احساسات را یاد بگیرد. استفاده از اهرم مثل این است که درجه سختی بازی را بالا ببرید؛ کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند به قیمت از دست رفتن بخش بزرگی از سرمایه تمام شود. متاسفانه خیلی از مبتدی‌ها جذب سودهای بزرگ می‌شوند و ریسک را دست‌کم می‌گیرند. این افراد اغلب پس از یکی دو معامله اشتباه، تمام سرمایه‌شان را نابود می‌کنند و از بازار دل‌زده می‌شوند. اگر تازه‌کارید و کنجکاو به امتحان مارجین، پیشنهاد می‌کنیم با اهرم‌های بسیار پایین و مبلغ ناچیز (در حد تجربه) شروع کنید یا از حساب دمو برای تمرین استفاده کنید. بعد که حداقل چند ماه در شرایط واقعی معامله کردید و به سوددهی پایدار رسیدید، آن وقت می‌توانید کم‌کم به فکر استفاده جدی‌تر از اهرم بیفتید. حتی در آن زمان هم با احتیاط حرکت کنید. عاقلانه این است: اول مهارت را بالا ببرید، بعد اهرم را.
پاسخ قطعی به این سوال وجود ندارد چون هر صرافی مزایا و معایب خودش را دارد و مهم‌تر اینکه شرایط شما به عنوان کاربر ایرانی در انتخاب صرافی بسیار تاثیرگذار است. در سطح جهانی، صرافی‌هایی مثل FTX ،Binance (قبل از ورشکستگی‌اش)، Bybit، KuCoin، Kraken و ... جزو محبوب‌ترین‌ها برای معاملات اهرمی و فیوچرز بوده‌اند. بایننس بیشترین حجم و نقدشوندگی را دارد و ابزارهای پیشرفته‌ای ارائه می‌کند؛ KuCoin محدودیت KYC کمتری برای ایرانیان داشت؛ Kraken پلتفرمی قانون‌مند و امن در اروپا است؛ Bybit به ارائه اهرم‌های بسیار بالا مشهور شد. اما نکته اینجاست که بسیاری از این صرافی‌های بین‌المللی به خاطر تحریم‌ها به کاربران ایرانی خدمات نمی‌دهند و اگر متوجه هویت ایرانی شوند، ممکن است حساب را مسدود کنند.
بنابراین برای کاربران داخل ایران، گزینه‌ها محدودتر می‌شود. برخی معامله‌گران به سمت صرافی‌هایی می‌روند که سخت‌گیری کمتری در احراز هویت دارند (مثل کوکوین یا کوینکس)، اما این کار هم ریسک‌های خودش را دارد چون این صرافی‌ها تحت نظارت قوانین معتبری نیستند. در سال‌های اخیر عده‌ای از پلتفرم‌های غیرمتمرکز (مثل DYDX) نیز استفاده می‌کنند که نیاز به احراز هویت ندارد؛ منتها کار با آنها دانش فنی بیشتری می‌طلبد.
خلاصه اگر محدودیت‌ها را در نظر نگیریم، بایننس از نظر امکانات و حجم بازار بهترین انتخاب است. ولی در عمل شاید کوکوین (KuCoin) یا بینگ‌ایکس (BingX) برای یک کاربر ایرانی گزینه‌های در دسترس‌تری باشند. همیشه قبل از انتخاب، تحقیق کنید: سابقه صرافی، نظرات کاربران، میزان کارمزدها، وجود یا عدم وجود صندوق بیمه (Insurance Fund) برای فیوچرز، سرعت پلتفرم و پشتیبانی آن را بررسی کنید. و ترجیحاً حجم زیادی از دارایی را در هیچ صرافی نگه ندارید که ریسک بلوکه شدن یا هک وجود دارد.
از لحاظ فنی، بسیاری از صرافی‌ها حداقل سرمایه بسیار کوچکی را هم می‌پذیرند. مثلا شما با ۵۰ دلار یا حتی کمتر می‌توانید یک پوزیشن اهرمی در بازار ارز دیجیتال باز کنید. بعضی پلتفرم‌ها حداقل اندازه پوزیشن را تعیین می‌کنند (مثلا ۱۰ دلار)، ولی عموماً مانع خاصی برای مبالغ کم وجود ندارد. با این حال، واقعیت این است که اگر سرمایه خیلی کمی داشته باشید، حتی سودهای چندبرابری هم در نهایت عدد کوچکی خواهد بود. مثلا ۵۰٪ سود روی ۲۰ دلار می‌شود ۱۰ دلار! از طرف دیگر همان سرمایه کم می‌تواند با یکی دو ضرر از بین برود.
پیشنهاد می‌شود برای شروع، مبلغی را انتخاب کنید که هم از دست دادنش برایتان دردناک نباشد و هم آنقدر کم نباشد که پیگیری و صرف وقت برایش بی‌ارزش شود. این رقم برای افراد مختلف متفاوت است. شاید برای یک نفر ۱ میلیون تومان مبلغ مناسبی باشد و برای فرد دیگر ۱۰ میلیون تومان. مهم این است که دید بلندمدت داشته باشید: اول هدف یادگیری و حفظ سرمایه باشد، سود کردن در رتبه بعدی قرار گیرد. بعد که مهارت پیدا کردید می‌توانید سرمایه بیشتری تخصیص دهید. به یاد داشته باشید مدیریت ۱۰ میلیون تومان در مارجین بسیار راحت‌تر از مدیریت ۱ میلیارد تومان است؛ هرچه رقم بزرگ‌تر شود، فشار روانی و نیاز به تجربه هم بیشتر می‌شود. پس پله‌پله جلو بروید.