اوراکل بلاک‌چین چیست و چه کاربردهایی دارد؟ (راهنمای کامل)

تصور کنید علی و مریم در یک دورهمی درباره دنیای ارزهای دیجیتال صحبت می‌کنند. علی از یک پروژه جدید DeFi شنیده که قرار است با کمک اوراکل‌های بلاکچین دنیای واقعی را به دنیای رمزارزها وصل کند. مریم با تعجب می‌پرسد: «اصلاً اوراکل بلاکچین چیست و چه کاربردی دارد؟»

احتمالا شما هم اگر تازه‌کار باشید این سؤال برایتان پیش آمده است. شاید اسم "اوراکل" شما را یاد شرکت نرم‌افزاری Oracle بیندازد، اما در دنیای بلاکچین معنای متفاوتی دارد. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم اوراکل‌های بلاکچین چه هستند، چه مشکلی را حل می‌کنند و چه کاربردهایی برای ما دارند. پس اگر کنجکاوید بدانید منظور از اوراکل در بلاکچین چیست و چرا همه جا صحبت از آن است، با ما همراه باشید.

اوراکل بلاک‌چین چیست؟ پل بین بلاک‌چین و دنیای واقعی

اوراکل (Oracle) در بلاک‌چین یک سرویس یا سیستم واسطه است که اطلاعات و داده‌های دنیای واقعی را به بلاک‌چین منتقل می‌کند. بلاک‌چین‌ها و قراردادهای هوشمند ذاتاً بسته و ایزوله هستند؛ یعنی فقط به داده‌هایی که داخل شبکه خودشان هست دسترسی دارند. تصور کنید یک قرارداد هوشمند در شبکه اتریوم نوشته‌اید که هر وقت دمای هوا به زیر صفر برسد، به کشاورزان خسارت پرداخت کند. این قرارداد چگونه از دمای هوای دنیای واقعی باخبر شود؟ اینجاست که اوراکل وارد صحنه می‌شود. اوراکل‌ها مانند پل ارتباطی بین بلاک‌چین و دنیای واقعی عمل می‌کنند. آنها داده‌های بیرون از بلاک‌چین (مثل دمای هوا، قیمت دلار، نتایج مسابقات ورزشی و...) را دریافت، تأیید و سپس به زبان قابل فهم برای بلاک‌چین ترجمه می‌کنند تا در قراردادهای هوشمند قابل استفاده باشد.

به بیان ساده، اوراکل بلاک‌چین چشم و گوش قرارداد هوشمند در دنیای واقعی است. بدون اوراکل، قراردادهای هوشمند فقط می‌توانند بر اساس اطلاعات داخل بلاک‌چین تصمیم بگیرند و از هر اتفاقی که بیرون شبکه می‌افتد بی‌خبرند. اوراکل‌ها این محدودیت را برطرف می‌کنند و اجازه می‌دهند بلاک‌چین‌ها از رویدادهای خارجی باخبر شوند. نکته مهم این است که اوراکل یک نهاد متمرکز یا یک شخص خاص نیست؛ بلکه یک تکنولوژی و سازوکار است. ممکن است یک شرکت خدمات اوراکل ارائه دهد یا یک شبکه غیرمتمرکز از نودها این کار را انجام دهند. در هر صورت، وظیفه اوراکل این است که داده‌های مورد نیاز را از منابع معتبر گرفته و با امنیت به بلاک‌چین تحویل دهد.

چرا به اوراکل نیاز داریم؟

شاید بپرسید اصلاً چرا بلاک‌چین‌ها مستقیماً خودشان به اینترنت وصل نمی‌شوند تا این داده‌ها را بگیرند؟ دلیلش ماهیت غیرمتمرکز بودن بلاک‌چین است. اگر یک قرارداد هوشمند مستقیماً به یک منبع داده خارجی (مثلاً یک API) وصل شود، کل شبکه بلاک‌چین باید به آن منبع خارجی اعتماد کند. این با فلسفه عدم اعتماد و اجماع غیرمتمرکز سازگار نیست. به علاوه، هر نود شبکه ممکن است پاسخ متفاوتی از یک منبع خارجی بگیرد که اجماع شبکه را به هم می‌زند. بنابراین، بلاک‌چین‌ها به طور ذاتی به منابع بیرونی دسترسی مستقیم ندارند. این مشکل را اصطلاحاً "مشکل اوراکل" می‌نامند؛ یعنی گلوگاهی که برای به‌دست آوردن اطلاعات خارج از زنجیره به وجود می‌آید.

اوراکل‌ها برای حل این مشکل ایجاد شده‌اند. آن‌ها مانند یک لایه میانی (Middleware) بین بلاک‌چین و دنیای خارج قرار می‌گیرند و با روش‌های مختلف سعی می‌کنند اعتماد و امنیت را حفظ کنند. اوراکل ابتدا اطلاعات دنیای واقعی را از یک یا چند منبع می‌گیرد، صحت آن را بررسی می‌کند و بعد وارد بلاک‌چین می‌کند. با این روش، قرارداد هوشمند می‌تواند بدون آن‌که مستقیماً به یک منبع متمرکز وصل شود، از داده‌های قابل اطمینان استفاده کند. برای مثال در قرارداد بیمه کشاورزی که گفتیم، اوراکل می‌تواند دمای رسمی ثبت‌شده در سازمان هواشناسی را بگیرد و به قرارداد بدهد. به این ترتیب قرارداد به طور خودکار (بدون دخالت واسطه انسانی) می‌فهمد دما زیر صفر بوده یا نه و طبق آن تصمیم می‌گیرد.

بنابراین، اوراکل‌ها عنصر کلیدی برای کاربردی شدن بلاک‌چین در دنیای واقعی هستند. بدون اوراکل، بلاک‌چین فقط برای تبادل رمزارز یا اطلاعات درون خودش مناسب است. با حضور اوراکل است که می‌توانیم بلاک‌چین را به دنیای بیرون متصل کنیم و مثلاً قرارداد هوشمندی داشته باشیم که بر اساس قیمت طلا، نرخ ارز، نتیجه مسابقات یا هر چیز دیگری کار کند. احتمالا الان دیگر متوجه شدید نقش اوراکل در قراردادهای هوشمند چقدر مهم و حیاتی است. حال بیایید ببینیم اوراکل‌ها چند نوع دارند و چگونه این نقش را ایفا می‌کنند.

انواع اوراکل‌ها در بلاک‌چین

اوراکل‌های بلاک‌چین را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی طبقه‌بندی کرد. آشنایی با انواع اوراکل بلاک‌چین به ما کمک می‌کند درک بهتری از کاربردها و روش کارشان داشته باشیم. در این بخش، مهم‌ترین دسته‌بندی‌های اوراکل‌ها را معرفی می‌کنیم:

• از نظر منبع داده (نرم‌افزاری vs سخت‌افزاری):
  • اوراکل نرم‌افزاری: این اوراکل‌ها اطلاعات را از منابع داده آنلاین و دیجیتال دریافت می‌کنند. برای مثال APIهای وب‌سایت‌های مالی، بانک‌ها، صرافی‌های ارز دیجیتال و ... . بیشتر اوراکل‌های رایج از نوع نرم‌افزاری هستند چون داده‌های مالی و آنلاین را می‌گیرند (مثلاً قیمت بیت‌کوین، نرخ ارز، نتایج مسابقات ورزشی).
  • اوراکل سخت‌افزاری: این دسته، پل ارتباطی بلاک‌چین با دنیای فیزیکی هستند. آن‌ها از طریق دستگاه‌های فیزیکی مانند حسگرها، اسکنرها و IoT داده جمع‌آوری می‌کنند. برای مثال، یک اوراکل سخت‌افزاری می‌تواند با استفاده از سنسور رطوبت، میزان بارندگی در یک مزرعه را اندازه‌گیری کرده و به قرارداد هوشمند منتقل کند. یا سنسور RFID یک انبار کالا، ورود یک محموله جدید را ثبت کند و این داده را به بلاک‌چین بفرستد.
• از نظر جهت جریان داده (ورودی vs خروجی):
  • اوراکل ورودی (Inbound): این متداول‌ترین نوع است که داده را از دنیای بیرون به داخل بلاک‌چین می‌آورد. تمام مثال‌هایی که تاکنون زدیم (قیمت، آب‌وهوا، ...)، اوراکل ورودی هستند. چون داده را وارد بلاک‌چین می‌کنند تا قراردادهای هوشمند از آن استفاده کنند.
  • اوراکل خروجی (Outbound): برعکس حالت قبل، این اوراکل‌ها از سمت بلاک‌چین به دنیای بیرون دستور یا اطلاعات می‌فرستند. فرض کنید یک قرارداد هوشمند قرار است بعد از اتمام مهلت وام، به سیستم بانک پیام بفرستد که قسط را برداشت کند. در اینجا اوراکل خروجی لازم است تا از بلاک‌چین به سیستم بانکی فرمان بدهد. اوراکل‌های خروجی کمتر رایج هستند، ولی وجود دارند و امکان اتصال بلاک‌چین به سیستم‌های سنتی را فراهم می‌کنند (مثلاً پرداخت پول از طریق سوئیفت پس از اجرای قرارداد).
• از نظر ساختار و مدل اعتماد (متمرکز vs غیرمتمرکز):
  • اوراکل متمرکز: ساده‌ترین نوع اوراکل که توسط یک نهاد یا منبع واحد کنترل می‌شود. مثلاً یک صرافی یا وب‌سایت خاص که قیمت‌ها را مستقیماً به بلاک‌چین می‌دهد. این مدل سریع و ساده است، اما یک مشکل بزرگ دارد: باید به آن نهاد اعتماد کامل کنیم. اگر آن منبع اشتباه کند یا دستکاری شود، داده غلط وارد بلاک‌چین خواهد شد. به علاوه، یک نقطه ضعف بزرگ دارد؛ اگر اوراکل از کار بیفتد یا هک شود، قرارداد هوشمند بدون داده می‌ماند.
  • اوراکل غیرمتمرکز: در این مدل به جای یک منبع، چندین منبع مستقل داده‌ها را تامین می‌کنند و معمولاً نتیجه با اجماع یا ترکیب اطلاعات آنها به دست می‌آید. برای مثال شبکه‌هایی از گره‌ها (Node) که هر کدام از یک منبع قیمت بیت‌کوین را می‌گیرند و میانگین یا رأی اکثریت را به عنوان قیمت معتبر به قرارداد می‌دهند. این روش کمی پیچیده‌تر و کندتر است، اما اعتماد به نتیجه بیشتر است چون خرابکاری یک نهاد خاص روی آن تاثیر نمی‌گذارد. اوراکل‌های غیرمتمرکز جلوی تقلب و نقطه شکست واحد را می‌گیرند و در اکوسیستم‌های DeFi بسیار محبوب شده‌اند.

برای درک بهتر، تفاوت اوراکل متمرکز و غیرمتمرکز را در جدول زیر خلاصه کرده‌ایم:

همان‌طور که می‌بینید، اوراکل‌های غیرمتمرکز با وجود پیچیدگی، امنیت و اعتماد بیشتری را فراهم می‌کنند. در عمل هم پروژه‌های بزرگ تمایل دارند از نوع غیرمتمرکز استفاده کنند تا مشکل اعتماد به اوراکل را کاهش دهند. در بخش‌های بعد، نمونه‌های واقعی از هر دو نوع را معرفی خواهیم کرد تا بهتر موضوع را لمس کنید.

کاربردهای اوراکل بلاک‌چین در دنیای واقعی

اکنون که می‌دانیم اوراکل چیست و انواعش کدام است، بیایید به مهم‌ترین قسمت بپردازیم: کاربردهای اوراکل بلاک‌چین. شاید برایتان سوال باشد که این اوراکل‌ها دقیقا کجاها به کار می‌آیند و چه مشکلی را حل می‌کنند. در ادامه چند مورد از کاربردهای اصلی اوراکل‌ها را بررسی می‌کنیم و مثال‌هایی ملموس می‌زنیم:

• قیمت دارایی‌ها و بازارهای مالی: یکی از پراستفاده‌ترین کاربردهای اوراکل، ارائه قیمت‌های لحظه‌ای بازار به قراردادهای هوشمند است. تصور کنید یک پلتفرم وام‌دهی غیرمتمرکز (مثل Aave یا MakerDAO) می‌خواهد بداند قیمت فعلی تتر یا بیت‌کوین چقدر است تا مطمئن شود وثیقه‌ها کافی‌اند. این پلتفرم از اوراکل قیمت بهره می‌گیرد. اوراکل‌ها قیمت ارزهای دیجیتال، سهام، کالاهایی مثل طلا و نفت یا هر دارایی دیگری را از صرافی‌ها و منابع مالی جمع‌آوری کرده و به بلاک‌چین می‌آورند. در ایران خودمان هم چنین داده‌هایی می‌تواند کاربرد داشته باشد؛ فرض کنید یک قرارداد هوشمند ساخته شود که بازده یک صندوق طلا را با قیمت لحظه‌ای انس جهانی طلا تنظیم کند. این قرارداد برای اطلاع از قیمت جهانی طلا نیاز به اوراکل دارد تا قیمت را از سایت‌های معتبری مثل بلومبرگ یا صرافی‌های بین‌المللی دریافت کند. یا مثلاً یک استیبل‌کوین مبتنی بر ریال ایران را در نظر بگیرید که باید ارزش 1 ریال را برابر مثلاً 0.000023 دلار نگه دارد؛ این پروژه نیازمند اوراکلی است که نرخ تبدیل دلار به ریال را از منابع مطمئن (مثل سامانه نیما یا بازار آزاد) دریافت و به قرارداد هوشمند منتقل کند.
• قراردادهای بیمه و آب و هوا: اوراکل‌ها پای اطلاعات آب‌وهوایی و رویدادهای طبیعی را نیز به بلاک‌چین باز کرده‌اند. شرکت‌های بیمه‌ غیرمتمرکز (مانند بیمه محصولات کشاورزی یا بیمه پرواز) از اوراکل‌ها استفاده می‌کنند تا تشخیص دهند آیا حادثه مورد نظر رخ داده است یا خیر. برای مثال، بیمه باران برای کشاورزان می‌تواند قراردادی هوشمند باشد که اگر میزان بارندگی یک منطقه طی ماه از حد مشخصی کمتر بود، مبلغ بیمه پرداخت شود. در اینجا اوراکل، داده میزان بارندگی را از ایستگاه‌های هواشناسی دریافت کرده و در اختیار قرارداد قرار می‌دهد. یا بیمه تأخیر پرواز، قرارداد هوشمند از طریق اوراکل متوجه می‌شود پروازی تأخیر داشته (با خواندن دیتای فرودگاه) و به صورت خودکار خسارت مسافران را واریز می‌کند. این کاربرد در ایران هم قابل تصور است؛ مثلا یک استارتاپ بیمه‌ای بلاک‌چینی می‌تواند برای تاکستان‌های انگور در مناطق خشک ایران بیمه خشکسالی ارائه دهد و قرارداد هوشمندش با اوراکل به ایستگاه‌های هواشناسی محلی متصل شود.
• بازارهای پیش‌بینی و نتایج مسابقات: در پلتفرم‌های Prediction Market یا شرط‌بندی مبتنی بر بلاک‌چین، اوراکل‌ها نقش داور را بازی می‌کنند. مثلاً کاربران روی نتیجه انتخابات یا مسابقه فوتبال شرط می‌بندند. پس از پایان رویداد، اوراکل نتایج رسمی را از یک خبرگزاری معتبر دریافت کرده و به قرارداد هوشمند اعلام می‌کند. قرارداد هم برنده را مشخص کرده و پرداخت را انجام می‌دهد. در اینجا اعتماد به اوراکل بسیار مهم است چون کل پول بر اساس نتیجه‌ای است که اوراکل می‌دهد. بنابراین معمولاً از چند اوراکل یا روش‌های اجماع استفاده می‌شود (تا کسی نتواند نتیجه دروغین بدهد). پروژه اوگر (Augur) نمونه‌ای از یک بازار پیش‌بینی غیرمتمرکز است که از اوراکل برای تعیین نتیجه رویدادها بهره می‌برد.
• خدمات مالی سنتی و پرداخت‌ها: اوراکل‌ها می‌توانند پل سیستم بانکی و بلاک‌چین باشند. برای نمونه، تصور کنید یک قرارداد هوشمند وصیت‌نامه دیجیتال دارید که مقرر کرده اگر در حساب بانکی متوفی موجودی باقی بود، به یک آدرس کیف پول خاص منتقل شود. اجرای چنین ایده‌ای نیازمند اوراکلی است که موجودی حساب یا انجام یک پرداخت بانکی را به بلاک‌چین گزارش کند. یا همکاری شبکه‌های اوراکل با سامانه‌های پیام‌رسان مالی (مثل سوئیفت) در حال شکل‌گیری است تا پرداخت‌های بزرگ میان بانک‌ها به قراردادهای هوشمند متصل شوند. البته این موارد هنوز در ابتدای راه هستند، ولی پتانسیل بزرگی دارند. شبکه چین‌لینک (Chainlink) حتی اعلام کرده که می‌تواند پلی بین بلاکچین‌ها و شبکه‌های بانکی سنتی باشد و استاندارد پیام‌رسانی بین بانکی را به قراردادهای هوشمند بیاورد.
• تولید اعداد تصادفی قابل اعتماد: شاید جالب باشد بدانید بلاک‌چین‌ها در تولید اعداد تصادفی نیز مشکل دارند (چون همه‌چیز در بلاک‌چین باید قابل تایید باشد و تصادفی بودن چالش ایجاد می‌کند). برخی اوراکل‌ها تخصص‌شان ارائه اعداد تصادفی verifiable به قراردادها است. برای مثال، در یک بازی قرعه‌کشی یا لاتاری روی بلاک‌چین، به یک عدد تصادفی منصفانه نیاز داریم. اوراکل VRF چین‌لینک چنین کاری انجام می‌دهد؛ یعنی یک عدد تصادفی خارج از زنجیره تولید و همراه با مدرک رمزنگاری صحت به قرارداد می‌دهد. اینطوری بازی‌ها و قرعه‌کشی‌های شفاف در بلاک‌چین ممکن می‌شوند.

به طور خلاصه، هر جا که بلاک‌چین نیاز به دانستن چیزی از دنیای بیرون داشته باشد، پای یک اوراکل در میان است. از قیمت و آب‌وهوا گرفته تا داده‌های IoT، سوابق پزشکی، نتایج مسابقات، شاخص‌های اقتصادی و حتی ترافیک شبکه – همه را می‌توان با اوراکل به قراردادهای هوشمند رساند. اوراکل‌ها بلاک‌چین را قدرتمندتر و کاربردی‌تر می‌کنند و باعث می‌شوند پروژه‌های دیفای (DeFi) و وب3 بتوانند با دنیای واقعی تعامل داشته باشند.

حالا که دیدیم اوراکل‌ها چه استفاده‌های گسترده‌ای دارند، شاید براتان سوال شده باشد که این مفاهیم در دنیای رمزارزها و پروژه‌های واقعی چگونه به کار گرفته می‌شوند. در ادامه به چند نمونه معروف از پروژه‌های اوراکل بلاک‌چین در شبکه‌های مختلف می‌پردازیم تا تصویر عینی‌تری پیدا کنیم.

اوراکل در شبکه اتریوم (Ethereum)

اتریوم به عنوان بزرگ‌ترین پلتفرم قرارداد هوشمند دنیا، مهد پیدایش و به‌کارگیری اوراکل‌های بلاک‌چینی بوده است. بسیاری از پروتکل‌های DeFi که روی اتریوم اجرا می‌شوند برای عملکرد صحیح به اوراکل وابسته‌اند. از جمله موارد استفاده بارز اوراکل در اتریوم می‌توان به استیبل‌کوین دای (DAI) و پلتفرم MakerDAO اشاره کرد که برای تعیین قیمت وثیقه‌ها (مانند اتریوم یا بیت‌کوین) از اوراکل‌های قیمت بهره می‌برند. همچنین پروتکل‌های وام‌دهی مثل Compound و Aave یا صرافی‌های غیرمتمرکز پیشرفته، همگی یک ماژول اوراکل در پشت‌صحنه دارند که قیمت دارایی‌ها یا سایر اطلاعات لازم را فراهم می‌کند.

مشهورترین پروژه اوراکل روی اتریوم بدون شک چین‌لینک (Chainlink) است. چین‌لینک یک شبکه اوراکل غیرمتمرکز است که مجموعه‌ای از نودها، داده‌های دنیای واقعی را دریافت و تامین می‌کنند. این پروژه، توکن اختصاصی خود به نام LINK را هم دارد که برای پاداش‌دهی به نودهای اوراکل و تضمین عملکرد درست آنها استفاده می‌شود. چین‌لینک توانسته مشکل اعتماد به اوراکل را تا حد زیادی حل کند و اکنون به منبع اصلی قیمت‌ها برای بسیاری از قراردادهای هوشمند تبدیل شده است. به عنوان مثال، قیمت لحظه‌ای اتر، بیت‌کوین و سایر کوین‌ها در پلتفرم‌های دیفای اتریوم اغلب از طریق چین‌لینک تامین می‌شود. ده‌ها نود مستقل (از صرافی‌ها و شرکت‌های معتبر) قیمت را گزارش می‌کنند و میانگین قابل اعتماد به عنوان خروجی اوراکل ثبت می‌شود.

به جز چین‌لینک، پروژه‌های دیگری مانند Band Protocol نیز روی اتریوم شروع به کار کردند که مدل مشابهی برای اوراکل غیرمتمرکز داشتند. حتی خود MakerDAO با ایجاد یک شبکه از فیدهای قیمت، اوراکل نسبتاً غیرمتمرکز خود را دارد. نکته مهم این است که اتریوم بستری بوده که نشان داده اوراکل‌ها چقدر برای اقتصاد کریپتو ضروری‌اند. هر جا که یک قرارداد هوشمند به داده بیرونی متکی بوده، شاهد نوآوری در زمینه اوراکل بوده‌ایم.

البته اعتماد به اوراکل حتی در اتریوم هم چالش‌هایی داشته است. گاهی اوقات ضعف در تنظیم یا تاخیر در به‌روزرسانی اوراکل‌ها منجر به سوءاستفاده شده است. برای مثال، در برخی حملات دیفای، مهاجمان توانسته‌اند از اوراکل‌های ناامن یا اشتباه سوء استفاده کنند و قیمت دروغین به پروتکل بدهند (مثلاً با دستکاری قیمت یک توکن در صرافی کم‌عمق که منبع اوراکل بوده است). این اتفاقات درس‌های مهمی به توسعه‌دهندگان داده تا همیشه از اوراکل‌های امن‌تر (ترجیحاً غیرمتمرکز و با منابع متعدد) استفاده کنند. پس اگر در اتریوم یا هر بلاک‌چین دیگری قصد سرمایه‌گذاری در پروژه‌های دیفای را دارید، خوب است حواستان به نحوه تامین داده‌های آن پروژه باشد. امنیت یک قرارداد هوشمند به امنیت اوراکل‌های آن هم گره خورده است.

در مجموع، اتریوم بستریست که اوراکل‌های بلاک‌چین در آن رشد کرده و به بلوغ رسیده‌اند. با ظهور چین‌لینک و راهکارهای مشابه، امروز دیگر کمتر کسی اوراکل‌های متمرکز سنتی را روی اتریوم به کار می‌گیرد. نسل جدید اوراکل‌ها تضمین می‌کنند که قراردادهای هوشمند اتریوم می‌توانند با خیال راحت به داده‌های واقعی تکیه کنند و خدمات مالی پیچیده‌تری ارائه دهند.

اوراکل در شبکه سولانا (Solana)

سولانا یکی از بلاک‌چین‌های نوظهور و بسیار سریع است که به خاطر سرعت تراکنش و کارمزد ناچیز، مورد توجه پروژه‌های DeFi قرار گرفته. اما اهمیت اوراکل‌ها در سولانا کمتر از اتریوم نیست و حتی به دلیل سرعت بالای سولانا، وجود اوراکل‌های پرسرعت هم ضروری بوده است. در اکوسیستم سولانا چندین پروژه اوراکل فعال هستند که معروف‌ترین آن‌ها شبکه Pyth (پایث) و Switchboard می‌باشند.

Pyth Network یک شبکه اوراکل متمرکز بر بازارهای مالی است که توسط تعدادی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تریدینگ و صرافی‌ها پشتیبانی می‌شود. این شبکه قیمت دارایی‌ها (سهام، ارزهای دیجیتال، جفت‌ارزهای فارکس و ...) را با تاخیر بسیار کم به سولانا ارسال می‌کند. سرعت بالا یک مزیت مهم Pyth است؛ چون سولانا قادر است هزاران تراکنش در ثانیه پردازش کند، اوراکلی مثل Pyth طراحی شده که بتواند مثلاً هر ۰.4 ثانیه قیمت‌ها را آپدیت کند! بسیاری از پروتکل‌های وام‌دهی و معاملات مشتقه روی سولانا از قیمت‌های Pyth استفاده می‌کنند. البته Pyth در ابتدای کار خود تا حدودی ساختاری نیمه‌متمرکز داشت (با تعداد محدودی مشارکت‌کننده)، ولی به تدریج به سمت غیرمتمرکز شدن حرکت می‌کند و خروجی قیمت‌های آن نیز با سازوکار اجماع بین منابع مختلف تامین می‌شود.

پروژه دیگر Switchboard است که یک اوراکل غیرمتمرکز روی سولانا فراهم کرده و هر کسی می‌تواند به عنوان نود در آن شرکت کند تا داده به شبکه بیاورد. Switchboard امکان راه‌اندازی اوراکل‌های سفارشی را به توسعه‌دهندگان می‌دهد؛ یعنی اگر شما بخواهید یک داده خاص (مثلاً نتیجه مسابقات المپیک) را به قرارداد سولانا بیاورید، می‌توانید در Switchboard یک اوراکل مختص به خود ایجاد کنید و چند منبع مختلف را برای آن تعریف کنید.

جالب است بدانید چین‌لینک نیز قصد ورود به سولانا را داشته و اعلام شده که اوراکل‌های Chainlink برای سولانا هم ارائه خواهند شد. این نشان می‌دهد حتی در شبکه‌های جدیدتر نیز نیاز به اوراکل‌های مطمئن احساس می‌شود. به هر حال، سولانا هرچند معماری متفاوتی دارد، اما قراردادهای هوشمندش (که به آن‌ها Program گفته می‌شود) همچنان برای دسترسی به داده‌های بیرونی نیازمند اوراکل هستند.

یک مثال کاربردی از اوراکل در سولانا، پلتفرم Mango Markets (یک صرافی مشتقات غیرمتمرکز) است. این پلتفرم از ترکیب قیمت‌های Pyth و Switchboard استفاده می‌کرد تا مطمئن شود قیمت دارایی‌ها صحیح است. البته یک بار در سال ۲۰۲۲ اتفاقی افتاد که قیمت اوراکل برای یکی از جفت‌ارزها در Mango دستکاری شد و به یک حمله منجر گردید. این نشان می‌دهد که حتی با داشتن اوراکل‌های قوی، باز هم توسعه‌دهندگان باید اقدامات احتیاطی را لحاظ کنند (مثل محدود کردن دامنه تغییرات مجاز قیمت در یک بازه زمانی) تا از حملات احتمالی در امان باشند.

به طور کلی، در شبکه سولانا نیز اوراکل‌ها نقشی کلیدی در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز بازی می‌کنند. سرعت زیاد سولانا باعث شده اهمیت داده‌های به‌روز و آنی بیشتر باشد. به همین دلیل پروژه‌هایی مثل Pyth ظهور کرده‌اند تا پاسخگوی نیاز خاص این شبکه باشند. برای کاربران عادی، دانستن وجود این اوراکل‌ها شاید مستقیم احساس نشود، اما هنگامی که از یک پلتفرم مالی روی سولانا استفاده می‌کنید، این اوراکل‌ها در پشت صحنه در حال سرویس‌دهی به شما هستند و قیمت‌ها یا داده‌های لازم را تامین می‌کنند.

نتیجه‌گیری

در پایان، اگر بخواهیم یک جمع‌بندی داشته باشیم؛ اوراکل‌های بلاک‌چین پلی ضروری بین دنیای بلاک‌چین و دنیای واقعی هستند. آن‌ها امکان تعامل قراردادهای هوشمند را با اتفاقات و داده‌های خارج از شبکه فراهم می‌کنند و به بلاک‌چین‌ها قدرت می‌دهند در امور مختلف زندگی واقعی به کار آیند. از تامین قیمت ارزهای دیجیتال گرفته تا اجرای بیمه‌های خودکار و حتی برقراری ارتباط بین بانک‌ها و بلاک‌چین، همه و همه مدیون اوراکل‌ها هستند.

برای ما که به عنوان سرمایه‌گذار یا علاقه‌مند به حوزه ارز دیجیتال فعالیت می‌کنیم، دانستن درباره اوراکل‌ها خالی از لطف نیست. وقتی می‌دانیم یک قرارداد هوشمند چگونه اطلاعات دنیای واقعی‌اش را به دست می‌آورد، بهتر می‌توانیم پروژه‌های مختلف را ارزیابی کنیم و از ریسک‌ها آگاه شویم. مثلاً اگر می‌شنوید یک پلتفرم دیفای دچار مشکل شده، شاید ریشه آن در اختلال یک اوراکل یا دستکاری داده‌های آن بوده باشد. با فهم مفهوم اوراکل، از این پس خبرهای مرتبط را هم بهتر درک خواهید کرد.

خبر خوب این است که با پیشرفت تکنولوژی بلاک‌چین، اوراکل‌های مطمئن‌تر و پیشرفته‌تری هم در حال توسعه هستند. شبکه‌های غیرمتمرکز اوراکل مانند چین‌لینک نشان داده‌اند که می‌توان بر مشکل اعتماد غلبه کرد. حتی پروژه‌های جدیدی روی کار آمده‌اند که با استفاده از دانش رمزنگاری (مانند اثبات دانش صفر) تلاش می‌کنند اوراکل‌ها را امن‌تر کنند. بنابراین آینده اوراکل‌ها نیز روشن به نظر می‌رسد و انتظار داریم با گسترش وب ۳ و قراردادهای هوشمند در صنایع مختلف، حضور اوراکل‌ها پررنگ‌تر و حیاتی‌تر شود.

در یک کلام، اوراکل‌ها قهرمانان گمنامی هستند که قراردادهای هوشمند را واقعاً هوشمند می‌کنند! دفعه بعد که دیدید یک برنامه غیرمتمرکز طبق رویدادی در دنیای واقعی عمل کرد، یادتان باشد احتمالاً یک اوراکل زحمت آن را کشیده است.

سوالات پرتکرار (FAQ)