وب 3 چیست؟ 6 ویژگی‌ مهم اینترنت نسل سوم (web3)

وب 3 (Web 3.0) یا اینترنت نسل سوم از موضوعات پر هیاهو در سال 2021 بود. اما به واقع وب 3 یا اینترنت غیر متمرکز چیست؟اینترنت را می‌توان مهم‌ترین و انقلابی‌ترین اختراع بشر در قرن 20 دانست. فناوری‌‌ که از زمان اختراع خود، بارها تکامل و تغییر پیدا کرده است. اما این فناوری با هدف تحقق آزادی و عدم تمرکز قدرت ایجاد شد تا همه بتوانند در فضایی آزادانه، به اطلاعات مختلف دسترسی داشته باشند. طبق آمار، در سال 1990 فقط 1 درصد از جمعیت جهان آنلاین بوده‌اند، در حالی که امروزه این رقم به بیش از 59 درصد افزایش یافته است. اما بهایی که بابت پیشرفت اینترنت پرداخت کرده‌ایم، چه بوده است؟

وب 3 چیست؟ پرسش های اساسی در مورد وب 3

وب 3 (Web 3.0) به گفته صاحب‌نظران آینده اینترنت است. اینترنت امروزی از هدف اولیه خود که مخترعان این فناوری برای آن متصور بوده‌اند، دور شده است. فضای وب، امروزه در سلطه کمپانی‌های بزرگی مانند گوگل، Meta (فیس‌بوک)، اپل و مایکروسافت قرار گرفته است. کمی به استفاده روزمره خود از اینترنت توجه کنید. ما در محاصره این 4 کمپانی بزرگ هستیم. اما تا به حال با خود فکر کرده‌اید که چرا همه چیز به رایگان در اختیار ما قرار گرفته است. کمپانی گوگل و فیس‌بوک بابت نرم‌افزارهای خود چرا از ما هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند؟ تمامی جواب‌های این سوال‌ها را در ادامه خواهیم داد. اما در ابتدا باید نگاهی به سه نسل از اینترنت بیندازیم و ببینیم که اینترنت چه‌طور تکامل یافت و در انحصار چند کمپانی محدود قرار گرفت. سپس در ادامه با ویژگی‌های فوق‌العاده وب 3 آشنا می‌شویم.

وب نسل 1 در مقایسه با وب 3

زمانی که از وب نسل 1 سخن می‌گوییم، در حال اشاره به دهه 90 تا سال 2004 میلادی هستیم. این نسل از وب که با‌ عنوان وب استاتیک نیز شناخته می‌شود، تفاوتی فاحش با اینترنت امروزی داشت. از کندی سرعت گرفته تا دایل آپ و قطع شدن دسترسی افراد خانه به تلفن، همه و همه از مشکلات اساسی این نسل از وب بودند.

وب نسل 1 که در آن زمان با نام نت یا WWW (اینترنت جهانی) نیز شناخته می‌شد، کاربران فقط خواننده مطالب بودند و امکان بارگزاری مطلب یا تعامل با وب‌سایت‌ها را نداشتند. بسیاری از وب‌سایت‌های آن زمان به فرمت Read-only (فقط خواندنی) بودند و شما فقط می‌توانستید محتواها را بخوانید. حتی امکان کامنت گذاشتن هم برای کاربران فراهم نبود.

وب نسل یک بزرگراه یک طرفه!

وب 1 (Web 2.0) الگوریتمی برای غربال کردن صفحات اینترنتی نداشت که این موضوع، یافتن اطلاعات مرتبط را برای کاربران بسیار سخت می‌کرد. این نسل از اینترنت مانند یک بزرگراه یک طرفه با مسیری باریک بود که در آن تولید محتوا توسط افراد معدودی انجام می‌شد. به‌عبارتی کاربران فقط مصرف‌کننده بودند.

فضای وب در آن سال‌ها بدون انحصار گوگل، فیسبوک و ... بود و مردم بیشتر ازAsked ،AltaVista  Jeeves ،Netscape و ... استفاده می‌کردند. در آن زمان خبری از استوری گذاشتن، آپلود آهنگ، استریم ویدیو و همه کارهایی که امروزه شاید به سختی بتوان نبودن آن‌ها را تحمل کرد نبود. به بیان ساده‌تر ، وب نسل 1 را می‌توان مانند قرون وسطی نامید که بعدها دچار تحولات شگرف شد و با آمدن وب نسل 2، یک رنسانسی تمام عیار شکل گرفت.

وب نسل 2 (عصر درآمدزایی از داده‌های کاربران)

وب نسل 2 (Web 2.0) فناوری است که بیش از 3 میلیارد نفر در جهان، حدود 80 درصد از زمان بیداری خود را صرف استفاده از آن می‌کنند. وب 2 توسط O’Reilly و چندین دانشمند دیگر بین سال‌های 1999 و 2004 طراحی شد. به لطف پیشرفت زبان‌های برنامه‌نویسی مانند جاوا اسکریپت، HTML5، CSS3 و ...، اینترنت بسیار تعاملی‌تر از قبل شد.

کاربران در وب نسل 2 می‌توانند تولید محتوا کنند و از آن برای خود درآمد کسب کنند. در این نسل از اینترنت که تا به امروز هم ادامه دارد، پلتفرم‌های متمرکزی مانند گوگل، متا، واتساپ، اینستاگرام و ... در ازای رایگان بودن خدماتی که به شما ارائه می‌دهند، داده‌ها و اطلاعات شخصی شما را جمع‌آوری می‌کنند. برای مثال شما در یوتیوب می‌توانید ویدیوهای جذاب و آموزشی را در ازای دیدن تبلیغات تماشا کنید.

موبایل یکی از مهم‌ترین دلایل رشد و گسترش وب نسل 2

با عرضه آیفون در سال 2007، دسترسی به اینترنت تلفن همراه به‌طور چشمگیری استفاده از وب را گسترش داد. تلفن‌های همراه یکی از مهم‌ترین دلایل رشد و گسترش وب نسل 2 بودند. این دستگاه‌های هوشمند به ما امکان همیشه متصل بودن به اینترنت را دادند.

تکنولوژی فضای ابری

یکی دیگر از فناوری‌هایی که به رشد نسل دوم اینترنت کمک کرد، Cloud یا فضای ابری بود. با کمک فضای ابری، دیگر شرکت‌ها نیازی به خرید سرورها و سخت‌افزارهای گران‌قیمت نداشتند و می‌توانستند تنها با اجاره کردن فضای ابری، تمامی اطلاعات خود را با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر، نگهداری کنند.

معایب وب 2 (Web 2.0)

شاید با خود فکر کنید که اینترنتی که اکنون در حال استفاده از آن هستیم چه معایبی دارد. وب نسل دوم به‌صورت کلی 2 مشکل اساسی دارد.

• فروش داده‌های کاربران

یکی از بزرگ‌ترین ایراداتی که وب نسل 2 وارد است، ذخیره و فروش اطلاعات کاربران توسط شرکت‌هایی مانند گوگل، فیس‌بوک، اینستاگرام، آمازون و ... است. درواقع اطلاعات شخصی ما با ارزش‌ترین دارایی ما هستند در حالی که مورد سواستفاده قرار می‌گیرند. طبق تحقیقاتی که در سال 2021 توسط چندین محقق انجام گرفت، گوشی‌های اندرویدی هر 4 دقیقه یک بار اطلاعات کاربران را به سرورهای گوگل ارسال می‌کنند. این وضعیت برای کاربران سیستم‌عامل IOS هم به‌همین صورت است. فروش اطلاعات کاربران، حقیقتی است که شاید نخواهیم باور کنیم اما این موضوع چیزی را عوض نمی‌کند.

•  مالکیت داده‌ها

زمانی که شما یک پست، تصویر، ویدیو یا هر محتوای دیگری را در فضای وب منتشر می‌کنید، دیگر صاحب آن اثر شما نیستید. مثلا اگر یک ویدیو را در اینستاگرام منتشر کنید و این ویدیو طبق سیاست‌گذاری‌های این شبکه اجتماعی نباشد، به‌راحتی ویدیو شما پاک می‌شود. زیرا سیاست‌گذاری‌ این پلتفرم‌ها توسط تیم سازنده آن‌ها تعیین می‌شود نه توسط کاربرانی که محتوا تولید می‌کنند.

وب 3 چیست؟ و چرا اهمیت دارد؟

وب 3 (Web 3.0) به‌صورت خلاصه، تکامل‌یافته‌ترین نسل از اینترنت است که در آن همه‌چیز به‌صورت غیرمتمرکز و با کمک هوش مصنوعی و بلاک‌چین اداره می‌شود. در وب 3 (Web 3.0) برخلاف وب 2، این کاربران هستند که برای داده‌ها و اطلاعات خود تصمیم‌گیری می‌کنند. در این نسل از اینترنت، کاربران می‌توانند در ازای محتوایی که تولید می‌کنند، درآمد داشته باشند. البته کاربران باید با این درآمدی که به‌دست می‌آورند، هزینه پلتفرمی که از آن استفاده می‌کنند را پرداخت کنند.

برای مثال برنامه ODYSEE یکی از برنامه‌هایی است که روی شبکه بلاک‌چین و وب 3 فعالیت می‌کند. کاربران این برنامه در ازای محتوایی که تولید می‌کنند، یک توکن مخصوص هم دریافت می‌کنند. این توکن‌ها 2 کاربرد کلی دارند.

اولین کاربرد این توکن‌ها، پرداخت هزینه‌های درون برنامه‌ای ODYSEE است. قطعا هیچ پلتفرم و برنامه‌ای در دنیا به‌صورت کاملا رایگان وجود ندارد و مردم در ازای استفاده از آن، باید هزیه پرداخت کنند.

دومین کاربرد این توکن‌ها در تصمیم‌گیری بابت محتواهای منتشر شده در پلتفرم است. درواقع افرادی که مقدار بالایی از این توکن‌ها را داشته باشند، می‌توانند بر روی محتوایی که در ODYSEE منتشر می‌شود نظارت داشته باشند. در این حالت این کاربران هستند که برای محتوای خود تصمیم می‌گیرند. هرکسی بیشتر محتوا تولید کند، توکن بیشتری دریافت می‌کند و می‌تواند قدرت رای بیشتری داشته باشد. این همان ویژگی دموکراتیک وب 3.0 است که آقای گوین وود به آن اشاره کرد.

یکی از برجسته‌ترین افرادی که از وب نسل 3 حمایت می‌کند، آقای گوین وود است. گوین وود هم‌بنیان‌گذار اتریوم و بنیان‌گذار پولکادات است. گوین بزرگ‌ترین تفاوت وب 3 را نحوه اداره دموکراتیک آن می‌داند. به‌عبارتی دیگر خبری از تحریم، سانسور اطلاعات، سوء استفاده از اطلاعات، ذخیره اطلاعات در چندین سرور عظیم به‌صورت متمرکز و .... نیست. به اعتقاد این دانشمند برجسته، شبکه‌های اجتماعی در وب 2.0 توسط کاربران ارزش‌گذاری نمی‌شوند، بلکه این اطلاعات شخصی کاربران است که به این شبکه‌های اجتماعی ارزش داده است.

اهمیت وب 3

امروزه شرکت‌های بزرگی هستند که در ازای مبالغ میلیاردی اطلاعات مردم را از شرکت‌های بزرگ فناوری خریداری می‌کنند. گوین در رابطه با این موضوع این‌گونه توضیح می‌دهد «از داده‌های کاربران می‌توان برای تبلیغات هدفمند استفاده کرد، اما از سوی دیگر این اطلاعات می‌تواند در مواردی همچون درک و فهم بهتر از سازوکار جهان هم مورد استفاده قرار گیرد. شما می‌توانید با داشتن این داده‌ها، پیش‌بینی کنید که مردم جهان چگونه فکر می‌کنند؛ در عین حال قادر خواهید بود تغییرات سیاسی در یک کشور را بهتر درک کنید. قدر مسلم، شما با داشتن چنین اطلاعاتی حتی می‌توانید مواردی مانند نتایج انتخابات را هم پیش‌بینی کنید.»

تا اینجا کمی با مشکلات نسل دوم وب آشنا شدیم اما نسل سوم وب چه ویژگی‌هایی دارد.

ویژگی‌هایی وب 3 چیست؟

1- فراگیر بودن اینترنت در وب 3.0

در وب 1.0 (Web 1.0) شما برای اتصال به اینترنت نیاز به رفتن به کافی نت داشتید یا در نهایت می‌توانستید با کامپیوتر شخصی خود وارد فضای وب شوید. در نسل وب 2.0 با حضور گوشی‌های هوشمند، اینترنت فراگیرتر از قبل شد. اما وب 3.0 (Web 3.0) با در دسترس قرار دادن اینترنت برای همه در هر کجا و در هر زمان، به سادگی این کار را چندین قدم فراتر می‌برد. این کار با کمک فناوری IoT (اینترنت اشیا) انجام می‌شود و کمک می‌کند که وب 3 روی دستگاه‌های بیشتری قابل پیاده سازی باشد.

وب 3.0، راهکاری برای توسعه‌دهندگان

امروزه اکثر برنامه‌ها روی چند سیستم‌عامل خاص طراحی می‌شوند. مثلا برنامه‌ای که برای سیستم‌عامل IOS ساخته می‌شود، نمی‌تواند بدون هیچ‌گونه تغییری روی سیستم‌عامل ویندوز هم اجرا شود، زیرا فقط برای همین پلتفرم طراحی شده است. در وب 3.0 می‌توانید اپلیکیشن‌هایی بسازید که روی انواع سیستم‌عامل‌ها به‌راحتی اجرا می‌شوند و حالتی بی‌طرفانه دارند. این اپلیکیشن‌ها، از انعطاف پذیری بالایی برخوردار خواهند بود و امکان شخصی سازی بیشتری به توسعه‌دهندگان می‌دهند.

2- اداره شدن به‌صورت غیرمتمرکز

با ظهور فناوری بلاک‌چین، ایجاد سیستمی که به‌صورت غیرمتمرکز کار کند، بسیار ساده شده است. برای مثال در بلاک‌چین اتریوم می‌توانید برنامه‌ها و سازمان‌های غیرمستقلی (DAO) ایجاد کنید که کاملا به‌صورت غیرمتمرکز اداره می‌شوند. در این سیستم‌های غیرمتمرکز، قوانین برای همه یکسان است و امکان تقلب وجود ندارد. یکی از اساسی‌ترین اهداف وب 3.0 هم امکان مدیریت داده‌ها به‌صورت غیرمتمرکز است.

حذف واسطه‌ها در وب 3.0

امروزه دسترسی ما به اینترنت به کمک کمپانی‌هایی انجام می‌شود که نقش واسطه را ایفا می‌کنند. به‌عبارتی، اکثریت مردم جهان برای اتصال به اینترنت، به شرکت گوگل وابسته هستند. جالب است بدانید که یکی از شعارهای گوگل، Don’t be Evil یا شرور نباش بود. اما اگر بی‌تعارف باشیم، خود گوگل شرورترین سازمان دنیا است. برای درک این موضوع، کافی‌است یک موضوع مشترک را در گوشی خود و دوست صمیمیتان سرچ کنید.زیرا کافی است یک موضوع را در گوگل سرچ کنید و همان موضوع را با گوشی یکی از دوستان خود سرچ کنید. احتمالا کلمات پیشنهادی شما که در بالای کادر جستجو نمایش داده می‌شود، متفاوت باشد. زیرا گوگل از سلیقه ما هم آگاه است.

در وب 3 همه‌چیز غیرمتمرکز اداره می‌شود!

کمپانی‌هایی مانند گوگل، فیسبوک و ... قوانین را به نفع خود طراحی می‌کنند. مردم هم چاره‌ای ندارند جز اطاعت از این قوانین. اما در وب 3، همه‌چیز غیرمتمرکز اداره می‌شود و دیگر واسطه‌ای وجود ندارد تا قوانین را برای ما تعیین کند. در این نسل دست مافیای اینترنت مانند گوگل کوتاه خواهد بود چون در آن زمان عدالت و دموکراسی است که تصمیم گیرنده نهایی است. درواقع این مردم هستند که قوانین را طراحی می‌کنند.

3- بدون محدودیت و سانسور

در نسل 2 اینترنت که اکنون در آن به سر می‌بریم، دولت‌ها و کمپانی‌ها، در بسیاری از موارد بر روی اینترنت اعمال محدودیت می‌کنند. کشور چین، ایران و روسیه از پرچم‌داران سانسور و اعمال محدودیت در حوزه اینترنت هستند. این محدودیت‌ها دلایل متفاوتی دارد، اعم از سیاسی، اخلاقی، نژادی، مذهبی و ....

در نسل سوم اینترنت (وب 3) به‌لطف فناوری بلاک‌چین می‌توانید بدون هیچ‌محدودیتی از نقاط مختلف جهان به اینترنت وصل شوید، تراکنش انجام دهید، بازی کنید و بسیاری کارهای دیگر که شاید حتی فکرش را هم نکنید.

4- حفاظت از حریم خصوصی

احتمالا اسم دستیارهای هوشمند الکسای آمازون، سیری اپل یا گوگل اسیستنت را شنیده باشید. دستیارهای هوشمندی که به ما در زندگی شخصی کمک می‌کنند تا با فرامین صوتی بسیاری از کارهایمان را انجام دهیم. طبق اطلاعاتی که منتشر و خود گوگل هم تایید کرد، صدای شما توسط گوگل ضبط و نگهداری می‌شود. استدلال گوگل این است که این‌ کار برای بهبود خدمات دستیار صوتی انجام می‌شود. این استدلال درست است اما همانطور که بارها اشاره کردیم، این اطلاعات با مبالغ هنگفتی فروخته می‌شود.

شاید بپرسید اطلاعات کجا و چگونه ذخیره می‌شوند؟ جواب، بلاک‌چین است. با فناوری بلاک‌چین تمامی اطلاعات به‌صورت رمزنگاری نگهداری می‌شوند. شبکه‌های داده غیرمتمرکز این امکان را برای تولیدکنندگان داده (از داده‌های سلامت شخصی یک فرد، داده‌های محصول یک کشاورز یا داده‌های موقعیت مکانی و عملکرد خودرو) فراهم می‌کنند تا داده‌های خود را بدون از دست دادن کنترل مالکیت یا کنار گذاشتن حریم خصوصی بفروشند یا مبادله کنند.

5- هوش مصنوعی

هوش مصنوعی روز به روز درحال پیشرفت و تاثیرگذاری بیشتری در زندگی بشر است. اما همچنان این انسان‌ها هستند که تصمیمات مهم را در رابطه با بعضی چیزها می‌گیرند. بعضا هم این تصمیمات جانبدارانه یا غیرمنصفانه است. اما هوش مصنوعی منصفانه عمل می‌کند.

مثالی از سیستم هوش مصنوعی گوگل

برای سیستم هوش مصنوعی گوگل اخیراً حدود 100000 انتقاد منفی از برنامه Robinhood را هنگامی که تلاش‌هایی برای دستکاری رتبه‌بندی آن می‌شد شناسایی و از گوگل Play حذف کرد.

وب 3  یا نسل سوم اینترنت قرار است به کمک هوش مصنوعی، وبلاگ‌ها و دیگر پلتفرم‌های آنلاین را قادر سازد تا داده‌ها را غربال کنند و آن‌ها را مطابق میل هر کاربر تنظیم کنند. با پیشرفت هوش مصنوعی در نهایت بهترین داده‌ها فیلتر شده و بی‌طرفانه در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.

6- امنیت بالا

در یک سیستم غیرمتمرکز و مبتنی بر بلاک‌چین، اطلاعات به‌صورت توزیع شده در سیستم پخش می‌شوند. به‌عبارتی اطلاعات در یک سرور خاص نگهداری نمی‌شود که بتوان آن را هک و اطلاعات را سرقت کرد. در سیستم‌های غیرمتمرکز هکر باید اکثریت سیستم را هک کند که این کار بسیار سختی است. همچنین به‌دلیل نگه‌داشته شدن اطلاعات در هزاران سرور مختلف، امکان از کار انداختن تمامی سرورها پایین خواهد آمد. به‌این صورت حملات سایبری و هک شدن اطلاعات کاربران بسیار محدود می‌شود.

وب 3 و چشم‌انداز آن

وب 3، آینده ای را فراهم می‌کند که در آن هوش مصنوعی به تعامل با داده‌های کاربران می‌پردازد. این کار از طریق بستری از شبکه‌های همتا به همتا (Peer to Peer) بدون نیاز به اشخاص ثالث انجام می‌شود. در نتیجه، یک شبکه غیرمتمرکز با محوریت مردم و هوش مصنوعی خواهیم داشت که به حریم خصوصی افراد نیز احترام گذاشته می‌شود.

چرا اینترنت نسل 3 همچنان آن‌قدرها پیشرفت نکرده است؟

یکی از مهم‌ترین دلایل، عدم پیشرفت هوش مصنوعی به اندازه کافی است. اتصال مفاهیم و ایجاد طبقه بندی برای اطلاعات، کارهای بسیار دشواری هستند. آنقدر سخت که علیرغم صرف میلیاردها دلار توسط واتسون IBM برای پیشرفت فناوری هوش مصنوعی، هنوز واقعاً به نتیجه نرسیده است. همچنین بلاک‌چین یک فناوری جدید است که شاید همچنان به بلوغ لازم نرسیده باشد. برای تغییر از یک نسل به یک نسل دیگر، نیاز به گذشت زمان است. این اتفاق به‌صورت آرام انجام می‌گیرد، همانطور که تغییر نسل وب 1 به 2 ناگهانی اتفاق نیفتاد.

نتیجه گیری وب ۳ (نسل سوم اینترنت)

وب 3 اتفاقی است که دیر یا زود خواهد افتاد. همین امروز که در حال خواندن این مقاله هستید، پروژه‌هایی همانند ICP در حال کار روی این نسل از وب هستند. اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی مانند MetaMask، صرافی‌های غیرمتمرکزی مانند UniSwap نوید دنیایی را می‌دهند که واسطه‌ها حذف و مردم خودشان مدیریت کارهایشان را بدست می‌گیرند.

با ورود به وب 3 اینترنت شاهد چه چیزی خواهیم بود؟

با ورود به وب 3 اینترنت ما شاهد خواهیم بود که از لوازم خانگی مانند اجاق گاز، جاروبرقی و یخچال گرفته تا انواع حمل‌ونقل، بخشی از اقتصاد اینترنت اشیا شده و با سرورهای مستقل و برنامه‌های غیرمتمرکز آن (DApps) در تعامل هستند. به لطف فناوری بلاک‌چین ما می‌توانیم روز به روز به غیرمتمرکز شدن دنیا، نزدیک‌تر شویم. وب 3 به عبارتی با نام متاورس نیز شناخته می‌شود.