دیفای (DeFi) خلاصه شدهی عبارت Decentralized Finance یا سیستمهای مالی غیرمتمرکز است. اما منظور از دیفای یا سیستمهای مالی غیرمتمرکز چیست؟ در این مقاله به معرفی Defi پرداختهایم.
تعریف کلیای که میتوان برای سیستمهای مالی غیرمتمرکز ارائه کرد، عبارت است از، مجموعهای از داراییهای مالی که بر روی یک شبکهی بلاکچین در اختیار عموم قرار گرفته میشود و واسطههای موجود مانند بانکها یا کارگزاریها از میان برداشته میشوند.
برخلاف سایر سیستمهای مالی متمرکز مانند بانکها یا کارگزاریها، برای استفاده از خدمات و داراییهای مالی موجود در سیستمهای غیرمتمرکز نیازی به استفاده از شناسههای شخصی مانند کد ملی نیست و افراد میتوانند آزادانه و بدون داشتن محدودیت، در این بازارها شرکت کنند.
دیفای DeFi یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟
همهی این مزیتها در Defi به دلیل استفاده از تکنولوژی بلاکچین است، بنابراین برای درک دقیقتر Defi باید این فناوری را بهتر بشناسیم.
بلاکچین نوعی پایگاه داده است که در میان شبکهای از کامپیوترها در مکانهای مختلف به اشتراک گذاشته میشود و ساختاری غیرمتمرکز دارد. هدف بلاکچین این است که اطلاعات دیجیتالی ثبت و توزیع شود اما امکان تغییر و دستکاری این اطلاعات وجود نداشته باشد و همچنین همهی این اطلاعات به صورت شفاف و غیر متمرکز در اختیار عموم قرار بگیرد.
حالا با توجه به این که شناخت بهتری از بلاکچین پیدا کردیم، میتوانیم تعریف دقیقتری از دیفای ارائه دهیم. Defi در واقع سیستمی است که با استفاده از نرمافزارهای نوشتهشده در بلاکچین این امکان را برای خریداران، فروشندگان، وام دهندگان و وام گیرندگان فراهم میکند تا به صورت مستقیم بایکدیگر(Peer to Peer) و بدون هیچ واسطهای، معاملات و تراکنشهای خود را انجام دهند. در واقع هدف سیستمهای مالی غیرمتمرکز یا Defi، حذف واسطهها است.
قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)
با توجه به ساختار غیرمتمرکز دیفای و ارتباط مستقیم خریداران، فروشندگان، وام دهندگان و وام گیرندگان، این سوال پیش میآید که این افراد تحت چه مکانیزمی این مبادلات را بین یکدیگر انجام میدهند؟
پاسخ این سوال، قراردادهای هوشمند است. یک قرارداد هوشمند، قراردادی است که به صورت خودکار اجرا شده و شرایط و بندهای توافقی آن در قالب کدهایی برنامهنویسی شده است. شرایط و توافقهای موجود در قرارداد و کدهای برنامهنویسی شده در شبکهی بلاکچین توزیع شده و وجود دارند.
کدها وظیفهی اجرای قرارداد را دارند و تراکنشهای انجامشده قابل ردیابی و غیرقابل بازگشت هستند. در حال حاضر بیشتر قراردادهای هوشمند بر بستر پلتفرم اتریوم کار میکنند و در ادامه، دلیل این موضوع را شرح خواهیم داد.
موارد استفاده از Defi در پلتفرم اتریوم
بیشتر برنامههایی که از دیفای استفاده میکنند، بر اساس پلتفرم اتریوم ساخته شدهاند. دلیل اصلی استفادهی رایج از پلتفرم اتریوم در Defi، زبانهای برنامهنویسی موجود در اتریوم است که موجب ایجاد انعطافپذیری بسیار زیادی در قراردادهای هوشمند میشود.
در این قراردادها افراد میتوانند خواستهها و شرایط متفاوتی داشته باشند و این موضوع میتواند موجب پیچیدگی این قراردادها شود و با استفاده از زبانهای برنامه نویسی در پلتفرم اتریوم این امکان فراهم شده است تا بتوان این قراردادهای هوشمند را ساخت و توسعه داد. در ادامه به بعضی از موارد رایج استفاده دیفای اشاره میکنیم.
1-صرافیهای غیرمتمرکز
صرافیهای غیرمتمرکز(DEXs) در واقع صرافیهای آنلاینی هستند، که در آنها افراد قادر هستند به صورت مستقیم و بدون واسطه اقدام به تبادل ارزهای مختلف کنند، مانند تبدیل دلار به بیتکوین یا اتریوم.
این صرافیها بهصورت غیرمتمرکز عمل کرده و فاقد یک هستهی کنترلکننده هستند. هرکدام از این صرافیها مجموعهای خاص از رمزارزها را پشتیانی میکنند و قابلیت معاملهی همهی رمزارزها در همهی آنها وجود ندارد. وبسایت Defiprime یکی از مراجع معروف برای شناسایی و مشاهدهی این صرافیها است.
در قسمت مشخص شده در عکس میتوانیم با انتخاب رمزارز مورد نظر، صرافیهای غیرمتمرکزی که این رمزارز را پشتیانی میکنند را مشاهده کنیم.
2-استیبلکوینها
استیبلکوینها (StableCoins) رمزارزهایی هستند که ارزش آنها وابسته به قیمت یک ارز مانند دلار یا یورو است و این موضوع باعث ثبات ارزش آنها و کمتر بودن نوسانات آنها نسبت به سایر رمزارزها میشود. از استیبلکوینها میتوان برای انجام امور مالی و بیمه به صورت غیرمتمرکز استفاده کرد و نسبت به سایر روشهای رایج، دارای هزینههای کمتری است.
3-پلتفرمهای وام دهی
یکی از رایجترین انواع استفاده از Defi، پلتفرمهای وامدهی (Lending Platforms) است. این پلتفرمها، افرادی را که تمایل به گرفتن وام در قالب رمزارزها دارند را به وامدهندگان متصل میکنند. تفاوت این پلتفرمهای با سیستمهای مالی متمرکز مالی در این است که در آنها افراد بدون نیاز به استفاده از شناسههای شخصی و با گذاشتن وثیقههایی که معمولا در قالب اتر هستند، اقدام به گرفتن وام میکنند.
وامدهندگان در Defi نیز از طریق دریافت بهره، درآمد کسب میکنند. یکی از روشها و الگوریتمهای معروفی که با استفاده از آن میزان نرخ بهره به صورت خودکار تعیین میشود، مرکب یا compound است. این الگوریتم با استفاده از عرضه و تقاضا میزان نرخ بهره وامها را تعیین میکند.
4-بازارهای پیشبینی
بازارهای پیشبینی (Prediction Markets) یکی از رایجترین موارد استفاده از دیفای هستند که بر اساس اتریوم کار میکنند. در این بازارها افراد با استفاده از شرطبندی بر وقایع مختلف مانند نتایج انتخابات اقدام به کسب سود میکنند.
مزیت استفاده از سیستمهای مالی غیرمتمرکز در این بازارها این است که افراد راحتتر میتوانند اقدام به شرطبندی و کسب سود در این بازارها کنند، زیرا که در این بازارها به علت غیرمتمرکز بودن فرایندها، دخالت دولت و نهادهای قانونی کاهش پیدا میکند و موجب تسهیل فعالیت افراد میشود.
5-بستههای بیتکوین
با این روش میتوان بیتکوینها را به شبکهی اتریوم ارسال کرد تا بتوان به صورت مستقیم بیتکوین را در سیستم غیرمتمرکز اتریوم مورد استفاده قرار داد. بستههای بیتکوین (WBTCs) این امکان را فراهم میکنند تا وامدهندگان بتوانند با قرض دادن بیتکوینهای خود از طریق پلتفرمهای وام دهی و دریافت بهره، اقدام به کسب سود کنند.
سرمایهگذاری در Defi و راههای کسب درآمد از آن
با توجه به موارد گفته شده در مورد استفادههای Defi میتوان گفت، افراد با استفاده از دادن وام و دریافت بهره میتوانند اقدام به کسب سود در این بازارها کنند.
بعضی از سرمایهگذاران با استفاده از روشهایی مانند کشت سود یا Yield Farming با ریسک بیشتر اقدام به سودآوری بیشتری میکنند. در این روش افراد با استفاده از ذخیره یا وامدهیِ داراییهای رمزنگاری شده اقدام به کسب سود بیشتر همراه با ریسک بیشتر میکنند.
حالا این سوال مطرح میشود که آیا سرمایهگذاری در Defi بدون ریسک است یا خیر؟
سرمایهگذاری در سیستمهای مالی غیرمتمرکز دارای ریسک است. بهخصوص برای افراد تازهواردی که اطلاعات زیادی در این زمینه ندارند و نمیتوانند پروژههای با ارزش یا بیارزش را تشخیص دهند.
در گذشته، بسیاری از پروژهها با شکست مواجه شدهاند و میلیونها دلار ضرر به سرمایهگذاران وارد کردهاند. بنابراین قبل از سرمایهگذاری در این داراییها لازم است که در مورد آنها تحقیقات لازم انجام شود. همچنین به دلیل اینکه، زمانی که شرایط و توافقات موجود در قراردادهای هوشمند ثبت میشوند، غیرقابل برگشت خواهند بود، بنابراین اگر اشکالات و خطاهایی در این شرایط وجود داشته باشد، غیرقابل تغییر بوده و این موضوع میتواند ریسک بسیار زیادی داشته باشد.
آیندهی دیفای چیست؟
امروزه افراد زیادی جذب استفاده از دیفای میشوند، اما پیشبینی این که تا کجا پیشرفت خواهد کرد امری نسبتا دشوار است و بستگی به این دارد که چه افرادی و با چه دلیلی از آن استفاده میکنند. بعضیها بر این باور هستند که دیفای میتواند مانند شرکت رابینهود (Robinhood.com) حجم بسیار زیادی از سرمایهگذاران را جذب کند. دیفای فناوری جدیدی است و هنوز به صورت کامل مورد آزمایش قرار نگرفته و دارای اشکالاتی، به خصوص در زمینههای امنیتی و تغییرپذیری است. برنامهنویسان و توسعهدهندگان Defi فناوری مالی بر این امید هستند که بتوانند اشکالات موجود را برطرف کرده و این فناوری را بهینهتر کنند.