بیت کوین چیست؟ آموزش جامع بیت کوین به زبان ساده + 6 سوال مهم

تصور کنید حدود سال ۲۰۱۰ یک برنامه‌نویس تصمیم می‌گیرد ۱۰ هزار بیت کوین خرج کند تا دو عدد پیتزا بخرد. در آن زمان این مقدار بیت کوین فقط چند دلار ارزش داشت و این معامله به نظر منطقی می‌آمد. اما امروز، با رشد سرسام‌آور ارزش بیت کوین، آن ۱۰ هزار بیت کوین ارزشی معادل صدها میلیون دلار پیدا کرده است! این داستان واقعی «خرید پیتزا با بیت کوین» نشان می‌دهد که بیت کوین چگونه در مدت کوتاهی از یک پدیده عجیب اینترنتی به یکی از داغ‌ترین موضوعات دنیای سرمایه‌گذاری تبدیل شد. شاید شما هم این روزها زیاد اسم بیت کوین را شنیده باشید و از خود بپرسید بیت کوین چیست و چرا همه درباره آن صحبت می‌کنند؟

در این مقاله با زبانی ساده و روان هرآنچه را که باید درباره بیت کوین بدانید توضیح می‌دهیم. قرار است از تعریف بیت کوین گرفته تا روش‌های خرید بیت کوین، نگهداری امن آن و حتی مزایا و معایبش را بررسی کنیم. اگر شما هم یک تازه‌کار علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری و کسب سواد مالی هستید و می‌خواهید با دنیای بیت کوین آشنا شوید، تا پایان این راهنمای جامع با ما همراه باشید.

بیت کوین چیست؟

بیت‌کوین (Bitcoin) یک نوع پول دیجیتال یا به عبارتی ارز دیجیتال (رمزارز) است که به صورت الکترونیکی ایجاد و مبادله می‌شود. برخلاف پول‌های سنتی مثل ریال یا دلار که توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی چاپ و کنترل می‌شوند، بیت کوین کاملاً غیرمتمرکز است؛ یعنی هیچ دولت، بانک یا نهاد مرکزی‌ای آن را اداره نمی‌کند. ایدهٔ اصلی بیت کوین ایجاد یک سیستم پرداخت الکترونیکی همتا به همتا بود تا افراد بتوانند بدون واسطه‌هایی مانند بانک، مستقیماً برای هم پول بفرستند.

بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸ توسط فرد (یا گروهی) با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو معرفی شد. ساتوشی در واقع یک مقاله سفید (Whitepaper) منتشر کرد که در آن نحوه کار یک پول دیجیتال غیرمتمرکز توضیح داده شده بود. اولین بیت کوین‌ها در سال ۲۰۰۹ استخراج (ایجاد) شدند و به تدریج مردم کمی با این پدیده جدید آشنا شدند. در سال‌های اولیه، بیت کوین ارزش ناچیزی داشت (همان‌طور که دیدیم ۱۰,۰۰۰ واحد از آن برای خرید دو پیتزا خرج شد)، اما با گذشت زمان و جلب اعتماد کاربران بیشتر، ارزش آن رشد کرد.

یکی از دلایل جذابیت بیت کوین محدودیت عرضه آن است. بر خلاف پول‌های رایج که دولت هر زمان بخواهد می‌تواند بیشتر از آن چاپ کند و همین باعث تورم می‌شود، تعداد کل بیت کوین‌هایی که می‌توانند وجود داشته باشند ۲۱ میلیون واحد است و نه بیشتر. این یعنی بیت کوین کمیاب است و خیلی‌ها آن را به طلای دیجیتال تشبیه می‌کنند. درست مانند طلا که منابع محدودی دارد و استخراجش سخت است، بیت کوین هم تعداد محدودی دارد و کسب کردنش (از طریق استخراج) نیازمند صرف هزینه و انرژی است.

از نظر فنی، بیت کوین یک دارایی ۱۰۰٪ دیجیتال است؛ سکه فیزیکی بیت کوین وجود ندارد (سکه‌های طلایی رنگی که شاید در عکس‌ها دیده باشید فقط نمادین هستند). هر بیت کوین در واقع رشته‌ای از داده‌هاست که در یک پایگاه داده بزرگ و توزیع‌شده ذخیره می‌شود. این پایگاه داده بزرگ همان بلاک چین بیت کوین است که در بخش بعد بیشتر توضیح می‌دهیم. وقتی می‌گوییم شخصی صاحب ۲ بیت کوین است، یعنی بلاک‌چین بیت کوین در سوابق خود نشان می‌دهد که آدرسی متعلق به آن شخص حاوی ۲ بیت کوین می‌باشد.

برای درک بهتر، بیایید بیت کوین را با پول‌های سنتی مقایسه کنیم:

همان‌طور که در جدول بالا می‌بینید، بیت کوین تفاوت‌های اساسی با پول‌های رایج دارد. غیرمتمرکز بودن یعنی شما برای انجام معاملات نیاز به اجازه یا واسطه ندارید. دیجیتال بودن یعنی برای نگهداری آن لازم نیست گاوصندوق داشته باشید؛ یک کیف پول دیجیتال کافیست. البته ناشناس بودن نسبی تراکنش‌های بیت کوین هم جنبه‌ای جالب است: در شبکه بیت کوین به جای نام افراد، این آدرس‌های دیجیتالی هستند که تراکنش‌ها را انجام می‌دهند. این ویژگی به حریم خصوصی کمک می‌کند، هرچند تضمین نمی‌کند که کاملاً غیرقابل ردیابی باشید.

مثال ساده

برای روشن‌تر شدن مفهوم، یک مثال روزمره را در نظر بگیرید: فرض کنید علی در ایران می‌خواهد مقداری پول برای دوستش رضا در آمریکا بفرستد. اگر علی بخواهد از روش‌های معمول بانکی استفاده کند، با چالش‌های زیادی مواجه می‌شود؛ از کارمزدهای بانکی و نرخ تبدیل ارز گرفته تا تاخیر چندروزه در انتقال و حتی محدودیت‌های تحریم بانکی. اما اگر هر دوی آن‌ها از بیت کوین استفاده کنند، علی می‌تواند در عرض چند دقیقه معادل آن مبلغ را به صورت بیت کوین برای رضا بفرستد؛ بدون نیاز به بانک، بدون نگرانی از تبدیل ریال به دلار یا محدودیت جغرافیایی. رضا هم فوراً بیت کوین را دریافت کرده و می‌تواند آن را به دلار تبدیل کند یا نگه دارد.

بنابراین به طور خلاصه، بیت کوین یک پول اینترنتی است که برای اولین بار امکان انتقال ارزش را بدون واسطه به هر نقطه از دنیا فراهم کرده است. حالا که فهمیدیم بیت کوین چیست و چه تفاوت‌هایی با پول‌های سنتی دارد، ببینیم این سیستم چگونه از نظر فنی کار می‌کند.

بیت کوین چگونه کار می‌کند؟

شاید پیش خود فکر کنید اگر در این سیستم کسی نظارت مرکزی ندارد، پس چه کسی تراکنش‌های بیت کوین را کنترل و تایید می‌کند؟ جواب در فناوری زیرساختی بیت کوین به نام بلاک‌چین نهفته است. بلاک چین را می‌توان یک دفتر کل دیجیتال دانست که بین تعداد زیادی کامپیوتر در سراسر جهان توزیع شده است. هر تراکنشی که در شبکه بیت کوین انجام می‌شود (مثلاً علی ۰٫۱ بیت کوین برای رضا می‌فرستد) در قالب یک «بلوک» به این دفتر اضافه می‌شود. تمام کامپیوترهای شبکه (که به آن‌ها گره یا نود گفته می‌شود) آن تراکنش را می‌بینند و صحتش را بررسی می‌کنند. اگر اکثریت گره‌ها تایید کنند که تراکنش طبق قواعد است، آن وقت به بلاک‌چین اضافه می‌شود و دیگر قابل تغییر نیست.

بلاک‌چین به زبان ساده

بلاک‌چین (Blockchain) به زبان ساده یک زنجیره‌ای از بلوک‌های حاوی اطلاعات است. در مورد بیت کوین، این اطلاعات همان تراکنش‌های مالی است. هر بلوک شامل تعدادی تراکنش بیت کوین (مثلاً پرداخت‌های مختلف) است. این بلوک‌ها یکی پس از دیگری به شکل زنجیره به هم متصل می‌شوند و یک سابقهٔ زمانی-ترتیبی را تشکیل می‌دهند که از اولین تراکنش بیت کوین در سال ۲۰۰۹ تا همین لحظه ادامه دارد.

برای جلوگیری از تقلب و دستکاری، بیت کوین از مفهومی به نام رمزنگاری استفاده می‌کند. هر بلوک با استفاده از یک الگوریتم ریاضی خاص به بلوک قبلی خود متصل (هَش) می‌شود. اگر کسی بخواهد اطلاعات یک بلوک گذشته را تغییر دهد (مثلاً بگوید من نه ۱ بیت کوین، بلکه ۱۰ بیت کوین برای کسی فرستادم)، باید آن‌قدر قدرت محاسباتی داشته باشد که تک‌تک بلوک‌های بعد از آن را نیز مجدداً محاسبه و جعل کند که در عمل با وجود هزاران کامپیوتر ناظر در شبکه، غیرممکن است. بنابراین، بلاک‌چین بیت کوین تقریباً غیرقابل هک و دستکاری است و این ویژگی پایهٔ امنیت بیت کوین را تشکیل می‌دهد.

نقش ماینرها (استخراج‌کنندگان)

در شبکه بیت کوین افرادی به نام ماینر (Miner) یا استخراج‌کننده هستند که وظیفه تایید تراکنش‌ها و اضافه کردن بلوک‌های جدید به بلاک‌چین را بر عهده دارند. ماینرها در واقع کامپیوترهای بسیار قدرتمندی (یا مجموعه‌ای از کامپیوترها) را به شبکه بیت کوین متصل کرده‌اند و برای تایید تراکنش‌ها یک معمای ریاضی پیچیده را حل می‌کنند.

اولین ماینری که جواب صحیح معما را پیدا کند، حق دارد بلوک بعدی را به زنجیره اضافه کند. به پاس این کار، شبکه بیت کوین به آن ماینر مقداری بیت کوین جدید جایزه می‌دهد. به این فرآیند، اصطلاحاً استخراج بیت کوین گفته می‌شود که در بخش جداگانه‌ای مفصل‌تر درباره‌اش صحبت خواهیم کرد.

بنابراین، سیستم بیت کوین به شکلی طراحی شده که اعضای شبکه خودشان آن را اداره می‌کنند. هر تراکنش توسط ماینرها و گره‌ها بررسی و تایید می‌شود، و در نهایت اجماع آن‌هاست که سوابق مالی را ثبت می‌کند. نتیجه این معماری هوشمندانه این است که شما برای استفاده از بیت کوین نیازی به اعتماد به یک فرد یا سازمان خاص ندارید؛ کافیست به قوانین ریاضی و رمزنگاری که در بنیان بیت کوین به کار رفته اعتماد کنید.

از دید کاربر معمولی، کار با بیت کوین خیلی هم پیچیده نیست. شما به جای باز کردن حساب در بانک، کافیست یک کیف پول بیت کوین در کامپیوتر یا موبایل خود نصب کنید (این کیف پول یک نرم‌افزار است). این کیف پول به شما یک آدرس بیت کوین می‌دهد که شبیه یک شماره حساب است، با این تفاوت که رشته‌ای طولانی از حروف و اعداد می‌باشد.

حال هر کس این آدرس را داشته باشد می‌تواند برای شما بیت کوین بفرستد و شما هم می‌توانید از طریق کیف پول خود برای دیگران بیت کوین ارسال کنید. تمام این نقل و انتقالات در پشت صحنه توسط همان ماینرها و بلاک‌چین تایید و ثبت می‌شود، اما شما فقط یک پیام موفقیت یا عدم موفقیت روی کیف پول خود می‌بینید.

اکنون که با اصول پایه کار بیت کوین آشنا شدیم، به موضوع مهم بعدی می‌پردازیم: چگونه می‌توان بیت کوین خرید و آن را ذخیره کرد؟ این همان بخشی است که برای علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری بسیار جذاب است.

چگونه بیت کوین بخریم؟

یکی از سوالات پرتکرار برای تازه‌واردان این است که "چطور می‌توانم من هم بیت کوین داشته باشم؟" به طور کلی سه راه برای به‌دست آوردن بیت کوین وجود دارد: خرید مستقیم، استخراج کردن، یا دریافت در ازای کالا و خدمات (مثلاً شما چیزی بفروشید و بجای پول، بیت کوین بگیرید). ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای اکثر افراد خرید مستقیم بیت کوین از یک صرافی یا فرد فروشنده است. در ادامه مراحل خرید بیت کوین را گام به گام مرور می‌کنیم.

مراحل خرید بیت کوین برای مبتدیان:

1. ایجاد کیف پول بیت کوین: پیش از خرید، ابتدا باید یک کیف پول دیجیتال برای نگهداری بیت کوین‌های خود داشته باشید. کیف پول مانند حساب بانکی شماست با این تفاوت که فقط خودتان به آن دسترسی دارید. می‌توانید یک نرم‌افزار کیف پول روی گوشی هوشمند یا کامپیوتر خود نصب کنید (برای شروع، کیف پول‌های رایگان و معتبری مثل Trust Wallet یا Coinomi موجودند). هنگام ایجاد کیف پول، یک “عبارت بازیابی” (مجموعه‌ای از ۱۲ تا ۲۴ کلمه تصادفی) به شما داده می‌شود که کلید دسترسی به دارایی شماست. این عبارت را حتماً در جای امن یادداشت و نگهداری کنید، چون اگر گوشی شما گم شود یا برنامه را پاک کنید، تنها راه بازگرداندن بیت کوین‌ها استفاده از آن عبارت است.
2. یافتن فروشنده یا صرافی معتبر: در مرحله بعد نیاز داریم کسی را پیدا کنیم که حاضر است بیت کوینش را بفروشد. خوشبختانه الان صرافی‌های ارز دیجیتال آنلاین زیادی وجود دارند که مثل یک واسطه عمل کرده و خریداران و فروشندگان را به هم متصل می‌کنند. اگر در ایران هستید، می‌توانید از صرافی‌های داخلی معتبر استفاده کنید؛ کافیست عبارت «خرید بیت کوین در ایران» را جستجو کنید تا لیست این صرافی‌ها را ببینید. در انتخاب صرافی دقت کنید که سابقه خوبی داشته باشد و از کاربران احراز هویت بخواهد (نشانه قانونی بودن فعالیتش است). ثبت‌نام در صرافی معمولاً با وارد کردن اطلاعات شناسایی و تایید شماره تلفن و کارت بانکی انجام می‌شود. پس از ثبت‌نام و احراز هویت، شما یک حساب ریالی در آن صرافی خواهید داشت.
3. واریز وجه و خرید بیت کوین: حالا نوبت آن است که با پول معمولی (مثلاً ریال) بیت کوین بخرید. در صرافی منتخب، مبلغی را که می‌خواهید به حساب کاربری خود واریز می‌کنید (از طریق کارت بانکی یا سیستم شتاب در ایران). سپس در بخش خرید بیت کوین، مقدار پولی که واریز کرده‌اید را به بیت کوین تبدیل می‌کنید. برای مثال اگر ۵ میلیون تومان واریز کرده‌اید، می‌توانید درخواست خرید معادل ۵ میلیون تومان بیت کوین بدهید. صرافی بر اساس قیمت لحظه‌ای بیت کوین محاسبه کرده و مثلاً ۰٫۰۰۱۲۳ BTC به شما می‌دهد (چون قیمت یک واحد کامل بیت کوین بالاست، شما می‌توانید کسری از یک بیت کوین را بخرید). دقت کنید شما نیازی نیست یک بیت کوین کامل بخرید؛ خوشبختانه بیت کوین تا ۸ رقم اعشار قابل تقسیم است، بنابراین حتی با چند صد هزار تومان هم می‌توانید مقدار کوچکی بیت کوین بخرید. پس از انجام معامله، آن مقدار بیت کوین در کیف پول صرافی به نام شما ثبت می‌شود.
4. انتقال بیت کوین به کیف پول شخصی: اگر قصد دارید بیت کوین خود را به چشم سرمایه‌گذاری نگه دارید، بهتر است آن را از حساب صرافی به کیف پول شخصی خود منتقل کنید تا امنیت بیشتری داشته باشید. برای این کار کافیست آدرس کیف پول خود را در بخش برداشت (Withdraw) صرافی وارد کنید و درخواست انتقال بدهید. ظرف چند دقیقه یا چند ساعت (بسته به ترافیک شبکه) بیت کوین به کیف پول شما منتقل می‌شود و حالا فقط شما صاحب آن هستید. تبریک! شما با موفقیت اولین بیت کوین (یا کسری از آن) را خریداری و ذخیره کرده‌اید.

تصویر بالا نمایی فرضی از یک اپلیکیشن موبایل برای خرید و فروش بیت کوین را نشان می‌دهد. همان‌طور که می‌بینید، رابط کاربری این برنامه‌ها معمولاً ساده است: شما مقدار پولی که می‌خواهید پرداخت کنید را وارد می‌کنید و برنامه معادل آن بیت کوین یا سایر ارزهای دیجیتال را به شما نشان می‌دهد.

حالا که بیت کوین خریدید، نوبت به قسمت مهمی می‌رسد: نگهداری امن بیت کوین. در ادامه درباره کیف پول‌های بیت کوین و نحوه حفظ امنیت دارایی دیجیتال صحبت می‌کنیم.

کیف پول بیت کوین چیست و چگونه از بیت کوین نگهداری کنیم؟

کیف پول بیت کوین همان‌طور که اشاره کردیم، برنامه یا سخت‌افزاری است که امکان ذخیره، دریافت و ارسال بیت کوین را برای شما فراهم می‌کند. کیف پول در واقع کلیدهای خصوصی شما را نگهداری می‌کند؛ این کلیدها مثل رمز حساب بانکی شما هستند که اجازه خرج کردن بیت کوین‌هایتان را می‌دهند. هر کس کلید خصوصی مربوط به یک آدرس بیت کوین را داشته باشد، می‌تواند موجودی آن آدرس را خرج کند. پس حفظ و امنیت کیف پول مساوی با حفظ دارایی شماست.

کیف پول‌ها انواع مختلفی دارند که در زیر به رایج‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• کیف پول نرم‌افزاری (گرم): این کیف پول‌ها به صورت نرم‌افزار روی موبایل، کامپیوتر یا وب‌سایت اجرا می‌شوند. استفاده از آن‌ها رایج و ساده است. مثال‌ها: کیف پول موبایل Trust Wallet یا Blockchain.com. این کیف پول‌ها رایگان بوده و به شما امکان ارسال/دریافت سریع بیت کوین را می‌دهند. نقطه ضعف‌شان اتصال مداوم به اینترنت است که آن‌ها را در برابر بدافزارها کمی آسیب‌پذیر می‌کند.
• کیف پول سخت‌افزاری (سرد): دستگاه‌های فیزیکی شبیه یک فلش USB هستند که کلیدهای خصوصی را به صورت آفلاین نگهداری می‌کنند. برای انجام تراکنش، این دستگاه را به کامپیوتر وصل کرده و با وارد کردن پین یا رمز، مقدار مورد نظر را ارسال می‌کنید. چون کلید خصوصی هرگز از دستگاه خارج نمی‌شود و اینترنت مستقیم به آن دسترسی ندارد، امنیت بسیار بالایی دارد. مثال معروف: Ledger Nano یا Trezor. مشکل این کیف پول‌ها هزینه نسبتا بالای خرید دستگاه است، اما برای نگهداری مبالغ زیاد توصیه می‌شوند.
• کیف پول کاغذی: در این روش شما کلید خصوصی و آدرس بیت کوین را روی یک تکه کاغذ چاپ یا یادداشت می‌کنید. تا زمانی که کسی به آن کاغذ دسترسی ندارد، بیت کوین شما امن است. این هم نوعی کیف پول سرد است ولی ریسک‌های خودش (مثل گم شدن یا خراب شدن کاغذ) را دارد و استفاده‌اش چندان رایج نیست.

همان‌طور که در جدول بالا می‌بینید، اگر قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت و نگهداری مقدار زیادی بیت کوین دارید، استفاده از کیف پول سخت‌افزاری منطقی‌تر است. اما برای مبالغ کم یا یادگیری، کیف پول نرم‌افزاری کافیست.

نکته مهم: از هر کیف پولی که استفاده می‌کنید، حتماً یک نسخه پشتیبان (Backup) از کلیدهای خصوصی یا عبارت بازیابی آن تهیه کنید و در جای امن (ترجیحاً خارج از وسایل الکترونیکی متصل به اینترنت) نگهدارید. اگر این کار را نکنید و مثلاً گوشی شما خراب شود یا کیف پول نرم‌افزاری‌تان پاک شود، تمام بیت کوین‌های شما برای همیشه از دست خواهد رفت!

امنیت کیف پول:

• کلید خصوصی را فاش نکنید: تحت هیچ شرایطی کلید خصوصی یا عبارت بازیابی کیف پول خود را در اختیار فرد دیگری قرار ندهید. تیم پشتیبانی کیف پول‌ها هم هرگز این اطلاعات را از شما نمی‌خواهند. اگر کسی به این اطلاعات دست یابد، می‌تواند بیت کوین‌های شما را سرقت کند.
• استفاده از رمز عبور قوی: برای کیف پول‌هایی که امکان تعیین رمز عبور یا PIN دارند (مثل کیف پول‌های موبایل یا دستگاه‌های سخت‌افزاری)، یک رمز قوی تنظیم کنید تا اگر دستگاه‌تان دست کسی افتاد نتواند به سادگی به دارایی شما دسترسی پیدا کند.
• توجه به بدافزارها: مراقب لینک‌ها و نرم‌افزارهای مشکوک در اینترنت باشید. بدافزارهایی وجود دارند که مخصوص سرقت اطلاعات کیف پول‌ها طراحی شده‌اند. همیشه کیف پول‌های نرم‌افزاری را از منابع رسمی و معتبر دانلود کنید.

حالا که یاد گرفتیم چطور بیت کوین بخریم و امن نگه داریم، بد نیست برگردیم به موضوع استخراج بیت کوین که اشاره کوتاهی به آن داشتیم؛ چون استخراج بخش جذابی از دنیای بیت کوین است که خیلی‌ها درباره‌اش سوال دارند.

استخراج بیت کوین چیست؟

استخراج بیت کوین (Bitcoin Mining) فرآیندی است که طی آن تراکنش‌های بیت کوین تأیید شده و به بلاک‌چین اضافه می‌شوند و در عوض بیت کوین‌های جدیدی به عنوان پاداش ایجاد (استخراج) می‌گردند. در بخش «بیت کوین چگونه کار می‌کند» گفتیم که ماینرها با حل معادلات ریاضی پیچیده، بلوک‌های جدید می‌سازند و بیت کوین جایزه می‌گیرند. حالا کمی بیشتر به این موضوع می‌پردازیم.

در روزهای ابتدایی پیدایش بیت کوین، هر کسی با یک کامپیوتر خانگی معمولی هم می‌توانست کار استخراج را انجام دهد و صاحب بیت کوین شود. اما سیستم بیت کوین طوری تنظیم شده که هرچه افراد بیشتری ماینر شوند و قدرت محاسباتی شبکه بالا برود، سختی معماهای ریاضی هم بیشتر می‌شود. هدف این است که به طور میانگین هر ۱۰ دقیقه یک بلوک جدید ساخته شود. با گذشت زمان و پیوستن صدها هزار دستگاه به شبکه، اکنون سختی استخراج آن‌قدر بالا رفته که دیگر عملاً استخراج بیت کوین با کامپیوتر عادی یا موبایل صرفه اقتصادی ندارد.

امروزه استخراج بیت کوین عمدتاً با دستگاه‌های تخصصی به نام ASIC انجام می‌شود. این دستگاه‌ها تنها برای یک کار ساخته شده‌اند: حل کردن سریع محاسبات لازم برای ماینینگ. ماینرها دستگاه‌های ASIC خود را در مکانی خنک (چون دستگاه خیلی داغ می‌شود) و با برق ارزان راه‌اندازی می‌کنند و شبانه‌روز در حال پردازش تراکنش‌ها هستند. هزینه اولیه خرید دستگاه‌ها و مصرف برق بالا، استخراج را تبدیل به یک سرمایه‌گذاری نسبتا سنگین کرده است. به همین دلیل الان عمدتاً شرکت‌ها یا افرادی که به برق صنعتی ارزان دسترسی دارند، مشغول استخراج در مقیاس بزرگ هستند.

ماینرها چرا این کار را می‌کنند؟ به خاطر سود مالی. هر بار که یک بلوک جدید ساخته می‌شود، شبکه بیت کوین مقداری بیت کوین تازه ایجاد می‌کند و به ماینری که آن بلوک را ساخته می‌دهد. این مقدار در ابتدا (سال ۲۰۰۹) برابر 50 BTC بود. نکته اینجاست که پاداش استخراج هر چهار سال یک‌بار نصف می‌شود (رویدادی که به آن هاوینگ Bitcoin Halving می‌گویند). در حال حاضر (سال ۲۰۲۵) پاداش ساخت هر بلوک 6.25 بیت کوین است و در سال ۲۰۲۶ این عدد به 3.125 BTC کاهش خواهد یافت. این مکانیزم نصف‌شدن پاداش هم در راستای کنترل عرضه و ایجاد کمیابی بیشتر طراحی شده است.

بنابراین استخراج‌کنندگان از یک سو کار حیاتی شبکه را انجام می‌دهند (تایید تراکنش‌ها و تأمین امنیت بلاک‌چین) و از سوی دیگر با دریافت بیت کوین جدید کسب درآمد می‌کنند. البته با قیمت فعلی بیت کوین، درآمد ماینینگ می‌تواند قابل توجه باشد اما همان‌طور که گفتیم هزینه‌ها نیز بالا است و رقابت شدید. به همین خاطر، اگر تازه‌کار هستید و می‌پرسید که آیا می‌توانید با لپ‌تاپ یا گوشی خود بیت کوین استخراج کنید، پاسخ منفی است. این روزها استخراج بیت کوین نیاز به سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه در تجهیزات و برق دارد و بیشتر به شکل صنعتی انجام می‌شود.

هشدار: گاهی تبلیغاتی دیده می‌شود با عنوان «استخراج بیت کوین با موبایل» یا «با نصب این برنامه روزی ۱ میلیون تومان درآمد داشته باشید». مراقب اینگونه ادعاها باشید! استخراج واقعی بیت کوین به آن سادگی که تبلیغ می‌کنند نیست و این قبیل برنامه‌ها معمولاً یا کلاهبرداری‌اند یا آن‌قدر ناچیز بیت کوین استخراج می‌کنند که ارزش وقت گذاشتن ندارند. اگر به استخراج علاقه دارید، حتماً قبل از هزینه‌کردن برای تجهیزات، به خوبی تحقیق کنید و از متخصصان مشورت بگیرید.

مزایا و معایب بیت کوین

هر فناوری و پدیده مالی جدید در کنار جذابیت‌ها، چالش‌ها و ریسک‌های خودش را هم دارد. در این بخش، مزایا و معایب بیت کوین را مرور می‌کنیم تا با دید بازتری بتوانید درباره استفاده یا سرمایه‌گذاری در آن تصمیم بگیرید.

مزایای بیت کوین

• غیرمتمرکز بودن و آزادی عمل: بیت کوین تحت کنترل هیچ شخص یا دولتی نیست. هیچ کس نمی‌تواند حساب شما را مسدود کند یا جلوی تراکنش‌های شما را بگیرد. این آزادی عمل به خصوص در کشورها یا موقعیت‌هایی که سیستم بانکی محدودیت ایجاد می‌کند، یک مزیت بزرگ است.
• انتقال سریع و بدون مرز: شما می‌توانید هر مبلغ پول را در عرض چند دقیقه به هر نقطه‌ای از دنیا بفرستید، بدون نیاز به تشریفات بانکی، صرافی یا دردسرهای تبدیل ارز. بیت کوین واقعاً مرز جغرافیایی نمی‌شناسد و ۲۴ ساعته در کل سال قابل استفاده است (برخلاف سیستم‌های بانکی که تعطیلی و ساعت کاری دارند).
• کارمزدهای پایین‌تر: در مبالغ بالا، انتقال پول با سیستم‌های سنتی می‌تواند کارمزد زیادی داشته باشد. اما انتقال بیت کوین معمولاً کارمزد ناچیزی دارد (بسته به ترافیک شبکه، از چند سنت تا چند دلار). فرقی هم نمی‌کند ۱ دلار بفرستید یا ۱ میلیون دلار؛ کارمزد عمدتاً بر اساس اندازه تراکنش در بلاک‌چین محاسبه می‌شود، نه مبلغ آن.
• شفافیت و امنیت بالا: تمام تراکنش‌های بیت کوین روی بلاک‌چین ثبت می‌شود و همه می‌توانند آن را مشاهده کنند. این شفافیت همراه با روش‌های پیشرفته رمزنگاری باعث می‌شود تقلب در شبکه تقریباً غیرممکن باشد. تا کنون هیچ هک موثری روی خود شبکه بیت کوین رخ نداده و امنیت آن بسیار بالا ارزیابی می‌شود.
• کمیابی و ضدتورمی بودن: همان‌طور که گفتیم تعداد بیت کوین محدود است. این ویژگی باعث می‌شود برخلاف پول‌های رایج که دائماً ارزششان بر اثر چاپ پول جدید کم می‌شود، بیت کوین پتانسیل حفظ ارزش در بلندمدت را داشته باشد. بسیاری بیت کوین را پناهگاه امن سرمایه در برابر تورم می‌دانند و برخی آن را «طلای دیجیتال» لقب داده‌اند.
• قابل تقسیم بودن: هر بیت کوین قابل تقسیم به ۱۰۰ میلیون واحد کوچک‌تر به نام ساتوشی است. این یعنی شما حتی با پول کم هم می‌توانید در بیت کوین سرمایه‌گذاری کنید و مثلاً ۰٫۰۰۰۱ بیت کوین بخرید. این انعطاف‌پذیری در مقدار، استفاده از بیت کوین را برای همه ممکن می‌کند.

معایب بیت کوین

• نوسان شدید قیمت: قیمت بیت کوین ثابت نیست و می‌تواند در بازه‌های کوتاه به شدت افزایش یا کاهش یابد. به عنوان مثال ممکن است ظرف چند ماه قیمت از ۲۰ هزار دلار به ۱۰ هزار دلار سقوط کند یا بالعکس. این نوسانات شدید باعث می‌شود بیت کوین یک سرمایه‌گذاری پرریسک محسوب شود. افرادی که تحمل ریسک پایینی دارند ممکن است از افت ناگهانی قیمت دچار زیان یا اضطراب شوند.
• عدم پشتیبانی حکومتی: بیت کوین بر خلاف پول رسمی کشورها پشتوانه دولتی یا قانونی گسترده‌ای ندارد. هر لحظه ممکن است یک کشور معامله یا استخراج بیت کوین را ممنوع کند (مانند آنچه چین انجام داد) یا قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای آن بگذارد. البته بسیاری از کشورها هم در حال حرکت به سمت پذیرش و قانون‌گذاری آن هستند، اما نبود قطعیت قانونی یک ریسک محسوب می‌شود.
• مسائل امنیت و کلاهبرداری: خود شبکه بیت کوین امن است، اما اکوسیستم پیرامون آن (صرافی‌ها، کیف پول‌ها، کاربران تازه‌کار) می‌تواند هدف حمله قرار گیرد. اگر شما کلید خصوصی خود را گم کنید یا کسی به آن دست یابد، بیت کوین‌های شما از دست می‌رود و هیچ راه پشتیبانی یا پیگیری قانونی‌ای وجود ندارد. همچنین طرح‌های پانزی و پروژه‌های کلاهبرداری زیادی با سوءاستفاده از نام بیت کوین ظهور کرده‌اند که کاربران ناآگاه را فریب می‌دهند. پس آموزش دیدن و رعایت نکات ایمنی ضروری است.
• مقیاس‌پذیری محدود و سرعت تراکنش: در حال حاضر شبکه بیت کوین در هر ثانیه تعداد محدودی تراکنش را می‌تواند پردازش کند (حدود ۷ تراکنش در ثانیه) که در مقابل ویزا یا مسترکارت (هزاران تراکنش در ثانیه) بسیار کمتر است. این موضوع در زمان‌های شلوغی شبکه باعث کند شدن تایید تراکنش‌ها و افزایش کارمزد می‌شود. البته فناوری‌های مکملی مثل شبکه لایتنینگ برای حل این مشکل در حال توسعه هستند.
• مصرف بالای انرژی: فرایند استخراج بیت کوین برق زیادی مصرف می‌کند. تخمین زده می‌شود شبکه بیت کوین به اندازه برق یک کشور کوچک مصرف دارد. این موضوع نگرانی‌های زیست‌محیطی ایجاد کرده و از نقاط ضعف این سیستم به شمار می‌آید. البته بخشی از استخراج به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر رفته است، ولی همچنان منتقدانی در این زمینه وجود دارند.
• پذیرش محدود به عنوان پول: با اینکه بیت کوین به عنوان یک روش پرداخت طراحی شده، اما هنوز پذیرش عمومی آن به اندازه پول‌های سنتی نیست. تعداد فروشندگان یا فروشگاه‌هایی که مستقیماً بیت کوین قبول می‌کنند محدود است (هرچند رو به افزایش است). بیشتر افراد فعلاً بیت کوین را به چشم سرمایه‌گذاری می‌بینند تا یک پول برای خرید روزمره.

با دانستن مزایا و معایب فوق، تصمیم‌گیری درباره ورود به دنیای بیت کوین آسان‌تر می‌شود. اگر رویکرد شما سرمایه‌گذاری است، حتماً باید ریسک‌ها را در نظر بگیرید و به اندازه‌ای که توانایی از دست دادنش را دارید سرمایه‌گذاری کنید. در بخش بعد چند نکته کاربردی را برای علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در بیت کوین بیان می‌کنیم.

نکات کاربردی برای سرمایه‌گذاری در بیت کوین

اگر پس از خواندن مطالب بالا احساس می‌کنید بیت کوین پتانسیل خوبی برای سرمایه‌گذاری دارد یا می‌خواهید با مبلغ کوچکی وارد این حوزه شوید، به این نکات توجه کنید تا با آمادگی بیشتری قدم بردارید:

• آموزش ببینید: قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری جدی، حتماً در زمینه ارزهای دیجیتال مطالعه کنید یا دوره‌های آموزشی مرتبط بگذرانید. دانش و آگاهی شما بزرگ‌ترین سرمایه شماست. خوشبختانه منابع رایگان و غیررایگان بسیاری به زبان فارسی وجود دارد. (اگر علاقه دارید، می‌توانید از دوره‌های آموزشی ما در تالاربورس نیز استفاده کنید که لینک آن در پایان آمده است.)
• با مبالغ کم شروع کنید: دنیا‌ی ارزهای دیجیتال می‌تواند بسیار پرنوسان باشد. توصیه می‌شود ابتدا با مبلغی کم (که اگر از دست دادید لطمه جدی به وضعیت مالی‌تان نزند) بیت کوین بخرید و مدتی تحولات بازار را زیر نظر بگیرید. پس از کسب تجربه، می‌توانید میزان سرمایه را افزایش دهید.
• نگاه بلندمدت داشته باشید: بسیاری از نوسانات روزانه و هفتگی بیت کوین ناشی از هیجانات بازار است. اگر به آینده بیت کوین ایمان دارید، سعی کنید دید خود را بلندمدت کنید و با هر بالا و پایین کوچک تصمیم به خرید یا فروش عجولانه نگیرید. تاریخ نشان داده کسانی که بیت کوین را برای چندین سال نگه داشته‌اند معمولاً سود برده‌اند.
• تنوع در سرمایه‌گذاری: ضرب‌المثل قدیمی «همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذار» اینجا هم صدق می‌کند. حتی اگر به بیت کوین علاقه‌مندید، عاقلانه است که تمام دارایی خود را به بیت کوین تبدیل نکنید. می‌توانید سبدی متنوع داشته باشید که شامل بیت کوین، سایر ارزهای دیجیتال معتبر (مثل اتریوم)، و حتی دارایی‌های سنتی (سهام، طلا و...) باشد. این کار ریسک کلی سرمایه‌گذاری شما را کاهش می‌دهد.
• پیگیری اخبار و توسعه‌ها: حوزه رمز ارز به سرعت در حال تحول است. سعی کنید اخبار مرتبط با قوانین دولتی، پذیرش شرکت‌ها، به‌روزرسانی‌های فنی (مثل تغییرات در پروتکل بیت کوین) و سایر اتفاقات مهم را دنبال کنید. این عوامل می‌توانند بر قیمت و آینده بیت کوین تاثیرگذار باشند.
• مراقب کلاه‌برداران باشید: هر طرح سرمایه‌گذاری که سود تضمینی بالا در کوتاه‌مدت وعده می‌دهد، یا پروژه‌هایی که ادعا می‌کنند نسخه بعدی بیت کوین هستند و شما را ترغیب می‌کنند بیت کوین‌های خود را تبدیل کنید، با شک و تردید نگاه کنید. افراد سودجو در این فضا کم نیستند. همیشه از منابع معتبر مشورت بگیرید و فریب احساس جا ماندن از قافله (FOMO) را نخورید.

در پایان این بخش، مهم‌ترین توصیه ما به شما این است که با دانش و احتیاط حرکت کنید و مسئولیت تصمیم‌های مالی خود را بپذیرید. بیت کوین فرصت‌های بزرگی را برای نسل جدید سرمایه‌گذاران ایجاد کرده اما مانند هر فرصت دیگری، افراد آگاه از آن بهره خواهند برد.

سخن پایانی

بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال جهان، انقلابی در دنیای پول و سرمایه ایجاد کرد. در این مقاله سعی کردیم با زبانی ساده توضیح دهیم که بیت کوین چیست، چگونه کار می‌کند، چطور می‌توان آن را تهیه و نگهداری کرد و چه مزایا و معایبی دارد. اگرچه بیت کوین مفهومی پیچیده در دل فناوری‌های نوین است، اما امیدواریم با خواندن این مطلب توانسته باشید درک اولیه و مناسبی از آن کسب کنید.

فراموش نکنید که یادگیری در دنیای مالی و سرمایه‌گذاری یک فرآیند مداوم است. اگر به بیت کوین و ارزهای دیجیتال علاقه‌مند شده‌اید، مسیر یادگیری را ادامه دهید و اطلاعات خود را به‌روز نگه دارید. با مطالعه، مشورت با افراد با‌تجربه و حتی شرکت در دوره‌های آموزشی می‌توانید مهارت و اعتماد‌به‌نفس بیشتری در این زمینه کسب کنید.

سوالات پرتکرار درباره بیت کوین (FAQ)