تصور کن یک سرمایه‌گذار تازه‌کار به نام علی هستی که به تازگی با دنیای جذاب فلزات گران‌بها آشنا شده‌ای. همیشه شنیده‌ای که طلا «پادشاه سرمایه‌گذاری امن» است، اما نقره چطور؟ از یک طرف برق سکه‌ها و شمش‌های نقره وسوسه‌ات می‌کند از طرف دیگر ریسکهای نقره ، وقتی از نوسانات شدید قیمت، نقدشوندگی کمتر در بازار نقره می‌شنوی، دودلی به سراغت می‌آید.
حالا بیایید قصه را کمی جلوتر ببریم. علی تصمیم می‌گیرد قبل از هر اقدامی تحقیق کند. او متوجه می‌شود که ریسکهای نقره فقط یک عبارت تئوری نیست، بلکه واقعیتی است که باید با آن کنار بیاید.
مثلا دیروز دوستی به او گفت «نقره یک روز می‌تواند اوج بگیرد و روز دیگر زمین بخورد!»؛ همچنین تاکید کرد که بازار نقره در ایران به بزرگی و نقدشوندگی بازار طلا نیست.
علی که این صحبت‌ها را شنید با خودش گفت: «واقعاً چرا می‌گویند نقره نوسانات شدید قیمت دارد و نقدشوندگی‌اش کمتر است؟ این یعنی چه برای سرمایه من؟» در ادامه این ماجرا، می‌خواهیم با هم به زبان ساده دغدغه‌های علی و تمام افراد تازه‌کاری که وضعیت او را دارند بررسی کنیم.
پس اگر تو هم کنجکاوی بدانی نوسانات شدید قیمت، نقدشوندگی کمتر دقیقاً چه اثری روی سرمایه‌گذاری در نقره می‌گذارد و چطور می‌توانی آگاهانه‌تر قدم برداری، تا پایان این داستان-مقاله همراه ما باش.
در این مقاله‌ی جامع و کامل، ابتدا به سراغ تعریف ریسکهای نقره برای سرمایه‌گذاری می‌رویم. سپس وضعیت بازار نقره در ایران را مرور می‌کنیم و خواهیم دید چرا نقدشوندگی این بازار کمتر از بازار طلاست. راه‌های مختلف سرمایه‌گذاری فیزیکی یا گواهی سپرده نقره را معرفی می‌کنیم و هر کدام را با مثال‌های واقعی می‌سنجیم.
همچنین نگاهی به تحلیل قیمت نقره و مقایسه تاریخی آن با طلا خواهیم داشت تا بهتر بفهمیم نقره تا چه حد پرنوسان است. در پایان هم یک نتیجه‌گیری خلاصه و کاربردی و چند پرسش‌وپاسخ پرتکرار داریم تا هر چه در ذهن داری شفاف شود. آماده‌ای؟ برویم سراغ اصل مطلب!
ریسکهای نقره
ریسکهای نقره برای سرمایه‌گذاری عمدتاً به دو عامل مهم یعنی نوسانات شدید قیمت و نقدشوندگی کمتر بازمی‌گردد.
نوسانات شدید قیمت
اولین مفهومی که باید بشناسیم نوسانات شدید قیمت نقره است. وقتی می‌گوییم نقره پرنوسان است یعنی قیمت آن در بازه‌های زمانی کوتاه تغییرات درصدی بزرگی می‌کند. اگر طلا را به یک پیرمرد باوقار و باثبات تشبیه کنیم، نقره شبیه یک جوان پرشور و هیجان است که گاهی غیرقابل پیش‌بینی رفتار می‌کند.
برای مثال، ممکن است قیمت نقره در عرض چند ماه ۲۰٪ بالا برود و بعد ناگهان ۱۵٪ افت کند، در حالی که طلا در همان مدت شاید تغییراتی خیلی ملایم‌تر (مثلاً ۵٪ بالا یا پایین) داشته باشد. آمارهای جهانی هم این را تأیید می‌کنند که نقره به طور سنتی دو تا سه برابر طلا نوسان روزانه دارد. این یعنی اگر یک روز طلا ۱٪ تغییر کند، نقره ممکن است ۲٪ تا ۳٪ نوسان کند!
چرا اینطور است؟ یکی از دلایلش ترکیب دوگانه‌ی تقاضا برای نقره است. نقره هم یک فلز صنعتی است و هم جزو فلزات گران‌بها محسوب می‌شود. نصف تقاضای نقره در صنایع مختلف (از الکترونیک و پنل‌های خورشیدی گرفته تا پزشکی) استفاده می‌شود.
بنابراین، وقتی اقتصاد جهانی در حال رشد است و صنایع رونق دارند، تقاضا برای نقره افزایش می‌یابد و قیمتش جهش می‌کند.
برعکس، در دوران رکود یا افت صنایع، تقاضای صنعتی کاهش می‌یابد و ممکن است قیمت نقره افت شدیدی را تجربه کند حتی اگر تقاضا برای جنبه زینتی یا سرمایه‌گذاری آن ثابت بماند. این وابستگی شدید به چرخه‌های اقتصادی، نقره را پرنوسان‌تر از طلای صرفاً سرمایه‌ای می‌کند.
یک مثال واقعی: در بحران جهانی ۲۰۲۰ (همزمان با شروع پاندمی)، قیمت جهانی نقره ابتدا سقوط شدیدی را تجربه کرد (حدود ۳۰٪ افت در کمتر از یک ماه) زیرا کارخانه‌ها تعطیل شدند و تقاضای صنعتی افت کرد.
اما چند ماه بعد، با سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و امید به بهبود اوضاع، نقره به سرعت نه تنها جبران کاهش قیمت کرد بلکه به اوج چندساله رسید. طی همان دوره، طلا هم نوسان داشت اما دامنه تغییرات آن بسیار محدودتر بود. چنین نوسانات تندی نشان می‌دهد اگر قصد سرمایه‌گذاری در نقره داری باید انتظار حرکت‌های تیز و تند قیمت را داشته باشی.
نوسانات شدید قیمت شمش یا سکه نقره می‌تواند در کوتاه‌مدت سودهای شیرین یا زیان‌های سنگین به همراه داشته باشد. پس حتماً با این ذهنیت جلو برو که نقره چیزی نیست که بتوانی هر شب با خیال راحت زیر بالش بگذاری و خواب آسوده داشته باشی؛ باید حواست به این بالا و پایین‌ها باشد!
چطور با نوسانات نقره کنار بیاییم؟ (مثال عملی)
فرض کنیم علی ۱۰ میلیون تومان نقره خریده است. اگر قیمت نقره ۲۰٪ بالا برود، سرمایه علی ظرف مدت کوتاهی به ۱۲ میلیون تومان می‌رسد و او بسیار خوشحال خواهد شد. اما اگر به‌خاطر یک خبر اقتصادی یا تغییرات جهانی قیمت نقره ۲۰٪ سقوط کند، سرمایه ۱۰ میلیونی او به ۸ میلیون تومان کاهش می‌یابد.
آیا علی می‌تواند چنین افتی را تحمل کند؟ واکنش احساسی بسیاری از تازه‌کارها در این مواقع، فروش سریع (panic sell) است که متأسفانه ممکن است در کف قیمت انجام شود و ضرر را قطعی کند. در حالی که اگر از قبل آماده نوسانات شدید باشی، به جای وحشت ممکن است صبر کنی یا حتی در قیمت‌های پایین‌تر مقدار بیشتری نقره بخری و در نوسان بعدی سود ببری.
نکته اینجاست: نقره مناسب کسانی است که ریسک‌پذیری بالاتری دارند و می‌توانند هیجانات بازار را مدیریت کنند. اگر فرد کم‌تحملی هستی که با ۵٪ نوسان استرس می‌گیری، شاید نقره انتخاب ایده‌آلی برای بخش اصلی سبدت نباشد.
از آن طرف، این نوسانات شدید قیمت برای معامله‌گران حرفه‌ای نعمت است! چون از موج‌های تند صعودی و نزولی می‌توانند کسب سود کنند. به قول معروف، «هر که طاقت موج‌سواری با نقره را دارد، ممکن است یک‌شبه سود خوبی به جیب بزند.» اما برای اغلب افراد، توصیه می‌شود درصد کمی از پرتفو (مثلاً ۵-۱۰٪) را به نقره اختصاص دهند تا ریسک کلی سبدشان کنترل شود.
یادت باشد، حتی اگر دید بلندمدت داری، باید افت‌وخیزهای کوتاه‌مدت نقره را بپذیری. در ادامه خواهیم گفت طلا از این نظر چقدر متفاوت است تا بهتر بتوانی تصمیم بگیری.
نقدشوندگی کمتر
یکی دیگر از دغدغه‌های مهم علی (و هر سرمایه‌گذار دیگری) نقدشوندگی دارایی است. نقدشوندگی یعنی چه‌قدر سریع و آسان می‌توانی آن دارایی را تبدیل به پول نقد کنی بدون اینکه از قیمتش خیلی کم شود.
همه ما می‌دانیم طلا در ایران مثال بارز یک دارایی نقدشونده است؛ هر زمان اراده کنی در اکثر طلافروشی‌ها می‌توانی سکه یا طلای خودت را بفروشی و تقریباً بلافاصله پولش را بگیری. اما بازار نقره در ایران چطور؟ اینجا است که اصطلاح نقدشوندگی کمتر خودش را نشان می‌دهد.
در بازار سنتی، نقره به اندازه طلا خریدار و فروشنده فعال ندارد. مثلاً ممکن است همه طلافروشی‌ها از تو سکه بهار آزادی را بخرند، اما آیا همه آنها خریدار سکه نقره یا شمش نقره هم هستند؟ قطعاً نه. باید مغازه‌های خاص یا صرافی‌های ویژه را پیدا کنی که نقره معامله می‌کنند.
حتی آن زمان هم ممکن است به راحتی فروش طلا نباشد و قیمت خریداری که به تو پیشنهاد می‌شود به نسبت قیمت جهانی پایین‌تر باشد (به اصطلاح اسپرد خرید/فروش نقره بالاست). این یعنی اگر عجله داشته باشی شاید مجبور شوی نقره‌ات را ارزان‌تر از ارزش واقعی‌اش بفروشی. دقیقاً به همین خاطر گفته می‌شود نقدشوندگی نقره نسبت به طلا پایین‌تر است.
عامل دیگر جدیدبودن بازار رسمی نقره است. برخلاف طلا که سال‌هاست در قالب سکه‌های طلا، بازار نقدی و حتی گواهی سپرده در بورس کالا معامله می‌شود، برای نقره این زیرساخت‌ها به تازگی ایجاد شده‌اند. گواهی سپرده شمش نقره اولین بار در اواخر سال ۱۴۰۳ به بازار بورس کالا آمد و هنوز سرمایه‌گذاران زیادی با آن آشنا نیستند.
بنابراین حجم معاملات روزانه نقره در بورس نسبت به طلا خیلی کمتر است. به زبان ساده، اگر امروز بخواهی ۵۰ کیلوگرم شمش نقره را در بازار بفروشی خریداران کمتری نسبت به ۵۰ کیلو طلا خواهی داشت.
آمارها نشان می‌دهد در همین ابتدای راه‌اندازی، حجم معاملات روزانه گواهی نقره در بورس کالا در حد چند ده کیلوگرم (چند ده هزار واحد گواهی) بوده است که در مقایسه با بازار سکه طلا رقم کوچکی است. البته انتظار می‌رود با شناخته‌تر شدن این ابزار جدید، نقدشوندگی بازار نقره بهبود پیدا کند، اما فعلاً باید این محدودیت را در نظر داشته باشیم.
مثال عملی:
علی ۵۰۰ گرم نقره به صورت شمش‌های کوچک در گاوصندوق خانه دارد. اگر یک روز نیاز فوری به پول پیدا کند، احتمالاً فروش این مقدار نقره به سرعت فروش ۵۰۰ گرم طلای آب‌شده نخواهد بود.
ممکن است علی مجبور شود به چند مغازه مختلف سر بزند تا کسی را پیدا کند که نقره‌هایش را بخرد، یا آنها را با قیمت پایین‌تری به دلال بفروشد. اما اگر همان ارزش را به صورت سکه طلا داشت، ظرف چند دقیقه و تنها با یک تماس می‌توانست پول نقد دریافت کند. این تفاوت در سرعت و سهولت فروش، جوهره‌ی مفهوم نقدشوندگی کمتر نقره است.
البته ورود بورس کالا به عرصه نقره اوضاع را بهتر کرده است. حالا دیگر لازم نیست به بازاری سنتی و محدود بسنده کنیم؛ می‌توانیم نقره را در بستری آنلاین و شفاف معامله کنیم. گواهی سپرده نقره کمک کرده که نقدشوندگی نقره نسبت به قبل بیشتر شود، چرا که هر وقت اراده کنی در ساعات بازار می‌توانی گواهی‌هایت را به قیمت تابلو بفروشی و خریداران آنلاین داشته باشی.
اما باز هم حجم پایین معاملات چالش‌برانگیز است. حتی ممکن است در مقاطعی قیمت گواهی نقره در بورس با ارزش ذاتی آن (بر اساس اونس جهانی) کمی فاصله بگیرد چون تعداد معامله‌گران کم است. اینها مواردی است که یک سرمایه‌گذار هوشمند باید بداند.
تغییرات نرخ ارز و نقدشوندگی: یک نکته‌ی مهم دیگر درباره بازار ایران، تاثیر نرخ دلار بر قیمت نقره است. قیمت نقره‌ی داخلی مستقیماً از حاصل ضرب قیمت اونس جهانی در نرخ دلار به دست می‌آید. به همین دلیل، تغییرات نرخ ارز می‌تواند معادله را پیچیده‌تر کند. مثلاً اگر قیمت جهانی نقره ثابت بماند ولی دلار در ایران ارزان شود، قیمت نقره به تومان کاهش می‌یابد.
حالا تصور کن در چنین شرایطی بخواهی نقره‌ات را بفروشی؛ هم خریدار کمتری هست چون همه می‌بینند روند قیمت نزولی بوده، هم ممکن است ضرر کنی چون همزمان دو عامل (افت دلار و کاهش تقاضا) قیمت را پایین آورده‌اند. برعکسش هم ممکن است: جهش نرخ دلار باعث افزایش شدید قیمت نقره می‌شود و اگر خریدار مناسبی پیدا کنی می‌توانی سود خوبی شناسایی کنی.
خلاصه اینکه نقدشوندگی کمتر نقره صرفاً به معنی تعداد کم خریداران نیست، بلکه نوسانات نرخ ارز هم می‌تواند روی نقدشوندگی اثر بگذارد. در کل، برای یک تازه‌کار مهم است بداند که نقره را نمی‌توان به سرعت و سهولت طلا نقد کرد و باید برای پیدا کردن خریدار مناسب و زمان فروش، برنامه‌ریزی داشت.
بازار نقره
حالا که با دو ریسک اساسی (نوسان قیمت و نقدشوندگی) آشنا شدیم، علی می‌خواهد بداند چگونه می‌تواند در ایران روی نقره سرمایه‌گذاری کند و هر روش چه مزایا و معایبی دارد. به طور کلی در ایران سه روش اصلی برای سرمایه‌گذاری در نقره وجود دارد:
- خرید فیزیکی نقره: مثل شمش، سکه نقره یا زیورآلات.
- خرید نقره در بورس کالا: از طریق گواهی سپرده نقره (و حتی قراردادهای آتی نقره).
- معاملات نقره در بازار جهانی یا فارکس: از طریق کارگزاری‌های بین‌المللی (CFD، ETF و غیره).
در ادامه هر کدام را مختصر بررسی می‌کنیم تا ببینیم کدام برای تو مناسب‌تر است.
سرمایه‌گذاری فیزیکی در نقره (شمش، سکه و جواهرات)
سنتی‌ترین روش، خرید فیزیکی نقره است. سال‌ها قبل که بورس و گواهی در کار نبود، علاقه‌مندان نقره مستقیماً سراغ شمش‌های یک کیلویی، سکه‌های یادبود نقره یا حتی نقره آب‌شده (ساچمه) می‌رفتند.
مزیت این روش مالکیت کامل فیزیکی است؛ حس خوب در دست گرفتن شمش نقره و اطمینان از اینکه دارایی‌ات نزد خودت است. اما چالش‌ها و ریسک‌هایی هم دارد:
- مشکل عیارسنجی و تقلب: اگر تازه‌کاری، ممکن است در تشخیص نقره خالص از ناخالص یا بدل دچار مشکل شوی. متاسفانه در بازار آزاد امکان تقلب وجود دارد (مثلاً آب کردن فلزات ارزان‌تر و جا زدن به عنوان نقره). باید از فروشندگان معتبر خرید کنی و فاکتور با ذکر عیار بگیری تا خیالت راحت باشد.
- نقدشوندگی پایین‌تر: همان‌طور که گفتیم فروش فیزیکی نقره ممکن است زمان‌بر باشد. مگر اینکه از اول محصولات پرطرفدار بخری؛ برای مثال برخی سکه‌های نقره یادبود یا شمش‌های با برند معتبر (سوئیسی، ترکیه‌ای) مشتریان بیشتری دارند. در کل، نقد کردن شمش و ساچمه نقره به تخصص و شبکه ارتباطی نیاز دارد.
با این اوصاف، سرمایه‌گذاری فیزیکی بیشتر به درد افرادی می‌خورد که قصدشان بلندمدت است و مشکلی با نگهداری نقره ندارند. مثلا کسی تصمیم می‌گیرد هر ماه ۱۰۰ گرم نقره بخرد و کنار بگذارد به امید اینکه در ۱۰ سال آینده سود کند یا ارزش پولش حفظ شود.
این فرد باید بداند که شاید در این مدت نقره‌ها گوشه کمد خاک بخورد و به سرعت تبدیل به پول نشوند، اما از طرفی دارایی فیزیکی در دست دارد که اگر شرایط بحرانی شد (مثلاً افت بورس یا تورم شدید) به کمکش بیاید.
ریسکهای نقره برای سرمایه‌گذاری به صورت فیزیکی بیشتر در مرحله خرید و فروش خود را نشان می‌دهد؛ یعنی حتماً باید حواس‌ات به قیمت خرید (کارمزد یا حباب فروشنده) و قیمت فروش (میزان افت از قیمت جهانی) باشد تا ضرر نکنی.
سرمایه‌گذاری از طریق گواهی سپرده شمش نقره
چند سالی است که پای نقره هم به بورس کالا باز شده. اگر از روش‌های مدرن خوشت می‌آید و حوصله دردسرهای نگهداری فیزیکی را نداری، این گزینه برایت جذاب خواهد بود. گواهی سپرده کالایی نقره در حقیقت اوراق بهاداری است که نشان می‌دهد تو مالک مقدار مشخصی نقره هستی که در انبار مورد تایید بورس نگهداری می‌شود. هر گواهی معادل ۱ گرم نقره خالص است.
یعنی اگر 1000 گواهی بخری، انگار مالک ۱ کیلوگرم شمش نقره استاندارد شده‌ای. این گواهی‌ها در بورس مثل سهام معامله می‌شوند و قیمت‌شان تقریباً همسو با قیمت روز نقره حرکت می‌کند.
مزایای گواهی سپرده نقره:
- معامله آسان و آنلاین: مثل خرید سهام یا کالاهای دیگر، با چند کلیک می‌توانی گواهی نقره بخری یا بفروشی. نیازی به خروج از خانه و مراجعه حضوری نیست.
- شفافیت قیمت و امنیت: قیمت‌ها شفاف و لحظه‌ای است و نمی‌توان تقلبی در عیار آن کرد؛ چون شمش‌ها زیر نظر بورس نگهداری می‌شود. همچنین ریسک سرقت فیزیکی برای سرمایه‌گذار وجود ندارد.
- کارمزد پایین‌تر: خرید فیزیکی معمولاً شامل کارمزد ساخت و فروش می‌شود، ولی گواهی‌ها نزدیک به قیمت جهانی معامله می‌شوند و کارمزد بورس بسیار اندک است.
- نقدشوندگی بهتر نسبت به بازار سنتی: هرچند گفتیم حجم معاملات هنوز کم است، اما باز هم هر روز در تالار بورس خریدار و فروشنده برای گواهی نقره وجود دارد و شما می‌توانید دارایی خود را نقد کنید.
معایب و ریسکهای گواهی سپرده نقره:
- وابستگی به زیرساخت: برای خرید و فروش، باید کد بورس کالا بگیری و از طریق کارگزاری اقدام کنی. این مراحل کمی زمان‌بر است (ولی یک بار زحمتش را بکشی کافیست).
- ریسکهای سیستمی: ممکن است در مواقع خاصی سامانه‌های معاملاتی با اختلال مواجه شوند یا قوانین تغییر کند (مثلاً محدودیت در سقف خرید برای افراد حقوقی که ابتدا وجود داشت. البته اینها ریسکهای کوچکی هستند و بورس تلاش می‌کند شرایط روان باشد.
- امکان تحویل فیزیکی دشوار: اگر واقعاً بخواهی شمش نقره‌ات را از انبار تحویل بگیری هم امکانش هست اما باید به حد نصاب معینی (مثلاً ۱ کیلو یا ۵ کیلو) برسی و هزینه انبارداری و حمل و نقل هم بپردازی. بیشتر سرمایه‌گذاران به این بخش وارد نمی‌شوند و همان معامله اوراق را انجام می‌دهند.
به طور کلی، برای اغلب افراد تازه‌کار گواهی سپرده نقره گزینه بهتری از خرید فیزیکی است، چون درگیر مشکلات نقد کردن و نگهداری نمی‌شوند. مثلاً علی می‌تواند به جای خرید شمش و نگرانی برای فروشش، با افتتاح حساب بورس کالا چند گرم نقره به صورت گواهی بخرد و هر وقت سود کرد آنلاین بفروشد.
هر گواهی ۱ گرم است، بنابراین با سرمایه کم هم می‌شود وارد شد (حتی با ۵۰۰ هزار تومان می‌توان چند گرم خرید). اگر روزی علی تصمیم گرفت از بازار خارج شود، سریع در صف فروش می‌گذارد و پول به حسابش برمی‌گردد.
البته نوسانات شدید قیمت که در بازار فیزیکی بود اینجا هم هست؛ گواهی نقره ممکن است در یک روز ۵٪ بالا یا پایین شود، پس از این لحاظ تفاوتی ندارد و همچنان مدیریت ریسک و صبوری لازم است.
سرمایه‌گذاری در نقره از طریق بازارهای جهانی (فارکس و سایر ابزارها)
روش سوم برای کسانی است که به بازارهای بین‌المللی دسترسی دارند یا در پی نوسان‌گیری کوتاه‌مدت هستند. در بازار جهانی می‌توان از طریق کارگزاران (بروکرها) اقدام به خرید و فروش نمادهای مرتبط با نقره کرد؛ برای مثال:
- معاملات CFD یا اسپات نقره در پلتفرم‌های فارکس (نماد XAG/USD که نقره به دلار است).
- صندوق‌های قابل معامله (ETF) نقره در بورس‌های جهانی که قیمت‌شان متکی به نقره است.
- قراردادهای آتی (Futures) نقره در بازارهای کالایی بین‌المللی.
این روش‌ها برای اغلب افراد تازه‌کار توصیه نمی‌شود زیرا پیچیدگی‌ها و ریسکهای خاص خود را دارد. شما در این حالت مستقیماً با نرخ جهانی نقره و اهرم‌های معاملاتی سروکار دارید که اگر دانش کافی نداشته باشید ممکن است به سرعت دچار زیان شوید. ضمن اینکه مسائل تحریمی و انتقال پول نیز مطرح است.
البته ناگفته نماند در داخل کشور هم قرارداد آتی نقره به تازگی راه‌اندازی شده است که شبیه همین معاملات اهرمی جهانی اما در مقیاس کوچک‌تر و ریالی است. اما باز هم اینها ابزارهای حرفه‌ای محسوب می‌شوند.
برای ۹۰٪ مردم، دو روش اول (فیزیکی و گواهی) کفایت می‌کند. روش سوم بیشتر برای معامله‌گران حرفه‌ای است که شاید حتی قصد تحلیل قیمت نقره در کوتاه‌مدت و معامله روزانه داشته باشند و نه سرمایه‌گذاری بلندمدت.
اگر حس می‌کنی در آینده به این مباحث نیاز داری، ابتدا از پایه (خرید فیزیکی/گواهی) شروع کن و کم‌کم با مطالعه و آموزش جلو برو تا بعدها بتوانی در فارکس یا بازارهای پیچیده‌تر نیز سراغ نقره بروی.
مقایسه ریسک‌ها: نقره بخریم یا طلا؟
احتمالاً این سوال در ذهن بسیاری از تازه‌کارها شکل می‌گیرد که «خب، با این اوصاف نقره پرریسک‌تر و پرنوسان‌تر است؛ آیا بهتر نیست به جای آن سراغ طلا برویم؟» پاسخ قطعی به این سوال بستگی به روحیه و اهداف سرمایه‌گذاری تو دارد. در این بخش، یک مقایسه جامع بین نقره و طلا انجام می‌دهیم تا تصویر روشن‌تری داشته باشی.
مهم‌ترین تفاوت‌های نقره و طلا از منظر سرمایه‌گذاری در جدول زیر آمده است:
معیار | نقره (Ag) | طلا (Au) |
نوسانات قیمت | بسیار زیاد و تند (دارای نوسانات شدید) | کمتر و پایدارتر (ثبات نسبی در بلندمدت) |
نقدشوندگی در بازار ایران | نسبتاً پایین (خریداران محدود، بازار کوچک) | بسیار بالا (خریداران فراوان، بازار بزرگ) |
کاربرد و تقاضای صنعتی | زیاد – فلزی صنعتی با کاربرد گسترده در اقتصاد | کم – تقاضای عمدتاً برای سرمایه‌گذاری و زینتی |
مناسب برای سرمایه‌گذاران | ریسک‌پذیر و نوسان‌گیر (افق کوتاه‌مدت/متوسط) | محافظه‌کار و بلندمدت (حفظ ارزش پایدار) |
همان‌طور که می‌بینی، ریسک سرمایه‌گذاری در نقره و طلا یکسان نیست. نقره برای افراد ریسک‌پذیر جذابیت دارد چون امکان سودهای سریع‌تر (همراه با ضرر سریع‌تر) را فراهم می‌کند. طلا اما پناهگاه امن‌تری است و بیشتر مناسب حفظ ارزش در برابر تورم و نوسانات اقتصادی است.
یک ضرب‌المثل در بین سرمایه‌گذارها هست که می‌گوید: «طلا بیمه دارایی توست، نقره بلیت بخت‌آزمایی تو!» یعنی طلا را نگه می‌داری تا سرمایه‌ات حفظ شود، نقره را می‌خری شاید که رشد کند و شانس سود بیشتری نصیبت شود.
البته نباید فراموش کنیم که هر دو فلزات گران‌بها هستند و در مواقع بحران اقتصادی یا تورم، هر دو رشد می‌کنند. تفاوت در میزان و سرعت رشد است. مثلاً در یک بازه دو ساله اخیر، قیمت نقره در ایران حدود ۱۳۰٪ رشد کرد که بخش زیادی از آن ناشی از افت ارزش ریال بود.
در همان دوره طلا نیز رشد چشمگیری داشت اما به طور کلی نقره درصدی بالاتر رفت. در گذشته هم موارد متعددی بوده که نقره عملکرد بهتری از طلا داشته یا بالعکس. برای نمونه، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ قیمت جهانی نقره نزدیک به چهار برابر شد، در حالی که طلا رشد ملایم‌تری داشت.
اما در دوره‌های بلندمدت‌تر (مثلاً ۱۰ ساله)، اغلب طلا ثبات و رشد مطمئن‌تری نشان داده است و نقره با اینکه جهش‌هایی داشته، در برخی سال‌ها افت قابل توجهی را نیز تجربه کرده است.
بنابراین تصمیم نهایی بستگی به هدف سرمایه‌گذاری دارد. اگر هدفت حفظ ارزش پول در برابر تورم و داشتن دارایی امن است، طلا انتخاب کم‌ریسک‌تری محسوب می‌شود. ولی اگر به دنبال تنوع‌بخشی به سبد و استفاده از فرصت‌های سود بیشتر با پذیرش ریسک بالاتر هستی، نقره می‌تواند چاشنی جذابی در پرتفو باشد.
خیلی‌ها ترکیبی از هر دو را نگه می‌دارند؛ مثلاً ۸۰٪ طلا و ۲۰٪ نقره. تو هم می‌توانی بر اساس شناختی که از خودت داری این نسبت را تنظیم کنی. در هر صورت، آگاهی از تفاوت‌ها به تو کمک می‌کند تصمیمی بگیری که بعداً پشیمان نشوی.
نکته آخر:
یادت باشد که طلا و نقره گاهاً همبستگی دارند (یعنی در یک جهت حرکت می‌کنند) اما میزان حرکت‌شان فرق می‌کند. پس فکر نکن اگر طلا داری دیگر نقره لازم نیست یا برعکس؛ هر کدام نقش خاصی دارند. با شناخت این نقش‌ها و در نظر گرفتن وضعیت اقتصاد ایران (تورم، نرخ دلار، سیاست‌ها)، می‌توانی هوشمندانه ترکیب بچینی.
نتیجه‌گیری
در پایان این مقاله درباره ریسکهای سرمایه‌گذاری در نقره، احتمالا متوجه شده‌ای که نقره مثل یک دوست ماجراجو است: می‌تواند لحظات هیجان‌انگیز و پرسود برایت رقم بزند اما اگر حواست نباشد گاهی هم تو را در دردسر می‌اندازد.
نوسانات شدید قیمت و نقدشوندگی کمتر دو روی سکه سرمایه‌گذاری در نقره هستند که همیشه باید در گوشه‌ی ذهنت داشته باشی. اما نگذار اینها تو را بترسانند؛ با دانش و برنامه‌ریزی می‌شود این ریسک‌ها را مدیریت کرد.
اگر تازه‌کاری، پیشنهاد می‌کنم قدم‌های اولیه را محتاطانه برداری. شاید بد نباشد از مقدار کم شروع کنی، مثلاً یک مقدار کوچک نقره (فیزیکی یا گواهی) بخری و مدتی رفتار بازار را زیر نظر بگیری. اینطوری بدون اینکه سرمایه بزرگی را درگیر کنی، نبض بازار دستت می‌آید.
کم‌کم که آموختی و تجربه کردی، می‌توانی میزان سرمایه‌ات در نقره را بیشتر کنی یا اگر دیدی به دردت نمی‌خورد از آن خارج شوی. فراموش نکن، هیچ سرمایه‌گذاری مقدس نیست؛ نه طلا، نه نقره، نه دلار و نه بورس.
مهم این است که تو بدانی چرا داری روی چیزی سرمایه‌گذاری می‌کنی و پلن خروجت چیست. خوشبختانه حالا ابزارهای متنوعی در اختیار داریم و حتی می‌توانیم ترکیبی از آنها را استفاده کنیم تا ریسک کمتر شود (مثلاً مقداری شمش فیزیکی برای خیلی بلندمدت، مقداری گواهی برای نقدشوندگی بهتر در میان‌مدت).
در یک کلام، نقره می‌تواند بخشی از جعبه‌ابزار سرمایه‌گذاری تو باشد؛ به شرط اینکه پیچ‌ومهره‌های استفاده از آن را درست سفت کرده باشی. امیدوارم این مقاله توانسته باشد به زبان ساده دغدغه‌های ذهنت را برطرف کند و حالا با دید بازتری تصمیم بگیری.
اگر احساس می‌کنی به یادگیری بیشتری نیاز داری، منابع آموزشی فراوانی در دسترس است. ما هم در تالاربورس کنارت هستیم تا گام‌به‌گام مسیر سرمایه‌گذاری را یاد بگیری. پس قدم‌های بعدی را محکم بردار و به دانش خودت سرمایه‌گذاری کن.
دوره‌ها و آموزش‌های کاربردی بورس و سرمایه‌گذاری منتظر تو هستند!
راستی، اگر از این گفتگو خوشت آمد و دوست داری هر روز نکات آموزشی کوتاه دریافت کنی، حتماً سری به صفحه اینستاگرام تالاربورس بزن. در اینستاگرام تالاربورس هر روز مطالب آموزشی جالبی منتشر می‌شود که به یادگیری و پیگیری بازارهای مالی کمک می‌کند. پس منتظرت هستیم آنجا!
سوالات پرتکرار درباره سرمایه‌گذاری در نقره
نقره یک دارایی امن به معنای بدون ریسک نیست. در واقع نقره نسبت به بسیاری از دارایی‌های سنتی (مثل طلا یا سپرده بانکی) ریسک بیشتری دارد. دلیلش هم نوسانات شدید قیمت این فلز است. اگر به دنبال سرمایه‌گذاری کاملاً مطمئن و بدون نگرانی می‌گردی، نقره احتمالاً انتخاب ایده‌آلی برای بخش عمده دارایی‌ات نیست. اما نقره می‌تواند به عنوان بخشی از یک سبد متنوع مفید باشد. مثلا اگر ۸۰٪ پولت را در دارایی‌های کم‌ریسک (طلا، صندوق درآمد ثابت و غیره) گذاشته‌ای، می‌توانی ۲۰٪ را به نقره اختصاص دهی تا شانس کسب بازدهی بیشتر را داشته باشی. باید در نظر داشته باشی که نقره ذخیره ارزش به پایداری طلا ندارد اما در مقاطعی می‌تواند رشد خوبی را تجربه کند. در مجموع، نقره برای سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر که از نوسان نمی‌ترسد می‌تواند گزینه مناسبی باشد، ولی برای فرد بسیار محتاط، نگهداری طلا یا دارایی‌های باثبات‌تر آرامش خاطر بیشتری به همراه خواهد داشت.
چون بازار خرید و فروش نقره به گستردگی بازار طلا نیست. طلا در فرهنگ ما سال‌هاست به عنوان پشتوانه مالی جا افتاده و شبکه وسیعی از خریداران و فروشندگان (از بانک و صرافی تا طلافروشی محل) برای آن وجود دارد. اما نقره چنین شبکه فراگیری ندارد. حتی پیش از راه‌اندازی بورس کالا، معاملات نقره عمدتاً محدود به چند بازار خاص بود. نقدشوندگی کمتر یعنی اگر بخواهی سریع نقره‌ات را بفروشی، افراد کمتری حاضر به معامله فوری هستند و ممکن است زمان ببرد تا مشتری پیدا کنی. مثلا فروش یک سکه نقره یادبود به مراتب سخت‌تر از فروش یک سکه طلای بهار آزادی است. همچنین به دلیل تقاضای کمتر، ممکن است هنگام فروش نقره ناچار شوی تخفیف بدهی (پایین‌تر از قیمت بازار بفروشی) تا خریدار جذب شود. البته با ظهور گواهی سپرده نقره در بورس، وضعیت نقدشوندگی در حال بهتر شدن است، چون هر کس با دسترسی به آنلاین می‌تواند خریدار نقره باشد. با این حال، هنوز هم فاصله زیادی بین میزان نقدشوندگی طلا و نقره وجود دارد. طلا همیشه نقدشونده‌تر بوده و هست، زیرا هم مصارف سرمایه‌گذاری بیشتری دارد و هم پشتوانه پول ملی و ذخایر بانک مرکزی است که برای نقره اینطور نیست.
ریسک عمده‌ی نقره نوسانات قیمتی شدیدتر آن است، در حالی که طلا نوسانات کمتری دارد. به زبان ساده، قیمت نقره ممکن است در یک سال دو برابر یا نصف شود، اما طلا معمولاً چنین تغییرات افسارگسیخته‌ای را تجربه نمی‌کند. همچنین نقدشوندگی طلا بیشتر است؛ یعنی راحت‌تر می‌توان آن را خرید و فروش کرد. یک تفاوت دیگر در کاربردهاست: طلا بیشتر به عنوان سرمایه‌گذاری و زیورآلات استفاده می‌شود ولی نقره کاربرد صنعتی وسیعی دارد. این باعث می‌شود قیمت نقره به سیکل‌های صنعتی و اقتصادی حساس‌تر باشد و مثلاً در رکودهای اقتصادی افت بیشتری نسبت به طلا داشته باشد. از لحاظ تاریخی هم طلا همبستگی کمتری با بازار سهام داشته و نقش «پناهگاه امن» را بیشتر بازی کرده، در حالی که نقره همبستگی‌اش با وضعیت صنعت و حتی بازار سهام کمی بیشتر است. خلاصه اینکه اگر طلا را دارایی کم‌ریسک‌تری بدانیم، نقره در رده دارایی‌های میان‌رده به بالا از نظر ریسک قرار می‌گیرد. البته میزان ریسک‌پذیری هر فرد تعیین می‌کند که این تفاوت‌ها چقدر مهم باشند. برای یک فرد ریسک‌پذیر، نقره جذابیت دارد چون می‌تواند بازده بیشتری کسب کند؛ برای فرد محافظه‌کار، طلا گزینه بهتری است چون حفظ ارزش مطمئن‌تری دارد.
در ایران سه راه اصلی برای سرمایه‌گذاری در نقره وجود دارد:
الف) خرید فیزیکی نقره (شمش، سکه، زیورآلات). شما می‌توانید شمش‌های نقره با عیار ۹۹۹ یا سکه‌های نقره یادبود را از فروشندگان معتبر تهیه کنید. حتی برخی طلافروشی‌ها نیز شمش‌های کوچک نقره می‌فروشند. مزیتش این است که دارایی فیزیکی در اختیار دارید، ولی همان‌طور که گفتیم دردسر نگهداری و فروش مجدد را دارد.
ب) خرید گواهی سپرده شمش نقره از بورس کالا. برای این کار باید کد بورس کالا دریافت کنید (از طریق کارگزاری‌های معتبر امکان‌پذیر است). پس از آن، می‌توانید به صورت آنلاین به اندازه دلخواه (هر گواهی معادل ۱ گرم نقره) خرید کنید. مثلا با ۵ میلیون تومان بودجه می‌شود حدود ۵۰۰۰ گواهی (۵ کیلوگرم نقره) خرید. گواهی سپرده، نقره شما را در انبار بورس حفظ می‌کند و هر وقت بخواهید می‌توانید با فروش گواهی، پولتان را بگیرید یا حتی در صورت تمایل و داشتن حد نصاب لازم، درخواست تحویل فیزیکی شمش بدهید.
ج) سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق بازار جهانی یا قراردادهای آتی. این روش برای افراد حرفه‌ای مناسب است. مثلا می‌توانید در بازار آتی داخلی، قراردادهای نقره را معامله کنید (که نیاز به دانش بازار مشتقه دارد). یا در پلتفرم‌های بین‌المللی ETFهای نقره یا معاملات اونس نقره را انجام دهید. این روش‌ها پیچیده‌ترند و برای شروع توصیه نمی‌شوند مگر اینکه تجربه و دانش کافی کسب کرده باشید.
برای اکثر افراد گزینه‌های الف و ب کافی و مناسب است. بهترین روش سرمایه‌گذاری نقره برای شما بسته به هدف و شرایطتان فرق می‌کند: اگر دوست دارید حتماً چیزی در دست داشته باشید و برای بلندمدت کنار بگذاری، خرید فیزیکی خوب است؛ اگر دنبال سهولت و معاملات سریع‌تر هستی، بورس کالا و گواهی سپرده انتخاب به‌روزتری است. در هر دو حالت نیز به تغییرات قیمت جهانی و نرخ دلار توجه داشته باشید چون سود و زیان شما وابسته به این عوامل است.
گواهی سپرده نقره اوراق بهاداری است که توسط بورس کالا منتشر می‌شود و نشان‌دهنده مالکیت شما بر مقدار مشخصی نقره استاندارد در انبارهای مورد تایید بورس است. در واقع با خرید گواهی، شما نقره را به صورت غیرمستقیم و کاغذی می‌خرید. هر گواهی برابر ۱ گرم نقره خالص است. این گواهی‌ها مزایای زیادی دارند:
- معاملات آسان: شما می‌توانید از طریق سامانه آنلاین کارگزاری، گواهی نقره بخرید یا بفروشید، درست مثل سهام. نیاز به حضور فیزیکی یا حمل نقره نیست.
- امنیت و استاندارد بودن: نقره‌ای که پشتوانه گواهی است عیار ۹۹۹ و کاملاً استاندارد است. پس نگرانی بابت تقلبی بودن یا کم بودن عیار وجود ندارد. همچنین انبارها بیمه شده‌اند و از دارایی شما نگهداری می‌کنند.
- نقدشوندگی بهتر: هرچند هنوز حجم معاملات نقره به پای طلا نمی‌رسد، اما در بورس شما معمولاً برای مقدار منطقی نقره خریدار پیدا می‌کنید و لازم نیست دنبال مشتری بگردید. این به نسبت بازار آزاد یک مزیت است.
- عدم نیاز به نگهداری فیزیکی: خیلی‌ها دوست ندارند در خانه‌شان فلز گران‌بها نگهدارند چون خطر سرقت دارد. با گواهی، نقره شما در جای امن نگهداری می‌شود و هر زمان خواستید می‌توانید معادلش را بفروشید.
در کنار این مزایا، گواهی سپرده نقره معایبی کوچک هم دارد: مثلاً باید کارمزد معاملات بورس را بدهید (که زیاد نیست)، یا اینکه برای تحویل گرفتن فیزیکی باید تعداد گواهی‌های شما به اندازه تعریف‌شده (مثلاً ۱ کیلوگرم) برسد. همچنین در حال حاضر ساعات معامله آن محدود به زمان بازار بورس است (حدود ۱۰ صبح تا ۱۵ عصر در روزهای کاری). ولی در کل، اکثر سرمایه‌گذاران خرد از گواهی استفاده می‌کنند چون دردسرش کمتر از خرید فیزیکی است. این اوراق آنقدر کار را ساده کرده که کارگزاری‌ها از آن به عنوان روش مدرن سرمایه‌گذاری در فلزات گران‌بها یاد می‌کنند. اگر تصمیم به ورود به بازار نقره داری، حتماً این ابزار را مدنظر قرار بده.
نقره می‌تواند در بلندمدت رشد کند، اما مسیر پرپیچ‌وخمی خواهد داشت. سرمایه‌گذاری بلندمدت معمولاً نیازمند صبر و تحمل نوسانات است و در مورد نقره این نوسانات بیشتر از طلا یا برخی دارایی‌های دیگر خواهد بود. بنابراین اگر دید بلندمدت (مثلاً ۵ ساله یا ۱۰ ساله) به نقره داری، باید انتظار داشته باشی که در خلال این مدت شاید دوره‌هایی از افت قیمت هم تجربه شود. تاریخ نشان داده که نقره در بازه‌های بلندمدت معمولاً همگام با تورم و حتی بیشتر رشد می‌کند، اما به شکل خطی و یکنواخت بالا نمی‌رود. مثلا اگر ۱۰ سال پیش نقره می‌خریدی تا امروز احتمالاً سود کرده بودی، اما در میانه‌ی راه شاید یکی دو بار قیمتش نصف هم شده باشد و دوباره بالا رفته باشد. این یعنی باید اعتماد به استراتژی و صبر داشته باشی.
یک استراتژی بلندمدت می‌تواند این باشد که به صورت پله‌ای در فرصت‌های مختلف خرید کنی تا میانگین قیمت خریدت متعادل شود (روش میانگین‌کم کردن). همچنین بهتر است نقره را به عنوان بخشی از سبد سرمایه‌گذاری بلندمدت داشته باشی نه همه آن. مثلا در کنار نقره، مقداری طلا، مقداری سهام یا سایر دارایی‌ها هم نگهداری کنی تا ریسک‌ها توزیع شود. خبر خوب این است که نقره به دلیل کاربرد صنعتی، در آینده نیز تقاضای خودش را خواهد داشت؛ به ویژه با توسعه فناوری‌هایی مثل انرژی خورشیدی و خودروهای برقی، نیاز به نقره ممکن است افزایش یابد. برخی تحلیل‌گران جهانی پیش‌بینی می‌کنند در بلندمدت قیمت نقره روند صعودی مناسبی داشته باشد. اما هیچ‌کس قطعیت ندارد.
پس پاسخ کوتاه این است: بله، نقره می‌تواند برای بلندمدت مناسب باشد به شرط آنکه صبر و تحمل ریسک بالایش را داشته باشید. اگر دید ۵-۱۰ ساله دارید، احتمالا نقره رشد می‌کند اما باید فراز و نشیب‌های هیجانی را در این مدت هضم کنید. برای افراد خیلی محافظه‌کار که هر افتی نگرانشان می‌کند، نگهداری بلندمدت نقره توصیه نمی‌شود (آنها بهتر است بیشتر طلا نگه دارند). در مقابل، اگر باور دارید تقاضای صنعتی و سرمایه‌گذاری نقره در سال‌های آینده افزایش می‌یابد، استراتژی خرید تدریجی و نگهداری چندساله می‌تواند سودآور باشد. همیشه هم پیگیر اخبار کلان اقتصادی باشید چون روی روند درازمدت نقره اثرگذارند (مثلاً سیاست‌های بانکی، وضعیت صنایع فناوری و ...). با دانستن اینها و کمی چاشنی صبر، از سرمایه‌گذاری بلندمدت در نقره هم می‌توانید بهره ببرید.
برای کاهش ریسک نوسانات شدید نقره، نکات زیر می‌تواند مفید باشد:
- تنوع‌بخشی به سبد: مهم‌ترین اصل مدیریت ریسک این است که همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نچینیم. اگر بخشی از پولتان را به نقره اختصاص داده‌اید، بخش‌های دیگر را به دارایی‌های متفاوت (مثل طلا، سهام، ارز، ملک یا صندوق‌ها) بدهید. اینطوری افت احتمالی قیمت نقره کل دارایی شما را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
- خرید پله‌ای و میانگین‌گیری: به جای اینکه تمام سرمایه مدنظرتان برای نقره را یک‌جا و در یک روز خاص بخرید، آن را در چند مرحله بخرید. مثلاً هر ماه مقداری نقره اضافه کنید. با این روش اگر قیمت نقره افت کرد می‌توانید در مرحله بعدی ارزان‌تر بخرید و میانگین قیمت خرید خود را کاهش دهید. این استراتژی جلوی تاثیر منفی نوسان‌های کوتاه‌مدت را می‌گیرد.
- دید بلندمدت داشتن: اگر با دید کوتاه‌مدت وارد شوی، نوسانات روزانه اعصابت را خرد می‌کند. بهتر است قبل از خرید نقره تصمیم بگیری که مثلاً تا یک سال آن را نفروشی مگر اینکه به هدف قیمتی مشخصی برسد. با این طرز فکر، نوسانات مقطعی کمتر آزارت می‌دهد. البته باید همیشه آماده سناریوهای مختلف باشی ولی با دید بلندمدت، کمتر دچار رفتار هیجانی می‌شوی.
- دنبال کردن تحلیل‌ها و اخبار مرتبط: هر چه دانش‌ات بالاتر رود، تحلیلت قوی‌تر می‌شود و غافلگیر نمی‌شوی. مثلا اگر بدانی که قرار است بانک مرکزی آمریکا نرخ بهره را افزایش دهد، پیش‌بینی می‌کنی که ممکن است قیمت فلزات افت کند (چون دلار قوی‌تر می‌شود)؛ در نتیجه شاید تصمیم بگیری بخشی از نقره‌ات را قبل آن خبر بفروشی. یا اگر بشنوی تقاضای صنعتی نقره در حال رشد است (مثلاً صنعت خودروسازی نقره بیشتری نیاز دارد)، کمتر از افت‌های موقتی می‌ترسی چون به چشم‌انداز بلندمدت امیدوار می‌شوی.
- استفاده از حد ضرر در معاملات کوتاه‌مدت: اگر به قصد نوسان‌گیری کوتاه‌مدت وارد شده‌ای، حتماً برای خودت حد ضرر بگذار. مثلاً تعیین کن اگر قیمت نقره ۱۰٪ از قیمت خریدت پایین‌تر آمد، بفروشی تا جلوی ضرر بیشتر را بگیری. این روش برای سرمایه‌گذاری بلندمدت خیلی کاربرد ندارد چون در بلندمدت نوسانات طبیعی‌اند، اما برای معاملات کوتاه‌مدت ضروری است تا اسیر یک سقوط عمیق نشوی.
در نهایت، ریسک و نوسان جزئی از ماهیت بازار نقره است و هیچ راهی برای حذف کامل آن وجود ندارد. کاری که ما می‌توانیم بکنیم مدیریت و کاهش آن است. با به‌کارگیری روش‌های بالا، می‌توانی تا حد خوبی نوسانات را تحت‌کنترل درآوری و از مزایای سرمایه‌گذاری در نقره بهره‌مند شوی بدون اینکه یک شب از شدت استرس کم‌خواب شوی! پس همیشه با دانش و نقشه وارد شو و فراموش نکن که بازارهای مالی جای هیجان‌زدگی نیست؛ صبر و استراتژی رمز موفقیت است.
امیدوارم این پاسخ‌ها به پرسش‌های پرتکرارت کمک کرده باشد. اگر باز هم سوالی داری یا نکته‌ای مبهم مانده، می‌توانی از طریق اینستاگرام تالاربورس یا بخش دیدگاه‌های همین مقاله با ما در میان بگذاری. ما در تالاربورس دوست داریم در مسیر یادگیری سرمایه‌گذاری همراهت باشیم و تجربه‌هایمان را با تو به اشتراک بگذاریم. موفق و پرسود باش.