حق تقدم خرید سهام چیست؟

حق تقدم در بورس چیست؟ ممکن است شما هم بارها خبرهای مختلفی راجع‌به افزایش سرمایه و انواع آن شنیده باشید. در مقاله آشنایی با افزایش سرمایه با زبان ساده، انواع افزایش سرمایه را توضیح دادیم. همچنین در افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی به حق تقدم و ساز‌و‌کار تعیین قیمت آن، اشاره کوچکی کردیم. در این مقاله قصد داریم به‌طور کامل در رابطه با حق تقدم خرید سهام صحبت کنیم.

حق تقدم خرید سهام چیست؟

حق تقدم خرید سهام که به آن Rights Offering نیز می‌گویند، از مواردی است که بعد از تصویب افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی به سهامداران پیشنهاد می‌شود. وقتی یک شرکت تصمیم می‌گیرد که سرمایه خود را افزایش بدهد، تعداد سهام آن شرکت تغییر می‌کند. یعنی متناسب با درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام هم افزایش می‌یابد. برای مثال اگر قبل از افزایش سرمایه شرکت 10،000،000 سهم داشت و قصد افزایش سرمایه 70 درصدی را داشت، تعداد سهامش نیز 70 درصد افزایش خواهد یافت. یعنی 7 میلیون سهم جدید به شرکت اضافه می‌شود و تعداد کل سهام شرکت 17 میلیون خواهد شد.

وقتی سهام شرکت بیشتر از مقدار قبل به همه سرمایه‌گذاران فروخته شود، درصد مالکیت سهامداران گذشته تغییر خواهد کرد. طبق قانون تجارت، جهت حفظ منافع سهامداران، شرکت ابتدا باید سهام جدید خودش را به سهامداران فعلی عرضه کند. این کار در قالب ارائه یک حق به سهامداران انجام می‌شود که به آن حق تقدم می‌گویند. به سهامداران نیز متناسب با افزایش سرمایه حق تقدم جدید تعلق خواهد گرفت. مثلا اگر شما 1000 سهم از این شرکت داشتید، به شما 700 حق تقدم جدید تعلق خواهد گرفت، که می‌توانید تصمیم بگیرید با آن‌ها چه کنید. می‌توانید آن‌ها را بفروشید و یا طبق قوانین، صبر کنید تا به سهام عادی تبدیل شوند. این حق‌ها قابلیت تبدیل به سهام عادی شرکت را دارند.

نحوه آگاهی از فرایند افزایش سرمایه و ارائه حق تقدم

اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه و صدور گواهی حق تقدم خرید سهام در سایت کدال به ترتیب درج می‌شود. برای مثال شرکت سیمان هرمزگان برای افزایش سرمایه ابتدا مدارک و مستندات درخواست افزایش سرمایه شرکت را روی سایت کدال منتشر کرد.

سپس اطلاعیه دریافت گواهینامه حق تقدم خرید سهام شرکت را جهت آگاهی سهامداران روی سایت خود شرکت قرار داد. بعد از انتشار این خبر، مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام روی سایت کدال قرار گرفت. در این آگهی مهلت دریافت گواهینامه و استفاده از حق تقدم و همچنین شماره حساب برای واریز مبالغ نیز مشخص شد.

بعد از اتمام مهلت مقرر توسط شرکت که معمولا یک دوره 60 روزه است، افراد دیگر نمی‌توانند از حق تقدم خود استفاده کنند و یا آن را به دیگری انتقال دهند. مگر این‌که این دوره توسط شرکت تمدید شود.

مهلت استفاده از حق تقدم

همان‌طور که در عکس بالا دیده می‌شود، حق تقدم سهم سیمان هرمزگان وضعیت ممنوع-متوقف دارد. دلیل این وضعیت چیست؟

همان‌طور که در بالاتر اشاره شد سهامداران تنها طی تاریخ مشخص شده می‌توانند از این حق استفاده کنند و یا آن را بفروشند. اکنون که من مشغول نوشتن این مقاله هستم، مهلت استفاده از حق تقدم و معامله آن تمام شده است. برای همین است که نماد در وضعیت ممنوع متوقف قرار دارد.

حق تقدم‌های استفاده نشده توسط شرکت فروخته می‌شوند و سهام‌دار می‌تواند وجه آن را از امور سهام شرکت درخواست کند. رویه پرداخت این وجه، برای هر شرکت متفاوت است.

دامنه نوسان حق تقدم

در جدول بالا می‌بینید که دامنه نوسان حق تقدم از دامنه نوسان خود سهم بیشتر است. حق تقدم این سهام می‌تواند بین منفی و مثبت 10 درصد نوسان کند، یعنی دامنه نوسان این حق تقدم‌ها دو برابر دامنه نوسان خود سهام است. به‌خاطر دامنه نوسان زیاد این حق تقدم‌ها عده‌ای از افراد به قصد نوسان‌گیری وارد این حق تقدم‌ها می‌شوند. اما باید به این نکته توجه کرد که بالا بودن دامنه نوسان منجر به افزایش ریسک حق تقدم‌ها نیز می‌شود. به‌عبارت دیگر طی یک روز، یک گواهی تقدم می‌تواند تا 20 درصد نیز نوسان کند.

نحوه تبدیل حق تقدم به سهام

اگر بخواهید از حق تقدم خود استفاده کنید، ابتدا باید گواهینامه شرکت در افزایش سرمایه را پر کنید. علاوه‌بر آن باید معادل ارزش اسمی هر سهم (ارزش اسمی هر سهم در ایران 1000 ریال در نظر گرفته می‌شود) وجه نقد به حساب مورد نظر شرکت واریز کنید. این گواهینامه همراه مبلغ مورد نظر باید طی مدت معین که در گواهینامه ذکر شود به حساب واریز شود. سپس اصل فیش پیوست به همراه اصل گواهینامه(پس از تکمیل پشت گواهینامه) طی مهلت قانونی مشخص شده در برگه به امور سهامداران شرکت ارائه و یا  بوسیله پست سفارشی ارسال شود.

در نهایت به‌ازای هر گواهی حق تقدم و هر 1000 ریالی که به حساب شرکت واریز کردید یک سهم به شما اختصاص می‌یابد.

بعد از ثبت افزایش سرمایه نزد سازمان بورس، طی یک بازه زمانی معین (معمولا 3 تا 6 ماه) حق تقدم‌های شما توسط سیستم به سهام عادی تبدیل می‌شود.

(گواهی حق تقدم+ ارزش اسمی سهم = یک سهم)

سوالات پرکاربرد در مورد حق تقدم در بورس

نحوه فروش حق تقدم

ممکن است بعضی از سهامداران تمایلی به استفاده از حق تقدمشان نداشته باشند. این سهامداران می‌توانند حق تقدم خود را در بازار معامله کنند. اما این معامله فقط می‌تواند در بازه زمانی مشخص شده انجام شود و بعد از اتمام بازه زمانی مشخص شده (بر اساس قوانین بورس این بازه زمانی مشخص شده نباید کمتر از60 روز باشد.) دیگر نمی‌شود این حق تقدم‌ها را معامله کرد.

آیا فقط افرادی که قبلا سهامدار شرکت بودند می‌توانند حق تقدم‌ها را خریداری کنند؟

پاسخ این سوال منفی است. تمامی فعالان بازار در بورس می‌توانند این حق تقدم‌ها را از فروشندگان خریداری کنند. افرادی که این حق تقدم‌ها را می‌خرند باید مبلغ اسمی هر سهم را به حساب شرکت واریز نمایند تا بعدا این حق تقدم‌ها به سهم عادی تبدیل شوند.

اگر شخصی تمایلی به استفاده از این حق خود نداشته باشد تکلیف چیست؟

اگر فردی تمایلی به استفاده از این حق خود نداشته باشد و حتی آن را طی مهلت داده شده به‌فروش نرساند، به آن حق تقدم استفاده نشده می‌گویند. شرکت‌ها این حق‌های استفاده نشده را از طریق حراج و یا انتشار آگهی به فروش می‌رسانند و بعد از کسر کارمزد، وجوه باقی‌مانده از فروش را به حساب سهامداران می‌ریزند. این حق تقدم‌های استفاده نشده، معمولا نزدیک به قیمت آخرین روز‌های معامله، توسط شرکت فروخته می‌شود.

آیا شخصی می‌تواند تنها از نیمی از این حق تقدم‌ها استفاده کند؟

پاسخ این سوال بله است. دارنده این گواهینامه‌ها می‌تواند تمام یا قسمتی از حق تقدم خرید سهام خود را منحصرا از طریق سازمان بورس اوراق بهادار واگذار نمایند. 

کسانی‌ که قسمتی از حق تقدم خود را از طریق سازمان بورس اوراق بهادار واگذار کرده و تصمیم به استفاده مابقی حق تقدم را شخصا دارند، الزامی است که اصل این گواهینامه را به کارگزار فروشنده حق تقدم تحویل و کپی آن را به همراه فیش نقدی و واریز مبلغ بابت مابقی حق تقدم به شرکت ارسال کنند.

آیا امکان فروش حق تقدم استفاده نشده وجود دارد؟

فرض کنید که شما بعد از مهلت تعیین شده اقدام به خرید حق تقدم استفاده نشده کنید، با توجه به این که خارج از محدوده زمانی تعیین شده توسط شرکت هستیم، نمی‌شود این حق تقدم‌ها را فروخت. در این صورت خریدار باید به اندازه ارزش اسمی هر سهم خریداری شده، در حساب کارگزاری خود وجه کافی داشته باشد تا این حق‌ها بتوانند به سهام عادی تبدیل شوند.

مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌ها از طریق آورده نقدی سهامداران، دارای یک‌سری مزایا و معایب است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

مزایا و معایب حق تقدم خرید سهام

افراد با استفاده از حق تقدم خود، بعد افزایش سرمایه تعداد سهامشان افزایش پیدا می‌کند و این افزایش تعداد سهام، ضرر ناشی از کاهش قیمت سهم به‌خاطر افزایش سرمایه را جبران می‌کند. از دیگر مزایای استفاده از حق تقدم این است که، اگر شما جزء سهامداران اصلی شرکت بودید، درصد مالکیت شما حفظ شده و مانند قبل می‌توانید از حق رای در مجامع استفاده کنید.

از دیگر مزایای حق تقدم، پایین بودن قیمت خرید آن است که باعث می‌شود، سرمایه‌گذاران بیشتری به سمت شرکت کشیده شوند. همچنین هزینه تامین مالی از طریق فروش حق تقدم، نسبت به انتشار سهام عادی پایین‌تر است. با افزایش سرمایه، قیمت سهم‌ها کاهش می‌یابد، کاهش قیمت سهم می‌تواند منجر‌به افزایش جذابیت سهام برای سرمایه‌گذاران شود.

یکی از معایب استفاده از حق تقدم‌ها طولانی بودن و زمان‌بر بودن فرایند تبدیل حق تقدم‌ها به سهام است. ممکن است طی انجام شدن این فرایند، تغییراتی در وضعیت بازار ایجاد شود که برای سهامداران زیان‌ده باشد.

جمع‌بندی

در این مقاله به افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی اشاره شد. در ادامه آن راجع‌به حق تقدم خرید سهام صحبت کردیم و گفتیم که سهامداران شرکت نسبت به سایر سرمایه‌گذاران از یک حقی برای خرید سهام برخوردارند که به آن حق تقدم خرید سهام می‌گویند. در انتها نیز به مزایا و معایب استفاده از حق تقدم اشاره شد.

لطفا اگر این مقاله برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.
می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.