به چه کسی بازارگردان میگویند؟
بازار بورس در میان سایر بازارهای مالی چون بازار مسکن، بازار خودرو و ... جزو نقد شوندهترین آنها است که بهراحتی در زمانی کوتاه، دارایی تبدیل به پول نقد میشود. گردش بالای مالی موجود در این بازار باعث کاهش ریسک نقدشوندگی شده و سرمایهگذاران با خیال آسوده میتوانند سرمایهگذاری کنند؛ آنها به این مساله واقفاند که در صورت نیاز میتوانند با فروش سهام به پول نقد دسترسی پیدا کنند. در سایر بازارهای مالی چون بازار مسکن یا خودرو میزان نقد شوندگی به این شکل نیست، یعنی در صورت نیاز به پول نقد ممکن است ماهها یا حتی سالها زمان ببرد تا خریداری بر روی قیمت اعلامی شما راضی به خرید باشد؛ مگر اینکه قیمت اعلامی شما بسیار پایینتر از رنج قیمتی بازار باشد. نقدشوندگی بازار بورس نیز به این آسانیها اتفاق نمیافتد بلکه مرجع یا افرادی باید باشند تا این نقدشوندگی را در بازار بورس حفظ کنند.
جایگاه بازارگردان و مفهوم بازارگردانی
در بازار سهام عرضه و تقاضا همیشه یکسان نیست؛ گاهی کل بازار به انتشار اخبار یا شایعاتی واکنش نشان میدهد و یکطرف این ترازو عرضه یا تقاضا سنگینتر میشود؛ مثلا با انتشار خبر مثبتی از آینده سهام شرکتها شاهد بازاری سراسر سبز میشویم، این مورد در اخبار منفی و شایعات هم به این شکل است که باعث ایجاد بازار سراسر قرمز میشود.
اینجا است که بازارگردان و مفهوم بازارگردانی جایگاه خود را در ایجاد تعادل بازار نشان میدهد. البته باید توجه داشته باشید که بازارگردانی در بازار بورس ایران به دلیل یکطرفه بودن نقش اساسی دارد.
تا به اینجا به اهمیت نقدشوندگی بازار بورس پی بردید، حال به سراغ ارائه تعریف دقیقی از بازارگردان و بازار گردانی میرویم.
مقالات پیشنهادی : آموزش خرید بیت کوین در ایران، چگونه بیت کوین بخریم؟
بازارگردان کیست؟
بازارگردان (Market Maker) افراد یا شرکتهای با قدرت مالی بالا هستند که بخش بزرگی از اوراق بهادار یک شرکت را در اختیار دارند. آنها با استفاده از این اوراق میتوانند عرضه و تقاضای بازار را کنترل کنند. بازار گردانها اوراق بهادار را با هدف کسب سود خریداری مینمایند و با تزریق نقدینگی بازار را فعال نگه میدارند.
بازارگردانی جزو فعالیتهای حرفهای است و بازار گردانها باید تخصص کافی در این زمینه داشته باشند. معمولا بازارگردانی با دلالی اشتباه گرفته میشود؛ صحیح است که فعالیت بازار گردانها با هدف کسب سود انجام میشود اما نقش آنها در بازار مهم و حیاتی است. این در حالی است که دلالها و نوسانگیرها در بازار بورس نقش مخربی دارند.
همچنین بازارگردانها مانع از نوسان قیمتی شدید در بازار میشوند، اما رفتار دلالها در بازار یکی از دلایل اصلی نوسان قیمت سهام است.
رفتار بازار گردانان در بازار سهام به شکلی است که مانع ایجاد صفهای سنگین و طولانی خرید و فروش میشوند؛ در واقع از ایجاد گره معاملاتی جلوگیری میکنند.
واکنش بازار گردانها نسبت به صفهای سنگین خرید و فروش به چه شکلی است؟
زمانی که شرایط اقتصادی بهگونهای پیش رود که صفهای طویل فروش ایجاد شود؛ بازار گردانها وارد عمل شده و سهمهای به فروش گذاشته شده را خریداری میکنند. در چنین شرایطی با خرید سهم از صف فروش، بازارگردان مانع کاهش شدید قیمت سهم میشود و به بازار برای قرارگیری در حالت تعادل کمک میکند.
در بازار سراسر سبزپوش نیز دقیقا عکس همین قضیه اتفاق میافتد؛ در بازار سبز به دلیل اخبار مثبت منتشرشده از آینده بازار و سهام شرکتها تمایل فروشندگان به فروش سهم بسیار پایین میآید و نتیجه آن ایجاد گره معاملاتی است. در چنین مواقعی نیز بازار گردان وارد صحنه شده و سهم را عرضه میکند تا بتواند بازار را به تعادل برساند.
یکی از مهمترین نقشهایی که Market Maker در بازار سرمایه ایفا میکند، افزایش قدرت نقدشوندگی است. در هر بخشی که حجم سهام بالا باشد و تراکم ایجاد شود، بازارگردان طرف مقابل آن را میگیرد تا بازار به تعادل برسد.
بازار گردانها چه وظایفی دارند؟
- حفظ نقدینگی و تعادل در بازار؛
- کنترل دامنه نوسان قیمت در بازار از طریق خرید و فروش سهام؛
- جلوگیری از نوسانات شدید قیمت سهام؛
- افزایش قدرت نقدشوندگی بازار؛
- نزدیک کردن قیمت خرید و فروش؛
- کاهش هزینههای معاملات؛
- کاهش هزینههای معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش؛
فعالیت بازارگردانی متحمل ریسکهای بسیار بالایی است؛ زیرا هنگامی که تقاضای سهم بالا رفته و بازار قفل شده، این Market Maker است که سهام مورد تقاضا را عرضه میکند. در زمان عرضه بالای سهم نیز این بازارگردان است که اقدام به خرید سهام عرضه شده میکند تا گره معاملاتی بر روی سهم ایجاد نشود.
مقالات پیشنهادی : کنترل هیجانات معاملهگری در ۱۰ دقیقه
اما با توجه به ریسکهای موجود چرا بازار گردانان به فعالیت خود ادامه میدهند؟
برای پاسخ به این سوال باید بدانید که بازار همیشه در حالت گره معاملاتی قرار نمیگیرد؛ در واقع بازارگردانان به دلیل حجم بالای سهامی که در اختیار دارند در طی روزهای عادی معاملات بالایی انجام میدهند و با نوسان قیمتی روزانه سود بالایی بهدست میآورند. از طرفی دیگر کارمزد معاملات برای بازارگردانان بسیار کمتر از معاملهگران عادی است.
حمایت بازار بورس از بازارگردانان
همچنین بازار بورس برای حمایت از بازارگردانان امتیازاتی برای این فعالیت در نظر گرفته است که ماده 18 و 19 این دستورالعمل به شرح زیر است:
- سقف كارمزد بورس از معاملات بازارگردان ده درصد سقف كارمزد بورس از معـاملات معمـول اسـت.
سازمان بورس می تواند كارمزد خود از معاملات بازارگردان را كمتر از سقف مقرر در اين ماده، تعيين نمايد.
- سازمان بورس و اوراق بهادار تهران برای بازارگردانی هر ورقه بهادار یک ایستگاه معاملاتی جداگانه بدون دریافت هیچگونه هزینهای از این بابت در اختیار Market Maker خواهد گذاشت.
- انجام معاملات سایر اوراق بهادار از ایستگاه معاملاتی مخصوص بازار گردان مجاز نیست.
شرايط و مراحل اعطای مجوز بازارگردانی به چه شکلی است؟
در مرحله اول متقاضیان بازارگردانی باید تقاضای خود را به سازمان بورس ارائه دهند، شروع فعالیت بازارگردانی منوط به اعطای مجوز سازمان بورس است. بازار گردان میتواند یک فرد یا صندوقهای بازار گردانی بهصورت شرکت باشند.
سازمان بورس حداکثر تا 15 روز نظر خود را در مورد شروع فعالیت بازارگردانی به متقاضیان اعلام میکند، در این مجوز زمان شروع و پایان فعالیت بازارگردانی متقاضی مشخص میشود.
مجوز بازارگردانی به مدت یک سال اعطا میشود و قابل تمدید است.
بازارگردانان تمامی فعالیتهای خود را در کد بازارگردانی اختصاص یافته انجام میدهند. برای انتقال اوراق بهادار به کد بازارگردانی، بازارگردانی باید مجوز و مدارک پیوستی آن را به تایید مالکان سهام برساند سپس به سازمان بورس ارائه دهد تا اوراق بهادار به کد بازارگردانی منتقل شود.
Market Maker همچنين موظف است كليـه معـاملات اوراق بهادار، دريافتها، پرداخـتهـا، هزينـههـا و درآمـدهای مـرتبط بـا بازارگردانی را در سرفصل حسابهای جداگانه ثبت و در مقاطع سهماهه به سازمان بورس اوراق بهادار اعلام کند.
تا به اینجای مقاله سعی کردیم بهطور کامل بازارگردان، بازارگردانی و شرایط اخذ مجوزهای لازم را شرح دهیم.
اما سوالی که در ذهن مطرح میشود، این است:
آیا همه بازار گردانان در بازار بورس موفق هستند؟
بدیهی است که جواب این سوال خیر باشد برای بازارگردانی موفق باید اصول زیر را رعایت کنید:
- یک Market Maker موفق باید بتواند در طیف وسیعی از قیمتها (در محدوده نوسانی قیمت) اقدام به خرید یا فروش سهام کند.
- بازارگردان باید حضور مستمری در بازار داشته باشد و بتواند در زمانهای مختلف واکنشهای مناسبی در برابر عرضه و تقاضای معاملهگران خرد نشان دهد.
مقالات پیشنهادی : صنایع فعال در بورس ایران
نتیجهگیری
البته باید در نظر داشت که بازار همیشه در تعادل کامل پیش نمیرود؛ برا مثال در نیمه اول سال 1399 شاهد صفهای خرید سنگین و در نیمه دوم سال 1399 هم شاهد صفهای فروش سنگین بودیم. در اینجا میبینیم که هیچ بازارگردانی نتوانست یا نخواست صفهای سنگین و پرحجم بازار جمعآوری شود.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.