عرضه اولیه چیست؟ + فیلم نحوه خرید عرضه اولیه

عرضه اولیه یا عرضه عمومی اولیه به چه چیزی گفته می‌شود؟ این عرضه‌ها به چه روش‌هایی انجام می‌شوند؟ چرا استقبال از این عرضه‌ها بالا است؟

کمتر کسی پیدا می‌شود که در بورس ایران فعالیت کند اما چیزی در رابطه با عرضه‌های اولیه نشنیده باشد. در این مقاله قصد داریم در رابطه با عرضه‌های اولیه صحبت کنیم و بررسی کنیم که منظور از عرضه‌ اولیه چیست و چرا شرکت‌ها تمایل دارند که سهامشان را در بورس عرضه کنند. پس با ما همراه باشید.

عرضه اولیه چیست؟ چگونه با استفاده از آن سود کنیم؟

به عرضه سهام یک شرکت برای اولین بار در بورس، عرضه اولیه (Initial Public Offering- IPO) گفته می‌شود. طی این فرآیند درصد مشخصی از سهام شرکت برای بار اول قابلیت معامله در بورس را پیدا می‌کند.

وقتی صحبت از عرضه‌های اولیه می‌شود ممکن است ذهنتان به این سمت برود که شرکت فعالیتش را تازه آغاز کرده است. اما این باور درست نیست، بیشتر این شرکت‌ها از چند سال قبل فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و معمولا عملکرد خوبی داشته‌اند. اما سهامشان به‌صورت عمومی عرضه نمی‌شده و تنها دست یک عده خاصی بوده است.

خیلی‌ها اعتقاد دارند که عرضه‌های اولیه در بورس مثل طلا هستند، یعنی هر کدام را بخریم به احتمال خیلی بالایی سود کرده‌ایم. واقعیت هم همین است، در چند سال گذشته تقریبا تمامی عرضه‌های اولیه سودآور بوده‌اند. زیرا معمولا زیر ارزش ذاتی خود به فروش می‌رسند.

شرکت‌ها معمولا جهت تامین مالی و جذب سرمایه‌گذاران، سهام خود را در بازار زیر ارزش واقعی عرضه می‌کنند.  

فرآیند عرضه اولیه و چگونگی کشف قیمت آن‌

در قدم اول پیش از آن که سهام شرکت‌ها در بورس یا فرابورس عرضه شود، عملکرد و نحوه سودآوری آن‌ها توسط سازمان بورس اوراق بهادار بررسی می‌شود. سپس تحلیلگران شرکت را ارزش‌گذاری می‌کنند و یک بازه قیمتی برای آن در نظر می‌گیرند. برای این‌که این عرضه‌ها مورد استقبال افراد و سرمایه‌گذاران قرار گیرند، دامنه مجاز قیمتی آن‌ها معمولا کمی پایین‌تر از ارزش واقعی شرکت در نظر گرفته می‌شود.

بعد از ارائه عرضه اولیه‌ها معمولا تا چند روز، سهم در سقفِ دامنه مجاز قیمتی معامله می‌شود و بیشتر مواقع با یک صف خرید طویل مواجه می‌شویم.

(برای آشنایی بیشتر با صف خرید اینجا  کلیک کرده و آموزش بورس از صفر را دانلود کنید).

طی عرضه‌های اولیه گذشته‌ای که وجود داشته طی چند روز اولیه، قیمت سهام هر کدام از عرضه‌ها حداقل ۱۰ % الی ۲۰ % رشد کرده است.

بعضی از عرضه‌ها هم بوده‌اند که قیمتشان بعد از گذشت مدتی دو برابر شده. به‌طور کلی می‌توان گفت که اکثر عرضه‌ اولیه‌ها سودآور هستند، برخی کمتر و برخی بیشتر؛ اما این ما هستیم که تصمیم می‌گیریم که کدام یک از عرضه‌ها را برای بلندمدت نگه ‌داریم و از کدام‌ یک برای گرفتن یک سود 10 الی 20 درصدی استفاده کنیم.  

احتمالا الان با خودتان بگویید که این خیلی خوب است، مقدار زیادی سرمایه وارد سهم می‌کنم و بعد از گرفتن سودِ به نسبت تضمین شده‌ام، هر چند که اندک باشد از بازار خارج می‌شوم. اما به این شکل نیست. هر شخصِ حقیقی و حقوقی، تنها به مقداری مشخص می‌تواند خرید کند.

محدودیت حجمی هنگام خرید عرضه اولیه‌ها

همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، در عرضه اولیه‌ها تنها درصد مشخصی از سهام شرکت برای اولین بار میان سهامداران عمومی به فروش می‌رسد.

این فیلم آموزشی را تماشا کنید: آموزش خرید و فروش سهام

این درصد از سهام عرضه شده می‌تواند با توجه به بزرگی و حجم شرکت متفاوت باشد. ممکن است یک شرکت کوچک تنها 10 درصد از سهامش را در قالب عرضه اولیه بفروشد اما یک شرکت بزرگ، درصد بیشتری از سهام خود را بین عموم مردم به فروش بگذارد.

هر فردی در خرید این سفارش‌ها دارای یک محدوده حجمی مشخص است. یعنی من به تنهایی نمی‌توانم سفارش خرید 10 درصد از سهام شرکت را ثبت کنم و تنها اجازه دارم که سفارشم را به اندازه تعداد مشخص شده در اطلاعیه عرضه اولیه، ثبت کنم. این محدودیت حجم، فقط در روز ارائه عرضه اولیه به‌وجود می‌آید. از فردای آن روز می‌توانید هر تعداد سهمی که می‌خواهید را برای خرید انتخاب کنید.

روش‌های ثبت عرضه اولیه

1. عرضه اولیه به روش ترکیبی

جدید‌ترین روش عرضه سهم‌‌ها در بازار سرمایه، روش عرضه ترکیبی است. در عرضه اولیه به روش ترکیبی ثبت سفارش در دو مرحله انجام می‌شود.

در مرحله اول قسمتی از سهامی که برای عرضه در بورس در نظر گرفته شده، به سرمایه‌گذاران واجد شرایط اختصاص داده می‌شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله بورسی (ETF) و صندوق‌های صدور و ابطال‌ نمونه‌ای از سرمایه‌گذاران واجد شرایط هستند.

صندوق‌ها براساس سهمیه اعلامی و دامنه قیمتی مشخص شده توسط بورس، در فرآیند کشف قیمت حضور پیدا می‌کنند. بعد از کشف قیمت، این رقم به‌عنوان مبنای عرضه سهام (عرضه به قیمت ثابت) به سایر سرمایه‌گذاران اعلام می‌شود.

در مرحله دوم، سایر سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی می‌توانند سفارش‌های خود را در قیمت کشف شده در مرحله اول ثبت کنند. یعنی اجازه ثبت سفارش تنها در یک قیمت وجود دارد و دیگر بازه قیمتی در نظر گرفته نمی‌شود. 

تعداد سفارش نیز متناسب با چیزی است که در آگهی عرضه اولیه ثبت شده. 

2. عرضه اولیه به روش ثبت سفارش (Book Building)

در روش ثبت سفارش افراد می‌توانند درخواست خرید خود را در یک بازه زمانی مشخص شده وارد سیستم کنند. در این روش می‌توانید پیش از ثبت سفارش سهام را ارزش‌گذاری کنید و با توجه به ارزش‌گذاری خود، قیمت مناسب را در بازه مورد نظر انتخاب کنید. 

اما نکته‌ای که در این روش باید به آن توجه شود این است که اولویت خرید با افرادی است که سفارش خود را در قیمت بالاتری ثبت کنند. مثلا اگر شما در قیمت پایین‌تر سفارش خرید بگذارید، ابتدا به کسانی که در قیمت بالاتر درخواست خرید گذاشتند، سهم تعلق می‌گیرد و اگر چیزی باقی ماند به شما تخصیص پیدا می‌کند.

3. عرضه اولیه به روش حراج

در حال حاضر از این روش استفاده چندانی نمی‌شود و استفاده از آن در گذشته رایج‌تر بود. در عرضه اولیه به روش حراج، زمان و قیمت درخواستی از اهمیت بالایی برخوردار است. یعنی کسانی که سفارش خود را در بازه مشخص، زودتر و با قیمت بالاتری ثبت کرده‌اند با احتمال بیشتری در عرضه اولیه مشارکت خواهند داشت.

درواقع در این روش یک قیمت پایه مشخص می‌شود، سپس درخواست‌ها با توجه به آن قیمت پایه، ثبت می‌شود.

اما از آنجایی که سهم به کسانی که قیمت بالاتری پیشنهاد داده‌اند تعلق می‌گیرد، قیمت به‌طور افسار گسیخته‌ای زیاد می‌شود که بعضا منطقی هم نیست.

به‌خاطر دلایل ذکر شده استفاده از این روش همواره مورد انتقاد قرار گرفته است و روش‌هایی که در بالا ذکر کردیم جایگزین آن شده‌اند.

نکته‌ای که باید پیش از ورود به هر بازاری به آن توجه کنیم این است که بازارهای مالی همواره دارای ریسک هستند. درست است که تقریبا تمامی عرضه اولیه‌ها سود ده هستند اما باز هم بهتر است قبل از خرید، شرکت را به‌طور اجمالی بررسی کنیم. 

بررسی وضعیت مالی و چگونگی عملکرد آن‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا بفهمیم که این سهم را برای بلندمدت نگه داریم یا بعد از گرفتن یک سود 10 الی 20 درصدی از آن خارج شویم.

برخی از سرمایه‌گذاران در صورت تشخیص ارزندگی سهام عرضه شده، در روزهای بعد از عرضه اولیه به شکل سنگین وارد سهم می‌شوند.

اما اگر قصدمان فقط گرفتن سود چند درصدی باشد، می‌توان بدون بررسی وضعیت شرکت هم وارد سهم شد و سپس زمانی که تقاضا برای عرضه اولیه رو به کاهش بود، آن را فروخت. پیش از این در مقاله‌ای جدا در رابطه به بهترین زمان فروش عرضه‌های اولیه نیز صحبت کرده بودیم.

زمان دقیقی برای ارائه عرضه اولیه‌های جدید وجود ندارد. گاهی در یک ماه 4 الی 5 عرضه داریم، درحالی که بعد از آن تا چند ماه هیچ عرضه اولیه‌ای وجود ندارد.

جمع‌بندی

در این مقاله با عرضه اولیه آشنا شدیم و فهمیدیم، به فرآیندی که طی آن سهام شرکت‌ها برای اولین‌بار در بورس یا فرابورس به‌فروش می‌رسند، عرضه اولیه گفته می‌شود.

آموختیم که در حال حاضر از سه روش ترکیبی، ثبت سفارش و حراج برای عرضه اولیه‌ها استفاده می‌شود که قدیمی‌ترین آن، روش حراج بود که الان دیگر به مقدار بسیار کمی از آن استفاده می‌شود. دلیل این اتفاق هم وجود رانت در فرآیند عرضه بود.

روش ثبت سفارش تقریبا جایگزین روش حراج شد که بسیاری از مشکلات عرضه به روش حراج را از بین می‌برد. اما این روش هم دارای مشکلاتی است که مانع از کشف قیمت به‌درستی می‌شود. چون سرمایه‌گذاران با علم به اینکه ممکن است در کف قیمتی سهم بهشان تخصیص یابد، اکثرا در بالاترین قیمت ممکن سفارش خود را ثبت می‌کنند.

برای حل مشکل قبل، روش ترکیبی مورد توجه قرار گرفته، در این روش ابتدا قیمت سهم توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشخص می‌شود. بعد از کشف قیمت، سایر افراد اجازه دارند فقط در قیمت کشف شده سفارش خود را ثبت کنند.

به‌طور کلی می‌توان گفت که استفاده از روش ترکیبی، می‌تواند تمام مشکل‌های دو روش قبل را برطرف کند.

شما به کدام روش علاقه‌مند هستید؟ لطفا نظرات خودتان را با ما در میان بگذارید.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالار بورس را به‌صورت رایگان در شبکه اشتراک ویدیو آپارات و همچنین کانال یوتیوب تالار بورس دنبال کنید.