واگرایی چیست؟ آموزش انواع واگرایی در اندیکاتورها

واگرایی به چه چیزی گفته می‌شود؟ منظور از واگرایی مثبت و منفی چیست؟ آیا دیدن divergence به‌تنهایی می‌تواند دلیل مناسبی برای خرید یا فروش یک سهم یا دارایی دیگری باشد؟

تمام کسانی که در بازارهای مالی مثل بورس یا ارز دیجیتال فعالیت می‌کنند و به تحلیل تکنیکال علاقه دارند، حداقل یک‌بار عبارت واگرایی به گوششان خورده است. واگرایی یک مفهوم بسیار مهم در تحلیل تکنیکال است. در واقع واگرایی‌ها با بررسی قدرت و شتابِ روند فعلی، به ما در پیش‌بینی تغییرات قیمتی پیش رو، کمک می‌کنند. 

واگرایی (divergence) چیست؟

برای ادامه‌دار بودن یک روند، معمولا باید حجم معاملات با رشد قیمت، در یک جهت باشند. یعنی با رشد قیمت، حجم معاملات و مومنتوم بازار نیز افزایش پیدا کند. اما اگر قیمت رشد کند ولی حجم معاملات کاهش یابد، می‌گوییم واگرایی اتفاق افتاده است. برای راحتی بیشتر این نوع مقایسه‌ها می‌توانیم از اندیکاتورهای مختلفی مثل RSI یا MACD در نمودارها استفاده کنیم. در این حالت اگر قیمت یک دارایی در جهت مخالف اندیکاتور حرکت کند یا به زبان دیگر اندیکاتور با رفتار قیمت موافق نباشد، می‌گوییم divergence یا همان واگرایی رخ داده است.

در واقع واگرایی‌ها به ما هشدار می‌دهند که روند فعلی در بازه زمانی مشخص شده، در حال تضعیف است و امکان تغییر روند وجود دارد.

معمولا از واگرایی برای ارزیابی حرکات اساسی در قیمت دارایی و ارزیابی احتمال تغییر روند حرکتی قیمت استفاده می‌شود.

دو نوع کلی واگرایی وجود دارد؛ divergence عادی و مخفی که در ادامه با آن‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.

انواع واگرایی

• عادی (Regular divergences) 
• پنهان (Hidden divergences)

واگرایی عادی  

واگرایی‌های عادی (Regular divergences) بیانگر این هستند که روند قیمتی پیش رو می‌تواند تغییر کند و به دو دسته صعودی و نزولی تقسیم می‌شوند.

1- واگرایی عادی صعودی

واگرایی‌های عادی صعودی (regular bullish divergence)، زمانی اتفاق می‌افتند که قیمت‌ سهم کف‌های پایین‌تر تشکیل می‌دهد، در حالی که اندیکاتور کف‌های بالاتری می‌سازد.

2- واگرایی عادی نزولی

واگرایی‌های نزولی عادی (regular bearish divergence) زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت‌ سقف‌های بالاتر می‌زند، در حالی که اندیکاتور سقف‌های پایین‌تری تشکیل می‌دهد.

1- واگرایی صعودی پنهان

یک واگرایی صعودی پنهان (Hidden bullish divergence) زمانی رخ می‌دهد که قیمت، کف‌های بالاتر تشکیل دهد؛ در حالی که اندیکاتور، کف‌های پایین‌تر می‌سازد. Hidden bullish divergence نشان‌دهنده معکوس شدن یا کند شدن روند فعلی و ادامه روند صعودی قبلی است.

2- واگرایی نزولی پنهان

یک واگرایی نزولی پنهان (hidden bearish divergence) زمانی رخ می‌دهد که قیمت، سقف‌های پایین می‌سازد در حالی که اندیکاتور، سقف‌های بالاتری به ما نشان می‌دهد. این نوع از divergence نزولی، نشان دهنده کاهش احتمالی قیمت است. در واقع می‌توان گفت که صعود فعلی قیمت، به‌عنوان یک اصلاح موقت بوده و احتمالا قیمت به مسیر نزولی قبلی خود ادامه می‌دهد.

منظور از واگرایی مثبت و منفی چیست؟

ممکن است شما هم دیده باشید که برخی از تحلیلگران هنگام تحلیل از عباراتی مثل واگرایی مثبت و منفی استفاده می‌کنند. این نوع واگرایی‌ها چیز متفاوتی با آن‌چه که تاکنون گفته شد ندارند، در واقع همان موارد بالا هستند و فقط نوع طبقه‌بندیشان فرق می‌کند.

واگرایی مثبت

در روند نزولی ، زمانی که قیمت به‌طور مداوم کف‌های پایین‌تر می‌سازد اما اندیکاتور  کف‌های بالاتر می‌سازد، می‌گوییم که یک واگرایی مثبت داریم و روند نزولی در حال ضعیف شدن است و امکان این وجود دارد که قیمت به سمت بالا حرکت کند. در واقع واگرایی مثبت، نام دیگر divergence عادی صعودی است.

واگرایی منفی

در یک روند صعودی، زمانی که قیمت سقف‌های بالاتر می‌سازد اما اندیکاتور سقف پایین‌تر تشکیل می‌دهد، می‌گوییم که یک واگرایی منفی داریم و امکان حرکت قیمت دارایی به سمت پایین وجود دارد. به‌عبارت دیگر واگرایی منفی، همان واگرایی عادی نزولی است.

به محض دیدن واگرایی وارد معامله شویم؟

همان‌طور که گفتیم واگرایی‌ها (divergence) به ما می‌گویند که اندیکاتور و تغییرات قیمتی در یک جهت نیستند. اما این عدم هم‌جهتی، به‌تنهایی نمی‌تواند فاکتور مناسبی برای گرفتن موقعیت معاملاتی در خلاف جهت حرکت باشد. در واقع دیدن واگرایی تاییدی بر تغییر روند نیست. برای کسب اطمینان از تغییر روند و گرفتن تاییدیه ورود به معامله باید از شاخص‌ها و تکنیک‌های بااهمیت در کنار هم استفاده کرد.

اندیکاتورهای پرکاربرد در تشخیص واگرایی

ابزارهای زیادی برای تشخیص واگرایی‌ها وجود دارند که هر شخص باتوجه به استراتژی خود از آن‌ها استفاده می‌کند. در ادامه پرکاربردترین اندیکاتورها را در تشخیص divergence با هم بررسی می‌کنیم.

شاخص قدرت نسبی (اندیکاتور RSI)

اندیکاتور RSI یکی از پرکاربردترین نوعِ اندیکاتورهای نوسان‌نما یا همان اسیلاتورها در مبحث واگرایی است. 

RSI یا همان شاخص قدرت نسبی، مقدار میانگین سود و میانگین ضرر یک اوراق بهادار را اندازه‌گیری کرده و با هم مقایسه می‌کند. در واقع این اندیکاتور به ما می‌گوید که در بازه زمانی مورد نظر که معمولا 14 روزه انتخاب می‌شود، قدرت دست خریداران بوده یا فروشندگان.

به زبان دیگر RSI مومنتوم قیمت را در حرکت‌های صعودی و نزولی با هم مقایسه می‌کند و نتایج را به شکل یک نمودار نشان می‌دهد. در واقع RSI بزرگیِ حرکتِ قیمت (مومنتوم) را در یک بازه زمانی خاصی نشان می‌دهد. این اندیکاتور معمولا زیر چارت سهم انداخته می‌شود.

در مثال‌هایی که بالاتر زدیم همه واگرایی‌ها روی اندیکاتور RSI بررسی شده‌اند. همان‌طور که دیدیم در واگرایی‌های عادی، اگر قیمت سهم در حال رسیدن به اوج‌های جدید باشد، اما RSI کف‌های پایین‌تری ثبت کند، یعنی روند صعودی در حال ضعیف شدن است (واگرایی منفی). 

اما اگر قیمت سهم در حال کاهش باشد و کف‌های جدیدی بسازد و در عین حال اندیکاتور در حال ساختن کف‌های بالاتر باشد ، یعنی روند نزولی در حال ضعیف شدن است و احتمال تغییر روند وجود دارد. در واقع این حالت به ما نشان می‌دهد که اشتیاق فروشندگان برای فروش در قیمت‌های پایین کم شده و میزان خرید در این نواحی افزایش پیدا کرده است.

شاخص جریان پول MFI 

شاخص جریان پول (MFI) از دیگر اندیکاتورهای نوسان‌نما است که از داده‌های قیمت و حجم برای نشان دادن ورود یا خروج پول استفاده می‌کند.

یکی از پرنقش‌ترین بازیگرانِ بازارهای مالی، پول است. اگر مقدار زیادی پول وارد یک بازار شود، به‌دنبال آن قدرت خریداران افزایش پیدا می‌کند. با افزایش تقاضا، عرضه در قیمت‌های پایین کم می‌شود در نتیجه قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند.

خروج پول از بازار نیز باعث می‌شود فروشندگان احساس خطر کنند، بنابراین قیمت‌های خود را پایین می‌آورند تا دارایی خود را بفروشند و از معامله خارج شوند. این موضوع باعث کاهش قیمت‌ها می‌شود.

MFI یا همان شاخص جریان پول از این جنبه که علاوه‌بر داده‌های قیمت، داده‌های ورود و خروج پول را نیز بررسی می‌کند می‌تواند برای تشخیص واگرایی‌ها استفاده شود. برخی از تحلیل‌گران اندیکاتور MFI را RSI وزنی- حجمی نام‌گذاری کرده‌اند.

اندیکاتور MACD

اندیکاتور MACD یا (Moving Average Convergence Divergence) از خطوط میانگین متحرک برای نشان دادن تغییرات در الگوهای قیمت استفاده می‌کند. در این بخش واگرایی‌ها را روی  MACD کلاسیک بررسی می‌کنیم. این اندیکاتور از یک خط سیگنال (قرمز رنگ) و یک خط MACD (آبی رنگ) ایجاد شده است. 

خط MACD تفاضل بین میانگین نمایی ۱۲ روزه قیمت را از میانگین نمایی ۲۶ روزه آن اندازه می‌گیرد و در قالب یک خط نمایش می‌دهد. دیگری خط سیگنال است که میانگین ۹ روزه اندیکاتور MACD را نشان می‌دهد. 

برای بررسی واگرایی‌ها، خط MACD را زیر نظر می‌گیریم. زمانی که قیمت، سقف‌های بالاتر را نشان دهد، اما خط MACD سقف‌های پایین‌تری تشکیل دهد، واگرایی منفی رخ داده است. برعکس این موضوع نیز صادق است.

میله‌های اندیکاتور MACD یا همان منحنی هیستوگرام، تفاوت بین خط سیگنال و خط MACD را نشان می‌دهد. هر زمان این دو خط به هم برسند، هیستوگرام عدد صفر را نشان می‌دهد. البته این سیگنال‌ها همیشه درست نیست به‌خصوص در روندهای ساید یا جانبی که قیمت در حال رنج زدن است.

سخن آخر

همان‌طور که فهمیدیم، واگرایی‌ها (divergence) از مفاهیم مهم و پرکاربرد در تحلیل تکنیکال هستند که می‌توانند درباره ضعف یا تغییر احتمالی روند به ما هشدار دهند. در واقع واگرایی به‌معنای عدم هماهنگی بین اندیکاتور و قیمت است. دیدیم که واگرایی‌ها به دو نوع کلی معمولی و مخفی تقسیم می‌شوند. لازمه تشخیص divergence نموداری است که حداقل روی دو متغیر کار می‌کند. در این مطلب با سه اندیکاتور پرکاربردِ RSI، MFI و MACD آشنا شدیم اگرچه اندیکاتورهای دیگری نیز برای تشخیص واگرایی وجود دارد.

نکته‌ای که همواره باید به آن توجه کرد این است که تنها دیدن واگرایی، نمی‌تواند دلیل مناسبی برای خرید یا فروش یک سهم باشد. باید به سایر موارد مثل قدرت کندل‌ها، سطوح حمایتی و مقاومتی و... نیز توجه شود. همیشه به یادداشته باشیم که از اندیکاتورها و واگرایی‌ها باید برای تایید تحلیل استفاده کرد و نه سیگنال‌گیری و معامله‌گری.