اثر هاله‌ای چیست؟ دلیل بروز اثر هاله‌ای چیست؟ آیا تاکنون پیش‌آمده که بدون بررسی کامل و دقیق، سهمی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید؟ یا تنها به‌دلیل وفور یک برند یا کالا، احساس کنید که شرکت آن عملکرد خوبی دارد؟ یا وقتی از یک سهم خبرهای زیادی می‌شنوید، الزاما با سهم خوبی طرف هستید؟
مطالعاتی که در زمینه مالی رفتاری انجام شده است، نشان داده که بسیاری از رفتارهای مالی سرمایه‌گذاران خاستگاهی روانشناختی دارند و با علم و دانش روانشناسی می‌توان بسیاری از رفتارهای آن‌ها را توجیه کرد. در این مقاله می‌خواهیم در رابطه با اثر هاله‌ای که یکی از عوامل موثر بر تصمیمات ما است صحبت کنیم. شاید تاکنون بارها اثر هاله‌ای تصمیمات شما را تحت تاثیر قرار داده باشند، اما به آن بی‌توجه بودید.
اثر هاله‌ای چیست؟
اثر هاله‌ای (Halo Effect)، عاملی است که تصمیم‌گیرنده را تحت تاثیر یکی از ویژگی‌های موضوع مورد بررسی قرار می‌دهد و باعث میشود که آن فرد تنها بر اساس همان ویژگی برجسته و پر‌رنگ تصمیم بگیرد. بیایید این موضوع را با زبانی ساده‌تر بررسی کنیم.
فرض کنید شما قبلا از یکی از محصولات آرایشی و بهداشتی شرکت ایکس استفاده کرده و از آن رضایت کامل دارید. حالا می‌خواهید شامپو بخرید. وارد مغازه یا فروشگاهی می‌شوید، به غرفه شامپوها مراجعه می‌کنید. با برندهای مختلفی رو‌به‌رو می‌شوید که هیچ‌کدام را نمی‌شناسید، ناگهان در میان آن‌ها چشمتان به برند شرکت ایکس می‌افتد، اما تا به‌حال از این نوع محصول شرکت ایکس استفاده نکرده‌اید. حال چه می‌کنید؟
به احتمال زیاد، بیشتر شما که قبلا از سایر محصولات شرکت ایکس استفاده کرده و از آن راضی بودید، دوباره همان برند را انتخاب کنید. در حالی که تا به‌حال از شامپوهای آن استفاده نکرده‌اید. در این‌جا شما تحت تاثیر اثر هاله‌ای قرار گرفتید.
این اثر در زمینه‌های مختلف زندگی ما وجود دارد و تصمیمات ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه قصد داریم نمونه‌های از این اثر را که ممکن است بارها بر تصمیمات شما تاثیر گذاشته باشند را بررسی کنیم.
یکی از شرکت‌هایی که از اثر هاله‌ای سود بسیاری کسب می‌کند، شرکت اپل است. فرض کنید شخصی از iPad های شرکت اپل استفاده کرده و رضایت بالایی از آن دارد. حال این فرد قصد دارد لپ‌تاپ بخرد. با رضایتی که عمده مردم از تبلت‌های اپل داشتند، احتمال اینکه لپ‌تاپ‌های این مارک را نیز بخرند افزایش پیدا می‌کند.
این اثر تنها منجر به علاقه‌مندی به یک شرکت نمی‌شود. ممکن است شما گاهی به‌دلیل عدم ورود در زمان مناسب به یک سهم متحمل زیان شوید، فرض کنید آن موقع سهم در حال اصلاح بوده. اگر شخصی بعد از مدت‌ها آن سهم را به شما معرفی کند و بگوید سهم خوبی برای سرمایه‌گذاری است، شما احساس خوبی نسبت به آن نخواهید داشت.
شرکت اپل به کیفیت بالای محصولاتش معروف است.
دلیل بروز اثر هاله‌ای چیست؟
به‌طور کلی اثر هاله‌ای یکی از تعصبات شناختی افراد است که با در نظر گرفتن تنها یک ویژگی، بر درک ما در مورد یک شخص، یک محصول یا شرکت تاثیر می‌گذارد. این تعصبات می‌تواند منجر به اشتباهات بزرگی در زمینه سرمایه‌گذاری شود.
اثر هاله‌ای به‌دلیل نیاز تکاملی افراد به تصمیم‌گیری سریع اتفاق می‌افتد. وقتی افراد در موقعیت‌هایی ناآشنا قرار می‌گیرند، این ویژگی (اثر هاله‌ای) به افراد کمک می‌کند تا با ابهامات موقعیت پیش‌آمده بهتر کنار بیایند و دست به قضاوت بزنند. اما تصمیماتی که افراد با کمک این اثر می‌گیرند، همیشه نتایج خوبی به‌همراه ندارد.
برای مثال هرچه با شخص یا شرکتی بیشتر آشنا باشیم، بیشتر به آن شرکت یا شخص تمایل پیدا می‌کنیم. به مثال اول برمی‌گیردیم. وقتی من با شرکت ایکس بیشتر آشنایی داشته باشم و از محصولات قبلی آن راضی باشم، احتمال خرید سایر محصولات این شرکت نیز توسط من افزایش پیدا می‌کند.
اثر هاله‌ای بر تصمیمات ما هنگام خرید سهام یک شرکت نیز موثر است. آشنا بودن نام یک شرکت می‌تواند باعث شود که بدون توجه به سود‌ده یا زیان‌ده بودن آن شرکت، ناخود‌آگاه احساس بهتری نسبت به آن پیدا کنیم و می‌تواند اثر بدی بر سرمایه‌گذاری‌های ما داشته باشد.
این اتفاق زمانی که بازار افت شدیدی نیز داشته است، زیاد دیده میشود. ریزش بازار منجر به زیان تعداد زیادی از افراد میشود و این وضعیت بازار تاثیر نامطلوب دائمی بر ذهن سرمایه‌گذاران می‌گذارد، که در بعضی مواقع موجب میشود سرمایه‌گذاران به‌طور کلی از بازار خروج کنند و دیگر به روزهای مثبت بازار توجه آن‌چنانی نداشته باشند.
وارن بافت و اثر هاله‌ای
یکی از تئوری‌هایی که در رابطه با موفقیت وارن بافت بیان شده این است که خرید سهام یک شرکت توسط او منجر به افزایش قیمت سهام شرکت میشود. اما چگونه؟
وارن بافت به‌دلیل موفقیت‌هایی که در سرمایه‌گذاری‌های قبلی خود داشته، مورد توجه افراد بسیار زیادی قرار گرفته است. با بررسی سهام شرکت‌هایی که او در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده، نظریه‌هایی مبنی بر این مطرح شده، که تصمیم این سرمایه‌گذار معروف باعث تغییر قیمت سهام شرکت‌ها میشود.
فرض کنید او تصمیم می‌گیرد شرکتی را دوست داشته باشد، مقداری از سهام آن شرکت را خریداری می‌کند و می‌گوید من آن شرکت را دوست داشتم بنابراین سهامش را خریدم. با توجه به سابقه وارن بافت احتمالا افراد زیادی می‌گویند وارن بافت این سهم را دوست داشته، پس دلیلی پشت این دوست داشتن وجود دارد و این سهم سهام خوبی است، پس من هم مقداری از آن سهم را بخرم. در این‌جا شاهد تاثیر هاله وارن بافت بر سایر سرمایه‌گذاران هستیم.
وارن بافت و اثر هاله‌ای
به‌دنبال خرید وارن بافت می‌بینیم که افراد بیشتری سهم را می‌خرند، تقاضا زیاد میشود و به‌دنبال افزایش تقاضا، قیمت‌ها نیز افزایش پیدا می‌کنند.
این توانایی که یک نفر تنها با اعلام اینکه سهمی را خریده باعث بشود تا قیمت سهمی افزایش پیدا کند، قدرت بسیار زیادی برای یک سرمایه‌گذار است. اگر از این توانایی برخوردارید باید بدانید که چگونه از آن استفاده کنید.
استفاده مکرر و انتخاب سهامی که خوب نیستند باعث میشود افرادی که شما را دنبال می‌کنند، سود خوبی کسب نکنند یا ضرر کنند. این امر باعث میشود که دیگر آن‌ها از شما پیروی نکنند و شما قدرتتان را از دست خواهید داد.
وقتی شما چنین قدرتی داشته باشید، مطمئنا پیشنهادهای جالبی نیز به شما خواهد شد در واقع شما می‌توانید این هاله موثر خود را به شرکت‌ها اجاره دهید. این کار چگونه اتفاق میفتد؟
بعد از بحران مالی شرکت‌ها پیشنهادهایی مثل فروش سهام خود به قیمتی پایین‌تر از ارزش واقعی آن را به بافت می‌دادند تا او در شرکت آن‌ها سرمایه‌گذاری کند. در عوض آن‌ها می‌توانستند بگویند که وارن بافت فکر می‌کند سهام شرکت ما سهمی ارزشمند است و اگر این اتفاق رخ می‌داد، تقاضا برای خرید سهام آن‌ها افزایش پیدا می‌کرد و قیمت سهمشان افزایش می‌یافت.
به گزارش بلومبرگ این اتفاق طی بحران مالی و بعد از این بحران‌ها زیاد اتفاق می‌افتاد.
اگر جزء سرمایه‌گذاران باهاله هستید و قصد دارید که ارزش بلند‌مدت اثر هاله خود را به حداکثر برسانید بنابراین شما باید تنها سهام شرکت‌هایی را بخرید که آن‌ها را از لحاظ بنیادی بررسی کردید و معتقدید که قیمت آن‌ها در آینده‌ای نزدیک بالا خواهد رفت.
اگر پیش‌بینی شما درست باشد علاوه بر افزایش ارزش اثر هاله‌ای شما سهام شما نیز ارزشش افزایش می‌یابد.
شرکت‌هایی هم هستند که وضعیت خوبی ندارند و برای بهبود وضع شرکت خود، تقاضای اجاره هاله شما را دارند. با این روش شما بر اثر اجاره دادن اثر هاله‌ای خود می‌توانید در مدت زمانی کوتاه پول زیادی کسب کنید، اما ارزش هاله شما پایین می‌آید و پس از مدتی به‌خاطر معرفی سهام بد، این اثر هاله‌ای خود را از دست می‌دهید.
فرض کنید یک مدیر عامل نامی و موفق به یک شرکت می‌پیوندد، اگر سمت جدید او به کاری که او در گذشته انجام می‌داده هم ربطی نداشته باشد، افراد دیگر به آرامی جذب او می‌شوند و انتظار تغییر در وضعیت شرکت دارند. به‌دنبال این موضوع ارزش سهام شرکت نیز افزایش می‌یابد. اما بعد از زمان کوتاهی قیمت سهام شرکت شروع به پایین آمدن خواهد کرد، چرا؟ چون این فرد در این کار سابقه‌ای نداشته و بهبود و افزایش قیمت سهام ناشی از تغییر مدیریت، تنها به دلیل اثر هاله‌ای بوده است.
فرض کنید یک سهم خوب دچار مشکل میشود قیمت آن کاهش پیدا می‌کند. اما نزول قیمت باید در یک جایی متوقف شود، اما می‌بینیم که افت قیمت، متوقف نمی‌شود و قیمت باز هم پایین‌تر می‌یاید. اما اگر وضعیت شرکت را بررسی کنیم می‌بینیم که شرکت در این نقطه هنوز هم قابلیت تولید محصولات با کیفیت و خوب را دارد. اما سهامداران به‌دلیل دید بدی که نسبت به شرکت پیدا کردند باز هم حاضر به فروش آن در قیمت‌های پایین‌تر هستند.
بازار گاوی و اثر هاله‌ای
زمانی که بازار در حالت گاوی خود قرار دارد، شاهد اثر هاله‌ای بر سرمایه‌گذاران تازه کار هستیم. این اثر باعث میشود که آن‌ها باور کنند که توانایی انتخاب سهام برتر را دارند، همان‌چیزی که این روزها زیاد با آن در فضای مجازی رو‌به‌رو می‌شویم. این حالت بازار باعث میشود تا سرمایه‌گذاران تازه‌کار دچار اعتماد به‌نفس کاذب شوند و به دنبال آن پول زیادی وارد بازار کنند، در صورت رخداد اصلاحات یا ریزش بازار این گونه افراد بیشتر دچار آسیب و ضرر می‌شوند و همواره ذهنیتی منفی نسبت به بازار سرمایه خواهند داشت. علاوه‌بر سرمایه‌گذاران تازه‌کار افراد باهوش هم در سرمایه‌گذاری‌های خود دچار مشکل می‌شوند.
بازار گاوی و اثر هاله‌ای
سرمایه‌گذاران تمایل دارند که تنها با خواندن یک مطلب یا گزارش در رابطه با یک شرکت تصمیم بگیرند. اگر در گزارش اول خبری از عملکرد بد شرکت باشد سرمایه‌گذاران بیشتر به فروش سهم متمایل می‌شوند. حتی اگر بعد از گزارش اول، اخبار خوبی از شرکت نیز به‌گوش برسد، سرمایه‌گذاران معمولا اخبار خوب بعدی را نادیده می‌گیرند.
بسیاری از افراد که تمایل به تجزیه و تحلیل یک شرکت دارند از نظر عاطفی به آن وابسته می‌شوند. این وابستگی منجر میشود که این افراد نکات منفی و اخبار ناخوشایندی که در رابطه با سهم منتشر میشود را نادیده می‌گیرند.
معمولا سرمایه‌گذاران بعد از یک ریزش بزرگ و اصلاح قیمت‌ها دچار وحشت می‌شوند و کمتر تمایل به سرمایه‌گذاری در سهم‌هایی که اصلاح قیمتی زیادی داشته و الان فرصت خوب و مناسبی برای خرید آن‌ها است، دارند. یعنی بجای استفاده از فرصت‌های خرید تنها نظاره‌گر بازار هستند.
چگونه می‌توان از بروز اثر هاله‌ای جلوگیری کرد؟
همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم اثر هاله‌ای ریشه در روانشناسی یک سرمایه‌گذار دارد و از بین بردن کامل آن کاری دشوار است. اما می‌توان اقداماتی انجام داد که این اثر بیش از حد ما را تحت تاثیر قرار ندهد.
دقت داشته باشید که هنگام بررسی یک شرکت آن را به‌صورت جامع بررسی کنید. حتی اگر وقتی که دیدی مثبت نسبت به شرکتی دارید. سعی کنید آن دید را کنار بگذارید و سناریو‌های مختلفی را در ذهن خود طراحی کنید که اگر عملکرد شرکت طبق برنامه پیش نرفت چه اتفاقاتی به‌دنبال آن ممکن است رخ دهد. این سناریو چینی می‌تواند به شما کمک کند تا مقداری از آن دید اولیه‌ی مثبتی (اثر هاله‌ای) نسبت به آن شرکت داشتید غلبه کنید و بتوانید آن را به‌طور بی‌طرفانه بررسی کنید.
این کار به شما کمک می‌کند تا درک درستی از موقعیت شرکت پیدا کنید و تنها قالب زیبایی که از آن به شما نشان می‌دهند را نبینید.
نکته مهم دیگری که سرمایه‌گذار باید به آن توجه کند. این است که علاوه‌بر استفاده از تحلیل‌های دیگران خود نیز به تحقیق و بررسی شرکت بپردازد. سرمایه‌گذاران نباید تنها به نکاتی که توسط کارشناسان ارائه شده است اعتماد کنند و باید خود نیز به بررسی یک شرکت بپردازند. به‌طور کلی تصمیماتی که افراد می‌گیرند نباید تنها براساس یافته‌ها و مشاهده نظرات سایر سرمایه‌گذاران باشد.
پس سرمایه‌گذاران برای داشتن سرمایه‌گذاری موفق، باید تلاش کنند که بر اثر هاله‌ای تا حدی غلبه کنند، تا مطمئن شوند که روند سرمایه‌گذاری آن‌ها منطقی است.
نظرات ارزشمند شما
لطفا اگر مقاله اثر هاله‌ای چیست؟ برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید. می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات(شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
همچنین می‌توانید تجربیات خود در این زمینه را نیز با ما به اشتراک بگزارید.
روانشناسی مالی و علوم رفتاری مالی👌
سلام عالی بود
خیلی خیلی ممنون بابت مطالب مفید و آموزنده
خواهش می‌کنم
بسیار مفید بود مخصوصا قسمت بازار گاوی :))))
من خودم تازه دارم آموزش میبینم ولی مطمئنم بازار الان بورس عین بازار گاویه
یک سوالی هم داشتم و اون اینکه تحلیل بنیادی معمولا مربوط به یک صنعت هست
نمیشه یک نفر در همه صنایع بتواند تحلیل بنیادی بکند ممنون میشم کمک کنید توضیح بدید
تحلیل بنیادی تنها مربوط به یک صنعت نیست، شما می‌تونید در همه صنایع خبره بشید ولی فرایندی طولانی خواهد بود.
در تحلیل بنیادی ما برای بررسی وضعیت یک شرکت، خوب هست که از وضعیت صنعتی که شرکت در آن فعال هستش هم تا میزانی آگاهی داشته باشیم، که بدونیم تغییراتی که مثلا در قیمت فلزات بوجود می‌آید بر سهام شرکت مورد نظر ما تاثیر خواهد گذاشت یا نه.
با سلام وخسته نباشید از مقالات جنابعالی که راه گشا برای ادامه فعالیت و جلوگیری از اشتباهات برای تصمیم گیری میباشد.
فوق العاده بود