اساس تفکر سنتی در تحلیل تکنیکال از گذشته تا به امروز تغییرات زیادی داشته است. مردم دیگر مثل قدیم فکر و رفتار نمی‌کنند؛ پس نوع و سبک تحلیل رفتاری معامله‌گران نیز باید در طول زمان تغییر کند. اکثر روش‌های تحلیل تکنیکال بر اساس دو مولفه قیمت و الگوها بنا شده‌اند. اما مولفه سومی نیز وجود دارد که بسیار مهم است و آن مولفه زمان است. موج شماری به روش الیوت یا همان امواج الیوت یکی از سبک‌های تحلیل تکنیکال است که طرفداران بسیار زیادی نیز دارد. این سبک تحلیلی بر هر سه مولفه قیمت، زمان و الگوها تمرکز دارد و می‌تواند دید خوبی را از نمودارها به ما بدهد.
چگونه باید موج شماری کنیم؟ تاریخچه امواج الیوت از کجا و چگونه شکل گرفته است؟ در این مقاله قصد داریم تئوری تحلیل بر اساس امواج الیوت را باهم مرور کرده و یاد بگیریم.
تاریخچه نظریه الیوت
نظریه امواج الیوت توسط شخصی به نام «رالف نلسون الیوت» (Ralph Nelson Elliott) و در دهه 1930 میلادی شکل گرفت. تا قبل از آن تصور می‌شد که بازار بورس رفتاری غیر قابل درک و تصادفی دارد. اما الیوت معتقد بود که بازار در حقیقت از الگوهایی تکراری تبعیت می‌کند، زیرا عواطف و احساسات مردم تکراری هستند. برای مثال در مقابل ترس از ضرر، همه مردم فروشنده هستند.
این عامل احساسی، رفتاری را در بازارهای مالی شکل می‌دهد که در طول تاریخ و در همه انسان‌ها یکسان است. تاثیر این احساسات نیز بر نمودارهای قیمتی به یک شکل نمایان می‌شود. پس می‌تواند این الگوها را شناسایی کرد و با استفاده از این شناخت، بازار را تحلیل کرد.
نظریه امواج الیوت در حقیقت برای توصیف حرکات قیمت در بازارهای مالی ارائه شده است. سرمایه‌گذاران برای سودآوری از روندهای بازار به نوعی سوار بر یک موج حرکتی هستند. پس در بازارهای مالی هر حرکت، صرف نظر از جهت آن (صعود یا نزول)، یک موج حرکتی را شکل می‌دهد.
الیوت در 75 سالگی، زمانی که به علت بیماری بازنشسته شد، تحقیقات خود را برای تحلیل بازار شروع کرد. او روی نمودارهای شاخص سالانه، ماهانه، هفتگی و روزانه موجود و نمودارهای ساعتی که خودش آنها را ساخته بود، تحقیقات خود را ادامه داد. بعد از آن الیوت قواعد خاص حاکم بر نحوه شناسایی، پیش‌بینی و سرمایه‌گذاری در الگوهای خودش را تشریح کرد و نام آن را امواج الیوت گذاشت. نتایج این تحقیقات گسترده در مجموعه‌ای به نام “R.N. Elliott’s Masterworks” و در سال 1944 چاپ شد که طرفداران بسیار زیادی پیدا کرد. الیوت ویو اینترنشنال (Elliott Wave International) یکی از بزرگترین شرکت‌ها در زمینه تجزیه و تحلیل بازارهای مالی دنیا است که تحلیل آنها به سبک امواج الیوت انجام می‌شود.
آیا امواج الیوت بدون خطا است؟
در جواب باید بگوییم که خیر. حتی خود الیوت نیز در این باره گفته است که این الگوها هیچ قطعیت کاملی برای پیش‌بینی در مورد حرکات قیمتی آینده ندارند، بلکه تنها به تحلیل ما کمک می‌کنند. درواقع از امواج الیوت می‌توان در ارتباط با سایر روش‌های تحلیل تکنیکال از جمله پرایس اکشن و یا اندیکاتورها برای شناسایی فرصت‌های معاملاتی در بازار استفاده کرد. این درحالی است که معامله‌گران ممکن است هم‌زمان، تعابیر مختلفی از ساختار امواج الیوت در یک بازار داشته باشند.
تفسیر روش موج شماری الیوت
در گذشته الیوت پیش‌بینی‌های دقیقی از بازار سهام را مبتنی بر ویژگی‌های قابل اعتماد و کشف شده در الگوهای خود انجام داد. طبق نظریه الیوت، ما دونوع موج کلی داریم که از نظر جهت حرکتی از هم متمایز می‌شوند. موج‌های صعودی یا جنبشی (Motive Wave) و موج‌های ریزشی یا اصلاحی (Corrective Wave).
در حالت کلی موج‌های جنبشی در بازار که در جهت یک روند بزرگتر حرکت می‌کنند، همیشه در الگوی خود پنج (5) موج دارند. این پنج موج از تحلیل رفتاری و روانشناسی معامله‌گران بدست آمده است که پیشنهاد می‌کنم برای درک بهتر حتما آنها را مطالعه کنید.
در مقابل امواج اصلاحی را داریم که این امواج همیشه در جهت مخالف روند اصلی هستند و در طول مسیر اصلاح خود، سه (3) موج دارند. همچنین این الگوها خود را در مقیاس‌های کوچکتری نیز تکرار می‌کنند که اینفینیتیوم (Infinitum) نام دارند.
در بازارهای مالی، یک روند صعودی سالم همیشه از مجموع موج‌های جنبشی و اصلاحی تشکیل شده است. یعنی هر بالا رفتنی یک پایین آمدن هم دارد که در مجموع یک موج صعودی از درجه بزرگ را تشکیل می‌دهد. موج‌های جنبشی، حرکات صعودی را تشکیل می‌دهند؛ درحالی که موج‌های اصلاحی در خلاف جهت حرکت اصلی قرار دارند.
قاعده کلی الیوت
رفتار انبوه مردم در الگوهای و روندها در بازار شناخت‌پذیر هستند. الیوت این شناخت را قانون موج‌ها نام‌گذاری کرد. طبق این قانون گفتیم که هر موج جنبشی در نمودار از 5 موج تشکیل می‌شود که ناشی از تحلیل رفتاری معامله‌گران مختلف در بازار است. حرکت‌های اصلاحی نیز معمولا از 3 موج تشکیل می‌شوند که در جهت مخالف حرکت بازار هستند.
در نشانه‌گذاری این امواج، موج‌های 1 تا 5 یا (A,B,C,D,E) برای حرکات صعودی و حروف A,B,C یا (W,X,Y) برای نشان دادن موج‌های اصلاحی به‌کار می‌روند.
در حرکات جنبشی نیز موج‌های اصلاحی کوچکی داریم. موج2، موج 1 صعودی را اصلاح می‌کند و به همین ترتیب موج 4، موج 3 صعودی را اصلاح می‌کند.
درجه‌بندی امواج الیوت
باید بدانیم که نمودار با توجه به تایم فریم‌های مختلف، از درجات مختلفی برخوردار است. به‌عنوان مثال موج 2 اصلاحی در یک حرکت جنبشی می‌تواند در درجات پایین‌تر خود به‌صورت یک موج اصلاحی ABC ظاهر شود. و یا موج 3 در حرکت جنبشی می‌تواند در درجات پایین‌تر از یه حرکت 5 موجی دیگر تشکیل شده باشد.
مقیاس زمان الگوها در مقابل شکل ظاهری الگوها از درجه اهمیت کمتری برخوردار هستند. ممکن است امواج توسعه داده و یا فشرده شوند اما شکل امواج همیشه ثابت باقی می‌ماند.
قواعدی که نمی‌توانند شکسته شوند
به‌طور کلی در روش الیوت سه قاعده وجود دارد که غیر قابل شکست محصوب می‌شوند. این قواعد تحت هر شرایطی پابرجا می‌مانند
- موج 2 هرگز به موج 1 نخواهد رسید. به عبارتی دیگر اگر موج اصلی درحال صعود باشد، موج 2 نمی‌تواند به قیمت‌های زیر موج 1 تجاوز کند.
- در یک حرکت جنبشی 5 موجی، موج 3 هرگز نمی‌تواند کوتاه‌ترین موج باشد. این که می‌گویند موج 3 بلندترین موج است نیز همیشگی نیست اما در اغلب مواقع موج 3 بلندتر از موج‌های 1 و 5 است.
- در مجموع یک حرکت جنبشی (5 موجی)، موج 4 اصلاحی هرگز نمی‌تواند به داخل موج 1 همپوشانی داشته باشد.
اگر در شمارش امواج، یکی از شرایط فوق نقض شوند، زنجیره خاصی که درنظر داریم، موج اصلی نیست و باید شمارش امواج را مجددا اصلاح کنیم.
امواج اصلی در الیوت
موج انبساطی یا توسعه یافته
- معمولا در یک حرکت جنبشی، یکی از امواج 1، 3 یا 5 دچار انبساط می‌شوند. انبساط‌ها نوسانات اغراقی و کشیده‌ای هستند که در مقایسه با سایر امواج، کاملا خارج از مقیاس هستند. این موج انبساطی معمولا در موج 3 ظاهر می‌شود. خاصیت آنها این است که در درجات پایین‌تر از ریز موج‌های دیگری تشکیل می‌شوند که می‌توانند ما را در موج شماری به اشتباه بیاندازند.
مثلث قطری
- مثلث قطری یا مثلث دیاگونال یکی دیگر از امواج اصلی در الیوت محسوب می‌شوند. این الگو شبیه یک مثلث است که توسط دو خط همگرا تشکیل شده باشد. مثلث قطری سه گوش دارد و معمولا در پنجمین موج از یک حرکت جنبشی (پس از اتمام موج انبساطی سوم) رخ می‌دهند. ساختار این موج‌ها هم می‌تواند 3 تایی باشد و هم 5 تایی. اما عموما این نوع ساختارها به‌صورت سه موجی و در موج‌های کوتاه تشکیل می‌شوند.
نکته: قانون همپوشانی موج 1 و 4 در مثلث قطری صدق نمی‌کند و این یک استثنا محسوب می‌شود.
نکته: وقتی یک مثلث در انتهای یکی از موج‌های 1 یا 3 یا 5 تشکیل می‌شود، به این معنی است که آن موج از درجه بزرگتر در حال خاتمه است و به‌زودی موج 2 یا 4 (فاز اصلاحی) از درجه بزرگتر آغاز می‌شود.
امواج شکسته
- گاهی اوقات پیش می‌آید که موج 5 موفق به عبور از سقف موج 3 نمی‌شود. در الیوت این ناتوانی در عدم عبور را موج شکسته یا ارتدکس می‌نامند. باید درنظر داشته باشیم که موج شکسته یک الگوی بازگشتی محسوب می‌شود.
امواج اصلاحی در الیوت
پس از اتمام یک حرکت جنبشی 5 موجی، حرکت اصلاحی در 3 موج کاهشی آغاز می‌شود. به یاد داشته باشیم که شناسایی امواج اصلاحی و ارتباط بین آنها و الگوهای خاص از قبل، کار بسیار دشواری است که با تمرین و تجربه بدست می‌آید. دلیل این امر هم پیچیده‌تر بودن الگوهای اصلاحی و تغییرات زیاد آنها نسبت به امواج جنبشی است.
به‌طور کلی امواج اصلاحی به دو صورت شکل می‌گیرند:
- اصلاح ساده
- اصلاح ترکیبی (پیچیده)
امواج اصلاحی در شکل ساده به‌صورت الگوهای زیگزاگ (A,B,C)، مثلث‌ها و اشکال بی‌قاعده تشکیل می‌شوند.
ساختار اصلاحی زیگزاگ
در شکل زیر نمونه یک اصلاح با ساختار زیگزاگ را مشاهده می‌کنید. معمولا در اصلاح زیگزاگ، موج A و C به‌صورت 5 موجی و موج B نیز به‌صورت 3 موجی ظاهر می‌شوند.
از نکات مهم دیگری که باید درباره زیگزاگ بدانیم این است که زیگزاگ می‌تواند در حالت افقی نیز شکل بگیرد که این معنی که الگو در جهت افقی حرکت کند تا این که عمق داشته باشد. به این نوع حرکات اصلاحی به اصطلاح flat فلت می‌گوییم.
در بعضی از مواقع موج B می‌تواند از موج 5 نیز فراتر رود. این امر موجب می‌شود که در بعضی از مواقع که شماره‌گذاری انجام می‌دهیم، چون موج B قله‌ای فراتر از موج 5 را ایجاد کرده، ما به اشتباه موج B را یک موج جنبشی تشخیص می‌دهیم و انتهای موج 5 را شناسایی می‌کنیم که باید در این موارد بسیار دقت کنیم. در شکل زیر نحوه موج شماری این اصلاح را نشان می‌دهد. با این ساختار اصلاحی اصطلاحا ایرگولار (Irregular) می‌گویند.
در مورد بالا می‌بینیم که موج C به‌صورت کامل موج A را اصلاح می‌کند و حتی فراتر از آن نیز می‌رود. در امواج اصلاحی اینچنینی مهم‌ترین عامل پیدا کردن پایان موج C است که می‌توان متوجه پایان یک موج اصلاحی شد. که معمولا بعد از آن (درصورت پایان اصلاح) منتظر یک 5 موجی صعودی باشیم.
الگوی اصلاحی مثلث نیز یکی دیگر از ساختارهای اصلاحی ساده هستند که همانند قوانین مثلث‌های قطری عمل می‌کنند. در این مثلث‌ها هر سقف از سقف قبلی خود کوتاه‌تر و هر کرف نیز از کف قبلی خود بالاتر هستند. به این ترتیب ساختار اصلاحی مثلث، بین دو خط همگرا شکل می‌گیرد که می‌تواند حالت فلت نیز باشد.
در نمودار فوق موج 4 اصلاحی به‌صورت یک مثلث فلت ظاهر شده است. در این الگوی اصلاحی، معمولا ریز موج‌ها به‌صورت 3 موجی تشکلیل می‌شوند. و شکستن خط روند بالای مثلث می‌تواند نشانه‌ای برای پایان اصلاح و شروع قوی موج 5 صعودی باشد.
امواج اصلاحی پیچیده
تا اینجا برخی از ساختارهای ساده در امواج اصلاحی را باهم مرور کردیم. اما همیشه بازار به همین راحتی اصلاح نمی‌کند. در اغلب اوقات خصوصا در روندهای نزولی بلند مدت، شاهد تشکیل ساختارهای پیچیده الیوتی هستیم. این امر ریشه در روانشناسی بازار و رفتار معامله‌گران دارد. ساختار اصلاح‌های پیچیده درواقع از ترکیب همان اصلاح‌های ساده شکل گرفته‌اند که بین آنها یک موج x قرار می‌گیرد. در ادامه به ترکیب چند اصلاح پیچیده در امواج اصلاحی الیوت اشاره می‌کنیم.
ساختار ترکیب دوگانه اصلاح زیگزاگ:
ساختار ترکیب دوگانه اصلاح فلت:
ساختار ترکیب دوگانه اصلاح ایرگولار:
ساختار ترکیب سه‌گانه اصلاح زیگزاگ:
ساختار ترکیب سه‌گانه اصلاح فلت:
ساختار ترکیب سه‌گانه اصلاح ایرگولار:
طبق قوانین الیوت، ساختارهای اصلاحی فوق، تنها حالت ترکیب امواج اصلاحی ساده باهمدیگر هستند. در نگاه اول کمی پیچیده به نظر می‌رسند؛ اما با کمی تمرین و تجربه می‌توانید حالت‌های پرکاربرد این ساختارهای پیجیده را در نمودارها پیدا کنید.
نسبت‌های فیبوناچی در امواج الیوت
الیوت برای نظم دادن به امواج در نمودارها از فیبوناچی استفاده می‌کند و طبق فیبوناچی، نسبت‌های طلایی بین امواج درساختارهای مختلف تعیین کرده است که به هدف‌گذاری برای تارگت‌های امواج جنبشی و یا اصلاحی کمک شایانی می‌کند.
نسبت‌های مهمی که در فیبوناچی از آنها استفاده می‌کنیم عبارتند از
38.2 درصد، 50 درصد، 61.8 درصد، 100 درصد، 161.8 درصد، 200 درصد و 238.1 درصد
- معمولا موج دو 61.8 درصد از میزان حرکت موج یک را بازگشت دارد.
- موج چهار معمولا تا حداکثر 38.2 درصد از موج سوم را بازگشت دارد.
- موج پنج می‌تواند 38.2 یا 61.8 درصد حرکت اصلی از ابتدای موج یک تا انتهای موج سوم را حرکت کند.
- به لحاظ زمانی نیز امواج می‌توانند بر اساس دوره زمانی اعداد فیبوناچی حرکت کنند. به‌عنوان مثال اگر موج سوم گسترش یافته و 21 ماه طول زمانی داشته باشد، موج 5 در یک دوره فیبوناچی عقب تر شکل می‌گیرد.به‌عبارت دیگر در چنین حالتی زمان تشکیل موج 5 حدود 13 ماه طول می‌کشد.
نسبت‌های فیبوناچی الیوت برای موج 2
- نسبت 61.8 یا 78.6 ریتریسمنت موج یک
- نسبت 127 یا 161 درصد اکستنشن موج b
نکات مهم الیوت برای موج دوم
- درصورت ایجاد موج 2 به‌صورت پیچیده بهتر است تا زمان خاتمه آن معامله جدید باز نشود.
- در اغلب مواقع موج 2 به‌صورت اصلاح ABC ایجاد می‌شود.
- موج B در داخل موج 2 به‌صورت سه موجی ایجاد می‌شود.
- موج C در داخل موج 2 به‌صورت پنج موجی ایجاد می‌شود.
- موج 2 هیچ‌گاه نمی‌تواند 100 درصد موج 1 را بپوشاند.
نسبت‌های فیبوناچی الیوت برای موج 3
- نسبت پروجکشن 161 یا 261 موج 1
- نسبت اکستنشن 261 یا 361 موج 2
نکات مهم الیوت برای موج سوم
- درانتهای موج 3 معمولا یک پیک بلند در اندیکاتور AO ایجاد می‌شود.
- موج 3 به‌صورت پنج موجی ایجاد می‌شود.
- موج 3 هیچ‌گاه نمی‌تواند کوتاه‌ترین موج باشد، اما می‌تواند توسعه یابد.
- موج 3 معمولا تا پروجکشن 261 و یا 423 درصد موج یک ادامه می‌یابد.
نسبت‌های فیبوناچی الیوت برای موج 4
- نسبت پروجکشن 161 یا 261 موج 1
- نسبت اکستنشن 261 یا 361 موج 2
نکات مهم الیوت برای موج چهارم
- اصلاح در موج 4 می‌تواند به‌صورت پیچیده و یا فلت باشد که در این‌صورت اصلاح زمانی خواهد بود.
- موج 4 حداقل باید تا 23.6 درصد موج 3 اصلاح کند.
- در اغلب مواقع اصلاح موج 4 تا 38.2 درصد و یا 50 درصد موج 3 اصلاح قیمتی می‌کند.
نسبت‌های فیبوناچی الیوت برای موج 5
- نسبت اکستنشن 127 یا 161 موج 4
- نسبت پروجکشن 100% یا 161% موج 1
- نسبت 2/38 یا 8/61 پروجکشن موج 1 تا 3 (کل حرکت)
- درصورت گسترش موج 5، نسبت 100 و یا 161.8 درصد موج 1 تا 3 (کل حرکت)
نکات مهم الیوت برای موج پنجم
- موج 5 به صورت پنج موجی ایجاد می‌شود.
- در انتهای موج 5 امکان تشکیل پترن Butterfly (الگوی پروانه) وجود دارد.
- طول موج 5 حداقل با طول موج 1 برابر است.
- موج 5 می‌تواند به‌صورت شکسته ظاهر شود و از موج 3 فراتر نرود.
نسبت‌های فیبوناچی امواج اصلاحی موج A
- نسبت 127 و یا 161 اکستنشن موج 4
- نسبت 100 یا 161 پروجکشن موج 1
- نسبت 38.2 یا 61.8 پروجکشن موج 1 تا 3 (کل حرکت)
نکات مهم الیوت برای موج A
- موج A اصلاحی می‌تواند به‌صورت سه یا پنج موجی ایجاد شود.
- احتمال تشکیل پترن Butterfly (الگوی پروانه) وجود دارد.
نسبت‌های فیبوناچی امواج اصلاحی موج B
- نسبت 61.8 یا 78.6 یا ریتریس موج A
- نسبت 127 یا 161 اکستنشن موج A (الگوی ایرگولار)
نکات مهم الیوت برای موج B
- اگر ساختار موج A به‌صورت 5 موجی بود، احتمالا موج B به‌صورت زیگزاگ (abc) نمایان خواهد شد.
- معمولا و درحالت اصلاح ساده (abc)، موج B تنها تا 38 درصد موج A اصلاح می‌کند.
نسبت‌های فیبوناچی امواج اصلاحی موج C
- نسبت ریتریسمنت 61.8 یا 78.6 موج 1
- نسبت اکستنشن 161 یا 261 موج B
- نسبت پروجکشن 161 یا 100 موج A
نکات مهم الیوت برای موج C
- موج C معمولا تا نسبت 161 پروجکشن موج A ادامه پیدا می‌کند.
- در صورت اصلاح فلت، موج C فراتر از موج A نخواهد رفت.
- معمولا موج C در حرکات ایمپالس به‌صورت 5 موجی ایجاد می‌شود.
نکاتی درباره امواج الیوت که در هیچ کتابی به شما نمی‌آموزند:
- از ترکیب الیوت با سبک‌های دیگر تحلیلی مانند پرایس اکشن می‌توانید به نتایج بسیار جالبی برای استراتژی‌های معاملاتی خود دست یابید. شخصا توصیه می‌کنم از الیوت برای تعیین روندهای بلند مدت و تشخیص پایان اصلاح و یا روندها استفاده کنید.
- استفاده از الیوت در تایم‌های پایین برای پیدا کردن نقطه ورود بسیار دشوار خواهد بود که انرژی زیادی از شما خواهد گرفت.
- در شمارش امواج اگر شک داشتید، می‌توانید ریزموج‌های درجات پایین‌تر را نیز چک کنید تا از شمارش خود مطمئن شوید.
جمع‌بندی آموزش امواج الیوت در تحلیل تکنیکال
الیوت یکی از سبک‌های تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی است. این سبک قوانین زیادی در دل خود دارد که با کمی تمرین و کسب تجربه می‌توانید به راحتی از آنها استفاده کنید. شاید درنگاه اول قوانین الیوت و حفظ کردن نسبت‌های حرکتی در امواج مختلف کمی پیچیده باشد، اما همه این‌ها با تمرین زیاد ملکه ذهن شما خواهند شد. به‌طوری که دیگر نیاز به حفظ کردن آنها نخواهید داشت.
می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
اگر مطلب فوق برایتان مفید بوده لطفا آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.
سپاس
عالی ممنون