معاملات اسپات یا اسپات تریدینگ در بین معامله‌گران ارزهای دیجیتال بسیار محبوب هستند. از این معاملات به‌عنوان معاملات لحظه‌ای نیز یاد میشود. امروزه بسیاری از صرافی‌های بزرگ دنیا، امکانات مختلفی را برای کار کردن در بخش اسپات خود، در اختیار شما قرار می‌دهند.
در این مقاله می‌خواهیم صفر تا صد اسپات تریدینگ را به شما آموزش دهیم و سخت‌ترین مطالب را به ساده‌ترین زبان ممکن بیان کنیم. با ما همراه باشید.
در بازارهای مالی، به‌صورت کلی دو مدل معامله وجود دارد. اگر معامله شما با قیمت لحظه‌ای انجام شود و دارایی یا کالای خریداری شده در همان لحظه به شما تحویل داده شود، می‌گوییم معامله اسپات است. مثلا فرض کنید، 10 میلیون تومان پول نقد دارید و می‌خواهید با آن دلار خریداری کنید.
برای خرید دلار معمولا باید به صرافی مراجعه کنید. فرض کنید قیمت دلار در همان روز در تمامی صرافی‌ها، 30 هزار تومان است. پس شما با 10 میلیون تومان می‌توانید 333 دلار خریداری کنید. به‌این معامله، معامله اسپات گفته میشود.
زیرا شما دلار را به قیمت همان روز معامله، خریداری می‌کنید و بلافاصله پس از پرداخت پول، دارایی خریداری شده (دلار) خود را، تحویل می‌گیرید.
اما مدل دوم و نقطه مقابل اسپات، معامله آتی یا فیوچرز است. در این معاملات، خریدار و فروشنده یک قرارداد با یکدیگر عقد می‌کنند و متعهد می‌شوند که در تاریخ معین، دارایی یا کالای مورد نظر را میان خود مبادله کنند. اما قیمت نهایی آن کالا از قبل به‌صورت توافقی مشخص شده است.
اگر بخواهیم با یک مثال معاملات آتی یا فیوچرز را توضیح دهیم، می‌توانیم به خرید گندم کشاورزان توسط دولت اشاره کنیم.
به دلیل این‌که گندم یک کالای استراتژیک محسوب میشود، دولت هر سال قبل از به ثمر رسیدن گندم‌های کشاورزان، مقداری از محصولات آن‌ها را با قیمتی مشخص خریداری می‌کند. با این وجود گندمی به دولت تحویل داده نمی‌شود.
بلکه طبق قرارداد، این گندم‌ها در ماه‌های آینده به دست دولت خواهد رسید. این یکی از شروط اساسی معاملات فیوچرز است که در آن کالا بعدا تحویل خریدار داده میشود.
اما نکته مهم‌تر از زمان تحویل گندم، قیمت آن است. دولت تمامی گندم‌ها را به قیمت مشخصی از کشاورزان پیش از به ثمر رسیدن محصول خریداری می‌کند. این‌که 3 ماه بعد که گندم به دولت تحویل داده میشود، قیمت گندم در بازار آزاد افزایش یافته باشد یا نه، به دولت مربوط نیست و دولت به کشاورزان ذره‌ای پول اضافه پرداخت نمی‌کند.
این قانون تمام معاملات فیوچرز و آتی است که قیمت از قبل مشخص میشود و در صورت افزایش قیمت کالا در آینده، هیچ مبلغ اضافه‌ای به فروشنده تعلق نمی‌گیرد. این دقیقا نقطه مقابل معاملات اسپات است زیرا در اسپات، ما به قیمت لحظه‌ای بازار خرید و فروش می‌کنیم و در همان لحظه کالای خود را تحویل می‌گیریم نه در آینده.
قیمت اسپات چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های معاملات اسپات یا اسپات تریدینگ با معاملات آتی در این است که در اسپات، شما به میزان قیمت لحظه‌ای یک دارایی پول پرداخت می‌کنید. یعنی اگر قیمت بیت‌کوین هم اکنون 60000 دلار است، در اسپات تریدینگ شما این رمز ارز را به همین قیمت خریداری می‌کنید؛ نه کمتر و نه بیشتر.
اما در معاملات آتی، شما هم اکنون بر سر یک قیمت توافق می‌کنید، ولی تحویل کالا در تاریخ مشخصی در آینده انجام میشود. همچنین زمانی که سررسید قرارداد فرا می‌رسد، کالا با قیمتی که قبلا در قرارداد میان خریدار و فروشنده نوشته شده است، مبادله میشود.
بگذارید یک مثال بهتر و شفاف‌تر بزنم تا این موضوع کاملا ملکه ذهنتان شود. فرض کنید در پیش‌فروش ماشین شرکت کرده‌اید و پس از 339 بار نام‌نویسی، برنده می‌شوید. در این حالت شما پول ماشین را به حساب شرکت خودروسازی واریز می‌کنید، اما شرکت طبق قرارداد، ماشین را 1 تا 3 ماه آینده به شما تحویل می‌دهد.
حالا اگر تا 3ماه آینده قیمت این ماشین 10 برابر شود یا حتی نصف، شرکت موظف است سر موعد، ماشین را تحویل شما بدهد و ذره‌ای هم پول اضافه از شما دریافت نکند.
پیش‌فروش ماشین یک نمونه عینی از قرارداد آتی است و همانطور که مشاهده می‌کنید میان خرید یک کالا و تحویل آن کالا، یک مدت زمان معینی وجود دارد و قیمت ممکن است تغییر بسیاری کند.
مقالات پیشنهادی : آموزش صرافی بین‌المللی ارزهای دیجیتال
اُردر بوک (Order Book) یا لیست سفارشات چیست؟
در بازار رمز ارزها، اگر شما بخواهید یک ارز را خریداری کنید، باید خرید خود را از سایت صرافی انجام دهید. صرافی مکانی است که مردم دارایی خود را با قیمت‌های مختلفی در معرض فروش قرار می‌دهند تا برای آن خریدار پیدا شود. در صرافی یا هر بازار دیگری، خریدارها و فروشندگان ممکن است قیمت‌های مختلفی برای مبادله یک دارایی داشته باشند.
مثلا یک نفر بیت‌کوین خود را می‌خواهد 100 هزار دلار بفروشد، یک نفر هم می‌خواهد 50 هزار دلار بفروشد. اگر شما بخواهید بیت‌کوین خریداری کنید، قطعا سردرگم خواهید شد. صرافی برای حل این مشکل و نزدیک کردن قیمت پیشنهادی فروشنده و خریدار به یکدیگر، قسمتی به نام Order Book، ایجاد کرده است.
همانطور که در تصویر می‌بینید، در Order Book، سفارش‌های خریداران و فروشندگان با دو رنگ سبز و قرمز با ترتیب خاصی قرار دارد. اما با یک تفاوت اساسی.
اگر شما خریدار باشید، قطعا به‌دنبال پایین‌ترین قیمت هستید. همچنین اگر فروشنده باشید، قطعا به‌دنبال خریداری هستید که دارایی شما را به بالاترین قیمت ممکن خریداری کند.
صرافی از این موضوع مطلع است برای همین، سفارش خریداران و فروشندگان را در Order Book با یک نظم خاصی به شما نشان می‌دهد. سفارش فروشندگان که با رنگ قرمز مشخص شده است، از پایین‌ترین قیمت به بالاترین قیمت مرتب شده است. اگر به سفارش‌های فروشندگان در تصویر پایین نگاه کنید.
متوجه می‌شوید که قیمت 57356.6، (کادر قرمز رنگ) پایین‌ترین قیمتی است که یک فروشنده حاضر به فروش بیت‌کوین خود است. زیرا تمامی سفارش‌های فروش دیگر، قیمت بالاتری را برای فروش بیت‌کوین خود، در نظر گرفته‌اند.
همچنین در لیست سفارشات خریداران، قیمت 57356.5، (کادر سبز رنگ) بالاترین قیمت پیشنهادی یک خریدار برای خرید بیت‌کوین است.
به‌این صورت اگر شما بخواهید یک دارایی را خریداری کنید کافی است نگاهی به اردر بوک بیندازید و روی پایین‌ترین قیمت پیشنهادی فروشنده‌ها کلیک کنید. اگر هم خودتان صاحب بیت‌کوین هستید و می‌خواهید آن را بفروشید، می‌توانید روی اولین سفارش در اردر بوک خریداران، کلیک کنید.
موضوع بعدی که بد نیست به آن اشاره کنیم، ASK PRICE و BID PRICE است.
در اردر بوک به پایین‌ترین قیمت فروشندگان یک دارایی که در تصویر بالا آن را با کادر قرمز مشخص کرده‌ایم، Ask Price می‌گویند. همچنین، به بالاترین قیمت پیشنهادی برای خرید یک دارایی، BID PRICE هم گفته میشود.
انواع سفارش‌های معاملاتی در بخش اسپات تریدینگ
اگر در یکی از صرافی‌های خارجی معتبر مانند کوینکس یا کوکوین حساب باز کرده باشید، حتما دیده‌اید که در هنگام خرید و فروش در قسمت Spot Trading، چندین گزینه مختلف برای شما قرار دارد. برای مثال اگر وارد بخش Spot Trading صرافی کوکوین شوید، در سمت راست صفحه Order Book را مشاهده می‌کنید. در پایین همین قسمت که در تصویر پایین با کادر قرمز مشخص کرده‌ایم، می‌توانید سفارش خرید یا فروش خود را ثبت کنید. اما برای ثبت سفارش در حالت اسپات در اکثر صرافی‌ها، 3 حالت زیر در نظر گرفته شده است:
Limit
Market
Stop Limit
سفارش در حالت Limit
ساده‌ترین روش خرید و فروش در صرافی‌ها، ثبت سفارش در حالت Limit است. نحوه سفارش گذاشتن در این قسمت، دقیقا مانند سفارش گذاشتن در بورس ایران است. کافیست در قسمت Price، قیمت خود را وارد کنید و در قسمت Amount، مقدار خرید خود را تایپ کنید.
برای مثال فرض کنید؛ می‌خواهید 0.1 بیت‌کوین خریداری کنید. همانطور که در تصویر پایین مشخص است، من در قسمت Price، قیمت 57909.4 را وارد کرده‌ام و مقدار بیت‌کوین را هم 0.1 نوشته‌ام. به‌محض این‌که فروشنده‌ای پیدا شود که حاضر باشد بیت‌کوین‌های خود را به قیمت 57909.4 بفروشد، معامله انجام میشود و صرافی برای من 0.1 بیت‌کوین خریداری می‌کند.
سفارش در حالت Market
گاهی شما در قسمت Limit، سفارش خرید یا فروش رمز ارز مورد نظرتان را می‌گذارید، اما به دلایل مختلفی، معامله انجام نمی‌شود. مثلا یکی از دلایلی که اغلب باعث میشود سفارش خرید شما عمل نکند یا اصطلاحا پر نشود، افزایش سریع قیمت‌ها است.
مثلا فرض کنید ما در حالت Limit، می‌خواهیم 0.1 بیت‌کوین را با قیمت 60000 هزار دلار خریداری کنیم. اما همان لحظه که سفارش خود را ثبت می‌کنیم، قیمت به 60500 افزایش میابد. پس سفارش خود را کنسل می‌کنیم و قیمت پیشنهادی خودمان را به 60500 تغییر می‌دهیم. اما مجدد زمانی که می‌خواهیم سفارش خود را ثبت کنیم، قیمت تا 60800 افزایش میابد.
این اتفاق بارها برای خود من اتفاق افتاده است. زمانی که شما در حال سفارش گذاشتن هستید، قیمت‌ها دائم در حال تغییر هستند. حتی گاهی بازار آن‌چنان صعودی یا نزولی است که شما فرصت گذاشتن سفارش را پیدا نمی‌کنید. اما صرافی‌ها برای حل این مشکل، قسمتی را به نام Market به معاملات اسپات اضافه کرده‌اند.
همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، زمانی که بر روی تب Market کلیک کنید، فقط قسمت Amount (مقدار) خالی است و می‌توانید آن را پر کنید و بجای کلمه Price (قیمت)، جمله Best Market Price دیده میشود. معنی این جمله این است: بهترین قیمت لحظه‌ای بازار
اگر بخواهم ساده بگویم، در حالت مارکت، شما فقط مقدار خرید یا فروش را مشخص می‌کنید و این صرافی است که قیمت را تعیین می‌کند.
بخش مارکت برای کسانی است که به‌صورت قطعی تصمیم به خرید یا فروش دارایی خود گرفته‌اند. برای همین شما در این قسمت فقط مقدار دارایی را مشخص می‌کند و پس از ثبت سفارش، صرافی بهترین قیمت ممکن را برای شما پیدا کرده و معامله شما آنی انجام میشود.
سفارش گذاشتن در حالت Stop Limit
این بخش به‌نظر من هوشمندانه‌ترین بخش Spot است. بگذارید یک مثال بزنم؛ فرض کنید قیمت بیت‌کوین 60 هزار دلار است و شما بازار را تحلیل کرده و پیش‌بینی می‌کنید که اگر قیمت بیت‌کوین بتواند از مقاومت 60 هزار دلار عبور کند، به راحتی به عدد 70 هزار خواهد رسید.
برای همین منتظر عبور بیت‌کوین از محدوده 60 هزار می‌مانید تا بعد از آن، خرید خود را انجام دهید.
اما فرض کنید 1 هفته گذشته است و قیمت بیت‌کوین همچنان در محدوده 60 هزار دلار در حال نوسان است. قطعا نمی‌توانید کل هفته را به‌صورت 24 ساعته بیدار باشید و قیمت بیت‌کوین را رصد کنید. زیرا قیمت ممکن است پس از یک ماه، آن هم در نصف شب بالا برود و شما از یک سود بزرگ، جا بمانید. پس راه حل چیست؟
صرافی‌ها قسمتی به‌نام Stop Limit در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهند که در آنجا شما می‌توانید به سفارش خرید یا فروش خود یک شرط اضافه کنید. برای مثال طوری سفارش خرید بگذارید که صرافی در صورت عبور قیمت بیت‌کوین از محدوده 60 هزار، برای شما سفارش خرید را فعال کند.
به‌این صورت دیگر نیازی نیست شبانه روز منتظر باشید تا قیمت بیت‌کوین از 60 هزار عبور کند. زیرا شما قبلا سفارش خرید خود را فعال کرده‌اید.
برای انجام این‌کار روی تب Stop Limit کلیک کنید.
در این قسمت ما علاوه‌بر 2 قسمت Price و Amount، یک قسمت جدید به‌نام Stop Price هم داریم. به مثالی که قبل‌تر زدیم بازگردیم؛ ما تصمیم داشتیم در صورت عبور قیمت بیت‌کوین از 60 هزار دلار، روی قیمت 61200، مقدار 0.1 واحد بیت‌کوین، خریداری کنیم.
برای همین پس از این‌که وارد قسمت Stop Limit شدیم، در بخش Stop Price، عدد 60000 را وارد و در قسمت Price نیز، عدد 61200 را وارد می‌کنیم.
ممکن است کمی گیج‌کننده به‌نظر برسد اما بگذارید یک ترفند ساده به شما بگویم. از این به بعد به‌جای کلمه Stop Price، فرض کنید حرف (اگر) نوشته شده است. پس در تصویر زیر ما به صرافی داریم می‌گوییم اگر قیمت شد 60000، آماده باش روی قیمت 61200 برای ما بیت‌کوین خریداری کنی، به‌همین سادگی و خوشمزگی.
برای درک اهمیت Stop Limit کافی‌است بدانید که اگر قیمت حال حاضر بیت‌کوین برای مثال 59000 دلار باشد و شما به‌جای Stop Limit، در Limit سفارش خرید بیت‌کوین را در قیمت 61200 بگذارید، همان لحظه صرافی در قیمت 61200، برای شما بیت‌کوین خریداری می‌کند.
زیرا در قسمت Limit، دیگر هیچ شرطی وجود ندارد و صرافی هر قیمتی که شما بخواهید را مبنا قرار می‌دهد. کاری هم به این ندارد که قیمت بیت‌کوین 60000 دلار است اما شما در حال خرید روی قیمت 61200 هستید.
اما در Stop Limit سفارش شما بسیار هوشمندانه ثبت میشود. زیرا در آن یک گزینه اضافه به‌نام Stop Price یا (اگر) قرار دارد.
یکی دیگر از مهم‌ترین کاربردهای Stop Limit، حدضرر گذاشتن است. مثلا فرص می‌کنیم بیت‌کوین را روی 61200 خریداری کردیم. با این تحلیل که قیمت تا 70 هزار دلار افزایش می‌یابد و ما با کلی سود از معامله خارج می‌شویم.
اما به هر دلیلی ممکن است بازار، روندی خلاف تحلیل ما در پیش بگیرد و یک معامله‌گر حرفه‌ای، همیشه برای همچین زمانی آماده است. برای همین ما حد ضرر خود را روی قیمت 60000 هزار دلار قرار می‌دهیم.
زیرا فکر می‌کنیم اگر قیمت از 61200 بالاتر نرود و شروع به اصلاح کند، قیمت ممکن است به زیر عدد 60000 دلار برسد و یک روند نزولی شکل بگیرد. اگر این اتفاق بیفتد، ما باید بیت‌کوین خود را بفروشیم و به قول معروف فرار کنیم. این جا جایی است که Stop Limit می‌تواند، شما را از یک زیان بزرگ، در امان نگه دارد.
برای این کار کافی است مانند تصویر زیر در Stop Price عدد 60000 را وارد کنید. همانطور که قبلا گفتیم فرض می‌کنیم به‌جای کلمه Stop Price، حرف اگر نوشته شده است. سپس در قسمت بعدی که Price است، عدد 59800 را وارد می‌کنیم. در آخر هم در قسمت Amount، اندازه دارایی خود را می‌نویسیم که ما فرض کرده‌ایم در این مثال، 0.1 بیت‌کوین است.
پس از ثبت سفارش به این صورت، صرافی از سفارش ما این‌گونه برداشت می‌کند که اگر قیمت به 60000 رسید، روی قیمت 59800، مقدار 0.1 واحد بیت‌کوین را بفروشد.
مزایای معاملات اسپات نسبت به معاملات فیوچرز
معاملات اسپات، مزایای مختلفی هم برای فروشندگان و هم برای خریداران دارد. این مزایا شامل موارد زیر میشود:
نداشتن سررسید قرارداد
بزرگ‌ترین مزیت معاملات در بخش اسپات نسبت به فیوچرز و مارجین، نداشتن سررسید است. هیچ وقت فراموش نمی‌کنم که مدتی قبل، از صرافی حدود 3 برابر پولی که داشتم را قرض گرفتم، تا زمانی که بیت‌کوین بالا می‌رود، سود بیشتری کنم.
اما قیمت بیت‌کوین برخلاف تحلیل اکثریت کارشناسان و تحلیلی که خودم انجام داده بودم، از 69 هزار دلار، تا 60 هزار دلار ریزش کرد. حالا من مانده بودم با یک ضرر بزرگ که علاوه‌بر سرمایه من، پول قرض گرفته شده از صرافی را هم درگیر کرده بود. از همه بدتر این بود که سر رسید معامله من 4 روز دیگر تمام می‌شد. یعنی من باید 4 روز دیگر پول صرافی را پس می‌دادم.
در آن لحظه من باید انتخاب می‌کردم که تا 4 روز دیگر معامله را باز نگه دارم بلکه بازار صعودی شود و ضرر من جبران شود یا این‌که برای بیشتر نشدن ضرر، معامله را بلافاصله ببندم.
من گزینه دوم را انتخاب کردم و با ضرر از آن پوزیشن معاملاتی خارج شدم. چرا این خاطره را تعریف کردم. چون می‌خواستم درسی که من از این شکست گرفتم را هم شما بدانید.
اگر من همان معامله را در اسپات باز می‌کردم می‌توانستم تا چندین سال، معامله خودم را باز نگه‌دارم و دیگر نگران سررسید قرارداد یا پول صرافی نباشم. اما من این پوزیشن را در بخش فیوچرز صرافی باز کرده بودم و باید در تاریخ معینی، پوزیشنم را می‌بستم.
سودهای بزرگ‌تر
معمولا سودهای عظیم نصیب کسانی میشود که یک دارایی را برای مدت زمان نسبتا طولانی نگهداری کرده‌اند. در صرافی‌ها اگر شما بخواهید در فیوچرز، مارجین، پرپچوال و هر جای دیگری به جز اسپات معامله کنید، باید در ازای هر روزی که معامله شما باز هست، کارمزد پرداخت کنید.
این باعث میشود که شما مجبور شوید پوزیشن‌های خود را برای مدت کوتاهی باز نگه دارید تا کارمزد زیادی نپردازید. اما در اسپات، شما فقط یکبار در هنگام خرید و یکبار هم هنگام فروش دارایی خود، کارمزد پرداخت می‌کنید و اصلا اهمیتی ندارد که این دارایی را تا چه زمانی می‌خواهید نگهداری کنید.
از آن‌جایی که اکثر دارایی‌ها از دلار گرفته تا طلا، رمز ارزها در بلندمدت سود بیشتری نصیب سرمایه‌گذاران می‌کنند، این معامله‌گران اسپات هستند که این سودها را به‌دست می‌آورند.
سخن آخر در مورد اسپات تریدینگ
اکثر معامله‌گران تازه وارد، خرید و فروش را در بخش SPOT یاد می‌گیرند. زیرا معاملات اسپات ساده‌ترین نوع معامله هستند و ما روزانه در بازارهای گوناگون از آن استفاده می‌کنیم. مثلا همین که شما به سوپر مارکت سر کوچه خود بروید و 1 عدد بستنی بخرید و بخورید، یک معامله اسپات است.
اما اگر پول بستنی را پرداخت کردید و قرار شد سوپرمارکت بستنی را فردا به شما تحویل دهد، یک معامله فیوچرز انجام داده‌اید.
درست است که معامله اسپات ساده و کم ریسک‌تر از سایر معامله‌ها هستند اما، توصیه می‌کنم که بعد از مدتی کار کردن در بخش SPOT، به سراغ آموزش و یادگیری سایر معاملات همچون فیوچرز، مارجین و پرپچوال نیز بروید. ولی هیچ‌گاه فراموش نکنید که معاملات فیوچرز و مارجین، ریسک بسیار بالایی دارند. پس مراقب سرمایه‌های خود باشید.