آشنایی با تحلیل تکنیکال- الگوهای قیمتی (بخش پنجم)

هزاران معامله‌گر و تحلیل‌گر در بازارهای مالی به امید کسب سود، همزمان درحال معامله هستند. ما علم و آگاهی این‌که دیگر معامله‌گران با چه هدف و فکری معامله می‌کنند را نداریم و نمی‌توانیم صدها و هزاران دلیل را بررسی کنیم که اکثریت بازار به کدام سمت خواهند رفت. در اینجا است که الگوهای قیمتی به کمک ما می‌آیند تا بتوانیم برتری نسبی را نسبت به سایر معامله‌گران و تحلیلگران دیگر بدست آوریم. در قسمت قبلی با برخی از الگوهای قیمتی نظیر کف/سقف دوقلو و پرچم‌ها آشنا شدیم. در ادامه آموزش الگوهای قیمتی، می‌خواهیم الگوهای بیشتری را باهم مورد بررسی قرار بدهیم. همچنین یاد می‌گیریم که چگونه با هر الگو می‌توانیم وارد معامله شویم.

مهارت در تشخیص صحیح الگوهای قیمتی و استفاده درست از آن‌ها، موضوعی نیست که به راحتی بدست بیاید. بعضی از تحلیلگران و معامله‌گران به دلیل رفتارهای احساسی ناشی از ترس جاماندن از بازار و طمع برای سود بیشتر، قبل از تائید الگوها وارد معامله می‌شوند که در نهایت ضرر می‌کنند. بعد از این‌که دلیل این‌کارشان را می‌پرسید، می‌گویند که فکر کردم الگوی سقف دوقلو می‌خواهد تشکیل دهد. و این است دلیل شکست بسیاری از افراد در تحلیل بازارهای مالی.

الگو سر و شانه (Head And Shoulders)

الگو سر و شانه یکی از الگوهای قیمتی قدیمی در تحلیل تکنیکال کلاسیک به‌شمار می‌رود. از نظر کلی این الگو جز دسته الگوهای بازگشتی است. پس انتظار داریم که بعد از تائید الگو، جهت روند تغییر کند.

انواع الگوی سر و شانه

به‌طور کلی الگو سر و شانه از لحاظ رفتاری به دو نوع زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

• سر و شانه سقف
• سر و شانه کف

سر و شانه سقف

این الگو معمولا در انتهای یک روند صعودی و در سقف نمودار شکل می‌گیرد. الگوی سر و شانه سقف از سه قله پشت هم تشکیل شده‌اند که قله وسطی از دو قله دیگر بلندتر است. به قله وسطی اصطلاحا سر و قله‌های کناری را اصطلاحا شانه چپ و راست می‌گویند. همچنین خط روندی که کف همه این قله‌ها را به‌هم وصل می‌کنند را ناحیه گردن می‌نامند.

این نکات را در هیچ کتابی به شما نمی‌گویند:

در جلسه قبل گفتیم که جهت روند در بازار به یک‌باره نمی‌تواند تغییر کنید. در شکل فوق نیز ملاحضه می‌کنید که بعد از این‌که یک روند صعودی به اتمام می‌رسد، بازار کم کم رنج می‌شود تا روند جدید نزولی شکل بگیرد. تفسیر این اتفاق را در چگونگی به‌وجود آمدن الگو سر و شانه می‌توانید به‌خوبی درک کنید(نحوه پیدایش الگو سر و شانه).

چگونگی شکل‌گیری الگو در نمودار

تصور کنید که قیمت بعد از یک روند صعودی در اولین برخورد با ناحیه مقاومتی واکنش نشان می‌دهد. این واکنش حاصل سیو سود (Save Profit) معامله‌گران قبلی و هم فروشنده های جدید در ناحیه مقاومتی است. در نهایت نوسان ایجاد شده از این اتفاق باعث ایجاد شانه چپ در الگو می‌شود.

بعد از کاهش فشار فروش به دلیل این‌که قیمت همچنان دوست دارد در مسیر قبلی خود به روند ادامه دهد، قیمت بازمی‌گردد و از سقف قبلی نیز عبور می‌کند. اما این‌بار فشار بیشتری از ناحیه فروشندگان باعث می‌شود که قیمت پایین بیاید. حاصل این موج دوم که از موج قبل قوی‌تر بود، دلیل تشکیل ناحیه سر است.

بعد از تشکیل ناحیه سر و تشکیل روند رنج، دیگر خریداران کمتری به ادامه روند صعودی و شکست ناحیه مقاومتی امیدوار هستند. موج سوم خریداران به دلیل امید کمتر از حالت‌های قبل نمی‌تواند سقف قبلی را بشکند و باعث پدیدار آمدن شانه راست می‌شود.

حال دیگر روند رنج تکمیل شده و تنها امید قبل از ریزش شکست ناحیه حمایتی گردن است. بعد از شکست ناحیه حمایتی گردن، انتظار داریم که سهم روند نزولی جدیدی را آغاز و قیمت ریزش داشته باشد. نمونه‌ای از الگو سر و شانه سقف را در نمودار زیر می‌توانید مشاهده کنید.

الگو سر و شانه کف

این الگو دقیقا نقطه مقابل الگو سر و شانه سقف است. یعنی در انتهای یک روند نزولی تشکیل می‌شود و انتظار داریم بعد از آن جهت روند تغییر کند. پس این الگو نیز جز دسته الگوهای بازگشتی قرار می‌گیرد.

چگونگی شکل‌گیری الگو

تصور کنید که نمودار در حالت نزولی است. بعد از این‌که قیمت به یک سطح حمایتی خوب می‌رسد، خریداران وارد معامله می‌شوند. همزمان فروشندگانی که از قبل در سود بودند نیز سیو سود می‌کنند. این تحرکات معاله‌گران باعث می‌شود تا قیمت در آن ناحیه قیمتی دچار نوسان شده و شانه چپ در نمودار تشکیل شود.

بعد از این‌که فشار خریداران کمتر شد، به دلیل این‌که قیمت همچنان دوست دارد در مسیر قبلی خود به روند ادامه دهد، فروشندگان  بیشتری وارد معامله شده و قیمت را از کف قبلی نیز پایین‌تر می‌برند. اما به دلیل این‌که سطح حمایتی قوی داشتیم، این‌بار فشار بیشتری از ناحیه خریداران باعث می‌شود که قیمت دوباره بالا بیاید. حاصل این موج دوم، تشکیل ناحیه سر است.

بعد از این‌که سر تشکیل شد و نمودار وارد حالت رنج شد، فروشندگان کمتری به ادامه روند نزولی و شکست ناحیه حمایتی امیدوار هستند. موج سوم خریداران را معمولا معامله‌گران آماتور تشکیل می‌دهند. این موج قدرت کمتری از موج قبلی دارد و نمی‌تواند سقف قبلی را بشکند که باعث تشکیل شانه راست می‌شود.

حال که الگو سر و شانه کف شکل گرفته تنها گزینه‌ای که مانع صعود قیمت می‌شود، ناحیه مقاومتی گردن است. انتظار داریم که بعد از شکست این ناحیه، خریداران بیشتری بازار را به‌دست بگیرند و باعث رشد قیمت شوند.

نحوه معامله در الگوی سر و شانه

بسیار واضح است که با توجه به الگو سر و شانه کف یا سقف سطح حمایتی/مقاومتی گردن نقطه عطف نمودار بین حالت نزولی و صعودی برای ما محسوب می‌شود. پس بعد از شکل‌گیری الگو صبر می‌کنیم تا قیمت از سطح گردن عبور نماید. بعد از آن می‌توانیم وارد معامله شویم. تارگت الگوی سر و شانه به اندازه عمق سر از خط گردن لحاظ می‌کنیم و حد ضرر را با توجه به مدیریت سرمایه و تایم فریم مورد معامله، زیر شانه راست قرار می‌دهیم.

نحوه معامله در الگو سر و شانه سقف

نحوه معامله در الگو سر و شانه کف

نکات مهم درباره الگو سر و شانه

دقت کنید که ناحیه گردن یک سطح قیمتی است. پس مثل الگوهای قیمتی نظیر سقف و کف دوقلو در این الگو نیز ناحیه گردن می‌تواند شیب‌دار هم باشد. اما هرچه شیب گردن کمتر باشد، اعتبار الگو بیشتر است.

باتوجه به این‌که گفتیم این الگو در انتهای روندها شکل می‌گیرد. پس انتظار داریم که واگرایی را به هنگام شکل‌گیری الگو سر و شانه در اندیکاتورهای مربوطه (RSI,MACDو...) ببینیم.

معمولا در کتاب‌ها و جزوات آموزشی اشاره می‌شود که ارتفاع شانه سمت راست نباید از ارتفاع شانه سمت چپ بلندتر باشد (معمولا شانه راست نصف شانه چپ). اما باتوجه به این‌که قیمت همواره نسبی و دارای نوسان است، پس اگر مقدار آن‌ها خیلی به‌هم نزدیک بود، با رعایت حد ضرر معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند.

نکته دیگر این‌که اکثرا بعد از تشکیل سر، به دلیل این‌که جهت روند درحال تغییر است انتظار داریم که حجم معاملات شروع به افزایش ‌کند. این مورد را هم می‌توانیم برای تائید الگوی سر و شانه مدنظر داشته باشیم.

نتیجه: پس اگر شکست ناحیه‌های حمایت/مقاومت بدون افزایش حجم مناسب شکل بگیرد، همواره باید به آن‌ها به دید تردید نگاه کنیم.

سوال: کدامیک از الگوهای زیر را در نمودار می‌بینید؟

• الگو سر و شانه کف  شکل گرفته و روند صعودی است.
• الگو سر و شانه سقف شکل گرفته و روند صعودی است.
• هیچکدام.

جواب:

احتمالا شما هم در نمودار مورد نظر، الگویی شبیه به سر و شانه کف مشاهده کردید.

اما اگر این‌گونه فکر می‌کنید، یعنی مهم‌ترین نکته‌ای که در رابطه با الگوهای سر و شانه کف وجود دارد را فراموش کرده‌اید. همان‌طور که قبلا گفتیم، الگوی سر و شانه کف نوعی الگوی بازگشتی محسوب می‌شود که در انتهای روند نزولی شکل می‌گیرد. اما اینجا روند درحال صعود بوده. پس اصلا نباید به دنبال سر و شانه کف بگردیم. اگر هم بخواهیم احتمال الگویی را بدهیم، باید منتظر تشکیل الگو سر و شانه سقف در انتهای روند صعودی باشیم. این یکی از بزرگترین اشتباهاتی است که تحلیل‌گران در رابطه با الگوهای سر و شانه زیاد تکرار می‌کنند.

نتیجه مهم: همیشه به مکان شکل گیری الگو در نمودار دقت کنیم. هر گِردی، گِردو نیست!

الگو سر و شانه کف، همیشه در انتهای روند نزولی و سر و شانه سقف نیز در همیشه انتهای روند صعودی تشکیل می‌شوند.

الگو کنج (Wedge)

در ادامه مبحث الگوهای قیمتی می‌رسیم به الگو کنج (Wedge). این الگو از نوع الگوهایی است که هم می‌تواند بازگشتی باشد و هم ادامه دهنده. بنابراین قاعده خاصی وجود ندارد و در کتب آموزشی نیز اشاره خاصی به این موضوع ‌نکرده‌اند. به‌طوری‌که اگر چند کتاب و جزوه مختلف را مشاهده کنید، ممکن است با حرف‌های متناقض برخی از تحلیل‌گران مواجه شوید. اما ما این الگو را به شکل ساده‌تری برای شما بیان می‌کنیم.

الگوی کنج درواقع از دو خط روند همگرا تشکیل شده که در نمودار به‌صورت شیب‌دار رسم می‌شوند (همانند خطوط روند). اگر جهت نوک کنج به سمت بالا بود، ما بع از تشکیل الگو انتظار نزول قیمت را داریم. اما اگر جهت نوک کنج به سمت پایین بود، انتظار صعود را داریم.

به‌عبارتی دیگر انتظار داریم بعد از تشکیل این الگو، قیمت در جهت عکس کنج حرکت کند.

انواع الگو کنج

این الگو از لحاظ جهت حرکت به دو نوع کنج صعودی و نزولی تقسیم می‌شوند. در ادامه با این نوع الگوها بیشتر آشنا خواهیم شد.

الگو کنج صعودی

در این نوع از کنج‌ها، حرکات قیمتی در داخل کنج، یک روند صعودی را ایجاد می‌کنند (جهت کنج رو به بالا است). اما بعد از تکمیل شدن الگو ما انتظار داریم قیمت ریزش کند. شکل ساده کنج‌های صعودی را می‌توانید در شکل زیر مشاهده کنید.

منظور از تکمیل شدن الگو در کنج‌های صعودی، همان شکست قیمت از ضلع پایین کنج است. این الگو را مخصوصا در تایم‌فریم‌های ساعتی و حتی دقیقه‌ای به وفور می‌توانید در نمودارها مشاهده کنید. معمولا برای اشخاصی که به‌صورت روزانه معامله می‌کنند، این الگو بسیار کاربردی است.

نحوه معامله در الگو کنج صعودی

نحوه معامله در الگو کنج صعودی بسیار ساده است. بعد از خروج قیمت از ضلع پایین وارد معامله می‌شویم و حد ضرر را بالای سقف قیمتی کنج قرار می‌دهیم. تارگت نیز به اندازه ارتفاع عمودی کنج است.

الگو کنج نزولی

این الگو نقطه مقابل کنج صعودی است. یعنی نوک کنج به سمت پایین بوده و انتظار داریم بعد از تکمیل الگو، قیمت از ضلع بالای کنج خارج و به صعود خود ادامه دهد. پس به‌عبارتی دیگر می‌توان گفت که الگوی کنج نزولی از مجموعه نوسان‌های نزولی تشکیل می‌شود، که قیمت بعد از آن افزایش خواهد داشت.

همان‌طور که گفتیم، از این الگو در بعضی از جزوات آموزشی به‌عنوان الگوهای ادامه دهنده و در بعضی از جزوات نیز به‌عنوان الگوی بازگشتی نام برده شده. اما با این قاعده که برایتان توضیح دادیم دیگر این مسئله را حل کردیم. درواقع الگو کنج باتوجه به این‌که در کجای روند و نمودار می‌تواند تشکیل شود، رفتار متفاوتی را نیز از خود نشان می‌دهد. پس هم می‌تواند از نوع بازگشتی باشد و هم از نوع ادامه دهنده. نمونه الگو کنج نزولی را در نمودار زیر می‌توانید مشاهده کنید.

نحوه معامله در الگو کنج نزولی

نحوه معامله در الگو کنج نزولی نیز مشابه روش قبل بوده، اما جهت معامله ما معکوس قبل است. درواقع به‌دلیل این‌که جهت نوک کنج به سمت پایین است، پس منتظر می‌مانیم تا قیمت از ضلع بالای کنج خارج شود. بعد از این‌که ضلع بالای کنج شکسته شد، وارد معامله خرید می‌شویم و حد ضرر را زیر نوک کنج قرار می‌دهیم. تارگت معامله نیز همانند قبل به اندازه ارتفاع عمودی کنج است.

عکس14

نحوه معامله در الگو کنج نزولی

نکات مهم درباره الگو کنج

در ترسیم الگوهای قیمتی نظیر کنج دقت کنید که هر خط در الگو کنج همانند یک خط روند کوتاه مدت است. پس تمامی قوانین خطوط روند را برای کشیدن خطوط الگوی کنج رعایت کنید.

به‌عنوان مثال برای کشیدن خطوط حداقل دو برخورد لازم است. هرچه تعداد برخوردها بیشتر باشد اعتبار الگو نیز بیشتر است.

اگر کنج‌ها در انتهای یک روند شکل بگیرند، می‌تواند در اندیکاتورها واگرایی هم ایجاد کنند.

لزوما کنج‌ها برای تشخیص زمان تغییر روند به‌کار نمی‌روند. بهتر است از این الگو برای نوسان‌گیری استفاده شود.

برای نقطه ورود بعد از شکست الگو کنج، ممکن است که قیمت در همان ابتدا فاصله زیادی از محل شکست بگیرد. در این مواقع می‌توانیم برای این‌که ریسک به ریوارد را کاهش دهیم، منتظر بمانیم تا قیمت کمی اصلاح کند (اصطلاحا پولبک بزند). سپس می‌توانیم در قیمت پایین‌تر وارد معامله شویم. البته این کار نیاز به تمرین و تجربه هم دارد، زیرا در بعضی از مواقع قیمت بدون اصلاح (پولبک) به مسیر خود ادامه می‌دهد.

اگر به نسبت ریسک به ریوارد این الگو دقت کرده باشید، متوجه میزان ریسک پایین نسبت به میزان سود آن خواهید شد. پس این مورد را هم در درجه بندی الگوهای قیمتی بخاطر بسپارید. اما به‌یاد داشته باشید که همواره حد ضرر را باید رعایت کنید. زیرا همیشه بازار آنچه‌که ما می‌خواهیم را عمل نمی‌کند.

جمع‌بندی

در این قسمت نیز با الگوهای مهم و پرکاربردی در تحلیل تکنیکال آشنا شدیم. تا اینجای کار با تمرین زیاد و تسلط به موضوعات بیان شده، باید بتوانید نحوه رفتار قیمت‌ها را تا حدی شناخته و الگوهای قیمتی را در نمودار تشخیص دهید. تسلط بر تمامی مباحثی که مطرح شد، بستگی مستقیم به میزان تمرین و کسب تجربه خود شما دارد. هرروز که تمرین می‌کنید با مطالب جدیدتری برخورد خواهید کرد.

به یاد داشته باشید که تمامی مطالبی که عنوان می‌شود فقط پیش‌نیازهای تحلیل تکنیکل است. بعد از تسلط بر این امور می‌توانید به‌راحتی سبک مورد علاقه خود را در تحلیل انتخاب کرده و بدون هیچ مشکلی به یادگیری آن‌ها بپردازید. الگوهای قیمتی در بازار بیشتر از آن‌چه که در این مقاله گفته شد، هستند. اما ما با توجه به درجه اهمیت و همچنین تکرار آن‌ها در گذشته، به مهم‌ترین آن‌ها اشاره کردیم. در قسمت بعد نیز به تحلیل رفتاری معامله‌گران و واقعیات پشت پرده قیمتی خواهیم پرداخت.

لینک سری‌های قبلی آشنایی با تحلیل تکنیکال:

بخش اول

بخش دوم

بخش سوم

بخش چهارم

اگر سوالی دارید در زیر همین مقاله طرح کنید حتما به آن پاسخ خواهم داد.

درصورت مفید بودن مطلب فوق لطفا آن‌را با دوستان خود نیز به اشتراک بگذارید.