نظریه پشیمانی، چرا حتماً سهم اشتباهی را می‌خرید؟

نظریه پشیمانی را حتماً تجربه کرده اید! در جمعی نشسته‌اید. نظرهای مختلفی در ارتباط با بورس و اوراق بهادار می‌شنوید. یکی از دوستانتان سهم ایکس را معرفی می‌کند و می‌گوید احتمالا فردا  آخرین فرصت ورود به سهم است و بعد از آن سهم تا مدت زیادی صف خرید خواهد بود. در این حالت چه می‌کنید؟ بیشتر ما با این موقعیت مواجه شدیم. معمولا در این مواقع احساسی گنگی به ما می‌گوید، اگر سهم را نخری بعد از رشد پشیمان خواهی شد و اگر سهم را بخری و پیش‌بینی دوستت اشتباه شد، چه کار خواهی کرد؟ دانشمندان برای این حالت نظریه‌ای به‌ نام، نظریه‌ پشیمانی یا حسرت مطرح کرده‌اند. در این مقاله قصد داریم در مورد این احساس گنگ که در هر صورت همراه ما هست و ما را بر سر دوراهی خرید یا عدم خرید قرار می‌دهد صحبت کنیم.

نظریه پشیمانی یا حسرت

نظریه پشیمانی یا حسرت یکی از معروف‌ترین نظریه‌هایی است که تا حدی توانست جایگزین نظریه بازدهی مورد انتظار شود. این نظریه توسط بِل و لومس در سال 1982 مطرح شد. طبق این نظریه می‌توان گفت که افراد هنگام سرمایه‌گذاری علاوه‌بر داشتن نگرانی در رابطه با بازدهی مورد انتظار خود، در رابطه با انتخاب‌های متفاوتی که می‌توانستند داشته باشند هم نگرانی دارند.

فرض کنید من به‌عنوان یک سرمایه‌گذار، مقداری از سرمایه خود را وارد بازار بورس کنم و سود یا زیان چندانی هم نکرده باشم. اگر در همین زمان یکی از بازارهای موازی مثل طلا رشد چشم‌گیری داشته باشد، ناراحت می‌شوم که چرا مقداری از سرمایه خود را وارد آن بازار نکرده‌ام، با اینکه انتظار رشد از این بازار را داشتم.

نظریه پشیمانی، یک ساختار ساده دارد. اما در کنار این ساختار ساده می‌تواند بسیاری از نوسان‌های موجود در بازارها را توجیه کند (لومس و سوگدن، 1982). این نوسانات را شهود روانشناختی توجیه می‌کند و دلیل آن را به ذات حسرت‌گریز انسان‌ها ربط می‌دهد.

بعد از بل، لومس و سوگدن، باربریس و تالر  در سال 2006، مفهوم حسرت و پشیمانی را وارد زمینه مالی و صنعت بیمه کردند. طبق نظریه پشیمانی این احساس بر رفتار منطقی سرمایه‌گذاران تاثیر می‌گذارد و توانایی آن‌ها را هنگام اخذ تصمیمات درست یا غلط تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نظریه پشیمانی و حسرت‌گریزی انسان‌ها

هنگام اخذ تصمیمات مالی و یا هر تصمیم دیگری باید موضوع را از تمامی جنبه‌ها بررسی کنیم. احتمال وقوع هر یک از حالت‌ها را پیش‌بینی کنیم و نتایج احتمالی را بررسی کنیم. اما بیشتر افراد کاری متفاوت انجام می‌دهند و این پروسه را طی نمی‌کنند در حالی که می‌دانند کار درست چیست.

همان‌طور که پیش از این گفتیم، مطالعات نشان داده که افراد در ذات خود از پشیمانی می‌ترسند و سعی می‌کنند از آن دوری کنند. بسیاری از افراد هنگام تصمیم‌گیری، در مورد بدترین نتیجه ممکن فکر می‌کنند و احساسی که نسبت به آن نتیجه دارند را در نظر می‌گیرند. یعنی با این کار میزان حسرت احتمالی خود در آینده را اندازه می‌گیرند. بعد از سنجیدن میزان پشیمانی احتمالی معمولا گزینه‌ای را انتخاب می کنند که حسرت را به حداقل برساند، حتی اگر بهینه نباشد.

نظریه پشیمانی با تاثیر بر تصمیمات سرمایه‌گذاران، رفتار آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به ریسک‌گریزی غیر‌ضروری و یا باعث پذیرش ریسک غیرمنطقی شود. یعنی این حالت باعث می‌شود در مواقعی که پذیرش ریسک غیرمنطقی است، ریسک کنند و در جاهایی که پاداش نسبت به ریسک مناسب به‌نظر می‌آید از ریسک دوری کنند.

مثال‌های عینی نظریه پشیمانی

دلیل آوردن حجم پول زیاد در روزهایی که شاخص در حال ثبت رکوردهای پی‌در‌پی است چیست؟ یا زمانی که قیمت سهمی بسیار مناسب است، چرا افراد قدر موقعیت پیش‌آمده را نمی‌دانند؟

احتمالا شما هم زیاد شنیده‌اید که می‌گویند تمامی سرمایه خود را در یک بازار نگذارید. یا این که هرگز خانه، خودرو و وسایل کسب‌وکار خود را نفروشید و پول آن را به بازار نیاورید. همان‌طور که می‌دانیم فرآیند سرمایه‌گذاری همواره با درصدی از ریسک همراه است که می‌تواند باعث از بین رفتن قسمت عمده‌ای از سرمایه شخص شود. یکی از دلایل بروز این رفتارها را می‌توان به آن‌چه که در نظریه پشیمانی به آن اشاره شده نسبت داد. در اوایل سال 1399 دیدیم که ذات حسرت‌گریز افراد، منجر به ازدحام برای دریافت کد بورسی و رورد به بازار بورس شد. یعنی افراد برای عقب نماندن از سودی که سایرین کسب می‌کنند، ریسک‌پذیریشان افزایش پیدا کرد و در قله‌ها وارد بازار شدند. یا زمانی که بازار حالت گاوی به خود گرفته بود از ترس از دست دادن سودهای آتی، حجم پول زیادی وارد بازار شد.

اما چه چیزی باعث می‌شود که یک شخص پول قرض کند یا وام بگیرد و آن را به بورس بیاورد؟

جو روانی حاکم، ذات حسرت‌گریز انسان و تبلیغات حوزه بورس، باعث شد که سیگنال‌های خروج و علائم هشدار‌ دهنده ریزش‌ها جدی گرفته نشوند و ذات حسرت‌گریز آن‌ها مانع از اخذ تصمیم به‌موقع و درست شد.وقتی افراد با چنین ریزش‌هایی مواجه می‌شوند، از ترس از دست نرفتن تمامی سرمایه خود باز هم منطقی عمل نمی‌کنند. دیگر به نقاط حمایتی سهم‌ها توجه نمی‌شود و سهم‌هایی که پول زیادی برای خرید آن‌ها پرداخت شده با قیمت‌های بسیار پایینی به فروش می‌روند.طبق نظریه پشیمانی، حالت و احساس پشیمانی که در افراد ایجاد می‌شود، می‌تواند آن‌ها را به سمت ریسک‌گریزی و یا ریسک‌پذیری بیش از حد سوق دهد.

این حالت‌ها تنها در بازار بورس دیده نمی‌شوند. در بازارهای موازی هم از این قبیل رفتارها زیاد دیده می‌شود. برای مثال می‌بینید که قیمت دلار روز به روز در حال افزایش است. فردی که منطقی فکر می‌کند، احتمال می‌دهد که این رشد قیمتی روزی پایان پیدا کند و افزایش قیمت تا این حد غیرمنطقی است. در عین حال شخص دیگری که تحت تاثیر احساس پشیمانی قرار دارد می‌ترسد که در صورت عدم ورود به بازار دلار، از سودهای احتمالی آتی دور بماند.

چگونه از این اتفاقات درس بگیریم و دیگر دچار آن‌ها نشویم؟

به سراغ مثال دیگری می‌رویم. شخصی را در نظر بگیرید که بر اساس پیشنهاد دوستش سهمی را می‌خرد. بعد از 6 ماه قیمت سهم بیش از 50 درصد افت می‌کند. معمولا از صبر این فرد هم روز به روز کاسته می‌شود و در نهایت احتمال این که بعد از 6 ماه، با ضرر از سهم خارج شود، زیاد است. در این صورت احتمال خودسرزنشی بالا می‌رود، فرد پشیمان می‌شود و افسوس می‌خورد که چرا پیش از گوش دادن به حرف دوستش، سهم را بررسی نکرده است. در این حالت فرد می‌فهمد که برای جلوگیری از ضرر و پیش‌گیری از ایجاد احساس پشیمانی حتما پیش از خرید یک سهم آن را بررسی کند و تنها روی حرف دوستش حساب باز نکند.

حالا بیایید حالت دیگر را در نظر بگیریم. فرض کنید با اعتماد بر حرف دوستتان سهمی را خریداری کرده‌اید و بعد از گذشت 6 ماه چیزی حدود 50 درصد سود کرده‌اید. در این حالت هم ممکن است افسوس این را بخورید که چرا مبلغ بیشتری را وارد سهم نکرده‌اید با این که می‌دانستید دوستتان در این زمینه خبره است. بنابراین در آینده هم هر موقع این دوستتان سهمی به شما معرفی کند، احتمالا سریع به سراغ آن خواهید رفت. اما باید توجه کنید که همواره امکان وقوع حالت اول وجود دارد. و بدانید احتمال به‌وجود آمدن احساس پشیمانی در هر حالتی وجود دارد. بنابراین قبل از خرید یک سهم جهت کسب آرامش خاطر، سعی کنید احساسات خود را نادیده بگیرید و سهم را بررسی کنید.

درک نظریه پشیمانی

اگر افراد درک درستی از نظریه پشیمانی و آگاهی از روانشناسی سرمایه‌گذاری داشته باشند، می‌توانند تاثیر پشیمانی را بر تصمیمات سرمایه‌گذاری خود حداقل کنند. سرمایه‌گذاران باید ببینند که چگونه تئوری پشیمانی بر تصمیمات گذشته آن‌ها تاثیر گذاشته است و هنگام اخذ تصمیمات جدید، آن‌ها را در نظر بگیرند.

سرمایه‌گذاران باید بدانند که همواره یک تمایل ناخواسته به پشیمانی در آن‌ها در رابطه با فرصت‌های از دست رفته نیز وجود دارد. بنابراین هنگام اخذ تصمیمات جدید باید سعی کنند که تحت تاثیر این احساس پشیمانی قرار نگیرند و منطقی تصمیم‌گیری کنند.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.