بازار پول، شاید با شنیدن این کلمه فکرتان سراغ بازار سرپوشیده‌ای برود که مغازه‌هایی پر از پول در آن وجود دارد. اما برخلاف تصورمان بازار پول با وجود اینکه در فضای فیزیکی خاصی وجود ندارد ولی از جمله مهم‌ترین عوامل اقتصادی تاثیرگذار است.
آیا شما اطلاعاتی از بازار پول دارید؟ آیا می‌دانید ابزارهای مورد استفاده در این بازار چه چیزهایی هستند؟
اگر علاقه‌مند به مطالعه درباره بازار پول هستید این مقاله را تا انتها بخوانید.
تعریف بازار پول
بازار پول (Money market) بازاری برای معامله پول و سایر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول است. بازار پول یک بازار فیزیکی و سازمان یافته نیست و محل جغرافیایی خاصی برای آن وجود ندارد.
فعالین این بازار افراد یا واحدهایی هستند که دارای مازاد نقدینگی بوده و به‌جای پس‌انداز این نقدینگی آن را در اختیار افراد و واحدهای اقتصادی قرار می‌دهند که نیازمند منابع مالی هستند.
سازوکار بازار پول
بازار پول یکی از ابزارهای کوتاه مدت مالی است و به‌عنوان ابزاری برای وام گرفتن و وام دادن در زمان کوتاه معرفی می‌شود. سررسید این منابع کمتر از یک سال بوده و به‌دلیل کوتاه بودن زمان سررسید، نقدشوندگی بالایی دارند.
سازوکار این بازار به شکلی است که به اشخاص و واحدهای فعال این امکان را می‌دهد که سرعت نقدینگی خود را افزایش دهند.
در واقع مهم‌ترین رسالت بازار پول ایجاد تسهیلات ارزان قیمت برای واحدهای اقتصادی به منظور تامین نقدینگی و تامین سرمایه در گردش است.
ویژگی‌های بازار پول
وجود این بازار برای عملکرد آشکار و روان اقتصاد مالی بسیار حیاتی است؛ در واقع بازار پول به فعالین این امکان را می‌دهد که سرمایه خود را در بهترین شکل ممکن به دست بنگاه‌ها یا افرادی که نیاز به نقدینگی دارند برسانند و سود کسب کنند.
از ویژگی‌های مهم بازار پول به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
- نقد شوندگی بسیار بالایی دارد.
- ریسک عدم پرداخت در این بازار به شدت پایین است.
- این بازار به فعالین فرصت کسب سود بالایی می‌دهد.
- هزینه انجام معامله در این بازار به نسبت سایر بازارها بسیار پایین است.
این موارد از جمله ویژگی‌های مهم بازار پول بود که باعث توجه بیشتر فعالان اقتصادی به این بازار می‌شود.
مقالات پیشنهادی : سهام بنیادی، سهام غیر بنیادی و سهام دفاعی
نهادهای فعال در بازار پول
از جمله نهادهای فعال در بازار پول که فعالیت اقتصادی پررنگی دارند، میتوان به بانک مرکزی، بانک‌های تجاری، واسطههای مالی و غیر بانکی اشاره کرد.
بانک مرکزی اصلی‌ترین نهاد این بازار است اما خود به‌طور مستقیم وارد بازار پول نمی‌شود و به کمک ابزارهایی چون نرخ بهره و عملیات بازار آزاد آن را کنترل می‌کند.
بانک‌های تجاری نیز نقش بسیار مهمی در بازار پول دارند، آن‌ها به متقاضیان وام داده و اوراق قرضه یا اسناد خزانه را تنزیل می‌کنند. همچنین اگر در نقدینگی دچار مشکل شوند برای جبران نقدینگی از این بازار کمک می‌گیرند.
واسطههای مالی و غیر بانکی نیز شامل شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های بیمه، صندوق‌های تامین مالی و سایر شرکت‌های فعال در بازار مالی می‌شود که به فعالیت‌هایی چون وام‌دهی و سرمایه‌گذاری در بازار پول می‌پردازند.
ابزارهای بازار پول
بازار پول از انواع متعدد ابزارهای مالی تشکیل می‌شود که به نسبت سایر ابزارهای مالی ریسک بسیار کمتری دارند. ابزارهای بازار پول شامل موارد زیر می‌شود:
- اوراق مشارکت
- اسناد خزانه
- گواهی سپرده
- اوراق تجاری
- اوراق پذیرش بانکی
- قراردادهای بازخرید
- صندوق سرمایه‌گذاری مشترک
اوراق بهادار شامل اوراقی می‌شود که توسط دولت منتشر شده و سررسید آن به‌طور معمول بین سه ماه تا یک سال است. اگر این اوراق قبل از سررسید تنزیل شوند به مبلغی کمتر از مبلغ اسمی به فروش خواهند رفت. دارنده سند نیز می‌تواند در تاریخ سررسید مبلغ اسمی سند را دریافت کند.
بیشتر بخوانید:
اوراق مشارکت معمولا توسط دولت و برای تسویه حساب با پیمان‌کاران دولتی منتشر می‌شود.
اسناد خزانه نیز تقریبا کارکردی مانند اوراق مشارکت دولتی دارد، این اوراق به منظور تامین کسری بودجه دولت منتشر می‌شود. اوراق خزانه را نیز میتوان به نرخی کمتر از سررسید تنزیل کرد و یا در زمان سررسید به میزان مبلغ اسمی درج شده روی اوراق آن را به فروش رساند.
اسناد خزانه به نسبت سایر اوراق ریسک بسیار کمتری دارد و انتشار و بازخرید آن توسط بانک مرکزی و به نمایندگی از دولت صورت می‌پذیرد.
گواهی سپرده نیز یکی از ابزارهای اصلی بازار پول به شمار می‌رود؛ در واقع گواهی سپرده سندی است که توسط بانک یا موسسه مالی در قبال سپرده‌های مشتریان صادر می‌شود. این گواهی یکی از مهم‌ترین منابع تامین مالی بانک‌های تجاری به شمار می‌رود.
دارندگان گواهی سپرده به‌راحتی می‌توانند بازده پول خود را محاسبه کنند و زمان سررسید اصلی و بهره گواهی سپرده به‌طور واضح مشخص است.
مقالات پیشنهادی : صندوق سرمایه گذاری جسورانه
گواهی‌های سپرده به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- گواهی سپرده قابل انتقال که دارنده این گواهی می‌تواند آن را قبل از سررسید در بازار ثانویه به فروش رساند.
- گواهی سپرده غیر قابل انتقال که غیر قابل مبادله بوده و نمی‌توان آن را به فروش رساند. دارندگان این نوع گواهی در صورت نیاز قبل از زمان سررسید می‌توانند به موسسه سپرده‌پذیر مراجعه کرده و با تحمل جریمه میزان سپرده خود را از موسسه خارج کنند.
اوراق تجاری، اوراقی است که توسط شرکت‌های مالی و موسسات غیر مالی منتشر شده و برای استفاده شرکت‌هایی که وجه نقد نیاز دارند استفاده می‌شود. از این اوراق برای تامین مالی میان مدت و دراز مدت شرکت‌ها نیز استفاده می‌شود.
البته اوراق تجاری به مانند اسناد خزانه بازار دست دوم قابل توجهی ندارد؛ در واقع نقدینگی اوراق تجاری نسبت به اسناد خزانه کمتر است.
اوراق تجاری به دو دسته مهم تقسیم می‌شوند که شامل اوراق تجاری است که توسط شرکت‌های بزرگ منتشر شده و به‌طور مستقیم و بدون نیاز به کارگزار به خریداران فروخته می‌شود.
دسته دوم نیز توسط شرکت‌های کوچکتر منتشر می‌شود و از طریق کارگزاران و معامله‌گران قابل معامله است.
اوراق پذیرش بانکی، همان حواله یا برات است در این نوع اوراق مبلغ معینی به حامل آن در تاریخ معینی تعهد می‌شود. اوراق پذیرش بانکی معمولا به منظور تامین کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قراردادهای بازخرید (ریپو)
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز جزو ابزارهای بازار پول هستند، سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کرده و در سود و زیان آن نیز شریک هستند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، پول جمع‌آوری شده سرمایه‌گذاران را در اوراق بهادار، سپرده‌های بانکی، سهام و اوراق مشارکت سرمایه‌گذاری می‌کنند.
سخن پایانی
بازار پول یکی از بازارهای با نقدینگی بالا بوده و از امنیت بسیار بالایی برخوردار است. در واقع بازار پول به‌دلیل نقدینگی بالا معادل پول نقد در نظر گرفته می‌شود. فعالیت مستقیم در این بازار نیازمند تجربه و مهارت بسیار بالایی است.
اما اگر فرد کم ریسک و و کم تجربه‌ای هستید صندوق‌های سرمایه‌گذاری گزینه مناسبی برای فعالیت در بازار پول است.
مقالات پیشنهادی : صندوق سرمایه‌گذاری در سهام چیست؟
آیا تجربه فعالیت در بازار پول را داشته‌اید؟