حجم مبنا چیست؟

شاید شما هم دیده باشید که قیمت آخرین معامله یک سهم با قیمت پایانی آن یکی نیست.
برای مثال سهم شما دارد در 5+ درصد معامله می‌شود، اما قیمت پایانی 2+ درصد افزایش پیدا کرده است. دلیل این اختلاف به خاطر موضوعی است که به آن حجم مبنا می‌گوییم. اگر تازه با بورس آشنا شدید و قصد سرمایه گذاری در بورس را دارید پیشنهاد می‌کنیم دوره های آموزشی تالار بورس را مشاهده کنید. 

حجم مبنا به زبان ساده در قالب یک مثال

تعریف ساده حجم مبنا در بورس و رابطه حجم معاملات و حجم مبنا را با یک مثال ساده توضیح می‌دهیم.

فرض کنید امروز من یک دلار را از یکی از دوستانم 1 میلیون تومان بخرم.
آیا قیمت دلار در بازار می‌شود یک میلیون؟
خیر. حجم این معامله کوچک‌تر از آن است که بخواهد قیمت را در کشور عوض کند. اما اگر چند صد میلیون دلار در این قیمت معامله شود، قیمت واقعا تغییر می‌کند.

حجم مبنا در واقع مبنایی است برای سنجش حجم معاملات و دخیل کردن آن‌ها در میزان تغییرات قیمت.

در بازارهای پرعمق معمولا حجم معاملات به قدری زیاد است که تغییرات قیمت برای عموم مردم قابل پذیرش است. اما در بازارهای کم‌عمق مثل بورس تهران، باید حجم معاملات به یک حدی برسد تا تغییرات قیمت پذیرفته شود.

حجم مبنا را از کجا ببینیم؟

حجم مبنا یک عدد است که از سوی سازمان بورس اعلام می‌شود.
برای مثال می‌گوییم برای یک سهم به‌خصوص، حجم مبنای سهم برابر است با 2 میلیون سهم.
یعنی اگر 2 میلیون سهم در 3+ معامله شود، قیمت به اندازه 3 درصد بالا خواهد رفت.

حالا چه می‌شود اگر 200 هزار سهم با قیمت 3+ معامله شود؟
در این حالت چون تعداد سهام معامله شده، 10% حجم مبنا است، قیمت به اندازه 0.3+ بالا می‌رود.

تصور کنید بعد از این معامله، 2 میلیون سهم در قیمت 5- معامله شود، در این صورت قیمت پایانی کجا خواهد بود؟

بله، درست حدس زدید. چون تعداد معاملات حجم مبنا رو پر می‌کند، قیمت پایانی در 5- قرار خواهد گرفت.

بیشتر بخوانید: آموزش بورس از صفر به زبان ساده

حجم مبنای کم خوب است یا بد؟ 

 سهمی که حجم مبنای بزرگ‌تر داشته باشد، سخت‌تر دچار نوسان می‌شود.
در این سهم باید تعداد بیشتری سهم معامله شود تا قیمت پایانی بالا برود.

این ماجرا به تنهایی نه خوب است و نه بد. یک سهم با حجم مبنای بزرگ می‌خرید، برای سهم صف خرید تشکیل شده، اما چون سهم خیلی خوب است، کسی حاضر نیست آن را بفروشد.
به همین دلیل حجم مبنا پر نمی‌شود و قیمت بالا نمی‌رود.
فردا، در پیش بازار، این قیمت به عنوان صفر بازار در نظر گرفته می‌شود.

اما همین اتفاق، یک خوبی بزرگ هم دارد. اگر حجم مبنای سهم کوچک بود (مثلا یک سهم) هر کس می‌توانست با پول کم، سهم را مثبت و منفی کند و در روند معاملات اختلال به‌وجود بیاورد.
در این صورت شما فکر می‌کردید سهم مثبت است، خرید خود را انجام می‌دادید، اما اندکی بعد با صف فروش مواجه می‌شدید.

نوسانگیرها و معامله‌گران روزانه، معمولا به حجم مبناهای کوچک علاقه دارند. چرا که می‌توانند روی این نمادها نوسان‌های بیشتری پیدا کرده و سود بالاتری بگیرند.

یکی دیگر از خوبی‌های این قانون این است که تنها با درخواست خرید یا درخواست فروش قیمت جابجا نمی‌شود.
یعنی این طور نیست که تنها با صف تقاضا، و بدون عرضه، قیمت سهم بالا برود.
برای تغییر قیمت حتما باید معامله صورت بگیرد.

حجم مبنا چطور محاسبه می‌شود؟

می‌خواهیم نحوه اعمال آن در بورس را محاسبه کنیم. البته که نیازی نیست شما خودتان به محاسبه این عدد بپردازید.
می‌توانید در سایت TSETMC حجم مبنای هر سهم را ببینید.

با این حال خوب است بدانید که این واژه، مساوی است با 4 سهم از 10 هزار سهم یک شرکت.
یعنی شرکتی که 10 میلیارد سهم دارد، حجم مبنای آن باید برابر باشد با 4 میلیون سهم.

اما این قاعده دو استثنا دارد. یک این که حجم مبنا باید دست‌کم پنج میلیارد تومان باشد.

حداکثر حجم برای شرکت‌هایی با سرمایه بالاتر از 2 هزار میلیارد تومان، برابر است با 12 میلیارد تومان و برای شرکت‌هایی که کم‌تر از 2 هزار میلیارد تومان دارند، معادل 10 میلیارد تومان است.

حجم مبنای 1 به چه معنا است؟

برای برخی سهم‌ها ممکن است ببینید که این حجم برابر یک در نظر گرفته شده است.
برای مثال برای حق تقدم‌ها، حجم مبنا برابر با 1 فرض می‌شود. 

معنی این عدد این است که هر تغییری در قیمت آخرین معامله، دقیقا باعث تغییر در قیمت پایانی در همین عدد خواهد شد.

چرا قیمت سهم در صف خرید 5+ نمی‌شود؟

یک روز می‌بینید برای سهم شما صف خرید تشکیل شده و تمام روز صف خود را حفظ می‌کند. اما قیمت پایانی آن 2.5+ می‌شود. دلیل این ماجرا چیست؟

فرض کنید حجم مبنای سهم یک میلیون برگه باشد. اگر فقط 500 هزار برگه سهم معامله شود، نصف حجم مبنا پر شده است. پس فقط نصف 5 درصد یعنی 2.5 درصد به قیمت پایانی اضافه می‌شود. 

مثلا اگر سهم 1000 تومان باشد، قیمت آن به 1025 تومان می‌رسد. روز بعد این قیمت (1025 تومان) صفر تابلو خواهد بود. 

اگر فقط 100 هزار سهم معامله شود، قیمت پایانی در این سهم به‌خصوص 0.5 درصد بالا می‌رود و قیمت پایانی به 1005 تومان می‌رسد. 

چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون دیگران هم مثل شما باور دارند که سهم خوب است و کسی حاضر نمی‌شود آن را بفروشد. 

قانون عرضه و تقاضا و حجم مبنا

از اصول اقتصاد می‌دانیم اگر کالایی وجود داشته باشد که کسی آن را نمی‌فروشد اما تعداد زیادی متقاضی دارد، قیمت آن بالا می‌رود. افزایش قیمت تا جایی ادامه پیدا می‌کند که بالاخره دارندگان آن کالا مجاب شوند که کالای خود را بفروشند. 

اما به خاطر دامنه نوسان، قیمت یک سهم نمی‌تواند به یکباره 50 درصد افزایش پیدا کند. اگر فروشندگان حاضر نباشند سهم را به قیمت فعلی بفروشند، حجم مبنا پر نمی‌شود و قیمت صفر فردا به اندازه کافی بالا نمی‌رود. فردا هم دوباره فروشندگان حاضر به فروش نیستند و متقاضیان برای سهم صف کشیده‌اند. 

در این حالت می‌گویند یک گره معاملاتی ایجاد شده است. چرا که سهم متقاضی دارد اما قیمتش بالا نمی‌رود. برای همین باید فرایند رفع گره (بازگشایی بدون سقف کف) برای این سهم اعمال شود. 

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.