شرکت‌های تجاری و انواع آن کدامند؟

در قانون تجارت ایران که مصوب سال 1311 است، هفت نوع شرکت تجاری نام برده شده است:

شرکت های تجاری سهامی

از معروف‌ترین شرکت‌های تجاری می‌توان به شرکت‌های سهامی اشاره کرد. شرکت‌های سهامی دارای یک شخصیت حقوقی مستقل از سهامداران هستند. هر شرکت سهامی دارای یک اساسنامه است که قوانین و مقررات شرکت در آن نوشته می‌شود. سرمایه این شرکت‌ها به شکل سهام درآمده و مسئولیت افراد به اندازه مبلغ اسمی سهامشان (سهامداران دارای مسئولیت محدود هستند) است. از دیگر ویژگی‌های شرکت‌های سهامی می‌توان به جدا بودن مدیریت شرکت از صاحبان سهام اشاره کرد. در واقع در شرکت‌های تجاری سهامی، مالکیت قابلیت انتقال دارد و به راحتی امکان‌پذیر است. طبق ماده 4 قانون تجارت شرکت‌های سهامی به دو دسته سهامی عام و سهامی خاص تقسیم می‌شوند. لیست برخی از شرکت‌های سهامی فعال در بورس و فرابورس را می‌توان از سایت، Tse.ir مشاهده کرد.

شرکت سهامی عام (Public Corporation)

اگر موسسین شرکت، بخشی از سرمایه خود را از طریق فروش سهام در مرحله تاسیس به عموم مردم تامین کنند، به آن شرکت سهامی عام گفته می‌شود. در یک شرکت سهامی عام تعداد شرکا نمی‌تواند کمتر از 5 نفر باشد. تامین سرمایه توسط شرکت‌های سهامی بسیار آسان‌تر از سایر شرکت‌ها است.

حداقل سرمایه این شرکت‌ها هنگام تاسیس پانصد هزار تومان است. مبلغ اسمی سهام  آن‌ها نیز هنگام انتشار نباید بیشتر از 1000 تومان باشد. شرکت‌های سهامی عام می‌توانند اوراق مشارکت منتشر کنند و برگزاری مجمع عمومی موسس در شرکت‌های سهامی عام اجباری است.

مسئولیت شرکا به صورت تضامنی است یعنی اگر دارایی‌های شرکت برای بازپرداخت بدهی‌ها کافی نباشد هر کدام از شریک‌ها مسئول پرداخت تمامی بدهی‌ها هستند. علاوه‌بر مورد ذکر شده، می‌توان گفت تمامی شرکا درقبال تعهدات شرکت مسئول هستند، چه در آن قرارداد شخصا حضور داشته باشند و چه نداشته باشند. منافع در شرکت‌های تضامنی معمولا به نسبت سهم‌الشرکه میان شرکا تقسیم می‌شود مگر اینکه در شرکت‌نامه چیزی غیر از این مطرح شده باشد. طلبکاران از شرکت‌های تضامنی تا زمانی که شرکت پابرجاست، برای دریافت مطالبات خود باید به خود شرکت مراجعه کنند. اما اگر شرکت منحل شود طلبکاران می‌توانند برای دریافت مطالبات خود به هر کدام از شرکا که بخواهند، مراجعه کنند، اگر میزان سهم‌الشرکه فرد از مطالبات شخص کمتر باشد باز هم مجبور به بازپرداخت پول خواهد بود.

در این نوع شرکت‌ها فرد نمی‌تواند تنها به خواسته خود، سهم خود در شرکت را به دیگری بفروشد، مگر در صورت کسب رضایت سایر شرکا. هر شخصی که بخواهد به‌عنوان شریک وارد شرکت شود، باید رضایت سایر شرکا را جلب کند و بعد از ورود هم نسبت به تمامی تعهدات قبلی مسئول خواهد بود.

شرکت‌های تضامنی در صورت رضایت تمامی شرکا می‌توانند به شرکت سهامی تبدیل شوند.

شرکت های تجاری با مسئولیت محدود (limited liability company)

شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای انجام امور تجاری تشکیل شده است. یکی از تفاوت‌‌های این شرکت‌ها با شرکت سهامی در موضوع فعالیتشان است. شرکت‌های تجاری سهامی می‌توانند در امور غیرتجاری هم فعالیت کنند اما شرکت با مسئولیت محدود فقط منحصر به فعالیت‌های تجاری است.

همان‌طور که از اسم این نوع شرکت‌ها معلوم است، شرکایی که در این شرکت با هم کار می‌کنند فقط به اندازه سرمایه خود در شرکت در بدهی‌ها و قروض شرکت مسئولیت دارند. در هنگام نام‌گذاری عبارت شرکت با مسئولیت محدود باید ذکر شود و نباید نام شرکا در اسم شرکت به کار برود. اگر نام شرکا در اسم شرکت به کار برود، حکم شرکت تضامنی پیدا خواهد کرد.

شرکت نسبی

طبق ماده 183 قانون تجارت به شرکتی که تحت اسمی مخصوص برای انجام امور تجارتی بین دو یا چند نفر تشکیل می‌شود، شرکت نسبی گفته می‌شود.

برای این که یک شرکت نسبی بتواند ایجاد شود، باید حداقل دو شریک وجود داشته باشد. به طور‌کلی به شرکت‌هایی که در آن، شرکا به نسبت سرمایه‌ای که با خود آورده‌اند، در قبال شرکت مسئول می‌شوند، شرکت نسبی گفته می‌شود. تمامی سرمایه‌ای که وارد شرکت می‌شود، چه نقدی و چه غیرنقدی باید با رضایت شرکا ثبت شود. در این نوع شرکت‌ها، اگر دارایی‌های شرکت برای پرداخت بدهی‌ها کافی نباشد، هر کدام از شرکا نسبت به سرمایه‌ای که در شرکت داشتند، باید بدهی‌های آن را پرداخت کنند.

هنگام انتخاب اسم برای این‌گونه شرکت‌ها باید عبارت شرکت نسبی و لااقل اسم یکی از شرکا ذکر شود.

شرکت های تجاری، تعاونی تولید و مصرف

از دیگر انواع شرکت‌های تجاری می‌توان به شرکت‌های تعاونی تولید و مصرف اشاره کرد. این شرکت‌ها برای مقاصد مختلف مانند تولید و توزیع ایجاد می‌شوند.

شرکت تعاونی تولید و مصرف شرکتی است که برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهدافی که در قانون بخش تعاونی مطرح شده به‌وجود می‌آیند. هدف از تشکیل این شرکت‌ها بهبود وضعیت اقتصادی اعضا شرکت، از طریق همکاری و تشریک مساعی آن‌ها با رعایت قانون است.

به‌طور کلی مقصود از تشکیل شرکت‌های تجاری تعاونی می‌تواند تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هر یک از آن‌ها باشد. فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از این که اجناس مورد نظر را شرکا ساخته و یا خریده باشند.

انواع شرکت های تجاری مختلط (Limited Partnership)

شرکت مختلط سهامی

یکی دیگر از انواع شرکت‌های تجاری، شرکت‌های مختلط سهامی هستند. طبق ماده 162 قانون تجارت، می‌توان گفت که شرکت مختلط سهامی، شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی بین یک عده شرکاءِ سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می شود.

در واقع می‌توان این برداشت را داشت که شرکت مختلط سهامی علاوه‌بر داشتن برخی از ویژگی‌های شرکت‌های تجاری تضامنی دارای تعدادی سهامدار به‌عنوان شریک است. هنگام انتخاب اسم شرکت، علاوه‌بر ذکر نوع شرکت ( که در اینجا شرکت مختلط است) باید حداقل اسم یکی از شرکا ضامن نیز ذکر شود. در این شرکت‌ها، سه نوع مختلف مجمع، یعنی مجمع عمومی موسس، مجمع عمومی عادی سالیانه و مجمع عمومی فوق‌العاده برگزار می‌شود.

شرکا ضامن، افرادی هستند که اگر دارایی‌های شرکت برای بازپرداخت بدهی‌ها کافی نباشد هر کدام از آن‌ها مسئول پرداخت بدهی‌ها هستند. در واقع روابط مربوط به شرکا تضامنی همانند روابط بین افراد در شرکت‌های تضامنی است. سرمایه سهامداران این شرکت‌ها در قالب سهام یا قطعات سهام متساوی‌القیمت است. در واقع شرکا سهامی، مسئولیتی محدود به اندازه سرمایه‌ای که به شرکت آورده‌اند دارند، اما شرکا ضامن در قبال بدهی‌ها مسئولیتی نامحدود دارند.

شرکت مختلط غیرسهامی

شرکت مختلط غیرسهامی برای انجام امور تجاری با نام مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک بامسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می‌شود. در واقع این شرکت‌ها ترکیبی از شرکت‌های تضامنی و شرکت با مسئولیت محدود هستند. عبارت شرکت مختلط و نام یکی از شرکا باید در اسم شرکت به‌کار برده شوند.

شریک ضامن مسئول پرداخت کلیه بدهی‌های شرکت است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. اما شریک با مسئولیت محدود، فقط به میزان سرمایه‌ای که وارد شرکت کرده و یا باید وارد شرکت کند در قبال قروض شرکت مسئولیت دارد. اداره شرکت برعهده شرکای ضامن است و حدود اختیارات و مسئولیت شرکا در این شرکت مشابه با حدود اختیارات افراد در شرکت‌های تضامنی است. شرکایی که دارای مسئولیت محدود هستند حق اداره شرکت و امور مرتبط با آن را ندارند. 

چه موقع یک شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی منحل خواهد شد؟

دلایل انحلال شرکت‌های تجاری مختلط سهامی و غیرسهامی مشابه هم است. در ادامه به بررسی چند نمونه از مواردی که باعث انحلال این نوع از شرکت‌های تجاری می‌شوند، می‌پردازیم.

• اگر هنگام تنظیم اساسنامه، برای مجمع عمومی حق تصمیم‌گیری در رابطه با انحلال شرکت تعریف شده باشد، در صورت تصمیم مجمع عمومی شرکت می‌تواند منحل شود.
• در صورتی که شرکت ورشکسته شده باشد.
• اگر مجمع عمومی تصمیم بگیرد که شرکت منحل شود و تمامی شرکا ضامن راضی به انحلال آن باشند.
• اگر شرکت ماموریتی را که برای انجام آن تشکیل شده بود انجام دهد و یا انجام آن مقدور نباشد.
• در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکاء با توجه به اساسنامه شرکت.
• وقتی مدت زمانی که برای فعالیت شرکت در نظر گرفته شده بود، به اتمام رسد و تصمیمی جهت تمدید آن گرفته نشود.

تمامی موارد ذکر شده می‌توانند باعث انحلال شرکت‌های تجاری مختلط سهامی و غیرسهامی شوند.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.