صنعت پتروشیمی چیست و چه ساختاری دارد؟ بخش صنایع بالادستی، صنایع پایین دستی صنعت پتروشیمی به چه بخش هایی اشاره دارد؟ معمولا اولین سوالی که هنگام ورود به بازار سرمایه ذهن ما را درگیر خود میکند، این است که سرمایه خود را وارد چه صنعتی کنیم؟ کدام صنعت مطمئنتر است و ریسک کمتری دارد؟ در این مطلب قصد داریم راجعبه یکی از کمریسکترین صنایع موجود در بازار سرمایه ایران یعنی صنعت پتروشیمی حرف بزنیم. در ابتدای مقاله به این موضوع میپردازیم که چه محصولاتی در این صنعت تولید میشود و سپس وضعیت این صنعت را در ایران و جهان تحلیل میکنیم.
صنعت پتروشیمی، یکی از صنایع مهم بازار سرمایه ایران محسوب میشود که قسمت عمدهای از درآمدهای ارزی کشور، از محل فروش محصولات این صنعت تامین میشود.
صنعت پتروشیمی چیست؟
در بورس اوراق بهادار، صنعت پتروشیمی، جزئی از صنعت محصولات شیمیایی بهحساب میآید. در واقع پتروشیمی به تمام ترکیباتی اطلاق میشود که میتوان از نفت و گاز استخراج کرد.
صنعت پتروشیمی همواره یکی از صنایع پررنگ و پرحاشیه در تمامی دنیا بوده است. در این صنعت، مواد خام حاصل از پالایش نفت و فرآوری گاز، به طیف وسیعی از محصولات شیمیایی تبدیل میشوند. پلاستیکها و محصولات پلاستیکی، الیاف مصنوعی، کودها، چسب، مواد شوینده، رنگها و پوششهای مصنوعی نمونههایی از محصولات حاصل از مواد پتروشیمی است.
اگر به این صنعت از زاویهای دیگر نگاه کنیم، میبینیم که بقا و تداوم فعالیت سایر صنعتها به سلامت صنعت پتروشیمی وابسته است. درواقع صنعت پتروشیمی، تامین کننده اصلی مواد مصرفی مورد نیاز در صنایع شیمیایی، الکترونیکی، پزشکی، نساجی، خودروسازی، لوازم خانگی، صنایع غذایی و... است.
مقالات پیشنهادی : آموزش بورس از صفر
ساختار صنعت پتروشیمی
یکی از جذابیتهای صنعت پتروشیمی، مربوط به ایجاد ارزش افزوده است. یعنی میتوان با ایجاد تغییرات فیزیکی و شیمیایی روی هیدروکربورهای نفتی و گازی آن را به قیمتی بیشتر از قیمت نفت و گاز خام، معامله کرد. به این ترتیب محصولات پتروشیمی را هم میتوان خام فروشی کرد و هم بعد از فرآوری با ارزش افزوده بیشتر تحت عنوان محصولات متنوع فروخت.
صنعت محصولات شیمیایی را میتوان بهطور تقریبی به دو بخش فرآوریهای بالادستی و پاییندستی تقسیم کرد.
تولید محصولات پتروشیمی به شکلی است که یک واحد بالادستی، ماده اولیه سایر واحدهای پاییندستی را تولید میکند.
بخش بالادستی صنعت پتروشیمی
صنایع بالادستی، به قسمتی گفته میشود که مواد اولیه مانند نفت یا گاز طبیعی را به مواد اولیه پتروشیمی، یعنی الفینها، آروماتیکها و متانول تبدیل میکنند. اتیلن، پروپیلن و بوتادین نمونهای از الفینها هستند، در حالی که آروماتیکها شامل بنزِن، تولوئن و زایلن میشوند. در حال حاضر اتیلن مهمترین و پرمصرفترین محصول پتروشیمی اساسی در سراسر جهان است که کاربرد گستردهای در صنعت پلاستیک و پلیمر دارد.
اگر در روند تولید محصولات بالادستی مشکلی ایجاد شود، پروژههای پاییندستی با کمبود خوراک و مواد اولیه مواجه میشوند. این امر میتواند منجربه افزایش قیمت و تورم محصولات پاییندستی شود.
بخش پاییندستی صنعت پتروشیمی
در صنایع پایین دستی از مواد اولیه تولید شده در صنایع بالادستی، بهعنوان ورودی برای تولید سایر محصولات استفاده میکنند و آنها را به محصولات نهایی مثل پلاستیک یا الیاف مصنوعی تبدیل میکنند.
برای مثال، قسمت عمدهای از اتیلن تولید شده، برای تولید پلیاتیلن، که یک ماده پلاستیکی پرکاربرد است، استفاده میشود.
مقالات پیشنهادی : سبد سهام چیست؟ ۴ روش ساده برای تشکیل سبد سهام
شرکتهای فعال در حوزه پتروشیمی
صنعت پتروشیمی ایران دارای 81 شرکت است که بزرگترین آنها از لحاظ ارزش بازار، متعلق به شرکت صنایع پتروشیمی ایران، با نماد فارس است. این شرکت، بزرگترین هلدینگ تخصصی پتروشیمی است که در سال 1389 خصوصیسازی شده و از نظر شاخصهای فروش، سودآوری و خلق ارزش افزوده در جایگاه اول کشور قرار دارد، علاوهبر این جزو 100 شرکت پتروشیمی برتر دنیا نیز هست.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران (nipc)
یکی دیگر از شرکتهای بزرگ در زمینه پتروشیمی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران (nipc) است که یک شرکت کاملا دولتی است. این شرکت دارای زیرمجموعههای بسیاری است که سهام آنها در بورس معامله میشوند مثل شرکت پتروشیمی امیرکبیر، بوعلی سینا، پتروشیمی مارون، پتروشیمی رازی و… .
مسئولیت شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران
این شرکت مسئولیت توسعه بخش پتروشیمی کشور را برعهده دارد و دومین تولیدکننده و صادرکننده محصولات پتروشیمی در خاورمیانه پس از شرکت سابیک عربستان است. بنابراین شرایط سیاسی و اقتصادی کشور در میزان اجرای طرحهای توسعه و سودآوری این شرکت، تاثیر مستقیمی خواهد داشت.
هدف شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران
شرکت ملی صنایع پتروشیمی به دنبال این است که تا سال 2024 با پیشی گرفتن از سابیک به بزرگترین تولیدکننده محصولات پتروشیمی در خاورمیانه تبدیل شود. اما موانعی بر سر راه آن قرار دارد، موانعی چون تحریمهای بینالمللی، مشکلات تامین مالی بهدلیل شرایط دشوار سرمایهگذاری در ایران، بالا بودن هزینه واردات تجهیزات لازم و... .
در حال حاضر محصولات شیمیایی بیش از یکسوم صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل میدهند و سهمی 35 درصدی دارند. تا اینجا با محصولات و چشمانداز صنعت پتروشیمی در ایران آشنا شدیم. در ادامه به تحلیل و بررسی صنعت پتروشیمی در جهان نگاه میکنیم.
مقالات پیشنهادی : بازارگردان کیست و مفهوم بازار گردانی چیست؟
چشمانداز صنعت پتروشیمی در جهان
طبق مطالعات انجام شده در سایت statista، انتظار میرود که ظرفیت تولید صنایع پتروشیمی در سراسر جهان تا سال 2030 از سه میلیارد تن فراتر رود، در حالی که این مقدار در سال 2020 برابر با 2.2 میلیارد تن بود.
در تصویر زیر لیست کشورهایی که قصد دارند ظرفیت تولید خودشان را تا سال 2030 افزایش دهند و میزان برنامهریزی برای تحقق این فرایند به تفکیک نشان داده شده است. (به میلیون تن در سال)
همانطور که در نمودار بالا میبینیم؛ چین، هند و ایران از جمله کشورهایی هستند که بیشترین افزایش ظرفیت پتروشیمی را برای سال 2030 اعلام یا برنامهریزی کردهاند.
چین در صدر قرار دارد و به تنهایی قصد دارد چیزی حدود 134 میلیون تن به ظرفیت تولیدش اضافه کند و برای آن برنامهریزی کرده است. بررسیها بیانگر این است که چین قصد دارد در میانمدت بر بازار مسلط شود.
پیشبینیهای بازار پتروشیمی در سالهای آینده
همچنین پیشبینیها حاکی از رشد بازار پتروشیمی در سالهای آینده است. تقاضای فزاینده برای محصولات پتروشیمی در کنار تمایل کشورها به استفاده کمتر از سوختهای مایع مشتق شده از زغالسنگ در بخش حمل و نقل مثل مازوت، میتواند پتروشیمیها را به بزرگترین محرک برای تقاضای نفت در آینده نزدیک تبدیل کند.
چشمانداز صنعت پتروشیمی ایران تا سال 1404
اما سوالی که در این قسمت برای ما ایجاد میشود، این است که آیا واقعا ایران میتواند تا سال 2030 میلادی (1410-1411 شمسی) به این هدف خود برسد و ظرفیت تولیدی خود را افزایش دهد؟
کشور ایران از لحاظ ذخایر نفت در جایگاه چهارم دنیا، بعد از ونزوئلا، عربستان و کانادا قرار دارد. پس از نظر منابع، محدودیتی برای تحقق اهدافش نیست، اما چندین سال است که مانعی بزرگ بر سر راه ما قرار دارد و آن هم تحریمها است. در حال حاضر سایر شرکتها و موسسات بینالمللی بهدلیل سطح بالای ریسک سرمایهگذاری در ایران و سختی انتقال وجوه نقد، مبادلات خود را با ایران محدود کردهاند، در نتیجه میزان درآمدهای نفتی و غیرنفتی کاهش یافته است. بنابراین تحقق این برنامهریزیها بستگی به بهبود روابط ما با سایر کشورها دارد.
از طرف دیگر مواردی مثل رکود اقتصادی، تعطیلی کسب و کارها به دلیل شرایط ناشی از شیوع کرونا معضلات اقتصادی را افزایش داده است. همچنین افزایش نرخ ارز و تورم، قدرت خرید و تامین مواد اولیه را برای برخی صنایع کوچک دشوار کرده است.
علاوهبر روابط خارجی، شرایط و سیاستگذاریهای داخلی مثل چگونگی خصوصیسازی، کمبود برق در تابستان و کمبود گاز در فصول سرد و... بر مشکلات این صنعت اضافه کرده است. توسعه صنعت پتروشیمی، از خامفروشی جلوگیری میکند و ارز آوری بیشتری برای کشور خواهد داشت.
اما بیایید کمی جلوتر را نگاه کنیم، تا سال 1410 راه زیادی است. اگر بخواهیم چشماندازی برای 4 سال آینده صنعت پتروشیمی ایران ترسیم کنیم، ابتدا باید ببینیم که روابط ما با دیگر کشورها چگونه خواهد شد.
سناریوهای احتمالی برای روابط ما با سایر کشورها و وضعیت صنعت پتروشیمی
- ایران و سایر کشورها با هم مصالحه کنند، تحریمها برداشته شود و راه صادرات و تجارت نفت با سایر کشورها باز شود. این موضوع میتواند باعث تزریق ارز به داخل کشور شده و در نهایت ارزش پول ملی حفظ شود. به بیانی دیگر قیمت دلار کاهش پیدا کند.
کاهش قیمت دلار در مراحل اولیه میتواند بر درآمد شرکتهای صادرات محور تاثیر منفی داشته باشد. اما افزایش صادرات میتواند این کاهش نرخ ارز را در میان مدت جبران کند و شرکتهای زیرمجموعه نیز به سودآوری بسیاری خوبی دستیابند.
- در صورتی که ایران نتواند با دیگر کشورها به اتفاق نظر برسد، در نتیجه صادرات بهصورت نصفه و نیمه ادامه خواهد داشت. توجه داشته باشیم که حتی در این حالت و با وجود تحریمها هم ما میتوانیم رشد اقتصادی در حد ۳٪ را تجربه کنیم. اما باتوجه به تورم بالا و افزایش هزینههای تولید، اکثر طرحهای توسعهای صنعت پتروشیمی در شرکتها غیراقتصادی و متوقف خواهند شد. علاوهبر آن سرمایهگذاریهای خارجی در پروژههای نفتی و پتروشیمی بهعلت بالا بودن ریسک تحریمها کم میشوند، ورود تکنولوژی و فناوریهای جدید در این زمینه سخت میشود و بهرهبرداری از این پروژهها کم خواهد شد.
مقالات پیشنهادی : پینبار چیست؟ شناخت پترن یا الگوی پینبار
نتیجه گیری
در نتیجه همه اینها، صادرات کم باعث میشود که ارز به میزان کافی وارد کشور نشده و قیمت دلار افزایش یابد. افزایش قیمت دلار هم در بلندمدت معمولا سبب رشدهای سریع در بازار سرمایه ایران میشود، اما این رشدها از یک اقتصاد مریض نشات میگیرد که به نفع هیچ یک از ما نیست.
بهطور کلی در حال حاضر یکی از کمریسکترین صنایع برای سرمایهگذاری در ایران صنعت پتروشیمی بهحساب میآید، چه توافقی صورت بگیرد، چه نگیرد.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
سپاس
مفیدِ فایدە بود🙌
آقای ثقفی خیلی ممنون از مقاله ارزشمند شما من سال ۹۹باسرمایه کل پس انداز زندگی ۷۰۰ مليون وارد بورس که بازاری پر از کلک ورانت بود وارد شدم الان اگر سهام بورس را مفت در اختیار من بگذارند ودو سال بعد پول بگیرند هم علاقهای به سرمایه گذاری ندارم این هم نظر اکثریت کسانی است که با من ورود کردند الان از ارزهای دیجیتال با اینکه افت وخیزهای زیادی داره راضیم چون هرلحظه بخواهم میتوانم دارایی ام را نقد کنم وهیچوقت قفل صف خرید وفروش نیست مزخرف ترین بازار بورس ایران است وبا توجه به اداره کشور نشانی از بهبود… ادامه مطلب »
عالی بود
سپاس از حسن نظر شما