نرخ بهره چیست؟ چه تاثیری بر بازار سرمایه دارد؟

نرخ بهره چیست؟ تاثیر آن بر بازار سرمایه چگونه است؟ وجود تورم بالا در اقتصاد ایران و تزلزل بازارهای مالی همیشه جزو مشکلات اساسی دولت‌ها است و همواره با انتقال قدرت از دولتی به دولت دیگر شاهد تغییرات کلی یا جزئی در سیاست‌های اقتصادی بوده‌ایم. مجری اصلی این سیاست‌ها بانک مرکزی است که متناسب با شرایط اقتصادی کشور (تورم/رکود) به اجرای برنامه‌های تصویب شده می‌پردازد.

یکی از ارکان مهم سیاست‌های مالی، نرخ بهره مصرف‌کننده و نرخ بهره بین بانکی است که به کمک آن‌ها می‌‌توان تغییراتی در میزان نقدینگی بازار ایجاد کرد تا به کمک آن تورم/رکود در کشور کنترل شود. البته که تغییر در میزان نقدینگی تاثیر مستقیمی بر بازار سرمایه دارد. 

نرخ بهره چیست؟

تا به حال به بانکی برای دریافت وام مراجعه کرده‌اید؟ اگر درگیر موضوع وام گرفتن شده باشید، قطع به یقین کلمه نرخ بهره بازپرداخت وام به گوشتان خورده است. برای مثال اگر شما وام 10 میلیون تومانی یک‌ساله با نرخ بهره 20 درصد بگیرید، باید در انتهای سال 12 میلیون تومان به بانک بازپرداخت داشته باشید.

اگر این وام را به 12 ماه تقسیم کنیم، برای هر ماه باید یک میلیون تومان قسط در نظر گرفته شود.

در واقع نرخ بهره (نرخ بهره مصرف‌کننده) میزان پولی است که بابت کاهش ارزش پول دریافتی در فاصله زمانی بین پرداخت وام و تسویه وام دریافت می‌شود. با توجه به تورم، ارزش ذاتی 10 میلیون تومان پول امروز بالاتر از ارزش ذاتی آن در سال بعدی است.

نرخ بهره یکی از ابزارهای اعمال سیاست مالی

نرخ بهره (Interest rate) یکی از ابزارهای اعمال سیاست مالی است و به دو روش از آن می‌توان در اقتصاد بهره گرفت:

1- نقش نرخ بهره در سیاست مالی انبساطی

در این سیاست مالی، دولت در پی کاهش نرخ بهره است تا رغبت بیشتری در بین وام‌گیرندگان برای دریافت وام به وجود بیاورد. با این تفاسیر دریافت قرض از بانک‌ها ارزان‌تر شده و میزان نقدینگی در اقتصاد کشور بالا می‌رود.  

بالا رفتن نقدینگی به معنای افزایش میل به خرید در بین مردم است؛ اگر اقتصاد کشوری درگیر رکود باشد، کاهش Interest rate یکی از راه‌های موثر مقابله با آن است. 

2- نقش نرخ بهره در سیاست مالی انقباضی

در این نوع سیاست مالی دولت با افزایش Interest rate، هزینه اخذ وام از بانک‌ها را افزایش می‌دهد. به این ترتیب باعث کاهش نقدینگی در اقتصاد می‌شود، زیرا هزینه اخذ و عودت وام بالا بوده و صرفه اقتصادی برای مردم ندارد. این نوع سیاست در اقتصاد تورمی اجرا می‌شود تا با افزایش نرخ بهره، میزان نقدینگی جاری در اقتصاد کاهش یابد. 

البته بازار سرمایه نیز از کاهش یا افزایش نرخ بهره بی‌تاثیر نمی‌ماند و به آن واکنش نشان می‌دهد.

نقش نرخ بهره کاهشی یا افزایشی در بازار سرمایه

نقش نرخ بهره کاهشی در بازار سرمایه

با کاهش Interest rate، شرکت‌ها تمایل بیشتری به اخذ وام از بانک‌ها دارند؛ زیرا نرخ بازپرداخت کم بوده و دریافت وام برای شرکت‌ها صرفه اقتصادی دارد. 

با افزایش قدرت وام‌گیری، نقدینگی بالایی در شرکت‌ها جریان پیدا می‌کند و این نقدینگی به سمت توسعه فعالیت‌ها روانه می‌شود؛ همچنین با کاهش هزینه اخذ وام، میزان سودسازی در شرکت‌ها بالا می‌‌رود. از طرف دیگر با کاهش نرخ بهره، نقدینگی موجود در دست مردم عادی نیز افزایش پیدا می‌کند و مقداری از این نقدینگی مازاد روانه بازار سرمایه می‌شود؛ همچنین افزایش نقدینگی می‌تواند باعث افزایش قدرت خرید مردم در کوتاه‌مدت شود. به این ترتیب با افزایش قدرت خرید مردم، رونق به بازار سرمایه و شرکت‌ها برمی‌گردد. 

البته افزایش نقدینگی در بلندمدت منجر به تورم می‌شود و به همان تناسب قدرت خرید مردم نیز کم می‌شود.

نقش نرخ بهره افزایشی در بازار سرمایه

افزایش Interest rate عکس اثرات نرخ بهره کاهشی را بر اقتصاد دارد. با افزایش آن، هزینه دریافت وام از بانک‌ها افزایش پیدا کرده و رغبت شرکت‌ها برای دریافت وام کاهش پیدا می‌کند؛ عدم دریافت وام باعث کاهش قدرت مالی و میزان نقدینگی شرکت‌ها می‌شود. 

با کاهش قدرت مالی شرکت‌ها، برنامه‌های توسعه‌ای و در بسیاری از موارد حتی تولید عادی شرکت‌ها روند کاهشی به خود می‌گیرد. در نتیجه کاهش تولید، شرکت‌ها سودسازی کمتری خواهند داشت و تمایل سرمایه‌گذاران به خرید سهام این شرکت‌ها به مقدار قابل توجهی کم می‌شود.

این سیاست مالی انقباضی در شرایط تورمی می‌تواند مانع رشد فزاینده نقدینگی در اقتصاد شود.

تا به این‌جا به شکلی جامع و دقیق با نرخ بهره و تاثیرات آن بر اقتصاد و بازار سرمایه آشنا شدید. در ادامه به بررسی نرخ بهره بین بانکی خواهیم پرداخت و تاثیرات آن را نیز بر اقتصاد و بازار سرمایه بررسی خواهیم کرد. 

نرخ بهره بین بانکی چیست؟

نرخ بهره بین بانکی متفاوت از نرخ بهره مصرف‌کننده است؛ اما در عمل ارتباط مستقیمی با یک‌دیگر داشته و از هم تاثیر می‌پذیرند.

نرخ بهره بین بانکی یکی از ارکان اصلی بازار است و بانک‌ها و موسسات به کمک آن کسری موجودی خود را جبران کرده یا از مازاد موجودی خود سود می‌برند.

به بیان ساده‌تر وقتی بانک یا موسسه‌ای با کسری نقدینگی در پایان دوره مالی مواجه می‌شود، به سراغ بانک‌های دیگر رفته و از آن‌ها وام دریافت می‌کند. همچنین بانک‌هایی که در پایان دوره مالی با مازاد نقدینگی مواجه می‌شوند، این نقدینگی مازاد را به بانک‌های دیگر قرض می‌دهند.

بانک وام‌گیرنده براساس نرخ بهره بین بانکی مشخص شده، موظف به بازپرداخت وام به بانک وام‌دهنده می‌شود. 

البته صحیح است که Interest rate بین بانکی با نرخ بهره مصرف‌کننده کارکرد متفاوتی دارد. اما با افزایش آن، بانک‌ها نیز با نرخ بهره بالاتری به مشتریان خود وام پرداخت می‌کنند؛ زیرا تامین نقدینگی برای آن‌ها هزینه بیشتری دارد.

در واقع افزایش نرخ بهره بین بانکی در بسیاری از موارد باعث افزایش Interest rate مصرف‌کننده می‌شود. با پایین آمدن قدرت وام‌گیری، شرکت‌ها با کاهش نقدینگی مواجه می‌شوند و به تبع آن میزان سودسازی آن‌ها نیز با کاهش مواجه می‌شود.

با کاهش قدرت سودسازی شرکت‌ها جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار سهام نیز کاهش یافته و بازار سرمایه روند نزولی به خود می‌گیرد.

در ادامه بررسی نرخ بهره شاید خالی از لطف نباشد که به سراغ نرخ سود سپرده بانکی برویم.

نرخ سود سپرده بانکی چیست؟

نرخ سود سپرده بانکی عکس نرخ بهره مصرف‌کننده بوده و میزان سودی است که بانک‌ها در قبال پول پس‌انداز شده به مشتریان خود پرداخت می‌کنند.

با افزایش نرخ سود سپرده بانکی، جذابیت سپرده‌گذاری در بانک‌ها افزایش یافته و نقدینگی از سمت بازار سرمایه و بازارهای دیگر به سمت بانک‌ها روانه می‌شود؛ زیرا سود پرداختی بانک‌ها ریسک بسیار کمتری نسبت به سود بازارهای مالی دیگر دارد.

در ابتدای دولت یازدهم شاهد افزایش قابل توجه نرخ سود سپرده‌های بانکی بودیم. در آن سال‌ها بیشتر فعالین اقتصادی حتی تولیدکنندگان بزرگ نتیجه گرفتند که اگر سرمایه و دارایی خود را از بخش تولید خارج کرده و به‌صورت پول نقد در بانک سپرده‌گذاری کنند، سود بیشتری به نسبت تولید به دست خواهند آورد. زیرا نرخ سود سپرده بانکی به شکل قابل توجهی افزایش یافته بود و سود بدون ریسک و ثابتی نصیب سپرده‌گذاران می‌کرد.

این چنین شد که دولت برنامه‌هایی برای حمایت از تولید ارائه داد.

همچنین با کاهش نرخ سود سپرده بانکی میزان سود پرداختی به سپرده‌ها کاهش یافته و ماندن پول در بانک دیگر صرفه اقتصادی ندارد؛ بنابراین مردم پول را از بانک خارج کرده و وارد بازارهای دیگر می‌کنند که یکی از این بازارها، بازار سرمایه است.

نتیجه‌گیری

نرخ بهره یکی از مهم‌ترین عناصر اجرای سیاست‌های مالی بانک مرکزی است که تغییرات کوچک و جزئی در آن می‌تواند اثرات بسیار بزرگی بر بازار سرمایه داشته باشد. البته باید در نظر گرفت که بیشتر معامله‌گران بازار سرمایه واکنش‌های احساسی به اخبار اقتصادی دارند و در بسیاری از موارد این هیجانات معامله‌گران است که باعث ایجاد روند مثبت منفی یا مثبت در بازار می‌شود.

برای موفقیت در این بازار علاوه بر پیگیری اخبار و نتیجه آن‌ها بر بازار سرمایه، باید نحوه واکنش معامله‌گران به این اخبار را نیز مورد توجه قرار دهیم.

امیدوارم مقاله "نرخ بهره چیست؟ چه تاثیری بر بازار سرمایه دارد؟" مورد توجه شما قرار گرفته باشد. لطفا نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.