محاسبه دقیق سود و زیان در بورس

حسابدار خودتان باشید

بیشتر افراد وقتی سهمی را می‌خرند، هیچ چیزی را یادداشت نمی‌کنند. بعدها نمی‌دانند چند سهم را در چه قیمتی خریده و به چه قیمتی فروخته‌اند.

لازم نیست خیلی وارد جزئیات شوید. فقط آمار خریدها و فروش‌های خود را در اکسل وارد کنید.

برای این کار لازم است که تاریخ، تعداد سهم و قیمت را یادداشت کنید.

خوبی استفاده از اکسل این است که بعدها می‌توانید خریدها و فروش‌های خود را مرتب کنید.

علاوه‌بر این، می‌توانید واریزها و دریافت وجه‌های خود را هم در اکسل بنویسید.

محاسبه سود و زیان در بورس

اگر از جمله کسانی هستید که سهم را می‌خرید و از فروش آن سود می‌کنید (و معمولا مجمع نمی‌روید)، سود و زیان به این صورت محاسبه می‌شود.

مثال

فرض کنید من ۱۰۰۰ سهم شمثال را در قیمت ۱۰۰۰ تومان خریده و در ۳۰۰۰ تومان فروخته‌ام.

برای خرید این سهم یک میلیون تومان پرداخت می‌کنم. علاوه‌بر این معادل ۰.۰۰۴۹ از مبلغ خرید را به عنوان کارمزد می‌پردازم. یعنی ۴۹۰۰ تومان. پس مبلغ خرید برابر می‌شود با ۱،۰۰۴،۹۰۰ تومان.

برای فروش این سهم باید ۳ میلیون تومان دریافت کنم. اما باید کارمزد ۰.۰۰۹۷۵ را بپردازم. یعنی ۲۹،۲۵۰ تومان. پس در نهایت مبلغ ۲،۹۷۰،۷۵۰ تومان دریافت می‌کنم.

از این معامله به اندازه ۱,۹۶۵,۸۵۰ سود می‌کنم. (نه ۲ میلیون تومان)

با تقسیم این عدد بر مبلغ خرید به عدد ۱.۹۵ درصد می‌رسم. یعنی ۱۹۵ درصد سود کرده‌ام.

مشکل شروع می‌شود

همیشه کار به همین سادگی که گفتیم نیست. فرض کنید قیمت همین سهم به ۳ هزار تومان رسیده‌ است. شرکت افزایش سرمایه می‌دهد، قیمت سهم به هزار و ششصد تومان کاهش پیدا می‌کند، اما حق‌تقدم دریافت کرده‌ام. بعد شرکت ۳۰۰ تومان سود نقدی می‌دهد و قیمت سهم پس از بازگشایی ۱۵۰۰ تومان می‌شود. حالا من چقدر سود کرده‌ام؟

در سامانه آنلاین ممکن است عددی نزدیک به ۵۰ درصد سود را ببینید. چون قیمت از ۱۰۰۰ تومان به ۱۵۰۰ تومان رسیده. اما سود واقعی ۵۰ درصد نیست. بیایید ببینیم در این حالت چقدر سود کرده‌ام.

در این حالت من ۲۱۵ درصد سود کرده‌ام، نه ۵۰ درصد.

چطور این مشکل را حل کنیم؟ به‌سادگی و با نوشتن خرید‌ها و فروش‌ها در اکسل. یک خوبی دیگر اکسل این است که می‌توانید برای مبلغ ریالی سود و درصد سود، فرمول بنویسید. در این صورت فقط کافی است مبلغ فروش را به‌روز کنید تا تمام درصدها به صورت خودکار محاسبه شوند.

زمان، عاملی که اهمیت دارد

تصور کنید دو سهم دارم. یکی شمثال و دومی خسوال.

هر دو سهم را هزار تومان خریده‌ام.

هر دو سهم امروز ۳ هزار تومان هستند.

شمثال را یک سال پیش خریده‌ام و خسوال را سه سال پیش.

آیا از این دو سرمایه‌گذاری، به یک میزان سود کرده‌ام؟

قطعا خیر. نمی‌شود گفت دویست‌درصد رشد قیمت طی یک سال و سه سال، دقیقا عملکردی مشابه به هم هستند.

برای این کار باید مقدار تنزیل‌یافته سود رو محاسبه کنیم.

برای این کار، ابتدا باید نرخ تنزیل را حساب کنیم. فرض کنید بهره بانکی حدود ۱۷ درصد باشد. یعنی اگر پول را در بانک می‌گذاشتیم، در پایان سال ۱۷ درصد سود می‌گرفتیم و پول ما برابر می‌شد با یک میلیون به علاوه ۱۷ درصد از این مبلغ.

از نظر ریاضی این اتفاق شبیه به این بود که هر سال، پول خود را در ۱.۱۷ ضرب کنیم. (۱+r که در آن r نرخ بهره است).

برای این که سود تنزیل یافته را حساب کنیم از این فرمول استفاده می‌کنیم.

تعداد سال ^ (r + 1) / مبلغ سود

این حرف یعنی چه؟ اگر قرار است یک میلیون تومان را یک سال دیگر به من بدهید، باید آن را بر ۱.۱۷ تقسیم کنم، که برابر می‌شود با ۸۵۴ هزار تومان. یعنی با نرخ بهره ۱۷ درصد، اگر یک میلیون تومان را یک سال دیگر به من بدهید، به همان اندازه ارزش دارد که ۸۵۴ هزار تومان را الان پرداخت کنید.

اگر قرار است همین پول را دو سال دیگر بدهید، باید بر ۱.۱۷ به توان ۲ تقسیم شود.

اگر مبلغ، ۱،۰۰۴،۹۰۰ بعد از یک سال به ۲،۹۷۰،۷۵۰ تومان رسیده، با نرخ بهره ۱۷ درصد، در عمل ۲,۵۳۹,۱۰۲ سود کرده‌ام. اگر همین پول سه سال بعد محقق شده باشد، در عمل مثل این است که به مبلغ ۱,۸۵۴,۸۴۸ تومان رسیده باشم.

پس اگر سهمی در یک سال از ۱۰۰۰ تومان به ۳۰۰۰ تومان رسیده باشد، در واقع ۱۵۲ دو درصد سود کرده‌ام. اگر همین رشد طی سه‌سال رخ داده باشد، در نهایت ۸۴ درصد.

چه کسی پنیر مرا خورده است؟

شاید احساس کنید کمی بحث پیچیده شده است. یک سهم را خریده‌اید، قیمت آن ۳ برابر شده، اما ۸۴ درصد سود کرده‌اید؟ دلیل این ماجرا چیست؟

فرض کنید الان ۱ میلیون و ۸۴۰ هزار تومان را در بانک بگذارم و سود ثابت بگیرم. بعد از ۳ سال حدود ۳ میلیون تومان در بانک دارم. اما دقت کنید که من امروز دارم از ۱ میلیون تومانم می‌گذرم که در آینده به این سود برسم. پس اگر الان ۱ میلیون تومان را در بورس بگذارم و بعد از سه سال، ۳ برابر شود، مثل این است که الان ۱.۸ میلیون را در بانک گذاشته‌ام. اختلاف این عدد با مبلغ سرمایه‌گذاری، ۸۰۰ هزار تومان است.

مثالی برای درک ارزش زمانی پول

برای این که موضوع روشن شود، بگذارید دو حالت را با هم مقایسه کنیم.

دو سهم به شما معرفی می‌کنم که هر دو هزار تومان هستند.

سهم اول، شمثال، این سهم پس از یک سال ۳ برابر می‌شود.

سهم دوم، خسوال، این سهم پس از پنج سال، ۴ برابر می‌شود.

کدام سهم را انتخاب می‌کنید؟ درست است که سود خسوال بیشتر به نظر می‌رسد. اما برای رسیدن به این پول باید ۵ سال صبر کنید. پنج سال دیگر، ۴  میلیون تومان شما چقدر ارزش دارد؟ اما اطمینان دارید که تورم ۲۰۰ درصد نخواهد بود و در آن زمان، ۳ میلیون قدرت خرید بیشتری نسبت به ۱ میلیون امروز دارد. پس شمثال را انتخاب می‌کنید.

حالا اگر برای هر دو، سود تنزیل یافته را (با نرخ ۱۷ درصد) محاسبه کنیم، دلیل انتخاب خود را متوجه خواهید شد.

سهم شمثال، طی یک سال ۱۷۱ درصد سود تنزیل یافته محقق می‌کند.

خسوال طی پنج سال ۱۳۶ درصد سود تنزیل یافته می‌دهد.

واضح است که ۱۷۱ درصد از ۱۳۶ درصد بهتر است.

پس انتخاب شمثال یک انتخاب منطقی است و شما را به سود بیشتری می‌رساند.

هزینه فرصت، یک هزینه واقعی

به سه نفر، نفری بیست میلیون تومان می‌دهیم و از آن‌ها می‌خواهیم در یک بازار سرمایه‌گذاری کنند. یک نفر سکه، یک نفر دلار و دیگری سهام.

بعد از مدتی عملکرد هر سه فرد را می‌سنجیم.

سکه: کسی که در سکه سرمایه‌گذاری کرده بود، توانسته ۵۰ درصد سود بگیرد.

دلار: این فرد توانسته پول خود را به ریال ۲۵ درصد افزایش دهد.

سهام: این شخص موفق شده ۸۴ درصد سود بگیرد.

اگر سرمایه‌گذاری این افراد را به دلار تعدیل کنیم، وضعیت چطور می‌شود؟

سکه: به او هزار دلار داده بودیم، حالا دلار به ۲۵ هزار تومان رسیده است. او به ریال، ۳۰ میلیون تومان معادل ۱۲۰۰ دلار دارد. پس او ۲۰ درصد سود دلاری کرده است.

دلار: این فرد هزار دلار داشت، الان هم هزار دلار دارد. پس او به دلار سودی نکرده است.

سهام: در پایان سرمایه‌گذاری، او ۳۷ میلیون تومان دارد. یعنی ۱۴۷۲ دلار. پس او به دلار، توانسته ۴۷.۲ درصد سود کند.

از آنجایی که بازه زمانی سرمایه‌گذاری هر سه‌نفر یکی بوده، برای مقایسه به تنزیل نیاز نداریم.

چرا این محاسبات مهم است؟ در ابتدای سرمایه‌گذاری می‌توانستیم ۲۰ میلیون تومان را بدهیم و یک گوشی آیفون جدید بخریم. در پایان سرمایه‌گذاری، به‌خاطر افزایش قیمت دلار، گوشی آیفون ۲۵ میلیون تومان شده بود. کسی که به ریال ۱۰۰% سود گرفته باشد، در این زمان نمی‌تواند ۲ آیفون بخرد. پس نمی‌تواند مدعی شود که واقعا پولش دوبرابر شده است.

اما دقت کنید کسی که پولش را روی دلار یا سکه سرمایه‌گذاری کرده، در عمل زیان کرده است. چرا که می‌توانست سهام بخرد و سود خوبی ببرد. اما حالا این سود را از دست داده است. به این سود از دست رفته، هزینه فرصت می‌گویند.

بورس، مسابقه نیست

موضوع هزینه فرصت خیلی‌ها را گمراه می‌کند. مثلا شخصی که در بورس بیشتر از شاخص سود کرده، شاید به یک سهم خاص نگاه کند و بگوید اگر این سهم را خریده بودم، الان پولم ۱۰ برابر شده بود. آیا با احتساب هزینه فرصت، این فرد زیان کرده است؟ خیر.