سلامت از حوزههای اساسی و مهم دنیای امروز است که در فرآیند توسعه اقتصادی به عنوان یک بخش زیربنایی مطرح میشود و تاثیرات گستردهای بر ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشورها میگذارد.
بخش بهداشت و درمان برای تامین و ارتقای سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی جامعه، در چارچوب سیاستها و خطمشیهای تعیین شده، دربرگیرنده مجموعهای نظام یافته از فعالیتها و عملیات اجرایی در زمینههای مختلف سلامت است.
همزمان با ظاهر شدن ویروس کرونا در چین و پیشروی سریع آن به سایر نقاط جهان، سیستمهای بهداشت و درمان اکثر کشورهای جهان دستخوش تغییرات زیادی شد. عمده تمرکز حوزه سلامت کشورها معطوف به کنترل و درمان کرونا بوده است.
براساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، طی 9 سال گذشته تولید ناخالص داخلی کل کشور و گروه خدمات که قسمتی از آن را اداره امور عمومی و خدمات شهری، آموزش، فعالیتهای مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی تشکیل میدهد، بر حسب فعالیتهای اقتصادی به قیمتهای ثابت سال 1390 و قیمتهای جاری به صورت جداول زیر است که از سایت مرکز آمار ایران گرفته شده است
فصل | توليد ناخالص داخلی به قيمت پايه | گروه خدمات | اداره امور عمومی و خدمات شهری، آموزش، فعالیتهای مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی |
1391 | 5,047,146 | 3,077,002 | 776,622 |
1392 | 5,240,191 | 3,323,208 | 831,814 |
1393 | 5,390,113 | 3,366,187 | 873,128 |
1394 | 5,388,735 | 3,316,813 | 859,419 |
1395 | 5,891,895 | 3,485,811 | 862,493 |
1396 | 6,239,523 | 3,719,689 | 873,898 |
1397 | 6,082,937 | 3,741,752 | 843,273 |
1398 | 6,118,483 | 3,756,482 | 840,615 |
1399 | 6,117,787 | 3,682,532 | 813,378 |
مقالات پیشنهادی : آموزش صرافی بینالمللی جایگزین بایننس
فصل | توليد ناخالص داخلی به قیمت جاری | گروه خدمات | اداره امور عمومی و خدمات شهری، آموزش، فعالیتهای مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی |
1391 | 6,664,265 | 3,874,136 | 897,725 |
1392 | 9,164,390 | 5,253,942 | 1,131,288 |
1393 | 10,361,005 | 6,075,793 | 1,440,439 |
1394 | 10,883,075 | 6,730,401 | 1,742,682 |
1395 | 13,028,125 | 7,712,085 | 2,015,524 |
1396 | 15,388,013 | 9,014,052 | 2,323,897 |
1397 | 21,220,718 | 11,932,503 | 2,788,363 |
1398 | 29,071,636 | 15,897,441 | 3,423,971 |
1399 | 43,481,480 | 22,887,908 | 4,331,213 |
ساختار شرکتهای صنعت دارو
در ایران هولدینگهای دارویی تقریبا سیاستگذاران اصلی صنعت دارو هستند. در حال حاضر سه شرکت تحت اختیار سازمان تامین اجتماعی، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و بانک ملی حدود 67 درصد مارکت دارویی کشور را در اختیار دارند.
شبه دولتی و غیر خصوصی بودن اغلب شرکتها در صنعت دارو باعث ایجاد آرامش نسبی در این صنعت شده است. از آنجایی که در شرکتهای دولتی دوره مدیریتی مدیران کوتاه است و هرگونه توسعه و اختصاص منابع نیازمند اخذ مجوزها و انجام امور اداری فراوانی است، لذا توان تصمیمگیری برای اجرای طرحهای نوسازی و بازسازی از آنها سلب میشود.
فرآیند قیمتگذاری در صنعت دارو
قیمتگذاری داروهای تولیدی و وارداتی در کشور به صورت متمرکز در کمیسیون قیمتگذاری اداره آمار و برنامهریزی اداره کل نظارت و ارزیابی دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو صورت میگیرد. در حال حاضر قیمتگذاریها در صنعت دارو برای داروهای تولیدی به روش هزینه به اضافه حاشیه سود انجام میشود که این نظام قیمت گذاری مشوقهای لازم برای صرف هزینه های تحقیق و توسعه شرکت های تولیدکننده برای داروهای جدید را فراهم نمیکند.
در برخی دوره ها به دلیل ثابت نگه داشتن قیمت داروها تولید برخی داروها توجیه اقتصادی خود را از دست دادند و برای جبران کمبود حاصل شده واردات با قیمت بالا جایگزین آن شد. از طرفی قیمت پایین برخی داروهای تولید داخل باعث افزایش قاچاق آن ها به کشورهای مجاور میشود. لذا با واقعی کردن قیمت ها و تمرکز یارانه دارو در سازمان های بیمه گر و هدفمند کردن آن، تا حدودی میتوان این مشکلات را مرتفع نمود.
مقالات پیشنهادی : فرسودگی شغلی در معامله گران بازارهای مالی
فرصتها و چالشهای کلیدی در زنجیره تامین صنایع دارویی کشور
به منظور دستیابی به فرصتها، نیاز به شناخت چالشها و مشکلات موجود است تا در صورت امکان از آنها بهعنوان فرصت استفاده شود. برخی از این چالشها عبارتند از:
- افزایش قیمت تمام شده ناشی از فرسودگی خطوط تولید؛
- بالا بودن هزینههای ثبت شرکت و دارو در کشورهای هدف؛
- بالا بودن هزینههای حملونقل؛
- غیر رقابتی بودن محصولات در بازارهای هدف؛
- فقدان راهبردهای مناسب صادراتی به دلیل مشکلات داخلی اعم از قیمتگذاری دارو؛
- افزایش خطرهای تجاری به دلیل تحریم؛
- ضعف قدرت بازاریابی؛
هر یک از این چالشها در صورت برطرف شدن، قابلیت تبدیل به فرصتی برای بهبود شرایط را دارند.
صنعت دارو در ایران
شکلگیری صنعت داروسازی مدرن ایران، به دهه ۲۰ شمسی باز میگردد. دکتر غلامعلی عبیدی فردی بود که اولین کارخانه داروسازی را در کشور با نام لابراتوار داروسازی دکتر عبیدی (دعبید) تاسیس کرد. پس از آن به ترتیب شرکتهای داروسازی ابوریحان (دابور)، کیمیدارو (دکیمی) و اسوه (داسوه) تاسیس شدند. در این زمان صنعت دارو در ایران به شکل جدیتری مورد توجه واقع شد.
در ابتدا تعدادی از این شرکتها بهعنوان نماینده شرکتهای داروسازی خارجی به فعالیت پرداختند و کمکم تولید داروهای ایرانی آغاز شد و نمونههای داخلی جایگزین داروهای خارجی شدند.
این روند تا سالها ادامه داشت، در دهه ۶۰ و دوران جنگ تحمیلی، شرکتهای صنعت دارو با وجود تمام فشارها به فعالیت خود ادامه دادند. در دهه ۷۰ شمسی و دوران سازندگی، توجه ویژهای به صنعت داروسازی ایران شد و این صنعت در دهه ۸۰ شمسی توانست وارد بازار بورس شود.
عوامل موثر بر صنعت دارو
قیمت ارز
تا سال ۱۳۸۸ سوبسید دولت از بیشتر داروها حذف شد. واردات دارو با نرخ آزاد افزایش یافت و در کنار آن روند صعودی نرخ ارز آغاز شد. همچنان که قیمت دلار بالا میرفت، دارو با قیمت بیشتری در بازار عرضه میشد.
از طرفی تولیدکنندگان داخلی ادعا میکردند که بخش زیادی از مواد اولیه را نمیتوانند با ارز دولتی وارد کنند و قیمت دارو را افزایش میدادند، از طرف دیگر متاسفانه برخی افراد به احتکار دارو میپرداختند و در نهایت نیاز مردم به داروهای خارجی برای بیماریهای خاص به این روند صعودی دامن میزد.
صادرات
صادرات دارو یکی از مهمترین موضوعات صنعت دارو است که تا حد زیادی میتواند مشکلات ارزی صنعت داروسازی را پوشش دهد. گفته میشود که ایران به حدود ۵۰ کشور دارو، مواد موثره و… صادر میکند اما همچنان کشورهای عراق، افغانستان، گرجستان، ازبکستان، سوریه و یمن مشتریان ثابت و مستقیم ایران هستند.
در رابطه با صادرات دارو چالشهایی برای شرکتهای داروسازی وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم.
مافیای دارو در ایران، شرکتهای صنعت دارو را تحت تاثیر قرار میدهد. اگر قرار باشد در ایران داروهایی با کیفیت و در حجم بالا تولید شود و صادرات آن به کشورهای پیشرفته صورت بگیرد، وارد کردن همان دارو به ایران معنایی ندارد!
مقالات پیشنهادی : چگونه از سندباکس درآمدزایی کنیم؟
در این حالت مافیای دارو که سود خود را از واردات و فروش داروی خارجی کسب میکند، متضرر خواهد شد. پس این مافیا تمام تلاش خود را برای جلوگیری از گسترش صادرات دارو میکند.
این که همه کشورها تمام مواد اولیه را داشته باشند، موضوعی بعید است!
پس برای تولید دارو لازم است برخی مواد موثره وارد شوند؛ زیرا تحریمها مانعی جدی بر سر واردات مواد اولیه به حساب میآیند. اگر چه واردات این مواد تا حدودی صورت میگیرد اما برای تولید انبوه، مواد اولیه باید در حجم قابل توجهی وارد شوند و این موضوع وابستگی شدیدی به رفع تحریمها دارد.
تحریمها بر دستگاهها و تجهیزات هم تاثیر زیادی دارند. شرکتهای داروسازی نمیتوانند با دستگاه قدیمی یا حتی با دستگاههای جدیدی که تامین قطعات آنها دشوار است، دست به تولید انبوه بزنند! حل این مشکل وابسته به تصمیمات دولتها و ارتباطات بینالمللی است.
مسئله بعدی در رابطه با صادرات دارو، قوانین وزارت بهداشت است. سیاستگذاران صادرات دارو، «سازمان غذا و دارو» و «سازمان توسعه تجارت» نیستند و این موضوع به صورت مستقیم به تصمیمات وزارت بهداشت وابسته است.
وزارت بهداشت نگرانیهای جدی در رابطه با توجه به بازار خارجی و عدم تمرکز بر بازار داخلی دارد؛ اما تولیدکنندگان مدعی هستند که این نگرانی بیمورد است و شرکتهای داخلی همواره نیاز کشور را تامین کردهاند.
از طرف دیگر کمبود داروهایی چون انسولین همواره در بازار داخلی مشاهده میشود که بر نگرانیهای وزارت بهداشت صحه میگذارد.
برجام
یکی از صنایعی که پس از برجام بسیار مورد توجه قرار گرفت، صنعت دارو بود. چرا که با توجه به تغییرات نرخ دلار از ۱۰۰۰ تومان در سال ۱۳۸۸ تا ۳۶۰۰ تومان در سال ۱۳۹۴، قیمت دارو مدام افزایش مییافت.
در این زمان اوضاع بازار فیزیکی دارو چندان جالب نبود و سهام گروه صنعت دارو دارای ثباتی نسبی بود. در دی ماه سال ۱۳۹۴ و پس از اجرایی شدن برجام، سهام گروه دارویی دومین پیک خود را تجربه کرد.
همانطور که در تصویر زیر مشاهده میکنیدسهام گروه صنعت دارو تا پایان سال ۱۳۹۶ همچنان در وضعیت خوبی به سر میبرد، اما با انتشار خبرهای مربوط به تغییر ریاست جمهوی آمریکا، کاندید شدن ترامپ، انتخاب وی و خروج این کشور از برجام، سهام دارویی برای بار دیگر مسیر نزولی را در پیش گرفت.
لیست نمادهای بورسی صنعت دارو
نمادهای بورسی صنعت دارو همگی در گروه «مواد و محصولات دارویی» و در دو زیر گروه «تولید داروهای شیمیایی و گیاهی» و «تولید سایر محصولات دارویی» قرار میگیرند.
در ادامه این نمادها را مشاهده میکنید.
نماد | نام شرکت | بازار |
برکت | گروه دارویی برکت | بازار دوم بورس |
دسانکو | داروسازی سبحان انکولوژی | بازار دوم فرابورس |
دتولید | داروسازی تولید دارو | بازار اول فرابورس |
دامین | داروسازی امین | بازار اول بورس (تابلوی اصلی) |
دیران | ایران دارو | بازار دوم بورس |
دکوثر | داروسازی کوثر | بازار اول بورس (تابلوی فرعی) |
دفارا | داروسازی فارابی | بازار اول بورس (تابلوی فرعی) |
والبر | سرمایهگذاری البرز (هلدینگ) | بازار اول بورس (تابلوی اصلی) |
دزهراوی | داروسازی زهراوی | بازار دوم بورس |
ددام | داروسازی زاگرس فارمد پارس | بازار دوم بورس |
دبالک | مواد اولیه دارویی البرز بالک | بازار اول فرابورس |
دجابر | داروسازی جابرابن حیان | بازار اول بورس (تابلوی اصلی) |
دلقما | دارویی لقمان | بازار دوم بورس |
دسبحا | گروه دارویی سبحان< | بازار اول بورس (تابلوی اصلی) |
دلر | داروسازی اکسیر | بازار دوم بورس |
دسبحان | سبحان دارو | بازار دوم بورس |
دابور | داروسازی ابوریحان | بازار دوم بورس |
دعبید | لابراتوار داروسازی دکتر عبید | بازار دوم بورس |
داوه | داروسازی آوه سینا | بازار اول فرابورس |
درازک | دارویی رازک | بازار دوم بورس |
دشیمی | شیمی دارویی داروپخش | بازار دوم بورس |
داسوه | داروسازی اسوه | بازار دوم بورس |
دپارس | پارس دارو | بازار دوم بورس |
دسینا | داروسازی سینا | بازار دوم بورس |
کی بی سی | شرکت کی بی سی | بازار دوم فرابورس |
دروز | داروسازی روزدارو | بازار دوم فرابورس |
کاسپین | داروسازی کاسپین تامین | بازار اول فرابورس |
ریشمک | تولید و صادرات ریشمک | بازار دوم فرابورس |
دتماد | تولید مواد اولیه داروپخش | بازار اول بورس (تابلو فرعی) |
وپخش | هلدینگ داروپخش | بازار اول بورس (تابلو اصلی) |
دکیمی | کیمیدارو | بازار اول بورس (تابلو اصلی) |
دفرا | فرآوردههای تزریقی ایران | بازار دوم بورس |
مقالات پیشنهادی : صندوق اهرمی چیست؟
سخن پایانی
صنعت دارو یکی از حیاتیترین صنایع فعال در بازار سرمایه است. این صنعت در دوران کرونا بهدلیل افزایش جامعه به داروهای درمانی با استقبال بالایی روبهرو شد.
آیا شما تا بهحال سهامی از نمادهای دارویی را خریداری کردهاید؟