تابلوی معاملاتی و محتویاتش

اگر به‌تازگی وارد بورس شده‌اید و قصد سرمایه‌گذاری در آن را دارید. یکی از ابتدایی‌ترین مواردی که باید با آن آشنا شوید، تابلوی معاملاتی هر سهم است. برای این‌که بتوانید این تابلو را ببینید و از اطلاعات درون آن آگاه شوید، ابتدا باید وارد سایت Tsetmc شوید. در قسمت بالا، سمت چپ صفحه اولیه این سایت، یک عکس ذره‌بین برای جستجوی نام نماد و یا نام شرکت وجود دارد. با جستجوی نام شرکت یا نماد آن، صفحه‌‌ای باز می‌شود که به آن تابلوی معاملاتی سهم می‌گویند.

برای آشنایی با این تابلو و اقلامی که معرفی می‌کند، ادامه مقاله را دنبال کنید.

تابلوی معاملاتی

تصویری که مشاهده می‌کنید، تابلوی معاملاتی سهم شرکت «سیمان هرمزگان» را نشان می‌دهد. در کنار اسم شرکت، نماد معاملاتی آن (سهرمز) را داخل پرانتز می‌بینیم. ممکن است بعد از خواندن این جمله اولین سوالی که در ذهنتان نقش می‌بندد، این باشد که نماد معاملاتی چیست؟

نماد معاملاتی چیست و چه کاربردی دارد؟

برای سهولت در شناسایی شرکت‌ها، دسته‌بندی و دسترسیِ سریع به اطلاعات آن‌ها، برای هر شرکت فعال در بورس یا فرابورس، یک نماد معاملاتی اختصاصی در نظر گرفته شده است. نماد‌های معاملاتی مانند نام اختصاری و یا کد هستند، که برای شناسایی راحت‌تر سهام به‌کار می‌روند.

در بیشتر موارد نام نماد، مخففی از نام شرکت و نام صنعتی است که شرکت در آن حوزه فعالیت دارد. برای مثال نماد دسبحان را در نظر بگیرید. حرف اول نماد، از گروه و صنعتی که در آن فعالیت می‌کند، یعنی صنعت دارویی گرفته شده و مابقی آن هم برگرفته از نام شرکت سبحان دارو است. بسیاری از نمادهای معاملاتی بر همین اساس نام‌گذاری شده‌اند، مثلا همین تصویر بالا که تابلوی معاملاتی سهم سیمان هرمزگان را نشان می‌دهد از همین روش برای نام‌گذاری نمادش استفاده کرده است. حرف سین از صنعت سیمان گرفته شده و هرمز برگرفته از نام شرکت یعنی هرمزگان است. اما نمادهایی نیز وجود دارند که از این قانون برای نام‌گذاری پیروی نکرده‌اند. برای مثال نماد معاملاتی «خراسان» که به شرکت پتروشیمی خراسان تعلق دارد، با اینکه در صنعت پتروشیمی فعال است، اما مخففی از صنعت پتروشیمی، در نمادش دیده نمی‌شود.

در کنار نام نماد معاملاتی هر شرکت، نوع بازاری که سهام شرکت در آن معامله می‌شود، نیز مشخص شده است. برای مثال از تیتر جدول می‌توان فهمید که سهام شرکت سیمان هرمزگان، با نماد سهرمز در بازار دوم بورس، معامله می‌شود. انواع بازارهای موجود در بورس، خود بحث مفصلی است که بعدا به آن پرداخته می‌شود.

تابلوی معاملاتی را قسمت به قسمت با هم پیش می‌رویم. اولین قسمت را می‌توان به‌صورت زیر در نظر گرفت.

تابلوی معاملاتی - قسمت اول

بخشی که مشاهده می‌کنید، 6 قیمت مختلف را به ما نشان می‌دهد. در ردیف اول سه عنوان خرید، معامله و فروش را می‌بینیم.

قیمت خرید

قیمت خرید، بهترین و بالاترین قیمتی را نشان می‌دهد که یک نفر در حال حاضر، برای خرید سهم پیشنهاد داده است.

قیمت فروش

قیمت فروش، بهترین و پایین‌ترین مبلغی را نشان می‌دهد که یک نفر حاضر به فروش سهم خود در آن قیمت است.

قیمت معامله

قیمت معامله، آخرین قیمتی را نشان می‌دهد که سهم در آن قیمت معامله شده است. هرگاه قیمت خرید و فروش با هم برابر شوند، نشان‌دهنده به تفاهم رسیدن خریدار و فروشنده است و معامله در این قیمت صورت می‌گیرد.

در ردیف دوم این قسمت، سه عنوان اولین، پایانی و دیروز را مشاهده می‌کنید.

اولین قیمت

اولین قیمت، قیمت اولین معامله‌ای را نشان می‌دهد که در طول روز انجام شده است.

قیمت دیروز

قیمت دیروز، قیمت پایانی روز قبل را نشان می‌دهد.

قیمت پایانی

یک سهم در طول روز با قیمت‌های متفاوتی معامله می‌شود، میانگین وزنی این قیمت‌ها را، قیمت پایانی می‌گویند. قیمت پایانی، آخرین قیمت معامله شده نیست، بلکه میانگین وزنی قیمت‌های معاملاتی آن روز است. در بورس‌های خارج از ایران قیمت پایانی همان قیمت آخرین معامله است.

برای محاسبه میزان ارزشی که سهام شما در حال حاضر دارد، بهتر است به قیمت آخرین معامله توجه شود، زیرا ارزش‌گذاری بازار در آخرین لحظه، قیمت آخرین معامله بوده است. برای این کار تعداد سهام خود را ضرب در آخرین قیمت می‌کنیم و میزان کل سرمایه ما مشخص می‌شود.

مثال: فرض کنید تعداد کل معاملات انجام شده در طول یک روز سهم x، برابر با 10 باشد. و 9 سهم  اول هر کدام به قیمت 100 تومان معامله شود و سهم آخر به قیمت 95 تومان مورد معامله قرار بگیرد، قیمت پایانی و آخرین قیمت معامله را مشخص کنید؟

همانطور که گفته شد قیمت پایانی میانگین قیمت‌های معاملاتی روز سهم است، بنابراین قیمت پایانی ما برابر با 99 تومان و 5 ریال می‌باشد در حالی که آخرین قیمت برابر با 95 تومان است.

تابلوی معاملاتی - قسمت دوم

بازه روز

بازه روز، بالاترین و پایین‌ترین قیمتی را نشان می‌دهد که سهم در طول روز معامله می‌شود.

قیمت مجاز

قیمت سهم‌ها در طول یک روز نمی‌تواند بیشتر و یا کمتر از بازه‌ی مجازی که روی تابلو نشان داده می‌شود، نوسان کند.

قیمت مجاز چگونه به‌دست می‌آید؟

طبق قوانین از پیش تعیین‌شده، قیمت یک سهم بورسی نمی‌تواند در طول روز بیشتر از مثبت 5 و منفی 5 درصد نسبت به قیمت پایانیِ روز گذشته نوسان کند. تنها کاربرد قیمت پایانی این است که قیمت صفر تابلوی فردا را تعیین می‌کند و روز بعد سهم می‌تواند تا %5+ قیمت پایانی روز قبل افزایش یافته و یا تا %5- این قیمت کاهش بیابد. این دامنه نوسان برای بورس و فرابورس یکسان نیست. دامنه نوسان برای سهم‌هایی که در بورس معامله می‌شوند، تا مثبت و منفی 5 درصد قیمت پایانی روز قبل می‌تواند نوسان کند. ولی این دامنه نوسان برای فرابورس و تابلوهای مختلف آن فرق می‌کند.

بازه هفته

بازه هفته، نشانگر پایین‌ترین و بالا‌ترین قیمتی است که سهم طی هفته گذشته به خود دیده است.

بازه سال

بازه سال، همانند بازه هفته است. تنها تفاوتی که در این دو وجود دارد، بازه زمانی است که قیمت‌ها در آن بازه مورد بررسی قرار می‌گیرند. به بیانی دیگر بازه سال پایین‌ترین و بالاترین قیمتی را نشان می‌دهد که سهم در طی یک سال گذشته معامله شده است.

تابلوی معاملاتی - قسمت سوم

در این بخش به توضیح تعداد معاملات، حجم معاملات، ارزش معاملات و ارزش بازار خواهیم پرداخت.

تعداد معاملات

تعداد معاملات، تعداد دفعاتی را نشان می‌دهد که سهم در طول یک روز معامله شده (دست به دست شده) است.

حجم معاملات

حجم معاملات، تعداد سهمی را نشان می‌دهد که در طول یک روز معامله می‌شود. برای مثال سهام سیمان هرمزگان در یک روز کاری 884 بار معامله شده، که در این 884 بار 1,794,000 عدد سهم، جا‌به‌جا شده است. 

ارزش معاملات

ارزش معاملات نشان می‌دهد، تعداد سهامی که امروز مورد معامله قرار گرفته است، چقدر ارزش دارد.

ارزش بازار

ارزش بازار، نشان‌دهنده‌ی این است که شرکت همین الان، چقدر ارزش دارد. از حاصل‌ضرب قیمت پایانی در تعداد سهام شرکت، ارزش بازار آن مشخص می‌شود. در مثال بالا تعداد سهام (1,084,000,000) ضرب ‌در قیمت پایانی روز (12,628) شده و ارزش بازار به‌دست آمده (13,688,752,000,000) است. در قسمت بعدی جدول تعداد سهام کل شرکت را می‌بینیم.

تابلوی معاملاتی - قسمت چهارم

تعداد سهام

تعداد سهام، تعداد کل سهام شرکت را نشان می‌دهد. که تعداد سهام این شرکت برابر با 1,084,000,000 عدد هست.

حجم مبنا

حجم مبنا عددی است که توسط سازمان بورس در تابلوی معاملاتی هر شرکت مشخص شده است. این عدد یک نسبتی از کل ارزش آن شرکت سهامی را نشان می‌دهد.

کار حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا همانند یک وزنه به پای قیمت پایانی بسته می‌شود تا قیمت پایانی با هر تغییر کوچک در قیمت سهم، تغییر نکند. اگر قیمت پایانی بخواهد جابه‌جایی محسوسی را تجربه کند، حداقل باید به اندازه‌ی حجم مبنا معامله شود تا روی قیمت پایانی سهام تاثیر بگذارد. در واقع حجم مبنا عاملی است که از تغییر سریع قیمت پایانی، تنها با تعداد اندکی معامله جلوگیری می‌کند.

مثال) اگر سهمی که حجم مبنای آن به اندازه‌ی 1 میلیون سهم است، در طول ساعات معاملاتی به طور تمام وقت در قیمت %5+ معامله شود اما تعداد کل این معاملات به اندازه‌ی نصف حجم مبنا یعنی 500,000 سهم باشد. دیگر نمی‌توان گفت که قیمت پایانی سهم به اندازه میانگین قیمت‌های معامله شده رشد می‌کند. چون تعداد معامله انجام شده، به اندازه‌ی نصف تعداد معامله‌ی مورد نیاز برای تغییر حجم مبنا بوده است، بنابراین قیمت پایانی هم به اندازه‌ی نصف %5+ یعنی به میزان %2/5 افزایش خواهد یافت. باید توجه داشت که اگر میزان معاملات انجام شده بیش از مقدار حجم مبنا باشد، برای محاسبه قیمت پایانی از همان روش میانگین‌گیری از قیمت‌های معامله شده استفاده خواهد شد.

به طور کلی دو گروه شرکت در بازار سرمایه وجود دارند: 

شرکت‌های بورسی

شرکت‌هایی بزرگ و با وضعیت مالی خوب هستند که حجم مبنای این شرکت‌ها بزرگتر از 1 است. به‌دلیل حجم مبنای بالای این شرکت‌ها و عدم تغییر راحت قیمت پایانیشان ریسک این شرکت‌ها نسبت به شرکت‌های فرابورسی پایین‌تر است.

شرکت‌های فرا بورسی 

این شرکت‌ها نسبت به شرکت‌های بورسی کوچکترند و صورت وضعیت مالی نامشخصی دارند. حجم مبنا برای این شرکت‌ها برابر با یک بود. یعنی فقط با انجام یک معامله در بالاترین قیمت مجاز سهم، قیمت پایانی سهام این شرکت‌ها هم به همان اندازه رشد می‌کرد. اما طی قانون جدیدی که در اواخر سال 1398 تصویب شد، حجم مبنایی بالاتر از یک برای شرکت‌های فرابورسی در نظر گرفته شد. با تصویب این قانون قیمت سهام فرابورسی دیگر تنها با انجام یک معامله تغییر نمی‌کند و حتما سهم باید به‌اندازه‌ حجم مبنا معامله شود، تا قیمت پایانی آن هم تغییر کند.

در جدول بالا می‌بینید که حجم مبنای این شرکت برابر با 4,104,000 سهم است. یعنی حداقل باید این مقدار سهم مورد معامله قرار گیرد، تا قیمت پایانی سهم تغییر کند.

سهام شناور

سهام شرکت‌های بورسی معمولا توسط دو گروه خریداری می‌شوند. گروه اول افراد حقیقی هستند که معمولا به‌عنوان سرمایه‌گذاران خرد شناخته می‌شوند. گروه دوم افراد حقوقی هستند که برای شرکت‌ها خرید و فروش می‌کنند و در تصمیماتی که برای شرکت گرفته می‌شود، تاثیر دارند. افراد حقوقی پرقدرت هستند و معمولا درصد بالایی از سهام شرکت‌ها را خریداری می‌کنند.

هر‌چه تعداد سهامداران حقیقی یک شرکت بیشتر باشد، معمولا سهام آن شرکت برای خریدوفروش مناسب‌تر است. چون تعداد زیادی خریدار و فروشنده دارد که باعث می‌شود، نقدشوندگی سهم بیشتر باشد و قیمت کمتر توسط بازیگران جا‌به‌جا شود.  به‌طور کلی سهام شناور، سهامی است که انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد و سهامدارانش آن ‌را به قصد مشارکت در فعالیت‌های شرکت خریداری نمی‌کنند. به بیانی دیگر می‌توان گفت، این سهام درصدی از کل سهام شرکت است و در اختیار افرادی است که مالکیت کمتر از 1 درصد شرکت را بر‌عهده دارند.

میانگین حجم ماه

میانگین حجم ماه نشان‌دهنده‌ی این است که به طور میانگین در طول یک ماه، در هر روز، چند عدد سهم مورد معامله قرار گرفته است. بررسی میانگین حجم ماه برای آگاهی از میزان نقد‌شوندگی سهم حائز اهمیت است. هر‌چه این مقدار بالاتر باشد، به معنی این است که میزان نقد‌شوندگی سهام شرکت بالا است. که این موضووع در سرمایه‌گذاری‌های کلان اهمیت زیادی دارد.

تابلوی معاملاتی - قسمت پنجم

آخرین معامله

آخرین معامله، زمان انجام آخرین معامله انجام شده در سهم را نشان می‌دهد. برای مثال در این سهم آخرین معامله در ساعت 11:21:32 انجام شده است و بعد از آن دیگر هیچ معامله‌ای رخ نداده.

وضعیت نماد

نمادها در بازار بورس و فرابورس معمولا یکی از چهار حالت زیر را دارند:

1. وضعیت مجاز: در این وضعیت معاملات در سهم‌ها به‌صورت عادی و در زمان بازار انجام می‌شود.
2. وضعیت مجاز-محفوظ: وقتی نمادی برای مدتی بسته باشد و اکنون می‌خواهد باز شود، قبل از بازگشایی نماد، سهم آن در وضعیت مجاز محفوظ قرار می‌گیرد.
3. وضعیت ممنوع: در این حالت، هیچ معامله‌ای در سهم انجام نمی‌شود. در این حالت نماد طی همان روز معاملاتی بازگشایی خواهد شد.
4. وضعیت ممنوع-متوقف: وقتی سهم در این حالت قرار داشته باشد، یعنی سهم قابل معامله نیست و در روز جاری هیچ سفارشی برای سهم نمی‌توان گذاشت.

در تابلوی سهام مورد بررسی ما، سهم وضعیتی مجاز دارد. یعنی سفارش‌گیری و نحوه انجام معاملات در آن به‌طور عادی انجام می‌شود.

تابلوی معاملاتی - قسمت ششم

در این بخش دوتا از مهم‌ترین فاکتورهای موثر بر تصمیم‌گیری در ارتباط با خرید سهام را می‌بینیم که در این‌جا آن‌ها را به‌صورت کلی تعریف می‌کنیم و جزئیات آن در مقاله‌ای جدا توضیح داده خواهد شد.

EPS یا سود خالص هر سهم

EPS که مخفف کلمه‌ی Earning Per Share است، سود خالص هر سهم را نشان می‌دهد. هر‌چه این مبلغ بیشتر باشد، یعنی شرکت سود‌دهی خوبی داشته و هر چه این مقدار پایین‌تر باشد، نشان دهنده‌ی بازدهی پایین شرکت است. شرکت‌هایی هم وجود دارند که EPS آن‌ها منفی است. وقتی این مقدار منفی باشد، یعنی شرکت علاوه‌بر این‌که در 12 ماهِ گذشته سودی نساخته، بلکه زیان‌ده هم بوده است.

نسبت P/E (نسبت پی به ای)

این نسبت که با تقسیم قیمت هر سهم به سودش اندازه‌گیری می‌شود، یکی از مهم‌ترین فاکتورهای موثر برای انتخاب سهم است. هر‌چه این نسبت پایین‌تر باشد، می‌توان گفت که سهم برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است.

برای بررسی وضعیت یک شرکت می‌توان نسبت P/E آن را با P/E گروهش مقایسه کرد. اگر P/E شرکت نسبت به گروهش پایین‌تر باشد، به این معنی است که این شرکت، نسبت به سایر رقبایش درهمین صنعت بهتر عمل می‌کند.

تذکر 1: برای P/E منفی، عدد کوچک‌تر به معنای زیان بیشتر و عدد بزرگ‌تر به معنای زیان کمتر است.

تذکر 2: نسبت P/E یک کسر است. شاید P/E کوچک، از بی‌میلی سرمایه‌گذاران و پایین ماندن قیمت حاصل شده باشد، نه از سود‌دهی مناسب.

تابلوی معاملاتی - قسمت هفتم