نرخ بهره منفی چیست؟ نرخ بهره فلان بانک 20% سالیانه است، حتماً این جمله را شنیده اید. این نرخ‌ها توسط بانک مرکزی کشورها تعیین می‌شوند، که باتوجه شرایط اقتصادی هر کشور ممکن است این نرخ‌ها نیز تغییر کنند.
تعریف سایت نرخ بهره منفی
سیاست نرخ بهره منفی یک سیاست پولی غیرمتعارف است که معمولا بر اساس آن، نرخ بهره اسمی هدف، به‌صورت منفی تعیین می‌شود. NIRP مخفف عبارت Negative Interest Rate Policy و به معنی سیاست نرخ بهره منفی است. این یعنی سپرده‌گذاران بهجای این‌که بابت قراردادن سپرده‌های خود در بانک بهره دریافت کنند، برای سپرده کردن پول خود در یک حساب، باید هزینه هم پرداخت کنند.
Negative Interest Rate Policy
چرا باید یک بانک مرکزی سیاست نرخ بهره منفی را اجرا کند؟
همان‌طور که گفتیم کشورها در زمان‌های مختلف براساس شرایط حاکم بر کشور ممکن است که شرایط اقتصادی متفاوتی را نیز تجربه کنند. در دوره‌هایی که اقتصاد یک کشور در رکود است یا قیمت‌ها درحال کاهش هستند، مردم و شرکت‌ها بهجای این‌که پول خود را خرج یا سرمایه‌گذاری کنند، آن را ذخیره می‌کنند. در این حالت تقاضای کل به شدت کاهش می‌یابد که منجر به کاهش قیمت‌ها، کاهش خرید و فروش، کاهش تولید و افزایش بیکاری می‌شود.
هنگامی این رکود به بیش از اندازه برسد، بانک‌های مرکزی برای کنترل اوضاع اقتصادی و حمایت از تولید نرخ بهره را کاهش میدهند. در بعضی از موارد خاص، اگر رکود بیش از اندازه باشد یا کشور در یک بحران اقتصادی فرو رفته باشد، نرخ بهره را منفی درنظر می‌گیرند.
سیاست نرخ بهره منفی چه اثراتی بر اقتصاد یک کشور دارد؟
هنگامی که نرخ بهره به زیر صفر برسد و به اصطلاح منفی شود، هزینه استقراض شرکت‌ها و افراد کاهش می‌یابد و در نتیجه تقاضا برای وام‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و مخارج مصرفی افزایش می‌یابد. بانک‌ها راحت‌تر وام میدهند و وام گیرنده‌ها بیشتر تمایل دارند که پول خود را بهجای این‌که با پرداخت هزینه در بانک سپرده‌گذاری کنند، آن را خرج یا سرمایه‌گذاری کنند. به این ترتیب محرک اقتصادی در کشور تقویت خواهد شد.
در این بین برخی از بانک‌های خورد یا خصوصی، ترجیح میدهند بهجای این‌که هزینه‌های ناشی از نرخ‌های بهره منفی را به عهده سپرده‌گذاران خورد بیاندازند، آن‌ها را خودشان پرداخت کنند. آن‌ها از این می‌ترسند که مبدا سپرده‌گذاران پولشان را به وجه نقد تبدیل کنند. برای جلوگیری از این‌کار، گاهی اوقات بانک‌ها این زیان را می‌پذیرند، حتی اگر به قیمت کاهش سود خودشان تمام شود.
به‌عنوان مثال بعد از بحران کرونا در آمریکا بانک فدارل رزرو در یک شب و بدون اعلام قبلی (اواخر آپریل 2020)، نرخ بهره بانکی را از 1.75% به 0.25% کاهش داد. این اقدام به جهت ایجاد محرک اقتصادی و جلوگیری از رکود بیشتر در اقتصاد آمریکا گرفته شد. همچنین تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند که با تداوم رکود و بحران کرونا، بانک فدارل رزرو مجبور به اجرای سیاست NIRP در آمریکا خواهد شد.
بهره بانکی منفی در ایران
در ایران، با توجه به بالا بودن نرخ تورم، بهره بانکی هرگز به صفر نزدیک نمی‌شود. اما از علم اقتصاد می‌دانیم که بهره واقعی، از کم کردن نرخ بهره از تورم به دست می‌آید. به این بهره، نرخ بهره واقعی Real interest rate یا RIR می‌گوییم.
برای مثال زمانی که بهره بانکی 15 اما تورم 20 درصد باشد، بهره بانکی واقعی برابر با 5- درصد خواهد بود.
نرخ تورم - بهره بانکی = RIR
درست است که در این حالت، سپرده‌گذاران سود دریافت می‌کنند، اما از آنجایی که سود دریافت شده کم‌تر از تورم است، در عمل قدرت خرید آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.
نتیجه این سیاست مهاجرت سپرده‌گذاران به بازارهای دیگر، مثل کالاهای سرمایه‌ای یا بازار سرمایه است.
پس در عمل، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هم می‌تواند با پایین آوردن نرخ بهره، پایین‌تر از نرخ تورم، سیاست پولی NIRP را در پیش بگیرد.
می توانید ویدیوهای بیشتری از تالار بورس را بصورت رایگان در شبکه اشتراک ویدیو آپارات و همچنین کانال یوتیوب تالار بورس دنبال کنید.
با سلام و احترام. مطلب بسیار مفیدی بود و استفاده کردم.
سلام وقت بخیر
امروز که نرخ بهره بانکی به منفی ۲۰ درصد رسیده آیا بنظر شما سیاست درستی خواهد بود یا در کل چگونه دولت میتونه قدرت خرید مردم بصورت ضربتی افزایش بده؟
ممنون. عالی بود
سلام
خیلی ممنون مطالب شما مفید بوده
سلام خواهش میکنم. هدف من هم همین هست که مطالب پیچیده بازارهای مالی جهانی رو مثل NIRP برای دیگران به زبانی ساده تر بیان کنم
با سلام و درود به شما، علت بحران و کاهش ارزش ریال در مباحث گوناگون به تفسیر بیان شده است، ولی برای من جالب است که فردی به لحاظ فشار بار مالی ناشی از بیکاری و تورم، مجبور به فروش خانه خود شده و وجوه حاصله در بانک به سپرده بلند مدت تبدیل شده است، حال با توجه به کاهش نرخ بهره از یک طرف، کاهش ارزش ریال، افزایش ساعتی قیمت کالا و خدمات از سوی دیگر، و به آن اضافه میکنیم قدرت خرید مبلغی که با فروش خانه برغم بهای بسیار پایین تر از حال حاضر انجام شده و… ادامه مطلب »
سلام و درود بر شما، به همین جهت هست که داشتن سواد مالی، فعالیت در بازار سرمایه و یا دست کم سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در صندوق‌ها همیشه توصیه شده. دقت کنید که اگر همین فرد پول حاصل از فروش خونه رو به بازار سرمایه آورده بود، دست کم پولش 5 برابر شده بود در همین مدت. و همیشه در بازارهای مالی موقعیت‌های طلایی این‌چنینی وجود دارن.
سلام ممنون از زحماتتون
سلام خواهش میکنم
اگر سوالی در مورد نرخ بهره هم داشتید بپرسید