آشنایی با صورت جریان وجوه نقد

همان‌طور که در مقاله‌ی آشنایی با صورت‌های مالی گفتیم، برای درک بهتر وضعیت یک شرکت نیاز به بررسی صورت‌های مالی آن است. همچنین ذکر شد که برای دسترسی به این صورت‌ها، نام شرکت و یا نماد آن را در بخش جستجوی اطلاعیه‌ها، در سایت کدال وارد کنید. یکی دیگر از صورت‌های مالی مهم، صورت جریان وجوه نقد است.

صورت جریان وجوه نقد، اطلاعاتی در رابطه با نحوه‌ی ایجاد وجوه نقد و چگونگی مصرف آن‌ها را در اختیار استفاده‌کنندگان قرار می‌دهد. در حالی که ترازنامه و صورت سود و زیان به تنهایی نمی‌توانند این موضوع را شرح دهند. بعد از توضیح راجع‌‌به صورت جریان وجوه نقد، بخشی جدا‌نشدنی از صورت‌های مالی، یعنی یادداشت‌‌های توضیحی را بررسی خواهیم کرد.

قبل از این‌که به معرفی صورت جریان وجوه نقد بپردازیم، ابتدا یک تعریفی از وجه نقد ارائه می‌دهیم. این‌که وجوه نقد چه هستند و یک دارایی چه شرایطی باید داشته باشد تا وجه نقد به‌حساب بیاید، موضوع مهمی است.

وجه نقد چیست؟

بر اساس استاندارد حسابداری شماره 2 وجه نقد، عبارت است از موجود‌ی‌های نقد و سپرده‌های دیداری نزد بانک‌ها و موسسات مالی اعم از ریالی و ارزی. به‌نوعی دیگر می‌توان گفت که وجوه ‌نقد همانند سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدتی هستند که نقدشوندگی سریعی دارند، احتمال کاهش ارزش آن‌ها کم است و نهایت به مدت 3 ماه از تاریخ تحصیل قابل بازپرداخت هستند.

سپرده‌های دیداری و غیردیداری چیستند؟ 

منظور از سپرده‌های دیداری، اقلام و وجوهی است که بدون اطلاع قبلی بتوان از آن‌ها استفاده کرد، یعنی قابل برداشت و مطالبه باشند. انواع سپرده‌های جاری که با صدور چک و یا کارت‌های بانکی قابل برداشت باشند و سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بدون سر‌رسید را، سپرده‌ی دیداری می‌گویند.

به سپرده‌های غیر‌دیداری، شبه‌پول نیز گفته می‌شود. این سپرده‌ها از نقد‌شوندگی کمتری نسبت به سپرده‌های دیداری برخوردارند. سپرده‌های سرمایه‌گذاری بلند‌مدت، حساب‌های پس‌انداز و سپرده‌های مدت‌دار، نمونه‌ای از سپرده‌های غیر‌دیداری هستند.

جریان وجه نقد به چه معنا است؟

به تغییرات حاصل در میزان وجوه نقد، که از معامله با اشخاص حقیقی و حقوقی ایجاد می‌شود، جریان وجه نقد می‌گویند. این تغییرات می‌توانند منجر به افزایش یا کاهش در وجوه نقد بشوند.

صورت جریان وجوه نقد چیست؟

صورت جریان وجوه نقد، اطلاعاتی درباره جریان وجوه نقد ورودی و خروجی واحد تجاری را در اختیار استفاده‌کنندگان قرار می‌دهد. با بررسی این صورت مالی سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان می‌توانند، از عملکرد گذشته واحد تجاری و نحوه مدیریت و کنترل جریان نقد شرکت با‌خبر شوند. علاوه‌بر این می‌توانند با ارزیابی این صورت مالی جریان ورود و خروج وجوه نقد آتی شرکت را نیز پیش‌بینی کنند.

این صورت مالی، منعکس‌کننده جریان‌های نقدی ورودی و خروجی طی دوره است که به ترتیب عبارت‌اند از:

• فعالیت‌های عملیاتی
• بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تامین مالی
• مالیات بر درآمد
• فعالیت‌های سرمایه‌گذاری
• فعالیت‌های تامین مالی

فعالیت‌های عملیاتی

همان‌طور که در مقاله آشنایی با صورت سود و زیان گفتیم، فعالیت‌های عملیاتی، فعالیت‌هایی هستند که به‌طور منظم و مکرر در واحد تجاری انجام می‌شوند. در واقع فعالیت‌های اصلی و مولدی که در واحد تجاری انجام می‌شود نظیر تولید کالا و یا ارائه خدمات، جزئی از فعالیت‌های عملیاتی محسوب می‌شوند.

نمونه‌ای از جریان‌های نقدی مرتبط با فعالیت عملیاتی در زیر آورده شده است، که می‌توانند جزئی از جریان‌های نقد ورودی یا خروجی باشند.

جریان نقد ورودی

برای مثال درآمد‌های نقدی حاصل از فروش کالا و ارائه خدمات که منجر‌به ورود پول به واحد تجاری می‌شوند، از جمله جریان‌های نقد ورودی به‌حساب می‌آیند. علاوه‌بر آن درآمدهایی نظیر دریافت کارمزد یا حق‌الزحمه نیز درآمد عملیاتی هستند. برای مثال بانک‌ها از تراکنش‌های بانکی که افراد انجام می‌دهند مبلغی را به‌عنوان هزینه کارمزد از استفاده‌کنندگان می‌گیرند. حتی کارگزاری‌ها از هر معامله‌ای که سهامداران انجام می‌دهند، مبلغی را به‌عنوان کارمزد دریافت می‌کنند.

جریان‌های نقد خروجی

زمانی که شرکت مبلغی را به خرید کالا و اجناس و یا دریافت خدمات اختصاص می‌دهد، در واقع پول یا نقدینگی در حال خروج از واحد تجاری است. به این نوع جریان‌ها که منجر به خروج پول از واحد تجاری می‌شوند، جریان نقد خروجی گفته می‌شود. از دیگر جریان‌های نقد خروجی می‌توان به هزینه حقوق و دستمزد کارکنان، پرداخت‌های نقدی شرکت بابت حق بیمه، پرداخت‌های نقدی بابت مزایای پایان خدمت کارکنان و... اشاره کرد.

با بررسی جریان‌های نقد عملیاتی یک واحد تجاری، می‌توان از توانایی واحد تجاری در بازپرداخت وام‌ها و پرداخت سود به سهامداران با‌خبر شد. همچنین می‌توان از توانایی آن شرکت در استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب و یا تطبیق خود با شرایط سخت با‌خبر شد. با بررسی جریان‌های نقد ورودی شرکت طی یک دوره می‌توان فهمید که آیا شرکت می‌تواند بدون استفاده از منابع مالی خارجی، هزینه‌هایش را پرداخت کند یا خیر.

برای این‌که بتوان واحدهای تجاری را با هم مقایسه کرد، لازم است که تمامی که شرکت‌ها صورت‌جریان وجوه نقد خود را به یک شکل منتشر کنند.

بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تامین مالی

برخی از واحد‌های تجاری در کنار فعالیت‌های اصلی خود، اقدام به سرمایه‌گذاری‌ و سپرده‌گذاری در سایر شرکت‌ها و یا موسسات مالی می‌کنند. سودهای دریافتی ناشی از سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت از جمله جریان‌های نقد ورودی محسوب می‌شوند که باید جدا از فعالیت‌های عملیاتی نشان داده شوند. پرداخت‌های مرتبط با سود و کارمزد تامین مالی نیز باید در این بخش آورده شود. از جمله جریان‌های نقد خروجی می‌توان، سود پرداختی به سهامداران شرکت و وجوه نقد پرداختی بابت سود و کارمزد را نام برد.

مالیات بر درآمد

تقریبا همه‌ی شرکت‌ها درصدی از درآمد خود را به‌عنوان مالیات به دولت می‌پردازند. به همین دلیل تفکیک جریان‌های نقدی مربوط به مالیات بر درآمد، برحسب فعالیت‌های به‌وجود آورنده آن درآمدها، کار سختی است. حسابداران ممکن است بر‌اساس سلیقه این‌ها را در طبقه‌های متفاوتی دسته‌بندی کنند. بنابراین بر اساس استاندارد حسابداری شماره 2 مالیات بر درآمد به‌عنوان عضوی مجزا در صورت جریان وجوه نقد نشان داده می‌شوند.

فعالیت‌های سرمایه‌گذاری

شرکت‌ها بخشی از دارایی‌های خودشان را برای کسب سود بیشتر در آینده، در واحدهای مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. جریان‌های مرتبط با تحصیل و فروش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود نمونه‌هایی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری هستند. علاوه‌بر موارد ذکر شده پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری به‌جز کارکنان نیز جزئی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری می‌باشند.

فعالیت‌های تامین مالی

شرکت‌ها برای تامین سرمایه مورد نیازشان می‌توانند، از تامین‌کنندگان مالی خارج از سازمان استفاده کنند. به‌عنوان مثال وام گرفتن از بانک‌ها نوعی از فعالیت‌های تامین مالی است. گرفتن وام، خود منجر به ورود جریان نقدی به داخل شرکت می‌شود. اما وجوه نقد پرداختی بابت پس دادن وام، جزئی از جریان‌های نقد خروجی در نظر گرفته می‌شود.

یکی‌ دیگر از راه‌های تامین مالی برای شرکت‌ها، انتشار سهام است. شرکت‌ها از طریق انتشار سهام در‌واقع مالکیت بخشی از شرکت را به سهامداران می‌دهند و در ازای آن مبلغی را دریافت می‌کنند. وجه نقد دریافتی بابت انتشار سهام از جمله جریان‌های نقدی حاصل از تامین مالی به‌حساب می‌آید.

 به‌طور کلی وجوه نقد دریافتی از بابت صدور سهام، صدور اوراق مشارکت، وام‌ها و سایر تسهیلات مالی جزئی از جریان‌های نقد ورودیِ صورت جریان وجوه نقد به‌حساب می‌آیند. وجوه نقد پرداختی بابت بازپرداخت اصل اوراق مشارکت،‌ وام‌ها  و سایر تسهیلات دریافتی جزئی از جریان وجوه نقد خارجی هستند. وجوه نقد پرداختی بابت کاهش سرمایه نیز از جمله جریان نقد خروجی به‌حساب می‌آید. برای مثال سود نقدی که شرکت تقسیم می‌کند نمونه‌ای از جریان نقد خروجی است. 

صورت جریان وجوه نقدی که شرکت‌ها ارائه می‌دهند، معمولا بر حسب فعالیتی که انجام می‌دهند با هم متفاوت هستند. برای مثال شرکتی که کالا تولید می‌کند، در قسمت فعالیت‌های عملیاتی جریان‌های ورودی و خروجی متفاوتی با شرکتی که تنها ارائه دهنده خدمات است، دارد. در ادامه نمونه‌ای از صورت جریان وجوه نقد یک شرکت لیزینگ را مشاهده می‌کنید.

شرکت‌های لیزینگ چه کاری انجام می‌دهند؟

شرکت‌های لیزینگ، نقش یک موجر (کسی که چیزی را اجاره می‌دهد) را ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها بر اساس قرادادی که با مستاجران می‌بندند، کالا و اقلام مورد نظر آن‌ها را با استفاده از منابع مالی خود، از فروشنده و یا تامین کننده اقلامِ مد‌نظر مستاجر، تهیه می‌کنند. پس از تهیه اقلام مورد نیاز مستاجر، این اقلام را بر اساس مدتی که در قرار‌داد تعیین شده، به‌صورت اجاره در اختیار مستاجر قرار می‌دهند. البته مستأجر اختیار دارد در پایان مدت قرارداد و پس از تسویه، مورد اجاره را تملک نموده یا به موجر باز‌گرداند.

همان‌طور که می‌بینید، این جدول 5 بخش مجزا دارد. در این جدول علامت منفی که کنار اعداد قرار گرفته به‌معنای جریان نقد خروجی است و کلیه ارقام به میلیون ریال گزارش داده شده‌اند.

 در بخش فعالیت‌های عملیاتی، می‌بینیم که جریان نقد خروجی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی بیشتر از جریان نقد ورودی بوده است. بنابراین خالص وجه نقد ناشی از جریان عملیاتی در این صورت جریان وجوه نقد منفی شده است. در بخش بازده سرمایه‌گذاری‌ها و سود پرداختی بابت تامین مالی نیز می‌بینیم که جریان نقد خروجی شرکت، بیشتر از جریان نقد ورودی بوده است. مالیات بر درآمد پرداختی هم نسبت به پارسال کاهش پیدا کرده است.

مورد بعدی جریان خالص ورود یا خروج وجه نقد ناشی از سرمایه‌گذاری‌ها است. که در این‌جا خالص فعالیت‌های سرمایه‌گذار برابر با 28.778 میلیون ریال است. مثبت بودن این عدد نشانگر این است که جریان نقد ورودی ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری، بیشتر از جریان نقد ناشی از خروج فعالیت‌های سرمایه‌گذاری است.

مورد دیگری که حتما باید در صورت جریان وجوه نقد ذکر شود، جریان‌های نقد حاصل از فعالیت‌های تامین مالی است. در این بخش با جمع و یا کسر کردن جریان‌های نقد ورودی یا خروجی، خالص ورود یا خروج جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی مشخص می‌شود. در این‌جا مجموع جریان‌های نقد ناشی از ورود وجه نقد بیشتر از خروجیِ آن است. بنابراین مقدار مثبت 184.734 به‌دست آمده است. 

از برآورد (جمع) رقم نهایی این 5 مورد، خالص افزایش یا کاهش در موجودی نقد به‌دست می‌آید. (100.552 = 184.734 + 28.778 + 30.935 - 4.917 - 77.108-)

 که اگر این مقدار را با موجودی نقد اول دوره جمع کنیم، موجودی نقد پایان دوره به‌دست می‌آید. (101.353 = 801 + 100.552)

همان‌طور که می‌بینیم، موجودی  نقد پایان دوره این شرکت، نسبت به سال گذشته، همین موقع افزایش چشم‌گیری داشته است. این امر می‌تواند ناشی از افزایش کارایی شرکت و بهبود وضعیت آن باشد.

یادداشت‌های توضیحی چیستند؟

با توجه به محدودیت‌هایی که صورت‌های مالی دارند، نمی‌توان تمامی اطلاعات مورد نیاز استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی را در آن‌ها نشان داد. به همین دلیل برخی از اطلاعات و نکاتی که ممکن است در تصمیم‌گیریِ استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی تاثیر بگذارند، در آن نشان‌داده می‌شوند. این یادداشت‌ها، جزئی جدا‌نشدنی از صورت‌های مالی هستند. به عنوان مثال،هرگاه عملیات واحد تجاری در تفسیر ابهام قابل ملاحظه‌ای باشد،موضوع در یادداشت های توضیحی تشریح می گردد.

چه مواردی در یادداشت‌های توضیحی آورده می‌شود؟

اولین موردی که در یادداشت‌های توضیحی نمایان می‌شود، تاریخچه فعالیت‌های واحد تجاری است. بعد از آن موضوعات کیفی نظیر مبنای تهیه‌ی صورت‌های مالی و... آورده می‌شود.

این‌که شرکت برای ارزیابی موجودی مواد و کالا و یا بررسی استهلاک دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود، از چه روشی استفاده کرده است موضوعی مهم است، که باید در این بخش به آن اشاره شود. برخی از مواردی که در این بخش آورده می‌شود تکمیل کننده، اقلام آورده شده در صورت‌های مالی هستند. برای مثال این اقلام نشان می‌دهند که اجزای تشکیل دهنده‌ی حساب‌های دریافتنی یا پرداختنی شامل چه مواردی است.

اطلاعات مربوط به یک‌سری از اقلام شناسایی نشده و رویدادهایی که بین تاریخ ترازنامه تا تاریخ تصویب صورت‌های مالی اتفاق می‌افتند، نیز در این بخش آورده می‌شوند. برخی از ارقامی که در صورت‌های مالی آورده می‌شود ممکن است ایراد داشته باشند. اصلاح این ارقام و اعداد در یادداشت‌های توضیحی آورده می‌شود. همچنین، از بین رفتن موجودی مواد بر اثر اتفاقی غیرمترقبه نظیر آتش سوزی و...، و معاملات با اشخاص وابسته (شرکت‌های فرعی، مدیران ارشد، اعضای خانواده و...) نیز در یادداشت‌های توضیحی نشان داده می‌شود.

هر قلم مندرج در ترازنامه، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد باید به یادداشت های توضیحی مربوط عطف داده شود.

خلاصه

در این مقاله آخرین صورت مالی، یعنی صورت جریان وجوه نقد را شرح دادیم. این صورت مالی اطلاعاتی مفید در رابطه با جریان وجوه نقد ورودی و خروجی در اختیار خواننده قرار می‌دهد و به کمک آن می‌توان از عملکرد گذشته واحد تجاری باخبر شد. همچنین با بررسی صورت جریان وجوه نقد می‌توان جریان ورود و خروج وجوه نقد آتی را نیز پیش‌بینی کرد. علاوه بر آن در ارتباط با بخشی جدا‌نشدنی از صورت‌های مالی، یعنی یادداشت‌های توضیحی و این‌که چه اقلامی باید در این یادداشت‌ها آورده شوند توضیح داده شد.

نظرات ارزشمند شما

لطفا اگر این مقاله برایتان مفید بود و یا نظری درباره آن داشتید، حتما در انتهای همین صفحه، نظر خود را برای من ثبت بفرمایید.