عرضه اولیه‌های سال 1398 و سود قابل‌توجه آن‌ها، نظر بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. به‌طوری که شاهد رشد چشم‌گیر تعداد کدهای بورسی بودیم. عرضه سهام عدالت و امکان آزادسازی آن نیز از دیگر عوامل موثر بر جلب توجه مردم به بورس بود. همه این عوامل باعث شدند که تعداد کدهای فعال در بازار بورس افزایش پیدا کند. در این مقاله قصد داریم راجع‌به عرضه اولیه‌ها صحبت کنیم.
عرضه اولیه چیست؟
عرضه‌های عمومی اولیه که به اختصار به آن IPO نیز گفته می‌شود، مخفف شده عبارت initial public offering هستند. هنگامی که سهام شرکتی برای اولین بار در بورس یا فرابورس معامله می‌شود، اصطلاحا به آن عرضه اولیه می‌گویند.
به‌طور کلی، به عرضه سهام شرکت‌ها برای اولین بار در بازار اولیه به عموم مردم، عرضه اولیه عمومی گفته می‌شود. در این حالت درصدی از سهام یک بنگاه یا شرکت به‌منظور تامین مالی برای شرکت، توسط نهادهای تامین سرمایه به عموم مردم عرضه می‌شوند. بعد از عرضه، سهام این شرکت‌ها همانند سایر سهم‌های موجود در بازار (بازار ثانویه)، قابلیت معامله دارند.
منظور از عرضه اولیه چیست؟
وقتی از عرضه اولیه صحبت می‌کنیم، منظورمان این نیست که با یک شرکت تازه تاسیس مواجه هستیم. منظور این است، شرکتی که ممکن است سال‌ها فعالیت داشته به‌تازگی شرایط ورود به بورس را پیدا کرده و سهام آن برای اولین بار در بورس معامله خواهد شد. با توجه به این‌که شرکت‌ها برای پذیرفته شدن در بورس و فرابورس باید شرایط خاصی داشته باشند، همه شرکت‌ها نمی‌توانند به راحتی در این بازار پذیرفته شوند. این شرکت‌ها باید با شفافیت اطلاعاتی همراه باشند، صورت‌های مالی خود را به‌موقع ارائه دهند، در مدتی معین سود‌ساز بوده باشند و.... .
چرا عرضه اولیه‌ها اکثرا سودده هستند؟
شرکت‌هایی که سهامشان در قالب عرضه اولیه‌ها فروخته می‌شوند، معمولا به‌دنبال تامین سرمایه برای خود هستند. بنابراین سهام خود را زیر ارزش ذاتی به عموم مردم می‌فروشند. به دلیل این که این سهام زیر ارزش واقعی‌اش قیمت‌گذاری شده، افراد زیادی تمایل به خرید آن دارند. در واقع پایین‌تر بودن قیمت این سهام از ارزش ذاتی و واقعی آن، به‌نوعی ضمانت می‌کند که این سهم در آینده‌ای نزدیک سودده خواهد بود.
اگر نمودار عرضه اولیه‌ها را بررسی کنیم، معمولا در اوایل راه مسیری همانند هم دارند. اکثر عرضه اولیه‌ها در چند روز ابتدایی صف خرید هستند و معمولا فروشنده ندارند (فلش سبز تصویر پایین). اما بعد از گذشت زمان، با توجه به میزان ارزندگی سهام شرکت، روند‌های حرکتی متفاوتی از هم در پیش می‌گیرند.
روند حرکتی ابتدایی بیشتر عرضه اولیه‌ها به صورت تصویر بالا است.
با بررسی نمودارهای آن‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که معمولا بعد از یک رشد سریع، مدتی در همان ناحیه نوسان و یا اصلاح می‌کنند و بعد از آن ممکن است روند صعودی به خود بگیرند. اما هیچ لزومی وجود ندارد که یک عرضه اولیه مطابق انتظار ما حرکت کند. برای مثال عرضه اولیه برکت که در اواخر سال 1395 به بازار عرضه شد، بعد از عرضه، قیمت آن کاهش یافت و بعد از مدت‌ها روند صعودی به خود گرفت.
از آنجایی که قیمت این سهم‌ها پایین‌تر از ارزش ذاتی آن‌هاست معمولا در روزهای بعد از عرضه، میزان تقاضا برای خرید آن‌ها بالا است. همان‌طور که می‌دانید با افزایش تقاضا برای یک کالا یا سهم، قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. با افزایش روزانه قیمت عرضه‌های اولیه، میزان تقاضا برای خرید آن پایین می‌آید. بعد از آن هم مشاهده می‌کنیم که برخی از سهامداران سهام خود را در بازار عرضه می‌کنند. در این هنگام قیمت سهم به‌طور روزانه بالا نمی‌رود و متعادل می‌شود و یا با اصلاح قیمتی یا صف فروش سهم مواجه می‌شویم.
حال بیایید با هم بررسی کنیم که اگر از اوایل سال 1396 عرضه اولیه‌های موجود در بازار را خریداری می‌کردیم، تا 29 مرداد 1399 با تمامی فراز و نشیب‌های بازار (اصلاحات اخیر هم تا قسمتی در نظر گرفته شده است.) سود می‌کردیم یا ضرر؟
میانگین بازدهی ماهانه عرضه اولیه‌های سال 1396 تا آخر مرداد 1399
تصویر بالا، عرضه اولیه‌های سال 1396 و میانگین بازدهی ماهانه آن‌ها را تا آخر مرداد 1399 نشان می‌دهد. یعنی اگر شما سهمی مانند چدن را سه سال پیش می‌خریدید و آن را تا اواخر مرداد نگهداری می‌کردید، ماهانه چیزی حدود 125 درصد سود به شما تعلق می‌گرفت. ممکن است با خود بگویید مقدار سهامی که در این عرضه‌ها به ما تعلق می‌گیرید مبلغ ناچیزی است. اما باید به این نکته هم توجه کنید که در هیچ بازاری روی مبلغ کم نمی‌توان چنین بازدهی کسب کرد. و اگر در بیشتر عرضه اولیه‌ها شرکت می‌کردیم و آن‌ها را سریع نمی‌فروختیم، این مبلغ‌های کم، تا الان به وجه قابل‌توجهی تبدیل می‌شد.
با بررسی نمودار مربوط به بازدهی عرضه‌های سال 1396 می‌توان نتیجه گرفت، که الزاما تمامی عرضه‌های اولیه با سوددهی بالایی همراه نیستند. عرضه‌هایی نیز در بازار وجود دارند که کمتر از بازدهی بانک به شما سود دهند. اما همان‌طور که می‌بینید اکثر عرضه‌های اولیه در بلندمدت میانگین بازدهی بیش از 50 درصد دارند. این موضوع باعث افزایش جذابیت این عرضه‌ها می‌شود.
تعداد عرضه‌های اولیه از سال 1397 افزایش یافت و از 14 عدد به 21 عرضه در سال 97 رسید. انتظار می‌رود که تعداد این عرضه‌ها در سال 99 بیشتر نیز شود. تا الان که تقریبا به نیمه‌های سال رسیده‌ایم چیزی حدود 17 عرضه اولیه در بازار انجام شده است، اگر به همین صورت ادامه یابد، احتمال مشاهده 32 عرضه و یا بیشتر در سال 99 دور از انتظار نیست.
در تصویر زیر، میزان میانگین بازدهی ماهانه عرضه‌های سال 1397 را می‌بینید. بیشترین میزان سوددهی ماهانه مربوط به شرکت کشت و صنعت دشت خرم دره با نماد زدشت است. این سهم از زمان عرضه تا آخر مرداد امسال ماهانه تقریبا 204 درصد سود به سهامداران خود داده است. یعنی اگر شما در تاریخ عرضه این سهم را خریداری می‌کردید (در این عرضه به هر کد 65,715 تومان سهم تخصیص پیدا کرد.) ماهانه 134,059 تومان سود به شما تعلق می‌گرفت و 65 هزار تومان شما تا اواخر مرداد 99 ارزشی معادل 2,344,415 تومان داشت. حال فرض کنید در تمامی عرضه اولیه‌های گذشته شرکت می‌کردید، اکنون ارزش همان مبالغ ناچیز چقدر بود؟
میانگین بازدهی ماهانه عرضه اولیه‌های سال 1397 تا آخر مرداد 1399
تمامی عرضه اولیه‌ها به این میزان سود نمی‌دهند، اما تقریبا تمامی آن‌ها میانگین بازدهی بالاتر از 20 درصد دارند که این بازدهی می‌تواند تا بیش از صد در صد هم افزایش پیدا کند.
میانگین بازدهی ماهانه عرضه اولیه‌های سال 1398 تا آخر مرداد 1399
عرضه‌های اولیه همانند سایر سهم‌های موجود در بازار با درصدی از ریسک همراه هستند و قطعا نمی‌توان گفت که همه آن‌ها شرکت‌هایی ارزنده دارند. برای خرید این عرضه‌ها بهتر است مثل خرید سایر سهم‌های بازار ابتدا شرکت آن، صورت‌های مالی، میزان فروش، سوددهی و... را نیز بررسی کنید. در بعضی از موارد دیده شده که ممکن است سهام یک شرکت ارزشی کمتر از قیمتی که عرضه می‌شود داشته باشد، اما با توجه به شرایط بازار (صعودی بودن بازار)، روزها شاهد صف‌های سنگین خرید برای آن‌ها باشیم و برعکس ممکن است سهمی پایین‌تر از ارش خود قیمت‌گذاری شده باشد ولی به‌دلیل وجود شرایط نزولی بازار، شاهد فروش سهم بعد از چند روز باشیم.
پس در پاسخ به این سوال که آیا تمامی عرضه‌ها سودده هستند می‌توان گفت در بلندمدت تمامی عرضه‌های اولیه سودآور هستند. ولی در کوتاه‌مدت نمی‌توان با چنین قطعیتی گفت که تمامی عرضه‌ها سود آور بوده‌اند. همان‌طور که در میانه مقاله گفتیم، عرضه‌ای مانند برکت در کوتاه‌مدت زیان‌ده بوده ولی در بلند مدت، رشد داشته است.
چگونه از این عرضه‌ها مطلع شویم؟
اگر در این بازار فعال هستید احتمالا از طریق کانال‌های مختلف از این عرضه‌ها آگاه می‌شوید. اما اگر بخواهید خودتان به‌طور مستقیم اطلاعیه‌ها را ببینید می‌توانید به سایت فرابورس ایران و بورس اوراق بهادار تهران مراجعه کنید. در قسمت اطلاعیه‌های بازار، اخبار مربوط به عرضه‌های اولیه پیش رو، تعداد و مبلغ مورد نیاز برای مشارکت در این عرضه‌ها خبر‌رسانی می‌شوند.
روش‌های تخصیص عرضه اولیه به سهامداران
شرکت‌های مختلف می‌توانند عرضه‌های خود را در قالب یکی از سه روش زیر انجام دهند:
روش بوک بیلدینگ(Book Building) یا همان ثبت سفارش
در عرضه اولیه به روش ثبت سفارش، افراد باید در یک بازه زمانی مشخص، قیمت مد نظر خود را برای خرید عرضه اولیه وارد کنند. در این روش یک سقف و کف قیمتی برای سهم مشخص می‌شود و افراد نمی‌توانند بالاتر از سقف مشخص شده و یا پایین‌تر از کف تعیین شده، هیچ سفارشی را ثبت کنند.
با پیامی که توسط کارگزاری‌ها به سرمایه‌گذاران ارسال می‌شود می‌توانید از زمان ثبت سفارش با‌خبر شوید. برای مثال اعلام می‌شود از ساعت 10 تا 12.5 فرایند سفارش‌گیری انجام خواهد شد. محدوده قیمتی نیز پیش از شروع زمان ثبت سفارش مشخص می‌شود. برای مثال ممکن است برای یک سهم بازه 1200 تومان تا 1450 تومان به‌عنوان محدوده قیمتی خرید اعلام شود. شما می‌توانید در این بازه قیمتی، سفارش خود را ثبت کنید. اما احتمال این که سهام در سقف قیمتی به شما تعلق بگیرد بسیار بیشتر از کف قیمت است. معمولا بیشتر سرمایه‌گذاران سقف قیمتی مشخص شده را برای سفارش ثبت می‌کنند.
روش قیمت ثابت (Fixed Price Offering)
در این روش یک قیمت ثابت توسط شرکت تامین سرمایه اعلام می‌شود. سرمایه‌گذاران تنها در همان قیمت اعلام شده می‌توانند سفارش خود را ثبت کنند، ثبت سفارش باید در بازه زمانی مشخص شده در امیدنامه انجام شود.
روش حراج (Auction)
در روش حراج که به آن مزایده هم گفته می‌شود، سهام به شخصی تعلق می‌گیرد که بالاترین قیمت را برای خرید آن پیشنهاد دهد، از این روش در عرضه عمومی اولیه شرکت‌ها خیلی کم استفاده می‌شود. این روش بیشتر برای عرضه اوراق دولتی و اوراق خصوصی‌سازی که قصد تغییر ماهیت مالکیت سهامی دارند استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله با عرضه‌های اولیه آشنا شدیم و گفتیم، هنگامی که سهام شرکتی برای اولین بار در بورس یا فرابورس معامله می‌شود، اصطلاحا به آن عرضه اولیه می‌گویند. همچنین با تغییرات قیمتی این عرضه‌ها آشنا شدیم. باتوجه به شواهد و موارد گفته شده می‌توان چنین ادعا کرد که تقریبا همه عرضه‌ها در بلندمدت بازدهی بسیار خوبی به همراه دارند. ممکن است این عرضه‌ها در بازه‌ای از زمان منفی شوند و نوسان قیمتی داشته باشند اما با بازدهی خوب در بلندمدت همراه هستند.
می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.
عالی بود.سپاس
عالی بود . استفاده کردم
ممنون بابت اطلاعات مفیدتان