ایران جز بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصول سیمان در دنیا است اما برای چندین سال متوالی در فشار ناشی از تحریم‌ها به سر می‌برد و صادرات کالای سیمان به سختی صورت می‌گرفت. در مباحث زیر به تفصیل در رابطه با این صنعت استراتژیک صحبت خواهیم کرد.
تحلیل صنعت سیمان از داخل کارخانه
خط تولید سیمان از معدن شروع و به بارگیرخانه و بسته‌بندی سیمان ختم می‌شود.
چهار مرحله اصلی در تولید سیمان (روش خشک)
- خرد کردن و آسیاب کردن مواد خام
- ترکیب مواد به نسبت مناسب
- پخت مخلوط تهیه شده در کوره (سیستم پخت)
- آسیاب کردن (نرم کردن) محصول پخته شده که به "کلینکر" معروف است.
سیمان تولیدی دارای انواع متعددی از جمله سیمان پرتلند، سیمان بنایی، سیمان حفاری، سیمان نسوز، سیمان چاه نفت و سیمان رنگی است.
در کشور ایران حدود ۷۶ شرکت تولیدکننده در حوزه سیمان و کلینکر با ظرفیت اسمی حدود ۸۸ میلیون تن وجود دارد. ایران با تولید ۶۰ میلیون تن سیمان در سال ۲۰۲۰، در رتبه هفتم تولید در جهان قرار دارد.
رکود در ساخت و ساز داخلی و کاهش بودجه عمرانی دولت و محدودیت‌های بوجود آمده در صادرات باعث شد تا ایران نتواند از بخش عمدهای از ظرفیت تولید سیمان خود استفاده کند، با این حال پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید، به دلیل تکمیل کارخانجات در دست احداث تا پایان سال ۱۴۰۱ به بیش از ۹۰ میلیون تن بالغ شود.
صنعت سیمان مقوله تخصصی و گسترده‌ای است که هم‌چون سایر موارد با پیشرفت علم و تکنولوژی روندی رو به جلو داشته است. اما این صنعت ویژگی‌های خاص خود را دارد که در ذیل به بیان اصلی‌ترین ویژگی‌های صنعت سیمان خواهیم پرداخت:
- بالا بودن میزان سرمایه‌گذاری اولیه مورد نیاز
- بالا بودن ریسک سرمایه‌گذاری
- مقیاس اقتصادی تولید سیمان
- پایین بودن ضایعات تولید
- امکان استفاده از ضایعات صنایع دیگر
- همگن بودن محصولات
- ضرورت اعمال مدیریت عوامل تولید سیمان با توجه به شرایط رقابتی آن
با توجه به اینکه سیمان را می‌توان از جمله محصولات استاندارد تلقی نمود، اگر چه کیفیت محصول و متغیرهایی از قبیل سلامت سیمان، مدت گیرش، میزان استحکام و یکنواخت بودن جنس آنها در این صنعت مهم است ؛ ولیکن قیمت آن را می‌توان عامل تعیین کننده از منظر مشتری تلقی نمود که عوامل موثر بر آن را می‌توان به صورت زیر تقسیم‌بندی کرد:
- تاثیر عرضه و تقاضای سیمان بر قیمت آن
- تغییرات هزینه حمل و نقل
- نیازهای توسعه‌ای، هزینه‌های حمل و نقل و انرژی
ساختار تولید سیمان در کشور
نکته قابل توجه در خصوص تولید سیمان در کشور، مدیریت غالب دولتی و شبه دولتی بر واحدهای تولیدکننده سیمان است. این موضوع به لحاظ شرایط فعلی مالکیت و مدیریت این شرکت‌ها موجب گردیده که همواره تصمیم‌گیری در ارتباط با قیمت، میزان تولید، چگونگی صادرات و.... به طور مستقیم و غیرمستقیم در چارچوب سیاست‌های متخذه دولتی انجام پذیرد که لزوماً متضمن برنامه‌ریزی بر مبنای افزایش بهره‌وری کار و سرمایه برای مجموعه صنعت ایران نیست.
مقالات پیشنهادی : دریافت کد بورسی
تامین مواد اولیه
مواد اولیه صنعت سیمان را سنگ آهک، سنگ گچ، سنگ سیلیس، سنگ آهن، سنگ آلوویوم، خاک مارل، پوزولان، سرباره و ... تشکیل می‌دهند. دسترسی به منابع معدنی غنی برای سال‌های آتی جهت تولید، یکی از موارد با اهمیت در کارخانه‌های سیمان است. تمام مواد اولیه صنعت سیمان از داخل کشور تهیه و تامین می‌شود.
برای تولید هر تن سیمان به طور متوسط ۱۰۵ متر مکعب گاز طبیعی و ۱۱۰ کیلووات برق مصرف می‌شود. کاهش ظرفیت تولید کارخانجات و تعداد بالای نیروی کار در این شرکت‌ها موجب شده است سهم حقوق و دستمزد بخش اعظمی از هزینه‌های تولید سیمان را به خود اختصاص داده است.
افزایش نرخ پاکت سیمان طی سال‌های اخیر نیز موجب افزایش بهای تمام شده تولید شده است. در صنعت سیمان دو نوع پاکت کاغذی و PP (پلی‌پروپیلن) استفاده می‌شود که ماده اولیه هر دو نوع پاکت با افزایش چند برابری همراه بوده است.
مزیت‌های رقابتی و نسبی
کشور ما از نظر تولید مصالح ساختمانی به ویژه سیمان که اصلی‌ترین ماده برای فعالیت‌های عمرانی، ساختمانی و تأسیسات زیربنایی کشور محسوب می‌شود دارای مزیت‌های فراوانی به شرح زیر است:
- منابع و معادن فراوان و در دسترس و سهولت در تهیه و تدارک مواد اولیه
- وجود ذخایر سوخت و انرژی مورد نیاز در کشور
- امکان جلب سرمایه‌گذاری‌های مشترک
- دسترسی به نیروی کار ارزان، جوان، متخصص، با تجربه و آشنا با تکنولوژی روز
عوامل محیطی مؤثر بر کسب و کار تحلیل صنعت سیمان
تحلیل صنعت صنعت سیمان تت تاثیر عوامل گسترده‌ای است، این موارد به شرح زیر است:
- وجود تقاضای سیمان در کشورهای همسایه
- فراوانی معادن در کشور
- امکان تغییر قوانین مالکیت معادن
- ایجاد مصارف جدید برای سیمان در داخل کشور مانند جاده سازی، ...
- طرح تشویق سرمایه‌گذاری در مناطق محروم توسط دولت
- روند رو به رشد مقررات محیط زیست
- خصوصی‌سازی و احتمال ارتقاء کیفیت مدیریتی رقبا
- کاهش سهم اعتبارات بانکی برای صنعت سیمان
- عدم امکان حمل دریایی در تناژهای بالا
- عدم تناسب رشد سیستم حمل و نقل در صنعت سیمان
- خروج تدریجی کشورهای توسعه‌یافته از صنعت سیمان به خاطر محدویت‌های محیط زیست
نقاط ضعف، قوت، فرصت‌ها و تهدیدات (SWOT)
نقاط قوت شامل مهارت‌ها و منابعی است که شرکت نسبت به سایر شرکت‌ها، بیشتر از آن بهره‌مند هستند. در مقابل، نقاط ضعف، نشان دهنده کمبود مهارت‌ها یا صلاحیت‌ها نسبت به منابع موجود، در مقایسه با منابع موجود، در مقایسه با سایر شرکت‌های رقیب است.
نقاط قوت و ضعف به راحتی از طریق بررسی‌های درون سازمانی معین می‌شود. فرصت‌ها و تهدیدها، از طریق نگاه شرکت به بیرون از سازمان مشخص می‌گردند.
فرصت‌ها، شرایط مطلوب با اهمیتی است که در محیط رقابتی شرکت در بازار وجود دارد. مسائل جغرافیایی، تغییرات در مسائل قانونی و تغییرات در تکنولوژی صنایع، ممکن است موجب به وجود آوردن مزیت یا عدم مزیت رقابتی برای شرکت گردد. در مقابل، تهدیدات، شرایط نامطلوب با اهمیت در محیط فعالیت شرکت می‌باشند.
نقاط قوت
1 -دسترسی به مواد اولیه مناسب
بیشتر واحدهای تولید سیمان ایران در نزدیکی معادن مواد اولیه با کیفیت مناسب احداث شده‌اند که این امار ضامن سهولت دسترسی به آنها موجب کاهش قیمت تمام شده مواد اولیه و نهایتاً کاهش قیمت تمام شده تولید نیز می‌گردد.
2- مدیریت بر تکنولوژی تحلیل صنعت سیمان
با بررسی‌های انجام شده در ارتباط با توان طراحی و مهندسی تکنولوژی صنعت سیمان کشور بنظر میرسد که در حال حاضر در داخل کشور توان در حوزه ماشین‌آلات مکانیکی حدود 31 -49 درصد و در حوزه تجهیزات برق و کنترل حدود 41-99 درصد، توان طراحی و ساخت وجود دارد به گونه‌ای که طراحی و ساخت چند کارخانه سیمان در ونزوئلا و سوریه توسط متخصصین ایرانی انجام شده است.
3- حوزه صادرات
اگرچه تنوع سیمان‌های تولیدی کشور محدود است ولیکن طبق گزارشات دو‌ره‌ای و مستمر ارائه شده و تحقیقات آزمایشگاهی، سیمان تولیدی در داخل کشور از کیفیت نسبتاً مناسبی برخوردار بوده و قابل رقابت با سیمان‌های خارجی تولید شده در کشورهای صادرکننده منطقه است.
نقاط ضعف
1 -مدیریت غالب دولتی و شبه دولتی بر بخش عمدهای از صنعت سیمان
مدیریت غالب دولتی و شبه دولتی بر واحدهای تولیدکننده سیمان به لحاظ شرایط فعلی مالکیت و مدیریت این شرکت‌ها موجب گردیده که همواره تصمیم‌گیری در ارتباط با قیمت، میزان تولید، چگونگی صادرات و.... به طور مستقیم و غیرمستقیم در چارچوب سیاست‌های متخذه دولتی انجام پذیرد که لزوماً متضمن برنامه‌ریزی بر مبنای افزایش بهره‌وری کار و سرمایه برای مجموعه صنعت سیمان ایران نیست.
2- عدم شرایط مناسب دسترسی جهت تامین سوخت مصرفی
دور بودن محل استقرار واحدهای تولیدکننده سیمان از محل تامین سوخت مصرفی موجب افزایش قیمت تمام شده و در نهایت کاهش حاشیه سود برخی از واحدهای تولیدکننده سیمان می‌شود.
مقالات پیشنهادی : تحلیل صنعت خودرو
فرصت‌ها
1- افزایش تقاضا برای سیمان
با توجه به اینکه کشور ایران از جمله کشورهای در حال توسعه بوده لذا نیازمند توسعه زیرساخت‌ها، اجرای فعالیت‌های عمرانی، توسعه شهری، ساخت و ساز و ... است.
این امر موجب ایجاد تقاضای فراوان برای سیمان کشور خواهد گردید. رشد سریع جمعیت طی دهه‌های گذشته موجب افزایش جمعیت جوان کشور در زمان کنونی گردیده است به صورتی که اکنون %91 از جمعیت کشور زیر 29 سال است.
این جمعیت هم اکنون نیازمند مسکن بوده که در صورت تامین نقدینگی مورد نیاز آنها این موضوع می‌تواند موجب افزایش مصرف سیمان گردد.
2 - سهولت دسترسی به منابع
وجود ذخایر فراوان مواد اولیه با کیفیت مناسب و مورد نیاز برای تولید سیمان در ایران مانند سنگ آهک و خاک رس که تولید سیمان را در کشور از لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر مینماید.
تهدیدها
1- برآورد کاهش یکباره بازده صنعت سیمان به لحاظ کاهش درآمدهای نفتی حذف یارانه‌های دولتی
2- عدم تناسب رشد سیستم حمل و نقل در صنعت سیمان
مهم‌ترین چالش‌های پیش روی صنعت سیمان از دیدگاه تولیدکنندگان سیمان
- بازپرداخت وام‌های ارزی به نرخ مبادلاتی
- افزایش قیمت حامل‌های انرژی
- افزایش نرخ تورم داخلی
- افزایش هزینه‌های بندری و بارگیری
- کمبود نقدینگی و کافی نبودن سرمایه در گردش به دلیل بالا رفتن هزینه‌های کارخانه‌های سیمان
- احداث بی‌رویه و کارشناسی نشده کارخانه سیمان در کشور بدون معرفی بازار مصرف داخلی و خارجی و نبودزیرساخت‌های مناسب از جمله دوری از مرکز، نبود طرحهای عمرانی و به تناسب کمبود تقاضای مصرف سیمان
نمادهای بورسی گروه صنعت سیمان، همگی در زیرگروه «توليد سيمان، آهك و گچ»، قرار می‌گیرند. در جدول زیر شرکت‌های فعال در این صنعت را مشاهده می‌کنید:
نماد | نام شرکت | نماد | نام شرکت |
سبزوا | سیمان لار سبزوار | سدور | سیمان درود |
سخاش | سیمان خاش | سهرمز | سیمان هرمزگان |
سفانو | سیمان فارس نو | ستران | سیمان تهران |
ساراب | سیمان داراب | سبهان | سیمان بهبهان |
سشمال | سیمان شمال | سمازن | سیمان مازندران |
سیتا | سرمایه‌گذاری سیمان تامین | ساربیل | سیمان آرتا اردبیل |
سصفها | سیمان اصفهان | سپاها | سیمان سپاهان |
سرود | سیمان شاهرود | سیدکو | سرمایه‌گذاری توسعه صنایع سیمان |
سنیر | سیمان سفید نی ریز | سفار | سیمان فارس |
سیلام | سیمان ایلام | سهگمت | سیمان هگمتان |
سکرما | سیمان کرمان | سخوز | سیمان خوزستان |
سفارس | سیمان فارس و خوزستان | سغرب | سیمان غرب |
ساروم | سیمان ارومیه | سقاین | سیمان قاین |
سشرق | سیمان شرق | سکرد | سیمان کردستان |
سدشت | صنایع سیمان دشتستان | سبجنو | سیمان بجنورد |
سخزر | سیمان خزر |
سخن آخر
سرمایه‌گذاری و تحلیل صنعت سیمان می‌تواند شما را به سود ثابتی در بازار سرمایه برساند. برای تحلیل صنعت سیمان حتما باید توانایی تحلیل بنیادی داشته و بتوانید عوامل جاری بازار را تحلیل کنید.