چطور در بورس سود می‌کنیم؟

هنگامی که شما سهام یک شرکت را خریداری می‌کنید، به این معنی است که مالکیت بخشی از شرکت را برعهده گرفتید و صاحب قسمتی از آن هستید. با خرید سهام یک شرکت متناسب با تعداد سهامی که دارید در سود و زیان آن شریک هستید. در واقع خرید سهام یک شرکت به معنی سرمایه‌گذاری در آن است. همان‌طور که هنگام سرمایه‌گذاری در مسکن یا یک پروژه ساختمانی و یا حتی بانک، تحقیق و بررسی‌های لازم را انجام می‌دهید، پیش از خرید یک سهم نیز باید با وضعیت آن شرکت، نوع فعالیتش، تولیدات آن و.... آشنا شوید. برای بررسی وضعیت یک شرکت راه‌های مختلفی مثل تحلیل بنیادی و تکنیکال وجود دارد که در مقالات گذشته به توضیح آن‌ها پرداختیم. بررسی صورت‌های مالی یک شرکت، نحوه سود‌آوری آن، بررسی نحوه توزیع سود نقدی شرکت (DPS)، میزان سهام شناور آزاد آن و...، همه و همه می‌توانند به ما در انتخاب شرکت مناسب جهت سرمایه‌گذاری کمک کنند.

چه چیزی باعث می‌شود که افراد از سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها سود کنند؟

دریافت سود تقسیمی

شرکت‌های فعال در بورس، معمولا یا کالاهایی تولید می‌کنند و یا خدمات به‌خصوصی به مشتریان خود ارائه می‌دهند. همه این فعالیت‌ها باعث می‌شود که شرکت‌ها علاوه‌بر هزینه‌های مختلفی که متحمل می‌شوند، درآمدی هم داشته باشد. اگر میزان درآمد شرکت‌ها بیشتر از هزینه‌های آن‌ها باشد، می‌توان گفت که شرکت سودآور بوده است. بعد از کسر تمامی هزینه‌ها، استهلاک و میزان ذخایر (مثل ذخیره قانونی و...)، سود خالص شرکت به دست می‌آید. به قسمتی از سود خالص هر شرکت که بین سهامدارانش توزیع می‌شود، سود تقسیمی گفته می‌شود.

مثال) فرض کنید یک شرکت بعد از کسر تمامی هزینه‌هایش به اندازه 2 میلیارد تومان سود کرده باشد و قصد داشته باشد 1 میلیارد از این 2 میلیارد را بین سهامدارانش تقسیم کند و مابقی را به‌عنوان سود انباشته جهت گسترش و توسعه شرکت نگه دارد، اگر تعداد کل سهام این شرکت 1 میلیارد عدد باشد، سودی که به هر شخص تعلق می‌گیرد چقدر است؟

از آنجایی شرکت که به اندازه یک میلیارد تومان سود تقسیم کرده است. با تقسیم این مبلغ بر تعداد سهم، میزان سودی که به هر سهم تعلق می‌گیرد یعنی DPS آن، مشخص می‌شود. در این مثال به ازای هر سهم 10 تومان به شما سود تعلق می‌گیرد. اگر شما صاحب 30,000 سهم این شرکت باشید، مبلغی معادل سیصد هزار تومان به‌عنوان سود تقسیمی به شما تعلق خواهد گرفت. برای دریافت سود تقسیمی می‌توانید به شعب بانک‌هایی که توسط شرکت معرفی شده است، مراجعه کنید و با ارائه کد بورسی و کارت شناسایی، مبلغ را به‌طور دستی از آن‌ها تحویل بگیرید. البته با راه‌اندازی سامانه سجام، شرکت‌ها در تلاش هستند که سود تقسیمی را به حساب اختصاصی هر فرد واریز کنند. تاکنون تعدادی از شرکت‌ها از طریق این سامانه سود سهامداران را به حسابشان واریز کرده‌اند.

برخی از شرکت‌ها مانند شرکت‌های پتروشیمی، قسمت عمده‌ای از سود خود را به سهامداران تخصیص می‌دهند و درصد کمی را به‌عنوان سود انباشته نگه می‌دارند. مگر اینکه برنامه جدیدی برای توسعه و راه‌اندازی خط تولید جدید داشته باشند. عدم تقسیم سود نیز اثر خود را بر روی قیمت‌ها نشان می‌دهد، یعنی می‌تواند باعث بالا رفتن قیمت سهام شود. اما برخی از شرکت‌ها مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری معمولا سود تقسیمی کمی را بین سهامداران خود توزیع می‌کنند. چون این شرکت‌ها فعالیت‌های خودشان نیز بر پایه سرمایه‌گذاری است، بنابراین ترجیح می‌دهند از سود شرکت برای فعالیت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی استفاده کنند تا در آینده درآمد بیشتری نیز داشته باشند. از تاریخی که مجمع عمومی در رابطه با تقسیم سود تصویب می‌کند، شرکت‌ها نهایت تا 8 ماه بعد از آن، باید سود تقسیمی را بین سهامداران خود توزیع کنند.

تا الان با یکی از روش‌هایی که در بورس به شما سود تعلق می‌گیرد، آشنا شدید. اگر از جمله افرادی هستید که دیدگاهی بلندمدت برای سرمایه‌گذاری‌های خود دارید، می‌توانید شرکت‌هایی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید که معمولا سود تقسیمی زیادی به سهامداران خود می‌دهند. در این صورت می‌توانید، سالیانه مبلغی را به‌عنوان سود تقسیمی از شرکت دریافت کنید.

دریافت سود ناشی از تغییرات قیمت

علاوبر سودی که سالیانه به سهامداران شرکت‌ها پرداخته می‌شود، قیمت سهام آن‌ها نیز در طول زمان تغییر می‌کند. این تغییرات می‌تواند مثبت و یا منفی باشد. اگر قیمت یک سهم بعد از خرید آن طی زمان افزایش پیدا کند، ارزش سرمایه شما بیشتر شده است. در صورتی که سهم را در قیمت جدید بفروشید می‌توان گفت که سود کرده‌اید. در واقع سرمایه‌گذاری مانند کاشتن یک دانه است که با گذر زمان رشد می‌کند و پربار‌تر می‌شود. اگر شما سهمی درست برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید طی زمان ارزش این سهم افزایش خواهد یافت و شما از این طریق سود خواهید کرد.

فرض کنید قصد خرید سهام یک شرکت تولیدی را دارید، بعد از بررسی صورت‌های مالی شرکت متوجه می‌شوید که وضعیت مالی شرکت خوب است و پتانسیل رشد دارد. حال به سراغ گزارش جامع هیات‌مدیره می‌روید و می‌بینید که شرکت در سال آینده قصد راه‌اندازی یک خط تولید جدید را دارد، همین گزارش باعث می‌شود شما نسبت به انتخاب خود اطمینان بیشتری پیدا کنید. برای مثال شما سهم را با قیمت 500 تومان خریداری می‌کنید. همان‌طور که می‌دانید قیمت سهم‌ها در طول زمان با نوسان همراه است. این قیمت می‌تواند افزایش و یا کاهش پیدا کند.

اگر همان‌طور که در گزارش هیات مدیره آمده بود، شرکت در حال راه‌اندازی خط تولید جدید باشد و یا اخباری در ارتباط با افزایش قیمت محصولات تولیدی این کارخانه منتشر شود، سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند که در سال آینده میزان تولید شرکت بیشتر شده، قیمت فروش محصولات افزایش پیدا کرده و در صورت ثابت ماندن هزینه‌ها و یا افزایشِ کمترِ آن‌ها نسبت به قیمت فروش محصولات، سود بیشتری کسب خواهند کرد، بنابراین تقاضا برای خرید آن سهم افزایش پیدا می‌کند. به‌دنبال افزایش تقاضا، قیمت سهم نیز افزایش خواهد یافت.

برای مثال قیمت سهم طی یک دوره چند ماهه از 500 تومان به 800 تومان رسیده است. حال اگر شما قصد فروش این سهم را در 800 تومان داشته باشید، به ازای هر سهم 300 تومان سود کرده‌اید. اینک با ضرب کردن تعداد سهام خود در میزان سود هر سهم (300 تومان)، می‌توانید سود کل خود را که ناشی از افزایش قیمت سهم است، محاسبه کنید. اگر شما 30,000 هزار سهم این شرکت را داشتید، به اندازه (300⨯30,000)، 9 میلیون تومان فقط سود ناشی از تغییر قیمت به دست می‌آوردید.

این سود تنها در صورت فروش سهم تحقق پیدا می‌کند و اگر سهم را نفروشید نمی‌توانید به آن دسترسی پیدا کنید.

توجه داشته باشید همان‌طور که از افزایش قیمت سهام سود می‌کنید، به دنبال کاهش قیمت آن نیز ضرر خواهید کرد. به مثال قبلی باز‌می‌گردیم، فرض کنید شرکتِ مورد بررسی ما در یکی از خطوط تولیدی خود دچار حریق شود و خط تولید از کار بیفتد و یا به‌دلیل وقوع تنش و درگیری در منطقه، کل بازار سرمایه دچار روندی نزولی شود. در این حالت قیمت سهامی که شما آن را در 500 تومان خریده‌اید افت خواهد کرد و می‌تواند به 300 تومان یا حتی پایین‌تر از این مقدار هم برسد. در این حالت شما به ازای هر سهم 200 تومان ضرر کرده‌اید. حال اگر 30,000 عدد از این سهم را داشته باشید، به اندازه 6 میلیون تومان ضرر خواهید کرد.

همانند سود که در صورت فروش سهم تحقق پیدا می‌کرد، ضرر و زیان هم در صورت فروش سهم تحقق می‌یابد. یعنی شما تا زمانی که صاحب یک سهم هستید، سود یا زیان نمی‌کنید و در صورت فروش سهام این سود یا زیان محقق می‌شوند.

تا این قسمت متوجه شدیم که در صورت خرید یک سهم به دو طریق می‌توان از آن سود گرفت:

1) از طریق دریافت سود تقسیمی یا همان  DPS

اگر زمانی که شرکت مجمع برگزار می‌کند، سهام‌دار آن باشید، به ازای هر سهم، مطابق با تصمیمی که در مجمع گرفته می‌شود، به شما سود تعلق می‌گیرد. شرکت‌ها معمولا درصدی از سود خالص هر سهم (EPS) را بین سهامداران خود تقسیم می‌کنند.

2) از طریق افزایش قیمت سهم 

که به آن سود یا منفعت سرمایه‌ای (Capital gain) نیز گفته می‌شود.

بنابراین برای محاسبه سود خود علاوه‌بر مبلغی که به صورت نقدی دریافت کردیم، مقدار سود ناشی از تغییر قیمت را نیز به آن اضافه می‌کنیم، در این صورت سود کل محاسبه می‌شود.

با یک مثال دیگر سعی می‌کنیم این موضوع را بهتر توضیح دهیم. نمودار زیر را در نظر بگیرید. این شکل مربوط به نمودار قیمت-زمان یکی از سهم‌های بازار سرمایه است. در نقطه آبی، به هر سهم سودی معادل 20 تومان تعلق گرفته است.

فرض کنید شما سهمی را در 1398/06/16 در نقطه A با قیمت 300 تومان خریداری کرده‌اید. اگر این سهم را در نقطه B یعنی به قیمت 500 تومان به فروش برسانید، در مدت کوتاهی به‌ازای هر سهم 200 تومان سودِ ناشی از تغییر قیمت به شما تعلق می‌گیرد. اما در این برهه زمانی هیچ سود تقسیمی به شما تعلق نخواهد گرفت، چون شرکت در این بازه هیچ مجمعی جهت تقسیم سود برگزار نکرده است.

حال اگر سهم را در نقطه B  نفروشید، می‌بینید که قیمت سهم روز به روز در حال کاهش است. اگر شما در نقطه C  تصمیم بگیرید که سهم را بفروشید، علاوه‌بر اینکه سودی به‌خاطر نوسانات قیمت به شما تعلق نمی‌گیرد، به‌ازای هر سهم 200 تومان هم ضرر خواهید کرد و چون شما سهم را تا زمان برگزاری مجمع (نقطه آبی رنگ) نگه نداشتید، سود تقسیمی نیز به شما تعلق نخواهد گرفت. در این حالت علاوه‌بر اینکه از سرمایه‌گذاری خود سودی کسب نکردید بلکه دچار زیان هم شده‌اید.

در حالت آخر، شما سهم را در نقطه D یعنی 600 تومان می‌فروشید. یعنی به ازای هر سهم 300 تومان سود کرده‌اید. همان‌طور که در صورت مثال هم ذکر شد، در نقطه B هم به‌ازای هر سهم 20 تومان سود تقسیمی به شما تعلق گرفت. در این حالت علاوه بر سود ناشی از تغییر قیمت، چون در زمان برگزاری مجمع، سهامدار شرکت بودید، سود نقدی هم به شما تعلق گرفت. به‌طور کلی شما در ازای هر یک سهم از سهام شرکت ایکس، به اندازه 320 تومان سود کسب کرده‌اید. (20 تومان سود تقسیمی هر سهم و 300 تومان تفاوت در قیمت خرید و فروش) که با ضرب کردن 320 تومان در تعداد سهم‌هایتان، می‌توانید سود کل خود را محاسبه کنید.

با بررسی نمودار بالا می‌توان ادعا کرد که هر چه مدت زمان نگهداری یک سهم بیشتر باشد، نوسانات آن کمتر خواهد بود، سرمایه‌گذاران موفق هم معمولا دیدگاهی بلندمدت دارند و با هر نوسانی اقدام به فروش سهم نمی‌کنند.

محاسبه بازده کل

برای محاسبه مقدار بازده کل سرمایه‌گذاری، می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد. با استفاده از این فرمول علاوه‌بر در نظر گرفتن مقدار سود تقسیمی، سود یا زیان ناشی از نوسانات قیمت سهم نیز محاسبه می‌شود. در نهایت با ضرب کردن این مقدار در تعداد سهمی که از این شرکت داریم، می‌توان بازده کل کسب شده را حساب کرد. از این طریق می‌توانید درصد سود و یا زیان خود را محاسبه کنید. اگر زمانی که سهامدار شرکت بودید ، مجمع برگزار نشد، بجای DPS می‌توانید عدد صفر را قرار دهید.

نظرات ارزشمند شما

لطفا اگر این مقاله برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.