صندوق با درآمد ثابت / بهترین گزینه سرمایه‌گذاری برای ریسک‌گریزها

صندوق با درآمد ثابت چیست؟

شما به دو طریق می‌توانید سرمایه خود را به بورس بیاورید.

1. سرمایه‌گذاری مستقیم با خرید مستقیم سهام و اوراق بهادار.
2. سرمایه‌گذاری غیرمستقیم با مشارکت در صندوق‌ها.

این صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس هستند. یعنی همان اندازه که خرید سهام یک شرکت از طریق بورس امنیت دارد، می‌توانید به صندوق‌ها هم اعتماد کنید. یکی از انواع صندوق‌ها، صندوق با درآمد ثابت یا Fixed Income Fund است.

صندوق با درآمد ثابت به صندوقی می‌گویند که برای سرمایه‌گذاران خود درآمدی ثابت به همراه داشته باشد.

مثلا سهمی را تصور کنید که 5 هزار تومان قیمت دارد و سود هر سهم 1000 تومان است. در مورد این سهم نااطمینانی‌هایی وجود دارد:

• آیا تمام سود 1000 تومانی محقق می‌شود؟
• چند درصد از این سود بین سهام‌داران تقسیم خواهد شد؟
• بعد از تقسیم سود، قیمت سهم چقدر خواهد بود؟

به بیان ساده، شما اطمینان ندارید که 5 میلیارد سرمایه‌گذاری بعد از یک سال به درآمد 1 میلیاردی منتهی شود. در پایان سال ممکن است این رقم خیلی بیشتر یا خیلی کمتر شده باشد.

صندوق درآمد ثابت این مشکل را حل می‌کند. یعنی وقتی صندوق مدعی می‌شود که شما در پایان سال به درآمدی می‌رسید، این درآمد نصیب شما خواهد شد.

صندوق با درآمد ثابت چطور کار می‌کند؟

در بازارهای مالی مواردی از سرمایه‌گذاری وجود دارند که می‌توانند به درآمدهایی ثابت منتهی شوند.

برای مثال اوراق دولتی و سپرده بانکی بازدهی مشخصی دارند و برای ریسک‌گریزها گزینه‌های خوبی به حساب می‌آیند.

صندوق درآمد ثابت (با توجه به امیدنامه شرکت) بخش عمده سرمایه را به این موارد کم‌ریسک می‌برد. بخش کوچکی هم ممکن است به مواردی دیگر مثل سهام اختصاص پیدا کند.

سپس صندوق، این دارایی‌ها را به صورت واحد یا Unit منتشر می‌کند. سرمایه‌گذاران در هر زمان که مایل باشند می‌توانند با ابطال واحد، سرمایه خود را از صندوق خارج کنند.

برای مثال فرض کنید می‌خواهیم یک میلیارد تومان را سرمایه‌گذاری کنیم، اما تحمل پذیرش هیچ ریسکی را نداریم. اگر 850 میلیون را به یک سرمایه‌گذاری امن با سود ثابت 20 درصد ببریم و بقیه پول را در مواردی پر ریسک سرمایه‌گذاری کنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟

با این ترکیب سرمایه، 850 میلیون تومان بعد از یک سال بیش از 1 میلیارد تومان ارزش خواهد داشت. (یک میلیارد و 20 میلیون). به این ترتیب اصل پول خود را بیمه کرده‌ایم.

در مورد 150 میلیون تومان باقی‌مانده، اگر تمام آن را هم از دست بدهیم، باز اصل پول خود را داریم. اما اگر سود کنیم، به سودی بیش از 20 درصد رسیده‌ایم.

صندوق با درآمد ثابت یکی از ابزارهایی است که به ما کمک می‌کند بتوانیم اصل سرمایه پرتفو را از ریسک زیان خارج کنیم.

چرا خودمان در بانک سپرده‌گذاری نکنیم؟

در اینجا حق دارید که یک سوال بسیار جدی مطرح کنید. اگر قرار است صندوق با درآمد ثابت پول‌های ما را به بانک ببرد، خب چرا خودمان در بانک سپرده‌گذاری نکنیم؟

دلایلی وجود دارد که فعالان بازار سرمایه، صندوق درآمد ثابت را به سپرده بانکی ترجیح دهند:

مدت زمان انتظار

تصور کنید که بهره بانکی برای سپرده بلندمدت 20 درصد باشد. این سود به سپرده‌هایی تعلق می‌گیرد که به مدت 5 سال پول خود را در بانک بگذارند. پس اگر می‌خواهید برای مدتی کوتاه، مثلا 6 ماه، در بانک پول داشته باشید، نمی‌توانید روی سود سپرده پنج‌ساله حساب کنید.

حالا تصور کنید که یک صندوق وجود دارد، که پول را برای 5 سال در یک بانک گذاشته است. شما بجای آن که برای مدت 6 ماه پول خود را در سپرده کوتاه‌مدت بگذارید، می‌توانید بخشی از سپرده 5 ساله صندوق را خریداری کنید.

در این صورت قادر خواهید بود در کوتاه‌مدت، از منافع سرمایه‌گذاری بلندمدت بهره ببرید.

در صورتی که بخواهید پول خود را در مدت زمانی کوتاه از صندوق خارج کنید، ملزم به پرداختtermination fee نخواهید بود و تمام سود این مدت به شما تعلق پیدا می‌کند.

هزینه تراکنش

شاید فکر کنید که گذاشتن پول در بانک، هیچ هزینه‌ای در پی ندارد. شما پول را می‌گذارید و سود می‌گیرید، و با پایان قرارداد، پول خود را از بانک خارج می‌کنید.

این تصور درست نیست. هر تراکنش مالی، هزینه‌هایی دارد به اسم هزینه تراکنش یا transaction cost. برای مثال وقتی می‌خواهید ماشین بخرید، علاوه‌بر مبلغ خودرو و هزینه‌های نقل و انتقال، باید زمان و هزینه زیادی را برای بررسی آگهی‌ها و حق مشاوره کارشناس صرف کنید.

پیدا کردن بانک با شرایط مناسب، گذاشتن زمان برای افتتاح و بستن حساب و البته بیمه‌کردن سپرده، بخشی از هزینه‌های تراکنش در یک سپرده‌گذاری است.

صندوق با درآمد ثابت شما را از پرداخت این هزینه‌ها معاف می‌کند. مدیران صندوق به صورت مداوم و با تخصص بالا در حال بررسی گزینه‌های امن سرمایه‌گذاری هستند و در صورت نیاز، ترکیب صندوق را اصلاح می‌کنند.

مزیت ابعاد

تولید کردن یک گوشی موبایل در خانه، صرفه اقتصادی ندارد. حتی اگر متخصص باشید، نمی‌ارزد که برای ساختن یک گوشی، سال‌ها وقت و انرژی بگذارید. خرید یک گوشی از کارخانه‌ای بزرگ (حتی با دوبرابر قیمت تمام شده) بسیار عاقلانه‌تر است. چرا که همان زمان را می‌توانید برای شغل خود بگذارید و خیلی بیشتر سود کنید.

کسی که می‌خواهد 100 میلیون تومان را به صورت ایمن سرمایه‌گذاری کند، احتمالا توقع دارد در پایان سال حدود 20 میلیون تومان سود بگیرد. این سود، کم‌تر از ماهی 2 میلیون ارزش دارد. پس برای او بهتر است که مدیریت دارایی‌اش را به دیگری بسپارد و خودش به شغل اصلی با درآمد بیشتر مشغول شود.

معمولا شما 100 میلیون سپرده را بیمه نمی‌کنید. یا اگر در وصول وجه خود دچار مشکل شوید، از پس هزینه‌های دادرسی بر نمی‌آیید. اما اگر این پول را به صندوقی با NAV چند صد میلیارد ببرید، ماجرا به طور کامل تغییر می‌کند.

سود بیشتر

وقتی پول بیشتری برای سپرده‌گذاری به بانک برده شود، قدرت چانه‌زنی بیشتر، به شما کمک می‌کند که بتوانید درصد سود بیشتری طلب کنید.

ممکن است بانک مجاز نباشد بالای درصد خاصی را پیشنهاد کند. منظورم این نیست که صندوق‌ها از ابعاد خود برای قانون‌شکنی استفاده می‌کنند. در شرایط قانونی هم ممکن است بانک مجاز به اعطای امتیازهای بیشتری باشد. یا شاید اوراقی وجود داشته باشد که با ریسک پایین، بازدهی بیشتری نسبت به سپرده طولانی‌مدت پیشنهاد دهد.

در هر صورت، یک صندوق با درآمد ثابت در بیشتر موارد سودی بیشتر از سپرده بانکی ارائه می‌دهد.

نقدشوندگی

بسیاری از افراد، همواره مقداری پول نقد دارند تا در فرصت‌‌های مناسب و قیمت‌هایی پایین بتوانند سهام بخرند. یکی از فرصت‌های مناسب، زمانی است که بازار برای چند روز به شکل سنگینی منفی بوده و قیمت‌ها پایین آمده باشد.

در روزهای سبز بازار نگه داشتن وجه نقد چندان عاقلانه نیست. زیرا این کار باعث ایجاد هزینه فرصت می‌شود: سودی که می‌توانستید بگیرید و از دست داده‌اید.

اما تبدیل این بخش از وجه نقد به سهام هم عاقلانه نیست. چرا که در روزهای منفی که فرصت خرید است، نمی‌شود سهم را فروخت و سهم خرید.

بهترین گزینه برای نگه‌داری وجوه نقد در پرتفوی، سرمایه‌گذاری در صندوق با درآمد ثابت است.

صندوق درآمد ثابت چطور سود می‌دهد؟

ارزش هر واحد از صندوق برابر است با خالص ارزش دارایی‌های صندوق تقسیم بر تعداد واحدهای منتشر شده.

دو حالت برای سود گرفتن از این نوع صندوق‌ها قابل تصور است.

حالت اول این است که قیمت واحد در بازار به صورت روزانه تغییر کند. و شما از اختلاف قیمت ابطال و صدور سود ببرید. مثلا اگر سال گذشته یک واحد را با قیمت 100 هزار تومان خریده‌اید، الان همان واحد را 120 هزار تومان بفروشید و 20 هزار تومان سود شناسایی کنید.

حالت دیگر این است که صندوق، سود تقسیم کند. یعنی در موعد مقرر به هر شخصی که مالک واحد باشد، سود مشخصی تعلق بگیرد. در این صورت شما می‌توانید تعداد واحدهای خود را بیشتر کنید و سال بعد مبلغ بیشتری سود بگیرید.

دقت کنید که بهره این صندوق‌ها، مرکب است. یعنی اگر امسال به 100 میلیون تومان دارایی شما، 20 میلیون سود تعلق بگیرد، سال بعد باید 20 درصد از 120 میلیون (24 میلیون) را دریافت کنید.

چطور واحدهای صندوق را بخریم؟

برای خرید صندوق‌ها معمولا دو راهکار وجود دارد.

ممکن است صندوق، در بورس قابل معامله باشد. به این صندوق‌ها، ETF می‌گویند. در این صورت می‌توانید صندوق را مثل سهم، به صورت آنلاین یا آفلاین خریداری کنید. البته این روش، تفاوت‌هایی با خرید سهم دارد. برای مثال بعد از فروش واحد، بجای 2 روز، یک روزه پول به حسابتان می‌آید.

همچنین صندوق‌ها از مالیات معاف هستند. در نتیجه هزینه تراکنش خریدوفروش آن‌ها نسبت به سهم پایین‌تر است.

روش دوم برای خرید واحدهای صندوق این است که شرکت سرمایه‌گذاری، واحد را برای شما صادر کند. در زمانی که می‌خواهید پول خود را خارج کنید، واحدها را ابطال می‌کنید.

نمی‌توان گفت کدام مدل بهتر است. مدل بهتر بستگی به روحیه، استراتژی و اهداف سرمایه‌گذاری شما دارد. بهتر است با مطالعه امیدنامه و حتی تماس مستقیم، قبل از سرمایه‌گذاری اطلاعات خود در مورد یک صندوق را بالا ببرید.

چه مواردی نیاز به بررسی دارد؟

هر دارایی که درآمد ثابت می‌دهد، خواه صندوق درآمد ثابت باشد یا سپرده بانکی، باید شرایطی را داشته باشد.

اعتبار

اولین موضوع اعتبار آن مورد سرمایه‌گذاری است. برای نمونه، یک بانک باسابقه که شرایط مالی خوبی دارد، حتی اگر بهره کم‌تری پیشنهاد کند، امن‌تر است تا یک موسسه مالی نوظهور با ریشه نامشخص.

موسسات گم‌نام در بیشتر موارد بهره بالاتری می‌دهند. مهم است بدانید که این بهره بالاتر، بهای ریسکی است که می‌پذیرید. بهتر است به فهرست صندوق‌های سرمایه‌گذاری مراجعه کرده و آن‌ها را با هم مقایسه کنید. 

ریسک بهره بانکی

تغییر در بهره بانکی، می‌تواند بر دارایی‌های صندوق اثر بگذارد.

در نگاه اول به نظر می‌رسد که بهره بالاتر، درآمد صندوق را هم بیشتر می‌کند. اما همیشه افزایش بهره خبر خوبی نیست.

با افزایش بهره بانکی ممکن است تعدادی زیادی سرمایه‌گذار، پول خود را از بورس خارج کرده و به بانک ببرند. این اتفاق می‌تواند بر درآمد صندوق اثر منفی بگذارد.

افزایش بهره بانکی، باعث کاهش قیمت برخی اوراق نیز خواهد شد. مثلا اگر اوراقی دولتی با بهره 17 درصد وجود داشته باشد و بهره بانکی یکباره 25 درصد بشود، برای این که این اوراق همچنان جذابیت خود را حفظ کند، لازم است که با کاهش قیمت مواجه شود.

اگر در سبد یک صندوق چنین اوراقی موجود باشد، افزایش بهره بانکی برایش یک ریسک به حساب می‌آید.

عملکرد صندوق

در سایت هر صندوق می‌توانید نمودارهای مرتبط با آن صندوق را ببینید و متوجه شوید که آیا یک صندوق توانسته به بازدهی انتظاری خود در ادوار گذشته برسد یا خیر؟ آیا بازدهی بیشتر از سود بانکی بوده؟ در مقایسه با شاخص کل، عملکرد صندوق چطور بوده؟ در مقایسه با رقبای خود چطور؟

نقدشوندگی

در بیشتر موارد یک صندوق با درآمد ثابت ضامن نقدشوندگی دارد. کار ضامن نقدشوندگی این است: فرض کنید می‌خواهید واحدهای خود را بفروشید، اما برای این صندوق هیچ خریداری وجود ندارد. ضامن موظف است که واحدهای شما را خریداری کند. به این ترتیب هرگز برای این صندوق صف فروش تشکیل نمی‌شود.

این موضوع را می‌توانید در امیدنامه صندوق بررسی کنید.

کاربردهای اصلی صندوق با درآمد ثابت

همان‌طور که گفتیم، افراد مختلف با اهداف متفاوت واحدهای صندوق درآمد ثابت را خریداری می‌کنند.

• پوشش ریسک

توضیح دادیم که چطور صندوق با درآمد ثابت می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهد. البته دقت کنید که صندوق درآمد ثابت یا هر مورد سرمایه‌گذاری دیگری، هرگز بدون ریسک نیست.

این موارد کم‌ریسک هستند، نه بدون ریسک.

• پوشش تورم برای وجوه نقد

اگر می‌خواهید در حساب خود مقداری پول نقد نگه دارید و از آن برای خرید در موقعیت‌های استثنایی بهره ببرید، بهتر است بجای نگه داشتن وجه نقد، از صندوق با درآمد ثابت استفاده کنید.

• پس‌اندازهای بلندمدت

شاید نخواهید تمام پس‌انداز خود را به سهم و طلا تبدیل کنید. اما نمی‌خواهید برای بازنشستگی خود پس‌انداز نقدی داشته باشید. پس‌اندازی که با تورم، ارزش خود را از دست بدهد.

در این موارد معمولا مردم به سراغ سپرده‌های بلندمدت می‌روند. مشکل اینجا است که خارج کردن پول از این حساب، ساده نیست. اما هر زمان که از صندوق با درآمد ثابت خارج شوید، چیزی از سود تعلق‌گرفته به شما تا آن لحظه کسر نخواهد شد.

• دارایی جاری بنگاه‌ها

یک بنگاه اقتصادی معمولا مبلغ زیادی را به صورت دارایی جاری، در اختیار دارد. این دارایی‌ها قرار است در کم‌تر از یک سال به مصرف برسند. بانک، به این وجوه درصد کمی بهره می‌دهد.

از طرفی تبدیل کردن این‌دارایی‌ها به سهام، طلا و مسکن، و بعد آزاد کردن آن‌ها برای پرداخت بدهی‌های جاری، مناسب نیست. زیرا که از میزان نقدشوندگی دارایی خود کاسته‌اید. 

این وجوه می‌توانند به صندوق با درآمد ثابت بروند و در صورت نیاز، در یک بازه زمانی یک‌روزه نقد بشوند.

• پس‌انداز بازنشستگی

تصور کنید که می‌خواهید ماهانه یک میلیون تومان برای بازنشستگی پس‌انداز کنید.

سال اول، در مجموع 12 میلیون تومان پس‌انداز می‌کنید. پول شما بعد از بیست و پنج سال، در 1.2 به توان 25 ضرب می‌شود. یعنی برابر می‌شود با 1 میلیارد و 145 میلیون تومان.

سال دوم، پس‌انداز خود را 20 درصد بیشتر می‌کنید. یعنی ماهانه 1.2 میلیون پس‌انداز می‌کنید. درست است که این بار سرمایه شما در 1.2 به توان 24 ضرب می‌شود، اما خودتان هم همه‌چیز را در 1.2 ضرب کرده‌اید. پس باز هم مبلغ پس‌انداز پس از 25 سال، همان 1 میلیارد و 145 میلیون تومان خواهد بود.

این اتفاق برای سال‌های دوم و سوم هم می‌افتد. در نهایت شما 12 میلیون ضرب در 25 سال ضرب در 1.2 به توان بیست و پنج خواهید داشت.

(دقت کنید که بیست و پنج سال دیگر، یک میلیارد ارزش امروز را ندارد. به احتمال زیاد پس‌انداز شما در آن زمان، به پول امروز حدود 300 میلیون ارزش خواهد داشت. پولی که برای بازنشستگی عدد خوبی است.)

تجربه شما از صندوق‌ها چیست؟ آیا تا به حال در صندوق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کرده‌اید؟