وقتی ایده‌ها پول می‌خواهند
تا حالا برای شما پیش آمده که یک ایدهٔ عالی در سر داشته باشید، اما سرمایهٔ کافی برای اجرایش نداشته باشید؟ یا شاید دوست داشتید در یک پروژه جذاب سرمایه‌گذاری کنید ولی فکر کردید پولتان به تنهایی کافی نیست. این دغدغه خیلی‌هاست. کرادفاندینگ چیست و چطور می‌تواند چنین مشکلاتی را حل کند؟ بیایید با یک داستان شروع کنیم:
فرض کنید علی یک مخترع خلاق است که می‌خواهد یک گجت کاربردی بسازد، اما پول ساخت اولیهٔ محصول را ندارد. از طرفی زهرا را داریم که دلش می‌خواهد با مبلغ کمی در یک کسب‌وکار نوپا سرمایه‌گذاری کند و سود ببرد. راه‌حل مشکل هردوی آنها یک چیز است: تامین مالی جمعی یا همان کرادفاندینگ! در این روش، افراد زیادی مثل شما و من هر کدام مبلغ کوچکی می‌گذارند تا در مجموع سرمایه بزرگی برای یک ایده فراهم شود. جذاب است، نه؟
در ادامه، کرادفاندینگ را قدم به قدم و به زبان ساده توضیح می‌دهیم؛ از تاریخچه کرادفاندینگ گرفته تا انواع آن، مزایا و معایبش، و وضعیت کرادفاندینگ در ایران. اگر می‌خواهید بدانید این سرمایه‌گذاری جمعی آنلاین چگونه کار می‌کند و چطور می‌توانید از آن بهره ببرید، با ما همراه باشید.
کرادفاندینگ چیست؟ (تعریف تامین مالی جمعی)
کرادفاندینگ (Crowdfunding) که به فارسی به آن تأمین مالی جمعی یا سرمایه‌گذاری جمعی آنلاین هم می‌گویند، روشی نوین برای جمع‌آوری پول جهت تامین سرمایه یک پروژه یا کسب‌وکار است. در این روش به جای آنکه یک نفر یا یک بانک تمام پول مورد نیاز را بدهد، هزینه بین افراد زیادی از عموم مردم تقسیم می‌شود.
هر فرد با سرمایه‌گذاری مبلغ کوچکی (مثلاً چند ده هزار تومان) به تحقق یک هدف بزرگ کمک می‌کند. به زبان ساده، کرادفاندینگ یعنی جذب سرمایه از جمعیت: تعداد زیادی حامی مالی هر کدام سهم کوچکی می‌گذارند تا در نهایت رقم قابل توجهی جمع شود و ایده‌ای که پول کافی نداشت، عملی شود.
اما کرادفاندینگ فقط برای کسب‌وکارها نیست. هر کسی با هر هدفی می‌تواند از این روش استفاده کند؛ از استارتاپی که دنبال سرمایه برای تولید محصول جدید است گرفته تا هنرمندی که می‌خواهد آلبوم موسیقی منتشر کند یا حتی بیماری که برای هزینه درمان نیاز به کمک مالی دارد.
نکته مهم این است که کرادفاندینگ معمولاً از طریق پلتفرم‌های آنلاین انجام می‌شود؛ یعنی وب‌سایت‌هایی که واسطه بین صاحبان ایده و سرمایه‌گذاران خرد هستند. این پلتفرم‌ها پروژه‌ها را معرفی می‌کنند، مبالغ را جمع‌آوری و امانتداری می‌کنند و در نهایت پول را به صاحب پروژه می‌دهند یا در صورت عدم موفقیت کمپین، پول را به سرمایه‌گذاران برمی‌گردانند.
نگاهی کوتاه به تاریخچه کرادفاندینگ در جهان
شاید فکر کنید کرادفاندینگ یک مفهوم کاملاً جدید مربوط به عصر اینترنت است. درست است که روش‌های مدرن تامین مالی جمعی در دهه‌های اخیر شکل گرفته‌اند، اما ایدهٔ مشارکت مردم در تامین سرمایه آنقدرها هم تازه نیست.
یک مثال جالب تاریخی: در سال ۱۸۸۵ میلادی، ساخت پایه مجسمه آزادی در نیویورک به مشکل مالی خورد. روزنامه‌نگار معروف، جوزف پولیتزر، یک کارزار راه انداخت و از مردم عادی خواست هر کس هر چقدر می‌تواند کمک کند. نتیجه چه شد؟ بیش از ۱۰۰ هزار دلار توسط مردم جمع شد و مجسمه آزادی سرانجام بر پایه خود ایستاد! شاید بتوان آن رویداد را یکی از اولین نمونه‌های کرادفاندینگ بدانیم.
البته شکل مدرن و آنلاین کرادفاندینگ از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی شروع شد. برای مثال، اولین وب‌سایت رسمی کرادفاندینگ در سال ۲۰۰۳ برای حمایت از هنرمندان موسیقی راه‌اندازی گردید. اما نقطه عطف تاریخ کرادفاندینگ ظهور پلتفرم‌های بزرگی مثل Kickstarter و Indiegogo در حدود سال ۲۰۰۹ بود. این سایت‌ها امکان می‌دادند که کارآفرینان و خلاقان، پروژه‌هایشان را به مردم سراسر دنیا معرفی کنند و از آنها سرمایه بگیرند.
با رشد شبکه‌های اجتماعی و اعتماد بیشتر مردم به پرداخت‌های آنلاین، کرادفاندینگ جهانی به سرعت اوج گرفت. امروز تأمین مالی جمعی یک صنعت چندین میلیارد دلاری در دنیا محسوب می‌شود و هر روز هزاران کمپین کرادفاندینگ در حوزه‌های گوناگون (هنری، خیریه, فناوری، کسب‌وکار و ...) در حال جذب سرمایه از مردم هستند.
انواع کرادفاندینگ و مدل‌های آن
مثل هر روش سرمایه‌گذاری، کرادفاندینگ هم انواع مختلفی دارد. مدل‌های کرادفاندینگ را می‌توان بر اساس چیزی که حامیان مالی در ازای پول‌شان دریافت می‌کنند دسته‌بندی کرد. چهار نوع اصلی کرادفاندینگ عبارت‌اند از:
- کرادفاندینگ اهدايي (خیریه‌ای) – در این مدل، افراد پول می‌دهند بدون اینکه انتظار بازگشت مالی داشته باشند. انگار که دارید پول را برای یک کار خیر یا یک پروژه اجتماعی اهدا می‌کنید. مثلاً کمپینی برای کمک به زلزله‌زدگان یا تأمین هزینه درمان یک بیمار نیازمند نمونه‌ای از تأمین مالی جمعی مبتنی بر کمک بلاعوض است. انگیزه حامیان در این حالت صرفاً حمایت معنوی و انجام کار خیر است.
- کرادفاندینگ مبتنی بر پاداش (پیش‌خرید محصول) – این رایج‌ترین شکل کرادفاندینگ در پلتفرم‌های معروف دنیا مثل Kickstarter است. در این مدل، شما در یک پروژه خلاقانه یا تولید محصول جدید پول سرمایه‌گذاری می‌کنید و در مقابل، قرار است یک پاداش یا محصول دریافت کنید. در واقع شما محصول را پیش‌خرید می‌کنید. برای مثال، یک استارتاپ تکنولوژی برای ساخت یک ساعت هوشمند جدید کمپین کرادفاندینگ راه می‌اندازد و شما با پرداخت مثلاً ۵۰ دلار، یکی از اولین ساعت‌ها را پیش‌خرید می‌کنید تا چند ماه بعد که تولید شد برایتان ارسال شود. این روش برای دریافت محصولات نوآورانه قبل از ورود به بازار بسیار جذاب است.
- کرادفاندینگ قرض‌دهی (وام‌دهی همتا به همتا) – در این مدل، مشارکت‌کنندگان در واقع به شکل وام‌دهنده عمل می‌کنند. یعنی پولی که می‌گذارند بعداً قرار است به آنها برگردانده شود؛ معمولاً به همراه درصدی سود. برای مثال کسب‌وکاری نیاز به وام دارد و به جای بانک، از طریق پلتفرم کرادفاندینگ، صدها نفر هر کدام مقداری پول وام می‌دهند تا جمع آن نیاز شرکت را تأمین کند. بعدها شرکت این پول را به همراه بهره به وام‌دهندگان پس می‌دهد. در دنیا سایت‌هایی برای وام‌دهی جمعی یا Peer-to-Peer Lending فعال‌اند که وام‌گیرنده و وام‌دهنده را مستقیم به هم متصل می‌کنند.
- کرادفاندینگ مبتنی بر سهام (سرمایه‌گذاری) – این مدل شبیه سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا خرید سهام است. افرادی که پول می‌گذارند در ازای سرمایه‌شان سهام یا حق مالکیت در آن کسب‌وکار می‌گیرند. به عبارتی شما با کرادفاندینگ سهامی، به یک سرمایه‌گذار تبدیل می‌شوید و در سود و زیان پروژه شریک هستید. مثلاً یک استارتاپ برای توسعه محصول خود درصدی از سهام شرکت را از طریق یک پلتفرم تأمین مالی جمعی می‌فروشد؛ اگر شما هم مشارکت کنید، صاحب بخشی کوچک از سهام آن استارتاپ می‌شوید و بعدها در سودش سهیم خواهید بود. این روش در سال‌های اخیر محبوب شده، چون به افراد عادی اجازه می‌دهد با پول کم در رشد استارتاپ‌های آینده‌دار شریک شوند.
در جدول زیر، این انواع کرادفاندینگ را به صورت خلاصه مقایسه کرده‌ایم:
نوع کرادفاندینگ | ویژگی و هدف | بازده یا عایدی برای حامیان | نمونه‌ها |
اهدايی/خیریه‌ای | کمک بلاعوض به یک هدف خیر یا اجتماعی | هیچ بازده مالی (فقط حس انسان‌دوستی و قدردانی) | کمک به بیماران، پروژه‌های خیریه |
پاداش‌محور (پیش‌خرید) | حمایت از پروژه در قبال دریافت محصول یا هدیه | دریافت محصول پیش‌خریدشده یا پاداش نمادین | پیش‌خرید گجت جدید در Kickstarter |
وام‌دهی (قرض) | وام دادن دسته‌جمعی به فرد یا کسب‌وکار | بازپرداخت وام به همراه بهره یا سود معین | وام‌دهی همتا‌به‌همتا در پلتفرم‌ها |
سهامی/سرمایه‌گذاری | سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوپا یا پروژه‌ها | مالکیت بخشی از سهام یا سهم در منافع آینده | خرید سهام استارتاپ از طریق پلتفرم |
همان‌طور که می‌بینید، بازده حمایت‌کنندگان در هر مدل متفاوت است. بنابراین قبل از شرکت در هر کمپین باید بدانید انتظار چه چیزی را داشته باشید. مثلاً اگر دنبال سود مالی هستید، مدل سهامی یا وام‌دهی مناسب‌تر است؛ اگر هدفتان دریافت محصول جالب است، مدل پاداش‌محور را انتخاب کنید؛ و اگر صرفاً می‌خواهید کار خیر انجام دهید، نوع خیریه‌ای بهترین گزینه است.
مزایای کرادفاندینگ
حالا که فهمیدیم کرادفاندینگ چیست و چه انواعی دارد، بیایید مزایای این روش را بررسی کنیم. چرا اینقدر درباره مزایا و معایب کرادفاندینگ صحبت می‌شود و چه چیزی آن را محبوب کرده است؟ در ادامه، چند مورد از مهم‌ترین مزایای تأمین مالی جمعی را می‌خوانید:
- دسترسی آسان به سرمایه: برای صاحبان ایده و کسب‌وکارهای نوپا، کرادفاندینگ یک راه نسبتاً سریع و ساده برای جذب سرمایه اولیه است. به جای ماه‌ها دوندگی دنبال وام بانکی یا سرمایه‌گذار بزرگ، می‌توانند با یک کمپین آنلاین مستقیماً از مردم سرمایه بگیرند.
- فرصت سرمایه‌گذاری با مبالغ کم: از دید سرمایه‌گذاران فردی، تأمین مالی جمعی فرصتی فراهم کرده تا حتی با پول کم هم در پروژه‌های بزرگ مشارکت کنند. شما می‌توانید با چند صد هزار تومان در یک طرح سودآور سهیم شوید؛ چیزی که در روش‌های سنتی سرمایه‌گذاری شاید ممکن نباشد.
- تنوع در گزینه‌های سرمایه‌گذاری: پلتفرم‌های کرادفاندینگ پروژه‌های متنوعی عرضه می‌کنند؛ از فناوری و هنر گرفته تا کشاورزی و آموزشی. این یعنی شما می‌توانید بر اساس علایق و ارزش‌های خود پروژه برای سرمایه‌گذاری پیدا کنید. مثلاً اگر به محیط‌زیست علاقه دارید، ممکن است پروژه ساخت پنل خورشیدی یا انرژی پاک برای سرمایه‌گذاری جمعی پیدا کنید.
- کمک به شکل‌گیری ایده‌های نو: هر حمایتی که در کرادفاندینگ می‌کنید، در واقع به تحقق یک رویا کمک کرده‌اید. حس خوب مشارکت در موفقیت دیگران یکی از انگیزه‌های معنوی مهم در کرادفاندینگ است. حامیان حس می‌کنند بخشی از یک حرکت ارزشمند هستند و این حس رضایت‌بخش است.
- اعتبارسنجی ایده و بازاریابی اولیه: برای صاحبان پروژه، حضور موفق در یک کمپین کرادفاندینگ نوعی اعتبار محسوب می‌شود. اگر مردم حاضر شوند برای ایده شما پول بدهند، یعنی ایده شما را قبول دارند. این به دیده‌شدن برند یا محصول شما کمک می‌کند و نوعی بازاریابی دهان‌به‌دهان ایجاد می‌شود. حتی اگر همه سرمایه مورد نیاز جمع نشود، بازخوردهای مردم در طول کمپین می‌تواند به بهبود ایده یا محصول شما کمک کند.
معایب و ریسک‌های کرادفاندینگ
در کنار مزایا، باید واقع‌بین بود و ریسک‌ها و معایب کرادفاندینگ را هم در نظر گرفت. هیچ روش سرمایه‌گذاری بدون ریسک نیست و تأمین مالی جمعی هم از این قاعده مستثنا نیست:
- احتمال شکست یا عدم تحقق پروژه: همیشه این خطر وجود دارد که پروژه‌ای که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید به سرانجام نرسد. ممکن است صاحب ایده نتواند محصول را طبق وعده تولید کند یا کسب‌وکار شکست بخورد. در این صورت احتمال دارد شما هیچ بازدهی دریافت نکنید یا پروژه بسیار دیرتر به نتیجه برسد.
- عدم رسیدن به هدف مالی (در کمپین): اگر یک کمپین کرادفاندینگ نتواند به حداقل سرمایه مورد نیاز خود برسد، معمولاً شکست‌خورده تلقی می‌شود. در بسیاری از پلتفرم‌ها (به خصوص خارجی)، قانون "همه یا هیچ" حاکم است؛ یعنی یا کل هدف تأمین می‌شود و پول به مجری طرح داده می‌شود، یا اگر به هدف نرسد پول‌های جمع‌شده به حامیان برگشت داده می‌شود. این محافظی برای سرمایه‌گذاران است، ولی به هرحال وقت و انرژی صرف‌شده هدر می‌رود و صاحب پروژه هم بدون پول می‌ماند.
- ریسک‌های مالی و سوءاستفاده: اگر پلتفرم معتبری را انتخاب نکنید، احتمال سوءاستفاده وجود دارد. ممکن است افراد سودجو پروژه‌های خیالی تعریف کنند و پول مردم را بگیرند. خوشبختانه پلتفرم‌های معتبر تا حد زیادی جلوی این مسئله را می‌گیرند و نظارت دارند، اما همیشه باید جانب احتیاط را رعایت کنید و کورکورانه پول ندهید.
- تاخیر در دریافت عایدی: حتی در کمپین‌های موفق، گاهاً تاخیر وجود دارد. مثلاً در مدل پاداش‌محور، محصول ممکن است دیرتر از موعد به دست شما برسد. یا در مدل سهامی، شاید چندین سال طول بکشد تا آن استارتاپ سودده شود و شما ثمره سرمایه‌گذاری را ببینید. پس باید صبور باشید و دید بلندمدت داشته باشید.
- تعهدات و مسئولیت برای صاحبان پروژه: اگر شما برگزارکننده کمپین باشید، باید به تعهدات خود عمل کنید. تهیه گزارش برای سرمایه‌گذاران، عمل به قول‌های داده‌شده (تحویل پاداش یا محصول در زمان مقرر یا پرداخت سود وعده‌داده‌شده) و حفظ اعتماد عمومی کار آسانی نیست. برگزاری یک کمپین موفق کرادفاندینگ تلاش و برنامه‌ریزی فراوان می‌خواهد؛ وگرنه اعتبار شما خدشه‌دار می‌شود.
کرادفاندینگ در ایران
حالا می‌رسیم به بحث داغ کرادفاندینگ در ایران. آیا این روش تأمین سرمایه در ایران هم رایج شده است؟ خوشبختانه بله، در سال‌های اخیر تأمین مالی جمعی در ایران نیز رونق گرفته و پلتفرم‌های بومی متعددی ظهور کرده‌اند. البته کرادفاندینگ در ایران ساختار و قوانین خاص خودش را دارد.
از حدود اواخر دهه ۱۳۹۰ شمسی، سازمان فرابورس ایران چارچوبی قانونی برای فعالیت سکوهای تأمین مالی جمعی وضع کرد و به پلتفرم‌های واجد شرایط مجوز رسمی اعطا شد. به همین دلیل اغلب پلتفرم‌های کرادفاندینگ ایرانی تحت نظارت فرابورس فعالیت می‌کنند و این باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران شده است.
جالب است بدانید طبق گزارش‌ها، طی چند سال گذشته بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان سرمایه از طریق پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی در ایران جذب شده است! این رقم نشان می‌دهد که مردم کم‌کم به سرمایه‌گذاری جمعی آنلاین اقبال نشان می‌دهند.
همچنین تعداد سکوهای فعال کرادفاندینگ ایرانی اکنون به بیش از بیست پلتفرم رسیده و هر سال در حال افزایش است. هر یک از این پلتفرم‌ها روی حوزه‌های خاصی متمرکز هستند؛ برخی سرمایه مورد نیاز استارتاپ‌های فناوری را تأمین می‌کنند، برخی برای پروژه‌های تولیدی و صنعتی سرمایه جمع می‌کنند و برخی دیگر حتی طرح‌های اجتماعی و فرهنگی را پوشش می‌دهند.
از جمله سکوهای کرادفاندینگ معتبر ایرانی می‌توان به کارن‌کراد، دونگی، آی‌فاند، هم‌آفرین، فاندوران و چند تای دیگر اشاره کرد. این پلتفرم‌ها با کسب مجوز رسمی فعالیت می‌کنند و سازوکار مشخصی دارند. مثلاً فرآیند معمول در پلتفرم‌های ایرانی این است که: تیم صاحب ایده ابتدا درخواست تأمین سرمایه خود را همراه با طرح توجیهی به پلتفرم ارائه می‌کند؛ پلتفرم پس از ارزیابی و احراز صلاحیت پروژه (از نظر امکان‌سنجی، تیم اجرا و ...) آن را روی سایت قرار می‌دهد؛ سپس مردم (سرمایه‌گذاران خرد) در مدت مشخصی مثلاً یک ماه، مبالغ مورد نظرشان را تعهد می‌کنند تا اگر مجموعاً به هدف تعیین‌شده رسید، پروژه تأمین مالی شود. در غیر این صورت مبالغ برگشت داده می‌شود.
بیشتر کرادفاندینگ‌های ایران ماهیت سرمایه‌گذاری دارند؛ یعنی حامیان به امید کسب سود مشارکت می‌کنند. برای نمونه، برخی از این سکوها به سرمایه‌گذاران یک نرخ سود پیش‌بینی‌شده اعلام می‌کنند (مثلاً ۳۰٪ طی یک سال) که در صورت موفقیت طرح، به آنها تعلق می‌گیرد. این شبیه سرمایه‌گذاری در اوراق یا سهام است، با این تفاوت که پروژه‌ها معمولاً کوچک‌تر و خصوصی‌ترند. البته مدل‌های خیریه‌ای هم در ایران وجود دارد (مثل پلتفرم‌های جمع‌آوری کمک مردمی برای امور نیکوکارانه)، اما آنها اغلب خارج از چارچوب فرابورس و با مجوزهای جداگانه (مثلاً از وزارت ارشاد یا بهزیستی) فعالیت می‌کنند.
نکته مهم دیگر فرهنگ‌سازی مالی است. کرادفاندینگ به تدریج مفهوم تازه‌ای را در جامعه ایران جا می‌اندازد: اینکه لازم نیست برای سرمایه‌گذار شدن حتماً سرمایه هنگفت داشته باشید؛ با مبالغ کوچک هم می‌توانید در سود کسب‌وکارها سهیم شوید. همچنین کارآفرینان یاد می‌گیرند که می‌توانند به جای ناامید شدن از کمبود منابع، با ارائه شفاف ایده‌هایشان به مردم، حمایت مالی جلب کنند. البته راه‌اندازی یک کمپین کرادفاندینگ موفق در ایران چالش‌های خودش را دارد (مثلاً جلب اعتماد مردم یا توجیه کردن آنها درباره مدل بازگشت سود)، ولی روند کلی نشان می‌دهد که تأمین مالی جمعی در بازار ایران آینده روشنی دارد.
اگر دوست دارید بیشتر درباره روش‌های نوین سرمایه‌گذاری مثل کرادفاندینگ بیاموزید و مهارت‌های سواد مالی خود را ارتقاء دهید، حتماً به صفحه دوره‌های آموزشی تالار بورس سر بزنید. در این صفحه مجموعه‌ای از دوره‌های متنوع آموزشی (از مالی و سرمایه‌گذاری تا مهارت‌های فردی) ارائه شده که می‌تواند به رشد دانش شما کمک کند.
چگونه در کرادفاندینگ شرکت کنیم؟ (راهنمای عملی)
ممکن است برایتان سوال شود که عملاً چگونه می‌توانم در کرادفاندینگ مشارکت کنم؟ در این بخش، یک راهنمای ساده و گام‌به‌گام برای شروع سرمایه‌گذاری یا مشارکت در یک کمپین تأمین مالی جمعی را آورده‌ایم:
- هدف خود را مشخص کنید: ابتدا تصمیم بگیرید به چه شکل می‌خواهید در کرادفاندینگ ورود کنید. آیا قصد دارید به عنوان یک سرمایه‌گذار در پروژه‌های سودآور شرکت کنید یا می‌خواهید در یک کار خیرخواهانه کمک مالی کنید؟ مدل مناسب را بر اساس هدفتان انتخاب کنید.
- پلتفرم معتبر را انتخاب کنید: تحقیق کنید و یک پلتفرم کرادفاندینگ معتبر بیابید. در ایران سعی کنید سراغ سکوهایی بروید که مجوز فرابورس دارند یا خوش‌نام هستند. سایت هر پلتفرم را بررسی کنید، پروژه‌های موفق قبلی، میزان شفافیت اطلاعات و نظرات کاربران را ببینید تا با اطمینان خاطر عضو شوید.
- ثبت‌نام و احراز هویت: در پلتفرم انتخابی خود ثبت‌نام کنید. معمولاً پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی به دلیل مسائل مالی و قانونی، از شما اطلاعات هویتی (مثل شماره ملی) می‌خواهند. این مرحله را تکمیل کنید تا حساب کاربری‌تان فعال شود.
- بررسی و انتخاب پروژه: حالا می‌توانید لیست فرصت‌های سرمایه‌گذاری جمعی موجود را ببینید. به دقت جزئیات هر پروژه را مطالعه کنید؛ مثلاً هدف پروژه چیست، مبلغ هدف چقدر است، مهلت کمپین چقدر است، برنامه بازگشت سرمایه یا پاداش چگونه است و چه ریسک‌هایی ذکر شده. پروژه‌ای را انتخاب کنید که با علایق و سطح ریسک‌پذیری شما سازگار است.
- مشارکت با مبلغ دلخواه: وقتی تصمیم گرفتید، مبلغی را که می‌خواهید مشارکت کنید تعیین کنید. اغلب پلتفرم‌ها یک حداقل مبلغ (مثلاً ۱۰۰ هزار تومان) دارند. شما می‌توانید هر عددی بالاتر از آن را (در حد توانتان) وارد کنید. سپس پرداخت را به صورت آنلاین انجام دهید. تراکنش شما ثبت می‌شود و به عنوان یکی از حامیان آن کمپین شناخته می‌شوید.
- پیگیری وضعیت پروژه: پس از مشارکت، کمپین را دنبال کنید. ببینید آیا سایرین هم استقبال می‌کنند و پروژه به درصد هدف نزدیک می‌شود یا نه. معمولاً پلتفرم‌ها یک نوار پیشرفت نشان می‌دهند که چه میزان از بودجه جمع شده است. اگر کمپین به حد نصاب بودجه برسد، موفق محسوب می‌شود. در این صورت، پروژه شروع به اجرا خواهد کرد و شما باید منتظر دریافت بازده خود بمانید (مثلاً محصول، سود پول یا هر چیزی که وعده داده شده). اگر هم تا پایان مهلت، کمپین موفق نشود، معمولاً پول شما طبق قوانین به حسابتان برمی‌گردد یا می‌توانید آن را در کمپین دیگری استفاده کنید.
- دریافت سود یا پاداش: در پروژه‌های موفق، بسته به نوع کرادفاندینگ، در موعد مقرر پاداش یا سود سرمایه‌گذاری‌تان را دریافت می‌کنید. مثلاً اگر محصول پیش‌خرید کرده‌اید، محصول برایتان ارسال می‌شود؛ اگر سهام خریده‌اید، در صورت افزایش ارزش یا تقسیم سود بهره‌مند می‌شوید؛ اگر وام داده‌اید، اقساط وام به همراه بهره به کیف پول شما در سایت اضافه می‌شود. در پروژه‌های خیریه‌ای هم که بازده مادی در کار نیست، ولی احتمالاً گزارش انجام کار یا قدردانی دریافت خواهید کرد.
با طی این مراحل، شما تجربهٔ شرکت در یک تأمین مالی جمعی را خواهید داشت. یادتان باشد متنوع‌سازی نیز مهم است: بهتر است پول خود را در چند پروژه مختلف پخش کنید تا ریسک‌ها را پخش کرده باشید (در اصطلاح "همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید"). برای شروع می‌توانید با مبالغ کم در یکی دو پروژه شرکت کنید تا ضمن یادگیری روند کار، اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنید.
نتیجه‌گیری: سرمایه‌گذاری جمعی، پلی به آینده
کرادفاندینگ یا تأمین مالی جمعی، راهی نوآورانه برای پیوند دادن ایده‌ها و سرمایه‌هاست. در این روش برد-برد، هم کارآفرینان و نیازمندان به سرمایه می‌توانند شانس خود را برای تحقق رویاهایشان امتحان کنند، هم افراد عادی فرصت می‌یابند در نقش سرمایه‌گذار ظاهر شوند و از سود سرمایه‌گذاری با مبالغ کم بهره‌مند شوند.
با توجه به رشد سریع کرادفاندینگ در ایران و جهان، می‌توان انتظار داشت پروژه‌های خلاقانه بیشتری از این طریق شکوفا شوند و فرهنگ سرمایه‌گذاری مردمی بیش از پیش جا بیافتد. اگر تا دیروز فکر می‌کردید سرمایه‌گذاری فقط مخصوص افراد ثروتمند است یا برای راه‌اندازی کسب‌وکارتان حتماً باید وام سنگین بگیرید، امروز کرادفاندینگ این معادله را تغییر داده است.
کافیست ایده خوب و تلاش کافی داشته باشید تا مردم پشتیبان شما شوند؛ و یا اگر پس‌اندازی دارید، به‌جای راکد نگه داشتن آن در بانک، می‌توانید آن را در مسیر تولید و نوآوری به جریان بیندازید. پس از همین حالا به اطرافتان نگاه کنید: پروژه‌ها و ایده‌های جالبی را خواهید یافت که با کمک کرادفاندینگ به کمک شما نیاز دارند.
آیا می‌خواهید همواره از ترفندهای کاربردی و آموزش‌های جذاب در زمینه‌های مختلف باخبر باشید؟
پس حتما صفحه اینستاگرام تالار بورس را دنبال کنید. در آنجا نکات کوتاه آموزشی، معرفی دوره‌ها و محتوای الهام‌بخش زیادی منتشر می‌کنیم که می‌تواند برای شما مفید باشد. با ما در اینستاگرام همراه باشید.
سوالات متداول (FAQ)
بله، کرادفاندینگ در ایران دارای چارچوب قانونی مشخصی است. بیشتر پلتفرم‌های معتبر تأمین مالی جمعی، مجوز فعالیت خود را از سازمان فرابورس ایران دریافت کرده‌اند و تحت نظارت هستند. این مجوزها و نظارت‌ها باعث می‌شود که فرآیند کرادفاندینگ تا حد خوبی مطمئن و شفاف باشد. البته همیشه باید دقت کنید که از سکوهای شناخته‌شده و معتبر استفاده کنید تا ریسک کلاهبرداری یا مشکلات حقوقی نداشته باشید.
حداقل مبلغ توسط هر پلتفرم و هر پروژه تعیین می‌شود، اما معمولاً رقم زیادی نیست. هدف کرادفاندینگ این است که همه با هر توان مالی بتوانند مشارکت کنند، بنابراین حداقل سرمایه مورد نیاز معمولاً از ده‌ها هزار تومان تا چند صد هزار تومان است. برای مثال، ممکن است یک پلتفرم حداقل مشارکت را ۱۰۰ هزار تومان تعیین کند. شما با همین مبالغ نسبتاً کم هم می‌توانید وارد سرمایه‌گذاری جمعی شوید.
در بیشتر پلتفرم‌ها، اگر پروژه نتواند طی زمان مقرر بودجه مورد نیازش را کامل جمع‌کند، کمپین لغو می‌شود و پول‌های جمع‌آوری‌شده به مشارکت‌کنندگان بازگردانده می‌شود. این مکانیزم “همه یا هیچ” نام دارد که از سرمایه‌گذاران خرد محافظت می‌کند. بنابراین اگر دیدید پروژه‌ای که حمایت کرده‌اید به حد نصاب نرسید، نگران نباشید؛ اصل پول شما معمولاً به حسابتان برمی‌گردد. (البته قوانین ممکن است در هر پلتفرم کمی تفاوت داشته باشد، پس قبل از مشارکت شرایط آن را مطالعه کنید.)
میزان بازدهی به نوع کرادفاندینگ و موفقیت پروژه بستگی دارد. اگر در مدل سهامی یا سرمایه‌گذاری مشارکت کنید، سود شما وابسته به عملکرد آینده آن کسب‌وکار است (ممکن است بسیار بالا باشد یا حتی به زیان منجر شود). در مدل وام‌دهی، معمولاً نرخ بهره معینی از قبل تعیین می‌شود (مثلاً ۲۰٪ طی یک سال) و شما در صورت موفقیت پروژه آن سود را دریافت می‌کنید. در مدل پاداش‌محور، بازده شما همان محصول یا پاداش وعده داده‌شده است و سود نقدی در کار نیست. در مدل خیریه‌ای هم که اساساً بازگشت مالی وجود ندارد. به طور خلاصه، سود قطعی و تضمین‌شده‌ای در کرادفاندینگ وجود ندارد و باید با آگاهی از ریسک‌ها وارد شوید. با این حال، در پروژه‌های موفق، سود سرمایه‌گذاری جمعی می‌تواند از بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های سنتی بیشتر باشد.
اگر صاحب ایده یا کسب‌وکاری هستید که می‌خواهید از طریق کرادفاندینگ برای آن سرمایه جمع کنید، ابتدا یک پلتفرم مناسب را پیدا کنید که پروژه‌های مشابه حوزه شما را پوشش دهد. سپس در آن پلتفرم ثبت‌نام کنید و درخواست ایجاد کمپین بدهید. معمولاً باید جزئیات کاملی از طرحتان ارائه کنید: توضیح ایده، مدل کسب‌وکار, میزان سرمایه مورد نیاز، مدت کمپین، برنامه بازگشت سرمایه یا پاداش به مشارکت‌کنندگان، سوابق تیم و غیره. پلتفرم پس از بررسی و تایید اولیه، به شما اجازه می‌دهد صفحه کمپین خود را ایجاد کنید. در صفحه کمپین، باید محتوای جذابی (متن، عکس, و حتی ویدیو) قرار دهید تا مردم را قانع کنید از شما حمایت کنند. پس از آن، باید کمپین را در مدت زمان تعیین‌شده تبلیغ و ترویج کنید؛ از شبکه‌های اجتماعی گرفته تا دوستان و آشنایان. موفقیت کمپین شما به میزان تلاش شما در معرفی آن و البته جذابیت و توجیه‌پذیری ایده‌تان بستگی دارد. اگر درست پیش بروید، راه‌اندازی یک کمپین کرادفاندینگ می‌تواند سرمایه لازم برای اجرای رویایتان را فراهم کند.