چگونه نقره اصل را از نقره بدل تشخیص دهیم؟

تصور کنید یک انگشتر نقره زیبا خریده‌اید، اما ته دلتان نگرانید که نکند تقلبی باشد. دغدغه‌ی تشخیص نقره اصل از بدل (نقره تقلبی) برای خیلی‌ها واقعی است. هیچ‌کس دوست ندارد به جای نقره اصلی، جنس بدلی بگیرد. بازار پر از زیورآلاتی است که فروشنده‌ها به اسم نقره می‌فروشند، در حالی که ممکن است فقط روکشی از نقره داشته باشند. پس چطور می‌توانیم مطمئن شویم چیزی که داریم نقره اصل است یا نقره بدلی؟ نگران نباشید!

در این مقاله خودمانی و قدم‌به‌قدم یاد می‌گیریم چگونه نقره تقلبی را بشناسیم و اجازه ندهیم سرتان کلاه برود. از ترفندهای ساده‌ی خانگی گرفته تا آزمایش‌های تخصصی مثل تست اسید نیتریک را با هم مرور می‌کنیم. فرقی ندارد یک فرد عادی باشید که یک گردنبند نقره خریده، یا یک علاقه‌مند حرفه‌ای و حتی کسی که می‌خواهد کسب‌وکار فروش نقره راه بیندازد؛ این راهنما برای شماست.

روش‌های ساده‌ی خانگی برای تشخیص نقره اصل

اولین قدم برای تشخیص نقره اصل، استفاده از روش‌های آسانی است که نیاز به تجهیزات خاصی ندارند. این ترفندها را می‌توانید در خانه انجام دهید و در بیشتر موارد نیز نتیجه‌بخش هستند. در ادامه چند روش خانگی را به زبان ساده توضیح می‌دهیم.

بررسی علائم حک‌شده و عیار نقره

بسیاری از زیورآلات نقره اصل دارای نشانه‌ها یا اعداد حک‌شده‌ای هستند که هویت فلز را نشان می‌دهند. رایج‌ترین نشانه روی نقره عدد 925 است که یعنی 92.5٪ آن نقره خالص (نقره استرلینگ) و بقیه معمولاً مس است. برخی قطعات قدیمی‌تر ممکن است عدد 800 (یعنی 80٪ نقره) یا اعداد دیگر داشته باشند. به این اعداد اصطلاحاً عیار یا انگ می‌گویند.

 پس اولین کار این است که روی قسمت‌های داخلی انگشتر، قفل دستبند یا پشت قاب شیء نقره‌ای را با دقت نگاه کنید و دنبال عدد یا علامت حک‌شده بگردید. مثلا عبارت‌های Sterling, S925 یا حروف اختصاری مثل "STER" نشانه نقره اصل هستند. اگر چنین علامت‌هایی پیدا کردید، به احتمال زیاد قطعه شما نقره اصل است.

البته نبودن شماره همیشه به معنای تقلبی بودن نیست (مثلاً زیورآلات نقره قدیمی یا دست‌ساز ممکن است مهر نداشته باشند)، اما در این صورت حتماً از روش‌های بعدی برای اطمینان استفاده کنید.

تست وزن و چگالی نقره

نقره فلزی نسبتاً چگال و سنگین است. یک راه ساده این است که وزن شیء مورد نظر را در دستتان بسنجید. اگر یک سکه، انگشتر یا قاشق نقره را با نمونه مشابه بدل مقایسه کنید، معمولاً نقره اصل سنگین‌تر به نظر می‌رسد. برای دقت بیشتر می‌توانید از ترازوی دقیق و آب استفاده کنید:

1. شیء نقره‌ای را با ترازوی دقیق به گرم وزن کنید و یادداشت نمایید.
2. یک ظرف آب تهیه کرده، وزن آن را صفر کنید یا یادداشت کنید.
3. شیء را داخل آب غوطه‌ور کنید و تغییر وزن (نیروی شناوری) را اندازه بگیرید.
4. وزن در هوا را بر کاهش وزن در آب تقسیم کنید تا چگالی تقریبی بدست آید. اگر عدد به حدود 10.5 نزدیک بود، جنس شما نقره خالص یا استرلینگ است. چگالی فلزات تقلبی معمول مثل برنج، مس یا فلزات ارزان بسیار کمتر (حدود 7 تا 9) است.

البته بیشتر افراد تجهیزات اندازه‌گیری دقیق ندارند، پس یک راه سرراست‌تر این است که احساسی وزن کنید یا دو شئ مشابه را مقایسه کنید. اگر شیء مشکوک خیلی سبک باشد و حس کنید نسبت به اندازه‌اش وزن ندارد، می‌تواند نشانه‌ی بدلی بودنش باشد.

تست آهنربا (خاصیت مغناطیسی)

یکی از معروف‌ترین تست‌های خانگی برای تشخیص نقره اصل، استفاده از آهنربا است. نقره برخلاف آهن و فولاد، خاصیت مغناطیسی ندارد و به آهنربا نمی‌چسبد. برای این کار یک آهنربای قوی (مثلاً آهنربای نئودیمیومی) بردارید و به قطعه مورد نظر نزدیک کنید. اگر آهنربا را جذب کرد، متأسفانه با نقره سروکار ندارید – احتمالاً جنس شما دارای آهن یا فولاد است که آبکاری نقره شده. اما اگر هیچ کششی احساس نشد، قطعه شما غیرمغناطیسی است و می‌تواند نقره باشد.

توجه داشته باشید که این آزمایش به تنهایی کافی نیست، چون خیلی از فلزات غیرنقره (مثل مس، برنج یا آلیاژهای روی) هم به آهنربا نمی‌چسبند. به عبارتی، جذب شدن توسط آهنربا قطعاً نشان‌دهنده نقره نبودن است، ولی جذب نشدن الزاماً تضمین نمی‌کند که نقره خالص باشد. با این حال، آهنربا یک ابزار غربال‌گری خوب است؛ اگر شیئی به آهنربا بچسبد، دیگر لازم نیست وقتتان را روی تست‌های بعدی بگذارید!

تست یخ (رسانایی حرارتی)

شاید عجیب به نظر برسد، اما یخ می‌تواند در تشخیص نقره اصل کمک کند. نقره یکی از بالاترین رسانایی‌های حرارتی را بین فلزات دارد؛ یعنی خیلی سریع گرما را انتقال می‌دهد. برای این آزمایش جذاب، یک قالب یخ بردارید و آن را روی یک سطح فلزی معمولی و روی قطعه نقره‌ی مورد نظرتان قرار دهید. خواهید دید که یخی که روی نقره است سریع‌تر شروع به ذوب شدن می‌کند. حتی می‌توانید یک تکه یخ را روی قاشق نقره‌ای بگذارید و مقایسه کنید که چقدر زود آب می‌شود.

 اگر سرعت ذوب شدن یخ روی شیء شما بیشتر از حالت معمول بود، این رسانایی بالا نشانه‌ای از نقره بودن آن است. در مقابل، فلزات بدلی مانند فولاد زنگ‌نزن یا آلیاژهای ارزان، یخ را کندتر ذوب می‌کنند. پس تست یخ یک راه بی‌دردسر و سرگرم‌کننده برای راستی‌آزمایی نقره است.

تست صدا (تشخیص از طریق صوت)

فلزات مختلف صدای متفاوتی هنگام ضربه دارند. نقره‌ی اصل اگر ضربه کوچکی به آن بزنید (مثلاً با یک سکه دیگر یا با ناخن) صدایی زنگ‌دار و شفاف تولید می‌کند. احتمالا دیده‌اید که سکه‌های نقره قدیمی را با انداختن روی سطح گوش می‌کنند؛ صدای زنگ مانند و طولانی نشانه نقره یا فلزات گران‌بهاست. در مقابل، فلزات پایه صداهایی کوتاه‌تر، بم‌تر یا گرفته دارند.

 کافی است یک بار امتحان کنید: یک سکه یا مدال نقره‌ای را به آرامی به هوا بیندازید یا به آن ضربه بزنید و به صدایش گوش دهید. سپس همین کار را با یک سکه معمولی (مثلاً سکه 500 تومانی که جنس نیکل-برنج است) انجام دهید – تفاوت واضح است؛ نقره مثل زنگ کوچک صدا می‌دهد ولی سکه بدلی صدایی خفه‌تر دارد.

 البته برای زیورآلات ظریف (مثل زنجیرهای نازک یا گوشواره‌های کوچک) شاید این تست خیلی عملی نباشد، چون اندازه‌شان کوچک است و صدای قابل تشخیصی نمی‌دهند. اما برای سکه‌ها، مدال‌ها یا ظروف نقره این روش می‌تواند مفید باشد.

بررسی تغییر رنگ، بو و اثر روی پوست

فلز نقره اصل به مرور زمان در مجاورت هوا و رطوبت کمی کدر و تیره (سیاه) می‌شود که به آن اکسید شدن یا به اصطلاح عامیانه تیرگی نقره می‌گویند. این سیاه‌شدن یک واکنش طبیعی بین نقره و سولفور موجود در هواست و اتفاقاً می‌تواند نشانه خوبی باشد! اگر قطعه‌ای که دارید پس از مدتی استفاده یا ماندن در کمد کمی سیاه شده و با پولیش یا پاک کردن مجدد براق می‌شود، احتمالاً نقره واقعی است.

در مقابل، فلزات بدلی ممکن است به رنگ‌های دیگری تغییر رنگ دهند: مثلاً مس یا برنج که اغلب به عنوان بدل نقره به کار می‌روند، پس از مدتی ممکن است لکه‌های سبز یا زرد ایجاد کنند (سبز شدن به‌خاطر سولفات مس است). استیل ضدزنگ اصلاً تغییر رنگی نمی‌دهد و همیشه همان حالت براق را حفظ می‌کند (که البته خیلی از مردم همین خاصیت ضد تیرگی استیل را دوست دارند!).

همچنین یک نکته جالب در مورد اثر روی پوست: اگر انگشتر یا گردنبند نقره تقلبی باشد و پایه مسی یا برنجی داشته باشد، ممکن است روی پوست اثر سبزرنگ یا تیره بگذارد. در حالی که نقره استرلینگ گاهی یک ته‌رنگ خاکستری خیلی کم روی پوست می‌گذارد (به خاطر سولفید نقره)، اما معمولاً سبز کردن پوست از نشانه‌های حضور مس در فلز است.

از نظر بو هم نقره خالص بو یا رایحه خاصی ندارد؛ اگر قطعه‌ای را بو کنید و بوی تند فلز به مشامتان برسد (مثلاً بوی شبیه سکه یا فلز زرد)، احتمال دارد ترکیباتی مثل نیکل یا مس در آن بیشتر باشد. هرچند بو کردن فلز روش دقیقی نیست، ولی دانستن این تفاوت خالی از لطف نیست.

تست وایتکس (استفاده از سفیدکننده خانگی)

یکی دیگر از ترفندهای خانگی استفاده از مایع سفیدکننده (وایتکس) است. شاید شنیده باشید که کلر و مواد سفیدکننده باعث سیاه شدن زیورآلات نقره می‌شوند؛ همین خاصیت می‌تواند به نفع ما باشد تا نقره اصل را شناسایی کنیم. برای این کار حتماً احتیاط کنید و در فضای دارای تهویه این تست را انجام دهید:

1. یک گوشه کوچک و کمتر دیده‌شونده از شیء را انتخاب کنید (مثلاً پشت قاشق یا قسمت داخلی قفل).
2. یک گوش پاک‌کن یا خلال دندان را به وایتکس آغشته کنید و یک قطره‌ی خیلی کوچک روی آن قسمت بزنید.
3. چند ثانیه صبر کنید و واکنش را ببینید. اگر آن نقطه سریعاً سیاه شد، تبریک می‌گوییم قطعه شما نقره است! سفیدکننده یا کلر با نقره واکنش می‌دهد و لایه‌ای از سولفید یا کلرید نقره (تیره‌رنگ) ایجاد می‌کند که سیاه به نظر می‌رسد.
4. اگر بعد از مثلاً 15-20 ثانیه هیچ تغییر رنگی ندیدید، احتمال دارد شیء شما نقره نباشد (یا نقره‌ی بسیار اندکی در ترکیب آن است).

بعد از انجام تست، حتماً آن قسمت را با آب و صابون بشویید و خشک کنید تا سفیدکننده بیشتر از آن باعث خوردگی نشود. حتی می‌توانید با مقداری خمیردندان و مسواک نرم بخش سیاه‌شده را دوباره تمیز و براق کنید. خوبی تست وایتکس این است که موادش در همه خانه‌ها پیدا می‌شود و اثر آن (سیاه شدن) روی نقره اصل خیلی سریع نمایان می‌شود.

 اگر تغییر رنگی ندیدید، می‌توانید یکی دو بار دیگر هم در نقاط دیگر امتحان کنید تا مطمئن شوید. یادتان باشد این روش هم مانند اسید، کمی روی سطح نقره خش یا لکه ایجاد می‌کند که البته قابل پولیش شدن است.

روش‌های تخصصی برای تشخیص نقره اصل (تجهیزات و آزمایش‌ها)

روش‌های بالا اغلب اوقات تکلیف را مشخص می‌کنند؛ اما گاهی برای اطمینان 100٪ یا در مواردی که با حجم زیادی نقره سر و کار دارید، نیاز به روش‌های دقیق‌تر و تخصصی است. در این بخش، ابزارها و تست‌هایی را معرفی می‌کنیم که معمولاً جواهرسازان حرفه‌ای، خریداران عمده نقره و آزمایشگاه‌های فلزات گران‌بها از آن‌ها استفاده می‌کنند. اگرچه این روش‌ها دقیق‌ترند، اما ممکن است نیاز به تجهیزات خاص یا مواد شیمیایی داشته باشند.

تست اسید نیتریک (عیارسنجی شیمیایی)

یکی از قابل‌اعتمادترین روش‌های سنتی برای تشخیص نقره اصل، تست با اسید نیتریک است. این آزمایش سال‌هاست توسط زرگران و عتیقه‌فروشان استفاده می‌شود.

روش کار به این صورت است که شما باید از فلز مشکوک، کمی براده یا خراش تهیه کنید تا اسید به لایه‌های زیرین فلز هم دسترسی داشته باشد (مثلاً با سوهان یک جای کوچک و مخفی را کمی بخراشید). سپس یک قطره اسید نیتریک غلیظ را روی قسمت خراشیده‌شده بچکانید و واکنش شیمیایی را مشاهده کنید. نتیجه ممکن است سه حالت داشته باشد:

• تغییر رنگ سبز: اگر محل تماس اسید به رنگ سبز یا آبی متمایل شد، متأسفانه فلز شما نقره نیست یا مقدار نقره‌اش بسیار کم است. رنگ سبز نشان‌دهنده حضور زیاد مس در ترکیب است (مس در تماس با اسید نیتریک محلول سبز-آبی نیترات مس می‌دهد). در تصویر بالا، سکه‌ی سمت چپ که لکه سبز ایجاد کرده بدل است و جنس اصلی آن احتمالاً مس یا آلیاژ پایه بوده است.
• تغییر رنگ شیری یا خاکستری: ایجاد یک رنگ شیری مات یا خاکستری روی فلز نشانه خوبی است؛ اغلب نقره استرلینگ (عیار 925) در تماس با اسید نیتریک رنگ مایل به سفید یا کرم (شیری) تولید می‌کند که به‌مرور ممکن است به خاکستری تیره تبدیل شود. این رنگ ناشی از تشکیل ترکیبات نقره (مثل کلرید نقره یا اکسید نقره) است. اگر چنین حالتی دیدید، قطعه شما نقره اصل با عیار بالا است.
• عدم واکنش قابل مشاهده: در مواردی ممکن است اسید روی فلز خاصی واکنش سریعی نشان ندهد یا رنگ روشنی ایجاد کند. بعضی فلزات روکش‌دار یا آلیاژهای خاص ممکن است واکنش مبهمی داشته باشند. اما به طور معمول یا سبز می‌شوند (بدل) یا شیری/تیره (اصل).

آنالیز XRF (فلورسانس پرتو ایکس)

یکی از مدرن‌ترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای تعیین خلوص و جنس فلزات گران‌بها، دستگاه XRF است. این دستگاه با پرتو ایکس ترکیب شیمیایی سطح فلز را در چند ثانیه تحلیل می‌کند و درصد عناصر تشکیل‌دهنده را نشان می‌دهد. برای مثال، اگر یک سکه نقره زیر دستگاه XRF قرار دهید، به شما می‌گوید که مثلاً 90٪ نقره، 10٪ مس (یا هر ترکیب دیگری) دارد.

 مزیت بزرگ XRF این است که غیرمخرب است؛ یعنی مثل اسید نیازی به خراشیدن یا آسیب زدن به قطعه نیست و نتیجه هم فوری است. البته این فناوری گران‌قیمت است و معمولاً فقط در آزمایشگاه‌ها، طلافروشی‌های مجهز یا مراکز خرید و فروش فلزات وجود دارد. اگر شما قصد راه‌اندازی فروشگاه نقره یا خرید عمده سکه و شمش نقره را دارید، ممکن است بخواهید از خدمات یک آزمایشگاه XRF بهره ببرید یا دستگاه کوچک پرتابل آن را تهیه کنید.

برای اکثر مصرف‌کنندگان عادی، احتمالأ نیازی به این سطح از دقت نیست و همان روش‌های خانگی کفایت می‌کند. اما خوب است بدانید چنین امکانی وجود دارد و دقیق‌ترین راه تشخیص نقره اصل همین روش آنالیز ترکیب شیمیایی است.

سایر روش‌های پیشرفته و ابزارهای دیگر

علاوه بر اسید و XRF، روش‌ها و دستگاه‌های دیگری هم برای تشخیص فلزات گران‌بها وجود دارد. مثلاً محلول‌های شیمیایی اختصاصی دیگری هستند که روی فلز کشیده می‌شوند و از روی تغییر رنگ، نوع فلز را مشخص می‌کنند (مانند محلول "شورتر" که در عیارسنجی نقره استفاده می‌شود و رد سیاه روی نقره اصل به جا می‌گذارد). یا دستگاه‌های اولتراسونیک و تست هدایت الکتریکی که با اندازه‌گیری رسانایی الکتریکی یا صوتی فلز می‌توانند تفاوت نقره خالص و تقلبی را تشخیص دهند.

برای سکه‌ها و شمش‌های سرمایه‌گذاری، برخی ابزارهای اندازه‌گیری التراسونیک یا آهنربای مخصوص (تست لغزش آهنربا) به کار می‌روند؛ به این صورت که آهنربای قوی را روی شمش کج قرار می‌دهند و سرعت سر خوردن آن را می‌سنجند – روی نقره واقعی آهنربا به دلیل القای جریان‌های گردابی کمی کُند حرکت می‌کند. این‌ها روش‌های دقیق‌تری هستند اما اغلب نیاز به تجهیزات پیشرفته یا تجربه دارند. در نهایت اگر شک شما برطرف نشد، می‌توانید قطعه مورد نظر را به یک جواهرساز معتمد یا آزمایشگاه‌های عیارسنجی ببرید تا خیالتان کاملاً راحت شود.

تشخیص نقره اصل در انواع مختلف محصولات نقره

تا اینجا درباره روش‌ها صحبت کردیم؛ اکنون بیایید به طور کاربردی‌تر نگاه کنیم و ببینیم برای انواع مختلف اقلام نقره، چه نکاتی مهم است. ممکن است روش‌های گفته‌شده در همه موارد قابل اجرا نباشند یا هر کدام به نحوی در یک موقعیت بهتر جواب بدهند. در این بخش به تشخیص نقره اصل در زیورآلات، ظروف و اشیاء قدیمی، نقره آب‌شده و سکه‌ها و شمش‌های نقره سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.

تشخیص زیورآلات نقره اصل (انگشتر، دستبند، گردنبند و ...)

بیشتر زیورآلات نقره (انگشتر، گردنبند، گوشواره، دستبند و ...) از نقره استرلینگ ساخته می‌شوند و معمولاً یک مهر عیار مثل 925 در جایی از آنها حک شده است. برای تشخیص اصالت جواهرات نقره، اول از همه مهر یا شماره آن را چک کنید (مانند داخل حلقه یا قفل زنجیر). نبود مهر لزوماً به معنی تقلبی بودن نیست، چون شاید قطعه کار دست یا قدیمی باشد. در این حالت، کیفیت ساخت و ظاهر می‌تواند سرنخ باشد: نقره اصل رنگ سفید-براق خاصی دارد که با فلزات دیگر کمی فرق می‌کند.

در تصویر بالا، تفاوت رنگ یک زنجیر نقره استرلینگ (چپ) با زنجیر استیل ضدزنگ (راست) را می‌بینید. نقره اصل عموماً جلای روشن‌تری دارد در حالی که استیل رنگش کمی خاکستری‌تر است و البته هرگز کدر یا سیاه نمی‌شود. پس اگر زیورآلات شما بعد از مدتی استفاده تیره شوند و نیاز به پرداخت داشته باشند، اتفاقاً نشانه خوبی است (نشان می‌دهد نقره دارند)؛ ولی اگر همیشه براق بمانند بدون کوچک‌ترین تغییر، ممکن است استیل یا بدلیجات آب‌طلا باشند.

حتماً تست آهنربا را روی قفل‌ها و اجزای زیورآلات انجام دهید؛ البته برخی قسمت‌های قفل ممکن است فنر فولادی داشته باشند و کمی جذب شوند، که باید به این نکته دقت کرد.

همچنین نگاهی به نقاط سایش بیندازید: در انگشترها یا گردنبندهای تقلبی که فقط آبکاری نقره شده‌اند، معمولا لایه روکش در لبه‌ها یا پشت قطعه بعد از مدتی ساییده می‌شود و رنگ زرد یا مسی زیر آن نمایان می‌شود. اگر چنین ساییدگی و تغییر رنگ پایه را مشاهده کردید، متأسفانه قطعه شما نقره خالص نیست.

 در مقابل، زیورآلات نقره اصل حتی اگر خراشیده شوند، لایه زیرین هم رنگ نقره‌ای خواهد داشت. خلاصه اینکه برای جواهرات نقره: مهر عیار، رنگ و جلای فلز، غیرمغناطیسی بودن، و نحوه‌ی واکنش به مرور زمان مهم‌ترین سرنخ‌ها هستند.

تشخیص ظروف نقره و اشیاء قدیمی (سماور، سینی، گلدان و ...)

بسیاری از ما وسایل قدیمی از جنس نقره یا شبیه به نقره در خانه داریم؛ مثل سماورهای زینتی، سینی‌های چای‌خوری قدیمی، گلدان‌ها، قاشق و چنگال نقره و غیره. برای این گونه اشیاء، معمولاً عیار و مهر روی قسمت زیرین یا پشت آنها حک می‌شد. مثلاً در ظروف قدیمی روسی عدد 84 (معادل حدود عیار 875) مشهور است یا در برخی ظروف ایرانی ممکن است کلمه "نقره" یا عدد 900 دیده شود. اگر شیء شما چنین نشانه‌هایی دارد، کار آسان‌تر است.

 اما بسیاری از اشیاء قدیمی فقط شبیه نقره‌اند و در واقع آبکاری نقره روی مس یا برنج هستند. در ایران به برخی از این فلزات سفید شبیه نقره اصطلاحاً ورشو گفته می‌شود (آلیاژی از مس، نیکل و روی که رنگ نقره‌ای دارد). تشخیص این موارد کمی دشوارتر است چون ورشو و برنج هم به رنگ نقره‌ای مات هستند.

در چنین مواردی، تست خراش و اسید بهترین راه است: در یک جای بسیار مخفی (مثلاً زیر یک ظرف یا داخل درپوش) با سوهان یا سنباده کمی فلز را خراش دهید. اگر زیر لایه‌ی رویی، رنگ فلز زرد مایل به قرمز (مس) یا زرد برنجی دیدید، یعنی فقط لایه سطحی نقره است و جنس بدنه از فلز پایه است. اما اگر خراش همچنان رنگ خاکستری-نقره‌ای داشت، احتمال اینکه تمام بدنه از نقره باشد زیاد است.

 در مرحله بعد می‌توانید یک قطره اسید نیتریک یا وایتکس روی همین قسمت خراشیده تست کنید: تغییر رنگ سبز نشان‌دهنده مس یا برنج (بدل) و تیره شدن نشان‌دهنده نقره است. روش دیگر کنترل وزن و صداست؛ مثلاً یک سماور نقره اصل معمولاً نسبت به اندازه‌اش سنگین‌تر از سماور ورشویی است. صدای ضربه به ظرف نقره هم زنگدارتر از صدای ظرف برنجی است.

همچنین به پتینه و رنگ شیء توجه کنید: نقره قدیمی اغلب دارای لکه‌ها و سیاهی‌های یکنواختی در فرو رفتگی‌های طرح‌هایش است (چون کامل سیاه شده و پاک شده، در شیارها سیاهی مانده)، در حالی که اشیاء آبکاری‌شده ممکن است جاهایی لکه‌های سبز (زنگار مس) یا پوسته پوسته شدن روکش را نشان می‌دهند. در نهایت اگر شیء عتیقه ارزشمندی دارید، شاید بهتر باشد برای اطمینان آن را پیش یک خبره یا کارشناس ببرید تا با تجربه‌اش تشخیص دهد.

تشخیص نقره آب‌شده و خام (قراضه نقره)

نقره آب‌شده به قطعات و شمش‌های کوچک نقره گفته می‌شود که حاصل ذوب کردن ظروف کهنه، سکه‌ها یا زیورآلات مستعمل هستند. این‌ها معمولاً شکل مشخصی ندارند (مثل شمش‌های کوچک یا تکه‌های نامنظم) و هیچ شماره یا علامتی هم رویشان نیست. افراد حرفه‌ای برای تعیین عیار نقره آب‌شده تقریباً همیشه از تست اسید یا دستگاه‌های پیشرفته مانند XRF استفاده می‌کنند، چون روش دیگری وجود ندارد.

 اگر شما خریدار نقره آب‌شده هستید یا قصد سرمایه‌گذاری روی شمش‌های بدون مارک را دارید، حتماً یک کیت عیارسنجی شامل سنگ محک و اسید مخصوص نقره تهیه کنید. روش کار به این صورت است که تکه نقره را روی سنگ محک چندین بار می‌کشند تا رد فلز بر روی سنگ بماند، سپس یک قطره اسید روی آن رد فلزی می‌ریزند. واکنش اسید با فلز روی سنگ، عیار را نشان می‌دهد (مثلاً رنگ کرمی یعنی حدود 925 و رنگ سبز یعنی زیر 500). اگر کیت در دسترس نیست، می‌توانید از فروشنده بخواهید خودش در حضور شما اسید بزند یا قطعه را به یک مغازه نقره‌فروشی ببرید.

 اعتماد در معامله نقره آب‌شده بسیار مهم است؛ حتماً از مراکز معتبر خرید کنید یا در صورت امکان برگه‌ی عیارسنجی (مثلاً برگه آزمایش XRF) دریافت کنید. به هر حال، تشخیص چشمی نقره آب‌شده تقریباً غیرممکن است، چون ممکن است ظاهر آن شبیه سرب، قلع یا فلزات دیگر باشد. پس تنها راه شما آزمایش شیمیایی یا دستگاهی خواهد بود. اگر ابزارش را ندارید، ریسک نکنید و معامله را به تاخیر بیندازید تا اصالتش تایید شود.

تشخیص سکه‌ها و شمش‌های نقره سرمایه‌گذاری

سکه‌های نقره قدیمی (مثلاً سکه‌های یادبود یا قدیمی پهلوی و قاجار) و شمش‌های نقره مدرن از محبوب‌ترین راه‌های سرمایه‌گذاری در نقره هستند. این اقلام معمولاً دارای عیار بسیار بالا (مثلاً 999) و وزن مشخص هستند. برای اطمینان از اصالتشان، به چند نکته توجه کنید:

• بررسی ظاهری و ابعاد: سکه یا شمش نقره اصل معمولاً همراه با مشخصات حک‌شده (وزن، عیار، سال ضرب و ...) است. به قطر، ضخامت و طرح سکه دقت کنید. افراد متقلب اگر سکه تقلبی بسازند، ممکن است جزئیات طرح یا کیفیت ضرب پایین‌تری داشته باشد. شما می‌توانید ابعاد و وزن سکه‌های معتبر را از منابع رسمی پیدا کنید و با سکه خود مقایسه کنید. اگر کوچکترین اختلافی در قطر یا وزن دیدید، مشکوک شوید. برای مثال، یک سکه نقره یک اونسی باید دقیقاً 31.1 گرم باشد. اگر سکه‌ای با همین ابعاد خیلی سبک‌تر بود، حتماً مشکلی وجود دارد.
• تست وزن و چگالی: همان روش چگالی‌سنجی که قبلاً گفتیم اینجا هم به کار می‌آید. بسیاری از سکه‌های تقلبی با فلزاتی مثل روی یا آلیاژهای ارزان ساخته می‌شوند که چگالی‌شان کمتر از نقره است. با یک ترازوی دقیق گرمی و یک ظرف آب، می‌توانید چگالی سکه را اندازه بگیرید. یا ساده‌تر، وزن را بررسی کنید که با استاندارد مطابقت داشته باشد.
• تست آهنربای لغزش: یک ترفند جالب برای شمش‌های نقره این است که شمش را کمی کج نگه دارید و یک آهنربای قوی را روی آن سر بدهید. اگر شمش از نقره خالص باشد، آهنربا به آرامی سر می‌خورد (نه به خاطر چسبیدن، بلکه به خاطر جریان‌های القایی که در نقره ایجاد می‌شود و حرکت آهنربا را کند می‌کند). ولی اگر شمش تقلبی باشد، دو حالت دارد: یا آهنربا اصلاً نمی‌لغزد و محکم می‌چسبد (اگر داخل شمش آهن یا فولاد باشد)، یا اینکه خیلی سریع روی فلز معمولی پایین می‌آید (اگر جنس فلز از نوعی باشد که رسانایی الکتریکی کمی دارد). این تست غیرمخرب است و شمش را خراب نمی‌کند، پس ارزش امتحان کردن دارد.
• تست صدا برای سکه: سکه نقره را روی نوک انگشت قرار دهید و با سکه دیگری به آن ضربه بزنید؛ باید صدای زنگ‌داری داشته باشد که حدود یک تا دو ثانیه زنگ صدا بدهد. سکه‌های تقلبی اغلب صداهای کوتاه‌تر یا متفاوتی تولید می‌کنند. حتی برنامه‌های موبایلی وجود دارند که با گوش کردن به صدای سکه، اصل یا بدل بودن آن را تخمین می‌زنند!
• گواهی و بسته‌بندی: شمش‌های نقره سرمایه‌گذاری معمولاً همراه با یک گواهی اصالت یا در بسته‌های پلمب‌شده می‌آیند. اگر شمش یا سکه‌ای را به صورت پلمب خریداری کردید، بررسی کنید که هولوگرام یا مهر و موم آن دستکاری نشده باشد. وجود یک برگه Certificate از شرکت سازنده (مثلاً Perth Mint، Royal Canadian Mint و غیره) اطمینان‌بخش است. البته باز هم می‌توان تقلبی ساخت ولی کار را سخت‌تر می‌کند.

در کل، در مورد سکه و شمش بهترین توصیه این است که از فروشندگان معتبر بخرید. اگر از ابتدا از جای مطمئن تهیه کنید، شاید اصلاً نیازی به آزمایش نباشد. اما اگر قطعه‌ای به ارث رسیده یا از منبع نامشخص به دستتان رسیده، روش‌های فوق کمک می‌کنند که با اطمینان بیشتری آن را شناسایی کنید.

نتیجه‌گیری و نکات پایانی

در این مقاله به زبان قابل فهم و روشن یاد گرفتیم که چگونه نقره اصل را از بدل تشخیص دهیم. حالا شما مجموعه‌ای از روش‌های خانگی (مانند تست آهنربا، یخ، وایتکس، بررسی شماره 925 و غیره) و روش‌های تخصصی (مثل تست اسید نیتریک و دستگاه XRF) را در اختیار دارید. ترکیب این روش‌ها به شما اطمینان می‌دهد که دیگر هنگام خرید نقره سرتان کلاه نرود و با خیال راحت‌تری سرمایه‌گذاری یا خرید کنید.

 اگر زیورآلات نقره دارید، با این راهکارها می‌توانید خودتان در خانه عیارشان را تا حدی تخمین بزنید و از اصالتشان مطمئن شوید. برای افرادی که قصد راه‌اندازی فروشگاه نقره یا کسب‌وکار زیورآلات دارند، دانستن این نکات یک ضرورت است؛ چون هم در خرید مطمئن به شما کمک می‌کند و هم باعث جلب اعتماد مشتریان می‌شود (وقتی بتوانید اصالت جنس را اثبات کنید).

یادتان باشد که تجربه هم نقش مهمی دارد. دفعه اول ممکن است در اجرای تست‌ها کمی مردد باشید، ولی کم‌کم با دیدن نتایج مختلف، چشمتان به تفاوت‌ها عادت می‌کند و به یک کارشناس کوچک تبدیل می‌شوید! پس دفعه بعدی که یک قطعه نقره (یا چیزی که فروشنده ادعا می‌کند نقره است) به دستتان رسید، با اعتمادبه‌نفس جلو بروید و ترفندهای یادگرفته را اجرا کنید. از آهنربا گرفته تا آزمایش اسید، هر کدام را که می‌توانید به کار ببرید تا مطمئن شوید جنس تقلبی نصیبتان نشده.

اگر به یادگیری حرفه‌ای‌تر در زمینه‌های سرمایه‌گذاری روی فلزات گران‌بها علاقه دارید یا می‌خواهید دانش مالی خود را ارتقا دهید، توصیه می‌کنیم به صفحه دوره‌های تالاربورس سری بزنید. در آن‌جا دوره‌های آموزشی مفیدی برای سرمایه‌گذاری در طلا، نقره و سایر بازارهای مالی پیدا می‌کنید. همچنین خوشحال می‌شویم در شبکه‌های اجتماعی همراه ما باشید؛ مثلا می‌توانید صفحه اینستاگرام تالاربورس را دنبال کنید تا نکات آموزشی کوتاه و جدیدترین مطالب را از دست ندهید.

در پایان امیدواریم این راهنمای جامع برایتان مفید بوده باشد. دیگر وقت آن است که با خیالی آسوده از زیبایی‌های نقره اصل لذت ببرید و با دانش خود جلوی سودجویان نقره بدلی را بگیرید. موفق باشید!

سوالات پرتکرار درباره تشخیص نقره اصل