منظور از قیمت مجاز روی تابلوی معاملاتی هر سهم چیست؟ آیا وجود دامنه نوسان یا همان بازه مجاز تغییرات قیمتی در یک روز برای بازارهای مالی خوب است؟ در این مطلب قصد داریم با مفهوم قیمت مجاز سهم آشنا شویم و ببینیم که وجود محدودیت در تغییرات قیمت بهنفع فعالان بازار است یا خیر؟
با بررسی روند حرکتی بورس در سالهای اخیر، میتوان گفت که بورس اوراق بهادار تهران نسبت به اخباری که روزانه منتشر میشوند، بهشدت واکنش نشان میدهد. با درج خبر تحریم یک صنعت، فردای آن روز میبینیم که تمامی سهمهای آن صنعت در صف فروش قفل شدهاند ولی کسی در آن قیمت خریدار سهم نیست و شما نمیتوانید سهم را بفروشید.
اخبار مثبت نیز تاثیری به همین صورت دارند. مثلا با منتشر شدن خبر صدور مجوز برای افزایش قیمت لاستیک، تقاضای خرید برای آن افزایش پیدا میکند، ولی قیمت آن نمیتواند بیش از حد مجاز روزانه رشد داشته باشد. به بازه قیمتی که سهم طی یک روز در آن نوسان میکند قیمت مجاز گفته میشود.
قیمت مجاز سهم چیست؟
به کمترین و بیشترین قیمتی که یک سهم در طول یک روز میتواند داشته باشد، قیمت مجاز سهم گفته میشود. در واقع قیمت مجاز سهم، سقف و کف قیمتی را در طول یک روز مشخص میکند. یعنی قیمت فقط اجازه دارد که در آن بازه زیاد و کم شود و نمیتواند بیش از این مقدار تغییر کند.
این دامنه نوسان باتوجه به بازاری که شرکت در آن ثبت شده متفاوت است. دامنه نوسان مجاز برای سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس و فرابورس برابر است با مثبت و منفی پنج درصد قیمت پایانی روز قبل.
در شکل زیر تابلو معاملاتی یک سهم را بعد از پایان زمان معامله بازار در تاریخ 1399/08/25 میبینید. قیمت پایانی که در این تابلو نشان داده میشود برابر است با میانگین موزون معاملات انجام شده در همین روز.
همانطور که در تصویر بالا میبینیم، قیمت معاملات، تنها در بازه مجاز قیمتیِ مشخص شده در تابلو نوسان کرده است. اما این قیمت مجاز چگونه محاسبه میشود؟
نحوه محاسبه قیمت مجاز سهم
در تصویر قبل میبینیم که قیمت پایانی روز قبل برابر است با 36080 . همانطور که در بالا اشاره کردیم، دامنه نوسان مجاز برای سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس و فرابورس برابر است با مثبت و منفی پنج درصد قیمت پایانی روز قبل. حال با استفاده از قیمت پایانی روز قبل دامنه مجاز فردا را حساب میکنیم.
36080 *1.05 = 37884 بالاترین قیمت مجاز سهم در روز
36080*0.95 = 34276 پایینترین قیمت مجاز سهم در روز
حالا سراغ تابلو معاملاتی همان سهم قبلی در روز بعد میرویم. به بازه مجاز دقت کنید. این بازه رند شده همان عددی است که ما محاسبه کردیم.
حالا اگر بخواهیم بازه قیمتی مجاز فردا را حساب کنیم، باید مثل بالا عمل کنیم. یعنی مثبت و منفی پنج درصد 37140 را محاسبه کنیم.
توجه کنید که بازه روز با قیمت مجاز سهم فرق دارد. بازه روز کمترین و بیشترین قیمتی را که سهم در طول روز معامله شده نشان میدهد. اما قیمت مجاز سهم نشاندهنده کمترین و بیشترین قیمتی است که یک سهم میتواند در طول یک روز داشته باشد. در واقع بازه روز، بازه هفته و بازه سال نشاندهنده بیشترین و کمترین قیمتی است که سهم در طی آن بازه زمانی معامله شده است.
قیمت مجاز در بازارهای مختلف
دامنه نوسان یا همان قیمت مجاز در همه بازارها و برای همه اوراق بهادار یکی نیست. برای مثال شرکتهای پذیرفته شده در بازار پایه فرابورس، دامنه نوسان کمتری دارند.
دامنه مجاز تغییرات قیمت در تابلو زرد برابر با مثبت و منفی سه درصد قیمت پایانی دیروز، در تابلو نارنجی برابر با مثبت و منفی دو درصد قیمت پایانی دیروز و در تابلو قرمز مثبت و منفی یک درصد قیمت پایانی روز قبل است.
این دامنه مجاز برای حق تقدمهای خرید سهام برابر با مثبت و منفی ده درصد قیمت پایانی روز قبل است.
در بعضی از بازارها مثل فارکس، دامنه مجاز نوسان قیمتی وجود ندارد. در این بازارها قیمتها میتوانند در طول یک روز رشد و نزول بسیاری داشته باشند.
بازار با دامنه یا بدون دامنه
وجود دامنه نوسان روزانه از این نظر اهمیت دارد که ریسک سرمایهگذاری را کاهش میدهد. اما چگونه؟
انتشار اخبار خوب یا بد، چه در سطح اقتصاد کلان و چه در سطح یک شرکت، بر احساسات سرمایهگذاران تاثیر بسیار زیادی دارد. همانطور که قبلا گفتیم، احساسات عامل بسیار مهمی بر روند تصمیمگیری افراد بهخصوص در زمینه مالی و سرمایهگذاری هستند.
باتوجه به این که در کشور ما اخبار بهشدت بر تصمیمات سرمایهگذاران تاثیر میگذارد، اگر خبری در بازار بپیچد افراد معمولا بدون توجه به صحت خبر، به خرید و فروشهای هیجانی روی میآورند. دامنه نوسان برای کمک به تعدیل احساسات سرمایهگذاران، محافظت از سرمایه آنها و کاهش ریسک سرمایهگذاری ایجاد شده است و از بروز ضررهای سنگین در یک روز جلوگیری میکند.
علاوهبر مورد ذکر شده، وجود دامنه نوسان مجاز امکان دستکاری در بازار را کاهش میدهد. یعنی سهامداران عمده نمیتوانند به راحتی قیمتها را تغییر بدهند و از بازار سودهای نامتعارف کسب کنند. بهطور کلی این دامنه از بوجود آمدن تغییرات ناگهانی قیمتی جلوگیری میکند.
معایب وجود دامنه نوسان
کند شدن روند کشف قیمت یکی از معایب وجود دامنه نوسان است. فرض کنید نرخ خوراک برخی صنایع تغییرات زیادی داشته باشد و یا قیمت ارز خیلی بالا برود. اخباری از این قبیل میتوانند تغییراتی بیشتر از دامنه نوسان قیمتی مشخص شده در قیمت سهام شرکتهای صادرکننده و یا شرکتهای تولیدی ایجاد کنند.
برای مثال خبری که میتوانست در یک روز به اندازه 20 درصد تاثیر مثبت یا منفی در قیمت سهم داشته باشد، حالا تاثیر خود را در یک هفته نشان خواهد داد. بهطور کلی این دامنه مانع از رها شدن قیمت در یک روز میشود. این فرآیند علاوهبر این که روند کشف قیمت را کند میکند، میتواند یک جو روانی منفی چند روزه هم در بازار ایجاد کند. این جوهای روانی بهشدت بر احساسات سرمایهگذاران تاثیر میگذارد.
علاوهبر موارد ذکر شده این موضوع نقدشوندگی سهام شرکتها را نیز تحت تاثیر قرار میدهد و باعث بوجود آمدن صفهای فروش طولانی میشود.
چه زمانی یک سهم بدون دامنه نوسان معامله میشود؟
معمولا بعد از برگزاری مجامع شرکتها، تقسیم سود و یا تصمیمگیری در رابطه با افزایش یا کاهش سرمایه باتوجه به صلاحدید ناظر بازار سهم بدون دامنه نوسان باز میشود.
بعضی از اتفاقات بزرگ مانند صدور مجوز بهرهبرداری از معادن یک شرکت میتواند بر قیمت سهام آن شرکت تاثیر زیادی بگذارد. در این مواقع بعد از باز شدن سهم، با صلاحدید ناظر بازار دامنه نوسانی برای آن در نظر گرفته نمیشود. یعنی اجازه داده میشود که این خبر تا جایی که ممکن است تاثیر خود را بر قیمت سهم بگذارد.
جمعبندی
قیمت مجاز کمترین و بیشترین قیمتی است که یک سهم در طول روز میتواند داشته باشد. این قیمت باتوجه به قیمت پایانی سهم در روز قبل محاسبه میشود. بهطور کلی وجود دامنه نوسان علاوهبر جنبههای مثبت مثل کاهش ریسک و جلوگیری از ایجاد بحران در بازارها، جنبههای منفی هم دارد.
مثل عدم واکنش سریع قیمت نسبت به اخبار منتشر شده. برخی از فعالان بازار سرمایه وجود این دامنه را برای بازار ضروری میدانند و اما برخی دیگر با آن مخالف هستند. نظر شما در این باره چیست؟