بهترین پلتفرم تامین مالی جمعی 1404 (بهترین کرادفاندینگ ها)

از رویای استارتاپ تا مشارکت همگانی

فرض کنید ایدهٔ کسب‌وکار درخشانی در سر دارید یا پروژه‌ای خلاقانه که می‌تواند تحول‌آفرین باشد، اما مشکلی وجود دارد: سرمایه کافی برای شروع ندارید. از طرف دیگر، شاید شما پس‌انداز کوچکی دارید و دوست دارید در موفقیت کسب‌وکارهای نوپا سهیم شوید و سود کسب کنید، اما نمی‌دانید چگونه و کجا. اینجاست که مفهوم تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) وارد داستان می‌شود. در تأمین مالی جمعی، افراد زیادی هر کدام مبلغ کوچکی می‌گذارند و سرمایهٔ مورد نیاز یک طرح را تأمین می‌کنند. در عوض، اگر طرح موفق شود، سرمایه‌گذارها نیز در سود آن شریک خواهند شد.

اما حتماً این سؤال برایتان پیش می‌آید: چطور می‌توانم به یک پلتفرم کرادفاندینگ اعتماد کنم؟ آیا پولی که می‌گذارم برمی‌گردد؟ تکلیف طرحی که شکست بخورد چه می‌شود؟ دغدغهٔ اعتماد و شفافیت کاملاً منطقی است. خوشبختانه در ایران از سال ۱۳۹۹ به بعد، پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی تحت نظارت سازمان بورس (فرابورس ایران) به صورت رسمی مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند. به زبان ساده، اکنون کرادفاندینگ در کشور ما قانونی، تحت مقررات و دارای چارچوب مشخص است. وجود مجوز فرابورس به این معناست که این سکوها (پلت‌فرم‌ها) باید ضوابط سخت‌گیرانه‌ای را رعایت کنند، طرح‌ها را اعتبارسنجی کرده و از صاحبان پروژه تضمین‌های لازم را بگیرند تا خیال سرمایه‌گذاران راحت‌تر شود. به علاوه، اوراق یا سهم پروژه‌های تامین مالی جمعی قابل معامله هستند؛ یعنی شما به‌عنوان سرمایه‌گذار می‌توانید سهم خود را در بازار فرابورس به دیگران واگذار کنید و نقد‌شوندگی داشته باشید (هرچند هنوز بازار ثانویه کرادفاندینگ در ابتدای راه است).

نتیجه این سامان‌دهی، رشد چشمگیر کرادفاندینگ در ایران بوده است. مدیرعامل فرابورس اعلام کرده که تاکنون مجموعاً حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان از طریق کرادفاندینگ تأمین مالی شده است. این ابزار از سال ۱۳۹۹ به طور رسمی در دسترس کسب‌وکارها قرار گرفت و روزبه‌روز برای سرمایه‌گذاران شناخته‌تر شده است. به عنوان مثال، یکی از اولین پلت‌فرم‌های کرادفاندینگ استارتاپی به‌نام «هم‌آفرین» طی فعالیت خود تاکنون بیش از ۱۳۰ طرح سرمایه‌گذاری جمعی را برای حدود ۶۵ شرکت با موفقیت اجرا کرده است. این ارقام نشان می‌دهد که تأمین مالی جمعی به یک روش معتبر و کارآمد برای جذب سرمایه تبدیل شده و اعتماد کاربران را جلب کرده است. حالا بیایید با بهترین و معتبرترین پلت‌فرم‌های تامین مالی جمعی ایران که دارای مجوز رسمی فرابورس هستند آشنا شویم و ببینیم هر کدام در چه زمینه‌ای فعالیت می‌کنند.

معرفی بهترین پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی دارای مجوز فرابورس

در حال حاضر بیش از ۲۰ سکوی کرادفاندینگ ایرانی مجوز فعالیت خود را از شرکت فرابورس ایران دریافت کرده‌اند. این پلتفرم‌ها هر کدام رویکرد و حوزهٔ فعالیت متفاوتی دارند؛ برخی مختص سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های فناوری هستند، برخی برای پروژه‌های عام‌المنفعه یا اجتماعی طراحی شده‌اند، بعضی به تأمین مالی طرح‌های صنعتی و املاک می‌پردازند و برخی توسط شرکت‌های بزرگ مالی راه‌اندازی شده‌اند. در جدول زیر، فهرست مهم‌ترین سکوهای تامین مالی جمعی مجاز در ایران را مشاهده می‌کنید. برای هر سکو، نوع مدل کرادفاندینگ و زمینهٔ کاری (دسته‌بندی) آن ذکر شده است:

حال بیایید نگاهی دقیق‌تر به دسته‌بندی این سکوها و رویکرد هر کدام بیندازیم:

سکوهای استارتاپی و فناوری

بخش بزرگی از پلتفرم‌های کرادفاندینگ ایرانی بر تأمین سرمایه استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور متمرکزند. مثلاً کارن‌کراد و هم‌آفرین از نخستین و فعال‌ترین سکوهای سرمایه‌گذاری جمعی در حوزه استارتاپی هستند. این پلتفرم‌ها به کارآفرینان کمک می‌کنند تا ایده‌هایشان را به جمع زیادی از سرمایه‌گذاران خرد معرفی کنند و سرمایه موردنیاز را جذب نمایند. در مقابل، سرمایه‌گذاران در ازای حمایت مالی، سهام یا سهمی از سود آینده آن کسب‌وکار نوپا را دریافت می‌کنند. 

حضور شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری و شتاب‌دهنده‌ها پشت این سکوها (مثلاً هم‌آفرین تحت عاملیت شرکت فاینتک) باعث شده که طرح‌ها معمولاً از فیلترهای ارزیابی عبور کنند و ریسک‌ها تا حدی کنترل شود. اگر به دنبال سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و فناوری‌محور هستید یا خودتان استارتاپی برای تأمین سرمایه دارید، این سکوها انتخاب‌های مناسبی محسوب می‌شوند.

سکوهای حوزه املاک و پروژه‌های صنعتی

برخی پلتفرم‌ها تمرکز ویژه بر پروژه‌های عمرانی، تولیدی و املاک دارند. برای مثال مسکن‌پلاس همان‌طور که از نامش پیداست، جهت تأمین مالی پروژه‌های مسکن و ساخت‌وساز ایجاد شده است. در این مدل، ممکن است سرمایه‌گذاران در سود یک پروژه ساختمانی شریک شوند یا اوراق مشارکت در ساخت خریداری کنند.

همچنین سایر سکوها مانند کاریزماکراود یا دونگی نیز گاه طرح‌های صنعتی و املاکی ارائه می‌کنند؛ چنان‌که در دونگی تأمین مالی خرید میلگرد برای یک پروژه مسکن در قم هم انجام شده است. این دسته از کرادفاندینگ برای کسانی جذاب است که تمایل به مشارکت در پروژه‌های واقعی فیزیکی (مثل ساخت مسکن، راه‌اندازی خط تولید یا توسعه کارخانه) دارند و به دنبال بازدهی ناشی از تولید و فروش محصول هستند.

سکوهای اجتماعی، خیریه‌ای و اسلامی

هرچند اکثر پلتفرم‌های دارای مجوز فرابورس با هدف سرمایه‌گذاری و کسب سود طراحی شده‌اند، اما برخی رویکرد اجتماعی و فرهنگی پررنگ‌تری دارند. برای نمونه حلال‌فاند یک سکوی تأمین مالی جمعی با رویکرد اسلامی است. این به آن معناست که طرح‌هایی که در این پلتفرم جذب سرمایه می‌کنند، مطابق موازین شرعی بوده و معمولاً نرخ سود ثابت (ربوی) ندارند. چنین ساختاری برای سرمایه‌گذارانی که به سرمایه‌گذاری حلال و بدون ربا اهمیت می‌دهند جذاب است.

نمونه دیگر زیما است که با نظارت کارگزاری بانک صادرات راه‌اندازی شده و تمرکز آن بر طرح‌های کارآفرینی اجتماعی در حوزه‌هایی مثل کشاورزی، صنایع غذایی، سلامت و آموزش است. این قبیل پروژه‌ها بیشتر به دنبال ایجاد منافع عمومی و اشتغال‌زایی پایدار هستند.

در کنار این‌ها، پلتفرم‌هایی هم وجود دارند که مخصوص فعالیت‌های خیریه یا فرهنگی طراحی شده‌اند (مثلاً سایت‌هایی برای حمایت از تولید فیلم‌های مستند یا کمک به خیریه‌ها)، اما چون بازده مالی مستقیم به سرمایه‌گذار نمی‌دهند، معمولاً زیر نظر فرابورس نیستند. اگر هدف شما صرفاً حمایت مالی از یک پروژه هنری یا اجتماعی بدون انتظار سود است، می‌توانید سراغ آن دسته پلتفرم‌های کرادفاندینگ خیریه‌ای/هنری بروید. اما برای سرمایه‌گذاری همراه با بازده، بهتر است همین سکوهای دارای مجوز را انتخاب کنید که امکان نظارت و حتی معامله ثانویه دارند.

سکوهای وابسته به شرکت‌های بزرگ

جالب است بدانید برخی از بزرگ‌ترین بازیگران بازار سرمایه نیز وارد عرصه کرادفاندینگ شده‌اند. گروه مالی پاسارگاد سکوی «اینوستوران» را راه‌اندازی کرده تا از این طریق به تأمین مالی استارتاپ‌ها و طرح‌های نوآورانه بپردازد. بانک سامان از طریق کارگزاری خود سکوی «پولسار» را عرضه کرده است.

زرین‌پال (پرداخت‌یار مشهور) نیز با پلتفرم «زرین‌کراود» وارد این حوزه شده تا پلی بین کسب‌وکارهای آنلاین و سرمایه‌گذاران خرد ایجاد کند. حتی گروه صنعتی گلرنگ یک سکوی کرادفاندینگ به نام «گلرنگ‌کراد» تاسیس کرده که انتظار می‌رود در تأمین مالی پروژه‌های صنعتی و تولیدی مرتبط فعال باشد.

مشارکت این شرکت‌های بزرگ نشان می‌دهد کرادفاندینگ چقدر برای اکوسیستم اقتصاد جذاب شده است. حضور آنها مزیت‌هایی مثل پشتوانه مالی قوی‌تر، تبلیغات گسترده‌تر و اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران را به همراه دارد. از سوی دیگر، رقابت بین سکوها نیز بیشتر شده و هر کدام می‌کوشند کارمزد کمتر، خدمات بهتر و طرح‌های قوی‌تری ارائه دهند تا کاربران را جذب خود کنند.

چک‌لیست انتخاب سکوی تامین مالی جمعی مناسب

حالا که با بهترین سکوهای کرادفاندینگ آشنا شدیم، چگونه یکی را برای سرمایه‌گذاری یا جذب سرمایه انتخاب کنیم؟ در ادامه یک چک‌لیست گام‌به‌گام را می‌بینید که به تصمیم‌گیری شما کمک می‌کند:

1. هدف خود را مشخص کنید: آیا می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید یا سرمایه جذب کنید؟ اگر سرمایه‌گذار هستید، میزان ریسک‌پذیری و حوزه‌های موردعلاقه‌تان (استارتاپ، مسکن، پروژه اجتماعی و غیره) را تعیین کنید. اگر صاحب ایده‌اید، ببینید پروژه شما در کدام دسته (فناوری، خیریه، صنعتی و ...) قرار می‌گیرد.
2. مجوز و اعتبار پلتفرم را بررسی کنید: حتماً سراغ سکویی بروید که دارای مجوز فرابورس ایران باشد. وجود این مجوز نشان‌دهنده اعتبار قانونی پلتفرم است و خیال شما را از بابت نظارت و شفافیت راحت‌تر می‌کند. (تمام سکوهای معرفی‌شده در این مقاله مجوز دارند).
3. حوزه فعالیت پلتفرم را ارزیابی کنید: همان‌طور که دیدیم برخی سکوها تخصصی‌تر هستند. مثلاً برای یک کسب‌وکار استارتاپی فناوری سکوهای عمومی مثل کارن‌کراد یا هم‌آفرین عالی‌اند؛ برای یک پروژه عمرانی شاید مسکن‌پلاس یا کاریزما مناسب‌تر باشد. پلتفرمی را انتخاب کنید که با زمینه‌ی فعالیت شما هم‌خوانی داشته باشد تا جامعه سرمایه‌گذاران مرتبط‌تری در آن فعال باشند.
4. سوابق و نمونه‌های موفق را مطالعه کنید: نگاهی به پروژه‌های قبلی آن سکو بیندازید. چه تعداد طرح موفق داشته؟ متوسط بازده سرمایه‌گذاران چقدر بوده؟ آیا تجربه شکست یا نارضایتی وجود داشته است؟ (برای مثال، اگرچه نظارت وجود دارد اما طرح‌های شکست‌خورده هم ممکن است پیش بیاید). هرچه سکو سابقه درخشان‌تری در پروژه‌های مشابه شما داشته باشد، انتخاب مطمئن‌تری خواهد بود.
5. شرایط و قوانین را به دقت بخوانید: قبل از هر اقدام، قراردادها، بیانیه ریسک، کارمزدها و شرایط فسخ یا فروش سهم را در پلتفرم موردنظر مطالعه کنید. بدانید در صورت عدم موفقیت طرح، آیا پول شما عودت می‌شود یا به پروژه دیگری منتقل می‌شود. مطلع باشید که معمولاً هیچ بازگشت سرمایه‌ای تضمین‌شده نیست و باید ریسک‌های مترتب را بپذیرید. پلتفرم‌ها تلاش می‌کنند با وثیقه‌گرفتن از صاحبان طرح تا حدی از سرمایه‌گذاران حمایت کنند، اما سرمایه‌گذاری جمعی ذاتاً ریسک‌ دارد.
6. مراحل ثبت‌نام و احراز هویت را طی کنید: برای سرمایه‌گذاری، باید در سکوی منتخب حساب کاربری باز کنید، مدارک هویتی لازم را ارائه دهید و کیف پول ریالی خود را شارژ کنید. این مراحل ممکن است یکی دو روز زمان ببرد، بنابراین زودتر اقدام کنید تا هنگام شروع کمپین‌ها آماده باشید.
7. کوچک شروع کنید: اگر برای اولین بار است سرمایه‌گذاری جمعی می‌کنید، با مبلغ کم شروع کنید تا با روند کار آشنا شوید. می‌توانید سبدی متنوع از چند طرح در سکوهای مختلف تشکیل دهید تا ریسک خود را پخش کنید. پس از کسب تجربه و اطمینان، مبلغ بیشتری تخصیص دهید.

با رعایت این موارد، احتمالاً تجربه بهتری در دنیای کرادفاندینگ خواهید داشت و می‌توانید با آسودگی خاطر بیشتری سرمایه‌گذاری یا جذب سرمایه کنید.

نتیجه‌گیری (جمع‌بندی)

تامین مالی جمعی پلی است بین رؤیاهای بزرگ و سرمایه‌های کوچک مردم. چه بسیار ایده‌های عالی که به خاطر کمبود بودجه به سرانجام نرسیده بودند، و چه بسیار افرادی که با پس‌اندازهای اندک دنبال راهی برای مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی بودند.

اکنون با ظهور سکوهای کرادفاندینگ مجاز، این دو گروه یکدیگر را پیدا کرده‌اند. از سال ۱۳۹۹ که نخستین مجوزها صادر شد تا امروز، کرادفاندینگ در ایران رشد سریعی را تجربه کرده و اعتماد کاربران را جلب نموده است.

شما امروز می‌توانید تنها با چند صد هزار تومان در پروژه‌ای مشارکت کنید که شاید آینده یک صنعت را متحول کند. یا اگر کارآفرین باشید، به‌جای ماه‌ها دوندگی برای وام و سرمایه‌گذار عمده، طرح خود را مستقیماً به مردم عرضه کنید و حامیان پرشور بیابید.

در پایان، به یاد داشته باشید که موفقیت در کرادفاندینگ تصادفی نیست؛ تحقیقات، مشاوره گرفتن و یادگیری مداوم رموز این کار بسیار مهم است. اگر می‌خواهید با اطمینان بیشتری قدم در این مسیر بگذارید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً دانش خود را بالا ببرید. خوشبختانه منابع آموزشی خوبی به زبان فارسی در دسترس است.

سوالات پرتکرار درباره کرادفاندینگ (FAQ)