سبدگردانی در کنار صندوق‌های سرمایه‌گذاری، از مرسوم‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس هستند. بعضی‌ها فکر می‌کنند که سبدگردانی فقط مختص افراد تازه‌کار است. اما حرفه‌ای یا غیر‌حرفه‌ای فرقی ندارد، همه می‌توانند از خدمات سبدگردانی استفاده کنند.
افراد زیادی هستند که به دلیل مشغله کاری و یا نداشتن دانش کافی از خیر سرمایه‌گذاری مستقیم در بازارهای مالی می‌گذرند و به سود اندک بانک راضی می‌شوند.
اما نهادهای مالی متنوعی وجود دارند که می‌توانند بجای خود فرد برایش سرمایه‌گذاری کنند و به مدیریت سرمایه آن‌ها بپردازند. یکی از این نهادها، شرکت‌های سبدگردان هستند که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. در ادامه به معرفی این شرکت‌ها می‌پردازیم و با سازوکار سبدگردانی آشنا خواهیم شد.
سبدگردانی چیست و به چه معنا است؟
بیایید این موضوع را با زبان ساده بررسی کنیم. در سبدگردانی که به آن خدمات مدیریت پرتفوی (Portfolio Management Service) هم گفته میشود، افرادی متخصص در زمینه سرمایه‌گذاری، با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و شرایط مالی شما، برایتان یک سبد سرمایه‌گذاری (پرتفوی) تشکیل می‌دهند. بعد از تشکیل سبد به‌طور مستمر بر آن نظارت می‌کنند و متناسب با اطلاعات منتشر شده و تغییرات شرایط اقتصادی، سیاسی و... سبد شما را بهینه می‌کنند تا به هدف نهایی خود که همان کسب سود و افزایش ارزش سبد است، برسند.
برای این کار بین شما (سرمایه‌گذار) و شرکت سبدگردان یک قرارداد بسته میشود که بعد از آن، شرکت سبدگردان با سرمایه شما برایتان در اوراق بهادار مختلف خرید و فروش می‌کند. در این فرایند میزان هرکدام از دارایی‌ها، زمان خرید و فروش آن و قیمت‌ها به‌طور دقیق مشخص می‌شوند.
این کار را هم محض رضای خدا انجام نمی‌دهند و در قبال ارائه خدمات از شما کارمزد می‌گیرند.
مزایای استفاده از سبدگردانی
شرکت‌های سبدگردان توسط تحلیلگران، معامله‌گران و مدیران متخصص اداره می‌شوند به‌خاطر همین هم استفاده از خدمات سبدگردانی برای سرمایه‌گذاری در بورس، مزایای زیادی دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
- کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری به‌دلیل استفاده از افراد متخصص
- جلوگیری از بروز رفتارهای هیجانی به‌دلیل آشنایی متخصصان با خطاهای ادراکی و مدیریت نسبتا عقلایی سبد
- تشکیل سبد سرمایه‌گذاری و تنوع‌بخشی به آن، متناسب با درجه ریسک‌پذیری فرد
شفافیت بالای اطلاعاتی - مدیریت وجوه نقد سرمایه‌گذاران با حفظ قابلیت نقدشوندگی
شرکت‌های سبدگردان
در ایران شرکت‌های سبدگردان در آذر ماه 1384، به‌عنوان یک نهاد مالی واسطه‌ای معرفی شدند. اما دستورالعمل تاسیس و فعالیت شرکت‌های سبدگردان در سال 1389 به تصویب هیات‌مدیره سازمان بورس اوراق بهادار رسید. اولین شرکت سبدگردان هم در خرداد ماه 1390 مجوز فعالیت خود را دریافت کرد. با گذشت زمان بر تعداد این شرکت‌ها اضافه شده است.
در واقع شرکت‌های سبدگردان، شخصیتی حقوقی هستند که تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت می‌کنند.
این شرکت‌ها باتوجه به ویژگی‌های شخصیتی سرمایه‌گذاران مثل درجه ریسک‌پذیری، وضعیت مالی و..... آن‌ها را طبقه‌بندی می‌کنند. سپس سبدی متناسب با شرایط فرد طراحی می‌کنند.
علاوه بر شرکت‌های سبدگردان سایر نهادهای مالی مثل شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های تامین سرمایه و... نیز در صورت اخذ مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار، می‌توانند سبدگردانی کنند. کسانی که بدون داشتن مجوز، سبدگردانی کنند تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
طبق اساسنامه شرکت‌های سبدگردان، این شرکت‌ها در صورت اخذ مجوز از سازمان می‌توانند خدماتی همچون مشاوره جهت سرمایه‌گذاری، پردازش اطلاعات مالی و مشاوره عرضه و پذیرش هم ارائه دهند. تعداد زیادی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم وجود دارند که تحت مدیریت شرکت‌های سبدگردان هستند.
مدیریت سبد سرمایه‌گذاری (سبدگردانی)
توجه داشته باشید، شرکتی که برای سبدگردانیِ سرمایه خود انتخاب می‌کنید، حتما دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار باشد، هرگز به یک شرکت بی‌مجوز اعتماد نکنید. برای مطلع شدن از لیست شرکت‌های با مجوز، می‌توانید به سایت سازمان بورس مراجعه کرده و در بخش نهادهای مالی تحت نظارت با این شرکت‌ها آشنا شوید.
سبدگردان‌ها می‌توانند توافق‌های متفاوتی با هر مشتری داشته باشند. تمامی موارد توافق شده باید در قرارداد ذکر شوند.
برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های سبدگردان، حداقل میزان سرمایه شما باید از یک حدی بالاتر باشد تا شرکت، سبدگردانی شما را به عهده بگیرید. برای مثال ممکن است یک شرکت سبدگردان، مدیریت سرمایه‌های کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان را قبول نکند، در حالی که شرکت دیگر حداقل سرمایه لازم برای سبدگردانی را چند میلیارد تومان قرار بدهد. معمولا سرمایه‌های کمتر از این، به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هدایت می‌شوند.
این مبلغ اولیه باتوجه به سیاست‌های مالی شرکت‌ها توسط خود شرکت مشخص می‌شوند و الزامی جهت یکسان بودن این مبلغ در تمامی شرکت‌ها وجود ندارد. اما در زمان انعقاد قرارداد، طبق قانون، ارزش سبد اختصاصی مشتری حداقل باید برابر با 10 میلیون تومان باشد.
سبدگردان کیست؟ آیا قابل اعتماد است؟
در مقاله گواهینامه‌های بورسی در رابطه با انواع گواهینامه‌ها صحبت کردیم و گفتیم برای فعالیت در نهادهای مالی به‌عنوان تحلیل‌گر، معامله‌گر، مدیر سبد و.... نیاز به گواهینامه مخصوص داریم.
پس هر کسی نمی‌تواند به‌عنوان مدیر یک شرکت سبدگردان انتخاب شود و تنها افرادی که دارای گواهینامه مدیریت سبد یا ارزشیابی اوراق بهادار هستند، می‌توانند به سبدگردانی بپردازند.
تنها داشتن گواهینامه حرفه‌ای هم کافی نیست. فردی که به‌عنوان سبدگردان انتخاب میشود باید حداقل دارای یک‌سال سابقه مرتبط باشد. در گذشته قرار گرفتن در این سمت آسان‌تر بود، مثلا می‌شد از افرادی که دارای گواهینامه تحلیلگری هستند و حداقل 3 سال سابقه کار مرتبط دارند استفاده کرد.
با این تفاسیر می‌توان اطمینان پیدا کرد که این افراد در کار خود به‌نحوی خبره محسوب می‌شوند، پس می‌توان نسبت به عملکرد آن‌ها خوشبین بود. برای بررسی چگونگی عملکرد شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های تحت نظارت آن‌ها می‌توان میزان بازدهی واقعی را با بازدهی مورد انتظار مقایسه کرد.
شرکت‌های سبدگردانی چه کاری انجام می‌دهند؟
شرکت‌های سبدگردان معمولا قوانین خاصی برای پذیرش مشتریان خود دارند. برای مثال، میزان سرمایه اولیه شما را بررسی می‌کنند و اگر سرمایه کافی داشتید، سایر ویژگی‌های شخصیتی شما مثل میزان ریسک‌پذیریتان، بازده مورد انتظارتان و.... بررسی می‌شوند. سپس متناسب با این ویژگی شما، اقدام به تشکیل سبد سرمایه‌گذاری می‌کنند.
اگر فردی ریسک‌پذیر هستید، احتمالا حجم عمده‌ای از سبد شما را به سرمایه‌گذاری در سهام تخصیص می‌دهند و مابقی را در اوراق بهاداری مثل اوراق خزانه که ریسک پایینی دارند، سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما اگر فردی ریسک‌گریز باشید، قسمت عمده‌ای از سبد شما به اوراق صندوق با درآمد ثابت اختصاص می‌یابد و تنها قسمت کمی از سرمایه شما در سهام سرمایه‌گذاری میشود.
قبل از ارائه خدمات سبدگردانی، قراردادی بین سرمایه‌گذار و سبدگردان بسته میشود. در این قرارداد مواردی چون میزان کارمزد، تعهدات سبدگردان در قبال سرمایه‌گذار، نحوه گزارش‌دهی سبدگردان و... مشخص میشود.
معیارهای انتخاب سبدگردان مناسب
- بررسی عملکرد و چگونگی سودآوری شرکت سبدگردان را در سال‌های اخیر. (چگونگی عملکرد به‌خصوص در زمان‌هایی که بازار نزولی است بسیار مهم است.)
- میزان سرمایه در اختیار شرکت و محبوبیت آن در بین سرمایه‌گذاران
- بررسی سابقه مدیریت شرکت، تحلیلگران، معامله‌گران و...
تمامی این موارد می‌تواند به ما در انتخاب یک شرکت سبدگردانی مناسب کمک کند.
آیا شرکت‌های سبدگردان درصد سود تضمین شده‌ای را به مشتریان ارائه می‌دهند؟
در پاسخ به این سوال باید گفت خیر. با توجه به نوسانات بورس اوراق بهادار و این که میزان سود مشخصی را نمی‌شود برای سهم‌ها تعیین کرد، سازمان بورس به هیچ شرکتی اجازه تضمین سود نمی‌دهد.
در زمان بستن قرارداد سبدگردانی ممکن است شرکت از شما بخواهد که یک بیانیه ریسک را امضا کنید. امضای این بیانه به این معنا است که از ریسک سرمایه‌گذاری در بورس آگاهی دارید و توقع ندارید که سود ثابت بگیرید.
درآمد سبدگردان‌ها از چه محلی ایجاد میشود؟
سبدگردان‌ها با توجه به خدماتی که به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند کارمزد دریافت می‌کنند. درآمد سبدگردان‌ها بیشتر به عملکرد خودشان و سودی که برای سرمایه‌گذار ایجاد می‌کنند بستگی دارد و به صورت درصدی از سود سرمایه‌گذار است.
بنابراین شرکت‌های سبدگردانی تلاش می‌کنند تا بهترین عملکرد را داشته باشند تا مقدار بیشتری پول به خودشان هم برسد. اگر میزان سود ایجاد شده توسط سبدگردان کمتر از یک عدد مورد توافق (سود بانکی، بازدهی شاخص و...) باشد، سودی به سبدگردان تعلق نمی‌گیرد.
تفاوت سبدگردانی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری
ممکن است با خود بگویید صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز همین کاربرد را داشتند و افراد می‌توانستند متناسب با ویژگی‌های خود یکی را انتخاب کنند. اما باید بگوییم، در صندوق‌های سرمایه‌گذاری افراد واحدهای صندوق را خریداری می‌کردند و نمی‌دانستند صندوق دقیقا از چه سهم‌هایی تشکیل شده است.
در صندوق‌های سرمایه‌گذاری شما به‌طور غیر‌مستقیم از طریق واحدها، مالکیت سهم‌ها را برعهده دارید اما در شرکت‌های سبدگردان شما یک سبد منحصر بفرد دارید و به‌طور مستقیم مالک سهم‌ها هستید. در سبدگردانی، حتی تفاوت‌های اندک در درجه ریسک‌پذیری افراد، بر ساختار سبدی که برای او تشکیل می‌دهند نیز تاثیر دارد.
مثلا اگر شما درجه ریسک‌گریزیتان کم باشد اما فرد دیگری درجه ریسک‌گریزی بسیار بالایی داشته باشد، به شما و شخص دیگر سبدی با سهم‌های یکسان تعلق نمی‌گیرد. اما در صندوق‌ها، افراد ریسک‌گریز بدون توجه به درجه ریسک‌گریزیشان، سبدی یکسان دارند.
سبدگردانی و کد بورسی
خدمات سبدگردانی در پرتفوی شخصی شما انجام میشود. به این منظور حتما باید کد بورسی داشته باشید.
معمولا شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا خودشان کارگزاری دارند یا با یک کارگزاری هماهنگ هستند که برای مشتریان جدید کد بورسی صادر کنند.
شرکت سبدگردان یا خدمات سبدگردانی را در پرتفوی شخصی شما انجام می‌دهد، یا برایتان نام‌کاربری و رمزعبور جدید تعریف می‌کند.
توصیه میشود اگر در کارگزاری دیگری حساب دارید، حتما موضوع را به سبدگردان بگویید تا با کارگزار ناظر سهم به مشکل برنخورید.
نحوه محاسبه کارمزد
معمولا دو روش برای محاسبه کارمزد سبدگردان وجود دارد.
روش اول این است که هر ماه، میزان تغییر ارزش پرتفوی محاسبه شده و کارمزد از اختلاف آن محاسبه میشود.
روش دوم این است که کارمزد هر سهم، بعد از فروختن آن تعیین شود. مثلا اگر روی یک سهم 50 درصد سود کردید، کارمزد مشخص شده را از این 50 درصد پرداخت کنید.
توجه کنید که اگر رقم سرمایه شما بیشتر شود، درصد کارمزد کاهش پیدا می‌کند.
استقلال سبدگردان
بعضی از افراد با وجود این که از خدمات سبدگردانی بهره می‌برند، دوست دارند که مدام به پرتفوی خود سر بزنند، از درصد سود و زیان روزانه باخبر شوند و حتی از سبدگردان بخواهند که یک سهم را برایشان بخرد یا بفروشد.
این کار را نکنید!
دخالت در کار سبدگردان در نهایت به شما آسیب می‌زند و تمرکز را از او می‌گیرد.
همچنین اگر قرار است وقت و انرژی شما برای پرتفوی بورسی تلف شود، پس چرا دارید به سبدگردان کارمزد می‌دهید؟ شما به او پول می‌دهید که وقت و اعصاب خود را آزاد کنید. نه این که بیشتر از قبل دچار اضطراب و استرس شوید.
تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه‌گذاری مشترک
شاید برای شما سوال شود که چرا بجای خدمات سبدگردانی، پول خود را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نبریم؟
خوبی صندوق این است که کارمزدی به مراتب کمتر دارد و از مالیات معاف است. در حالی که وقتی سبدگردان در پرتفوی شما سهم می‌خرد، باید مالیات آن پرداخت شود.
پس آیا سرمایه‌گذاری در صندوق بهتر نیست؟
جواب این سوال به روحیه شما بستگی دارد.
در خدمات سبدگردانی، سهام در پرتفوی شما خریداری میشود. شما برای این که سود مجامع را بگیرید یا با آن سود دوباره سهم بخرید، اختیار تام دارید. از طرفی مدیر سبد، با توجه به روحیه و میزان ریسک‌پذیری شما سهام خریداری می‌کند.
یک خوبی دیگر این است که می‌توانید به درستی ببینید چه سهم‌هایی دارید و هر کدام دقیقا چقدر سود یا زیان داشته‌اند.
تفاوت دیگر این است که قیمت هر واحد از صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، با عرضه و تقاضا تعیین میشود. در نتیجه قیمت بازار نسبت به NAV آن می‌تواند اختلاف پیدا کند.
می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده بفرمایید.
سلام و احترام
بنده نمایندگی شرکت سبدگردان آرمان اقتصاد را دارم .
می توانم پاسخگوی سوالات شما باشم
سلام ممنون بابت مطلب اخیر.چطور سبدگردان خوب انتخاب کنیم؟ویژگی سبدگردان خوب چیه؟
سلام، بابت تاخیر در پاسخگویی عذر میخوام. مقاله به روزرسانی شده، فکر کنم الان بتونید به جواب هاتون در رابطه با سبدگردانی برسید. اگر سوالی هم داشتید مطرح کنید.
عالی بود ممنون
عالی بود