تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز ارز دیجیتال

چقدر تفاوت‌های صرافی متمرکز و غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال را می‌شناسید؟ در این مقاله مزیت‌های صرافی غیرمتمرکز و تفاوت‌های آن با صرافی متمرکز را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

اگر بخواهیم در بازار رمز‌ارزها به فعالیت کنیم، جدا از کسب دانش لازم برای شناخت و تشخیص ارز دیجیتال مناسب، باید با ابزارهای ترید و فعالیت در این بازار هم آشنا باشیم. یکی از مواردی که هر فعال بازار ارز دیجیتال باید با آن آشنایی داشته باشد، صرافی‌های ارز دیجیتال است.

با کمک این صرافی‌ها است که می‌توانیم با پرداخت پول‌های فیات (پول رایج و رسمی کشورها مثل ریال) یا سایر رمز‌ارزها، ارز دیجیتال مورد نظر خود را خریداری کنیم.

البته راه‌های دیگری، مثل معامله با دوست و آشنا برای خریداری ارز دیجیتال وجود دارد، اما همواره استفاده از امکانات یک صرافی آنلاین معتبر، یکی از اصلی‌ترین، امن‌ترین و پرطرفدارترین راه‌های معامله رمزارزها بوده است.

صرافی‌های آنلاین ارز دیجیتال (Cryptocurrency Exchange) به دو گروه صرافی متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم می‌شوند. هرکدام از این دو نوع صرافی، روش کار متفاوتی دارند که آن‌ها را با یک‌دیگر متمایز می‌کند.

در این مقاله، مدل کاری صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز را معرفی کرده و به بررسی تفاوت‌های بین آن دو می‌پردازیم.

نحوه کار صرافی متمرکز (CEX) 

صرافی متمرکز (Centralized exchange) نوعی از صرافی‌های آنلاین است که توسط یک شخص ثالث اداره می‌شود. معامله‌گران ارزهای دیجیتال، برای ثبت هر سفارش خرید و فروش، لازم است ابتدا، پول یا رمز‌ارز خود را به‌حساب صرافی واریز کنند.

همچنین از طریق اکثر این صرافی‌ها می‌توان، ارز دیجیتال را به پول فیات تبدیل کرد.

در برخی از صرافی‌های متمرکز تنها امکان معامله با خود صرافی وجود دارد. به این نوع صرافی‌ها بروکر می‌گویند که در آن خریدار و فروشنده باهم معامله نمی‌کنند. دقیقا مشابه یک مغازه که شما همیشه با فروشنده مغازه معامله می‌کنید.

معمولا در این نوع بروکرها قیمت فروش، گران‌تر از قیمت بازار و قیمت خرید نیز ارزان‌تر از قیمت بازار خواهد بود. اما در این بین، برخی از صرافی‌های متمرکز وجود دارند که خریدار و فروشنده بتوانند به‌صورت مستقیم با هم معامله کنند که به اختصار به آن‌ها صرافی P2P) Peer To Peer) نیز می‌گویند.

این نوع معاملات باعث می‌شود تا قیمت‌های خرید و فروش، متعادل شوند و صرافی تنها یک واسطه بین خریدار و فروشنده است که از کارمزد معاملات بهره می‌برد.

وظیفه اصلی یک صرافی متمرکز، لیست کردن اطلاعات سفارش‌های خرید و فروش و جوش دادن معاملات، بین خریدار و فروشنده است. صرافی‌های متمرکز این کار را از طریق دفاتر سفارش (order book) انجام می‌دهند.

همه اطلاعات مربوط به سفارشات، در یک دفتر کل ثبت می‌شود که دسترسی به آن تنها در اختیار نهاد مرکزی است که مدیریت صرافی را به عهده دارد. با کمک این دفتر کل است که سفارشات به‌صورت اتوماتیک در صرافی تطبیق داده می‌شوند.

اقدامات لازم برای استفاده از امکانات صرافی متمرکز

برای استفاده از خدمات یک صرافی متمرکز ابتدا باید در آن ثبت‌نام کنید. ثبت نام در بعضی از صرافی‌ها بسیار ساده است و فقط با ثبت یک ایمیل انجام می‌شود. اما برای استفاده از خدمات کاملِ بعضی از صرافی‌ها باید علاوه‌بر ایمیل خود، اطلاعات شناسایی خود را نیز به صرافی بدهید.

مثلا صرافی از شما می‌خواهد که تصویر کارت ملی یا پاسپورت خود را به همراه شماره تلفنتان، ارسال کنید. این به این معنی است که اطلاعات هویتی شما برای صرافی و اشخاصی که به سیستم‌های اطلاعاتی آن دسترسی دارند، شناخته شده خواهد بود.

با گسترش بازار رمزارزها در سراسر دنیا، صرافی‌های متمرکز زیادی ایجاد شده‌اند. این باعث می‌شود، دست ما برای انتخاب یک صرافی مناسب باز باشد. از معتبر‌ترین صرافی‌های متمرکز خارجی، می‌توان به صرافی‌های بایننس، کوکوین، کوین بیس و هوبی گلوبال اشاره کرد.

طی سال‌های اخیر، در ایران نیز چندین صرافی ایجاد شده‌ که خدمات خوبی به کاربران ارائه می‌دهند. این صرافی‌ها که همگی به صورت متمرکز کار می‌کنند، نسبت به صرافی‌های خارجی، مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند.

از محبوب‌ترین اکسچنج‌های ایرانی می‌توان به نوبیتکس، تبدیل، رمزینکس و … اشاره کرد. برای آشنایی با بهترین صرافی‌های ایرانی می‌توانید مقاله‌ای که در این رابطه نوشته شده است را مطالعه کنید.

نحوه کار صرافی غیرمتمرکز (DEX) 

صرافی‌های غیر‌متمرکز (Decentralized exchanges) نیز یک واسطه بین خریدار و فروشنده هستند. منتها این کار را با روشی متفاوت انجام می‌دهند.

طبق اصول، یک صرافی غیرمتمرکز نباید زیر نظر هیچ شخص یا نهاد مرکزی اداره شود. چنین صرافی‌هایی امکان انجام معاملات شخص به شخص (P2P) را به‌صورت خودکار فراهم می‌کنند. 

سازوکار صرافی‌های غیرمتمرکز از طریق قوانینی که بر روی بستر یک شبکه بلاک‌چین، مثل اتریوم یا بایننس کوین برنامه‌نویسی شده‌‌اند، عملی می‌شود.

این قوانین درواقع قراردادهای هوشمندی هستند که برای اجرا شدن، هیچ نیازی به تایید شخصی دیگر ندارند، آن‌ها مانند یک تابع ریاضی، با دریافت یک ورودی مشخص، خروجی از پیش تعیین شده‌ای را اجرا می‌کنند.

برای خرید و فروش از طریق یک صرافی غیر‌متمرکز، نیازی نیست تا ارز دیجیتال خود را به‌حساب صرافی واریز کنید، بلکه با اتصال کیف پول خود به صرافی، می‌توانید سفارش خرید یا فروش ثبت کنید. بعد از اینکه معامله شما انجام شد، تغییرات موجودی حساب را مستقیما در کیف پول خود مشاهده خواهید کرد. 

برای درک بهتر تفاوت عملکرد بین صرافی متمرکز و غیرمتمرکز، یک مثال می‌زنیم.فرض کنید در یک دستگاه مثل فلش مموری، فایلی داریم که اطلاعات بسیار مهم و حساسی بر روی آن ذخیره شده است.

حالا نیاز پیدا کرده‌ایم که با استفاده از یک کامپیوتر پیشرفته، پردازشی را بر روی اطلاعات این فایل انجام دهیم؛ برای انجام این کار دو راه داریم. 

اولین راه این است که ابتدا اصل فایل را به کامپیوتر انتقال داده و تغییرات لازم را بر روی آن انجام دهیم. سپس اطلاعات آن را به موبایل خود ارسال کنیم. این روش درست مانند نحوه دادوستد ارزهای دیجیتال در صرافی‌های متمرکز است.

راه‌حل دوم این است که بدون کپی‌کردن اصل فایل در رایانه، از طریق اتصال مستقیم، خودِ فلش مموری را به کامپیوتر وصل کنیم. در این صورت هم می‌توانیم با استفاده از سیستم کامپیوتری، عملیات موردنظر را انجام دهیم و در تمام این مدت بدون خارج‌کردن فایل از محل ذخیره اصلی آن، تغییرات لازم را روی آن ایجاد کرده‌ایم. پس از اتمام کار نیز فلش مموری را از کامپیوتر جدا می‌کنیم. 

راه‌حل دوم شبیه کاری است که در هنگام معامله از طریق یک صرافی غیرمتمرکز انجام می‌دهیم.

باتوجه‌به نحوه کار صرافی‌های غیرمتمرکز، گفته می‌شود که آن‌ها پیرو راستین اصل عدم تمرکزگرایی (یکی از مهم‌ترین اهداف ایجاد بلاک‌چین‌ها) هستند.

اما این برداشت فعلا کمی عجولانه به نظر می‌رسد، چرا که صرافی‌های غیر‌متمرکز، مدت کوتاهی است که کار  خود را شروع کرده‌اند و ممکن است هنوز موفق به اجرای کامل تمرکززدایی، نشده باشند.

در ادامه بررسی تفاوت‌های صرافی متمرکز و غیرمتمرکز به معرفی چنر صرافی غیرمتمرکز می‌پردازیم. به‌عنوان چند نمونه از صرافی‌های غیر‌متمرکزی که در زمان نوشتن این مقاله شناخته شده هستند، می‌توان صرافی‌های یونی سواپ (Uniswap)، پنکیک سواپ (PancakeSwap) و سوشی سواپ (Sushiswap) را نام برد.

در ادامه تعدادی از محبوب‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز حال حاضر را خدمت شما معرفی می‌کنیم:

معرفی صرافی یونی سواپ Uniswap

صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ در سال 2018 شروع به فعالیت کرد. از آن سال تا کنون، به ترتیب دو نسخه جدید و به‌روزتر uniswap v2 و uniswap v3 برای این صرافی معرفی شدند تا کاربران بتوانند با امنیت و امکانات بیش‌تری دارایی‌های خودشان را به‌صورت غیر‌متمرکز مبادله کنند.

ازآنجایی‌که صرافی یونی سواپ روی شبکه بلاک‌چین اتریوم کار می‌کند، امکان مبادله اتریوم و توکن‌های ERC-20 (نوعی پرکاربرد از توکن‌های اتریومی) در این صرافی مهیا شده است.

معرفی صرافی پنکیک سواپ Pancakeswap

صرافی پنکیک سواپ بعد از اکسچنج یونی سواپ و در سپتامبر ۲۰۲۰ آغاز به کار کرد. پشتوانه این صرافی شبکه پرسرعت بایننس اسمارت چین (Bep-20) است، به همین دلیل توکن‌های بایننس اسمارت چین در این صرافی قابل تبادل هستند. صرافی پنکیک سواپ در آوریل ۲۰۲۱ از نسخه جدید خود یعنی pancakeswap v2 رونمایی کرد‌.

معرفی صرافی dydx

صرافی dydx یکی از پیشرفته‌ترین صرافی‌های غیر‌متمرکز است. این صرافی امکانات جدیدتری نسبت به سایر صرافی‌های غیرمتمرکز ارائه می‌کند. یکی از این امکانات که به‌خوبی تمایز آن را نسبت به سایر صرافی‌های غیر‌متمرکز نشان می‌دهد، قابلیت انجام معاملات اهرم دار با حداکثر اهرم ۲۵ است. 

صرافی dydx که در بستر بلاک‌چین اتریوم کار می‌کند، فعالیت خود را از سال ۲۰۱۷ شروع کرده است. در سال ۲۰۲۱، این صرافی در حجم معاملات روزانه خود، افزایشی چند برابری داشت و حتی در بازه‌ای، در جایگاه اول در بین صرافی‌های غیر‌متمرکز قرار گرفت.

تا این بخش از مقاله سعی کردیم یک معرفی کلی در مورد انواع از صرافی متمرکز و غیرمتمرکز داشته باشیم. به‌دنبال آن به توضیح فرق بین این دو نوع صرافی و شناخت ویژگی‌های مهم هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.

مزیت‌های معامله در صرافی متمرکز

ویژگی‌های مثبت صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز به شرح زیر است:

• تعداد کاربران: صرافی‌های متمرکز، سابقه فعالیت طولانی‌تری دارند؛ بنابراین برای معامله‌گران شناخته‌شده‌تر هستند. این خصوصیت آن‌ها تا تعداد کاربران صرافی‌های متمرکز، بسیار بیشتر از صرافی‌های غیرمتمرکز باشد.
  
  
• نقدینگی: به دلیل اقبال عمومی، تعداد سفارشات خرید و فروش و مقدار سرمایه‌ای که در این صرافی‌ها جریان دارد، بسیار بیشتر از رقبای غیرمتمرکز آن‌ها است. همین موضوع باعث می‌شود در صرافی‌های متمرکز، تبدیل دارایی‌های دیجیتال به یک‌دیگر یا پول نقد، راحت‌تر باشد.
  
  
• سرعت: در حال حاضر سرعت انجام معاملات در صرافی‌های متمرکز بالاتر است. این می‌تواند به دلیل نقدینگی بیشتر و همچنین کنترل آن‌ها توسط یک سیستم مرکزی باشد. 
  
  
• پشتیبانی: گفته شد که صرافی‌های متمرکز همیشه تحت کنترل یک نهاد مرکزی هستند. از این ناظر مرکزی انتظار می‌رود، زمانی که مشکلی در خدمات صرافی پیش آمد، پاسخگو باشد. حتی این قدرت را دارد که بعضی اشتباهات مشتریان در واریز و ارسال ارزهای دیجیتال را جبران کند. این نهاد ناظر به‌عنوان یک پل ارتباطی بین کاربران و سیستم صرافی عمل می‌کند.  
• امکانات متنوع: امکانات و خدماتی که بسیاری از صرافی‌های متمرکز در اختیار معامله گران قرار می‌دهند به نسبت یک صرافی غیرمتمرکز، بیشتر و حرفه‌ای‌تر است. به طور مثال، عمده فعالیتی که در اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز صورت می‌گیرد، همان خرید و فروش ساده ارزهای دیجیتال است؛ درحالی‌که در یک صرافی متمرکز شناخته شده، معمولا می‌توانیم انواع معاملات اسپات و اهرم دار را انجام دهیم.
  
  البته این مورد با گذشت زمان و روی آوردن سرمایه‌های بیشتر به صرافی‌های غیرمتمرکز، تغییر خواهد کرد. همان‌طور که صرافی dydx که یک صرافی غیرمتمرکز است، امکان استفاده از معاملات مارجین و فیوچر را فراهم کرده است.

مزیت‌های استفاده از صرافی غیرمتمرکز

صرافی‌های غیر‌متمرکز به دلیل ماهیت اصلی‌شان (عدم نظارت و کنترل توسط هیچ نهاد مرکزی)، در بسیاری از ویژگی‌ها با صرافی‌های متمرکز اختلاف دارند. همین قضیه باعث می‌شود تا نقاط قوت خود را در بخش‌های متفاوتی نشان دهند.

• امنیت در برابر هک و نفوذ: غیرمتمرکز بودن یک صرافی، می‌تواند احتمال هک و دستبرد به اطلاعات حساس و مهم را پایین بیاورد. درحالی‌که در یک صرافی متمرکز، هکرها با دستیابی به رمز خصوصی اصلی صرافی، می‌توانند هر دارایی که در آن صرافی قرار داشته باشد را سرقت کنند (البته این کار بسیار سختی است).
  
  هشدار: البته همان‌طور که کمی قبل گفتیم، صرافی‌های غیرمتمرکز از طریق قراردادهای هوشمند عمل می‌کنند. این قراردادهای هوشمند الزاما بی‌نقص نیستند و ممکن است ایرادات فنی در آن‌ها وجود داشته باشد که موجب بروز اختلال در عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز شود. با گذشت زمان و استفاده بیشتر کاربران از خدمات اکسچنج‌های غیرمتمرکز، این باگ‌ها شناسایی شده و توسط برنامه‌نویسان رفع خواهد شد.

• عدم نیاز به ثبت اطلاعات شخصی: برای معامله در این نوع از صرافی‌ها، درست برعکس صرافی‌های متمرکز، هیچ نیازی به ثبت‌نام و احراز هویت ندارید. بنابراین در هنگام کار با صرافی‌های غیرمتمرکز معمولا نیازی به پنهان کردن IP نیست.
  
  
• عدم تابعیت از قوانین دولت‌ها: یکی دیگر از تفاوت‌های صرافی متمرکز و غیرمتمرکز، عدم تابعیت از قوانین دولت‌ها است. صرافی‌های غیرمتمرکز باتوجه‌به ویژگی‌هایی که روی کاغذ از آن‌ها گفته می‌شود، باید کاملا از دسترس و کنترل هر نهاد حکومتی و قانون‌گذاری خارج باشند.

•  این به آن معنی است که آن‌ها لزومی به تبعیت از قوانین دولتی نخواهند داشت. برای مثال با وجود مواضع سخت‌گیرانه دولت چین نسبت به رمز ارزها، معامله‌گران چینی همچنان می‌توانند از طریق صرافی‌های غیرمتمرکز خرید و فروش خود را انجام دهند.
  
  همچنین می‌توان از صرافی‌های غیرمتمرکز انتظار داشت، زمانی که همه دنیا ایرانی‌ها را تحریم کرده‌اند، اجازه فعالیت آزادانه بدون نیاز به تغییر آی پی را به ما بدهند. این صحبت بسیار دلگرم‌کننده است، اما در واقعیت عملی کردن صددرصدی این ادعا بسیار مشکل است.
  
  برای مثال، صرافی‌های غیرمتمرکز حتی اگر نحوه اداره آنها از طریق کدهای نوشته شده در بلاک‌چین و کاملا غیرمتمرکز باشد، بازهم برای این‌که بتوانند خدمات خود را بر روی یک پلتفرم مانند یک سایت اینترنتی به کاربران عرضه کنند، نیاز دارند تا از سرویس‌های متمرکز استفاده کنند.
  
   حتی اگر تابه‌حال مشکل خاصی در استفاده از این صرافی‌ها با آی پی ایران نداشته‌ایم. بابت اطمینان هم که شده، بد نیست زمان استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز، از آی پی کشورهای دیگر که در لیست تحریم‌ها نیستند، استفاده کنیم.
  
  
• داشتن کنترل دارایی در صرافی غیرمتمرکز: برای معامله در صرافی‌های غیرمتمرکز نیازی به انتقال دارایی به صرافی نیست. بنابراین ما می‌توانیم با اتصال والت (کیف‌پول) شخصی خود به این صرافی‌ها به‌صورت مستقیم معامله خود را انجام دهیم. این امر باعث می‌شود تا مجبور نباشیم دارایی خود را در جایی نگهداری کنیم که روی آن هیچ کنترلی نداریم.

جمع‌بندی تفاوت‌های صرافی متمرکز و غیرمتمرکز ارز دیجیتال

در این مقاله گذری بر تفاوت‌های بین صرافی متمرکز و غیرمتمرکز داشتیم. همین‌طور بعضی از خصوصیات مهم هرکدام از این صرافی‌ها را بیان کردیم. مسیری که صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال شروع کرده‌اند، مسیر جسورانه‌ای است که راه زیادی تا پایان آن باقی مانده است. راهی که وعده می‌دهد، بالاخره روزی خواهد رسید که همه معاملات ارزهای دیجیتال، سریع، امن و کاملا مستقل از قوانین دستوری انجام خواهند گرفت.